چۆنیه‌تی زانینی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زان
] kurdish – كوردی – كردي [
ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس
پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز
2011 - 1432
﴿ كيف يمكن معرفة دخول شهر رمضان؟ ﴾
« باللغة الكردية »
فريق قسم اللغة الكردية بموقع دار الإسلام
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
2011 - 1432
چۆنیه‌تی زانینی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زان
پرسیار: برايه‌ك ده‌پرسێت و ده‌ڵیت : ئایا مرۆڤی موسڵمان به‌چه‌ند شێوه ده‌زانێت كه مانگی پیرۆزی ڕه‌مه‌زان دێت ؟
وه‌ڵام: پاش سوپاس و ستایش بۆ خوای گه‌وره و درود وسه‌لام بۆ سه‌ر پێشه‌وامان محمد المصطفی ویارویاوه‌رانی هه‌تا هه‌تایه .
هاتنى مانگى رەمەزان بەدوو شێوە دەزانرێت: بینینى مانگى رەمەزان یا تەواوکردنى سی رۆژەى شەعبان:
1ـ بینینى مانگى رەمەزان : ئەگەر لە شەوى سی شەعباندا مانگى رەمەزان بینرا لەلایەن کەسێکى عادلەوە بڕوات لەبەردەم قازى دا شایەتى بدات کە مانگى رەمەزانى بینیوە دەبێتە رەمەزانء واجبە موسڵمانان بەرۆژوو بن.
(عن ابن عُمَرَ قال تَرَاءَى الناس الْهِلَالَ فَأَخْبَرْتُ رَسُولَ اللَّهِ )صلى الله عليه وسلم) أَنِّي رَأَيْتُهُ فَصَامَهُ وَأَمَرَ الناس بِصِيَامِهِ) { رواه ابوداود 2339 حديث صحيح} واته : عەبدوڵڵاى کوڕى عومەر (رەزاى خواى لێبێت) دەڵێ: "خەڵکى بۆ مانگى رەمەزان دەگەڕان، منیش بە پێغەمبەرم )صلى الله عليه وسلم) وت من مانگم دیوە، پێغەمبەریش )صلى الله عليه وسلم) خۆى بەرۆژوو بوو فەرمانیشی کرد خەڵکى بە رۆءژوو بن".
2ـ تەواو کردنى سی رۆژەى شەعبان:
ئەگەر بە هۆى هەور یا هەر هۆیەکى ترەوە مانگى رەمەزان نەبینرا لە شەوى سی شەعباندا ئەوە دەبێت سی رۆژەى مانگى شەعبان تەواو ببێت جا دەبێتە رەمەزان وەک پێغەمبەر )صلى الله عليه وسلم) دەفەرموێ: (صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ فَإِنْ غُبِّيَ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبَانَ ثَلَاثِينَ يوماً) { رواه البخاري 1810 ومسلم 1080} واته : "بە بینینى مانگى رەمەزان بە رۆژوو بن و بە بینینى مانگى ـ شەوال ـ بیشکێنن، ئەگەر هەور بوو سی رۆژەى شەعبان تەواو بکەن ـ ئەنجا بە رۆژوو بن ـ".
ـ ئەگەر خەڵکى وڵاتێک یا شارێک مانگیان بینى دەبێت وڵاتەکانى تر کارى پێ بکەن و بەرۆژوو بن، چونکە فەرموودە سەحیحەکان داوا لە هەمو موسڵمانان دەکەن کە بە بینینى مانگى رەمەزان هەموویان بە رۆژوو بن و بە بینینى مانگى شەوال جەژن بکەن.
(عن كُرَيْبٍ أَنَّ أُمَّ الْفَضْلِ بِنْتَ الْحَارِثِ بَعَثَتْهُ إلى مُعَاوِيَةَ بِالشَّامِ قال فَقَدِمْتُ الشَّامَ فَقَضَيْتُ حَاجَتَهَا وَاسْتُهِلَّ عَلَيَّ رَمَضَانُ وأنا بِالشَّامِ فَرَأَيْتُ الْهِلَالَ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ ثُمَّ قَدِمْتُ الْمَدِينَةَ في آخِرِ الشَّهْرِ فَسَأَلَنِي عبد اللَّهِ بن عَبَّاسٍ رضي الله عنهما ثُمَّ ذَكَرَ الْهِلَالَ فقال مَتَى رَأَيْتُمْ الْهِلَالَ فقلت رَأَيْنَاهُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ فقال أنت رَأَيْتَهُ فقلت نعم وَرَآهُ الناس وَصَامُوا وَصَامَ مُعَاوِيَةُ فقال لَكِنَّا رَأَيْنَاهُ لَيْلَةَ السَّبْتِ فلا نَزَالُ نَصُومُ حتى نُكْمِلَ ثَلَاثِينَ أو نَرَاهُ فقلت أَوَ لَا تَكْتَفِي بِرُؤْيَةِ مُعَاوِيَةَ وَصِيَامِهِ فقال لَا هَكَذَا أَمَرَنَا رسول اللَّهِ )صلى الله عليه وسلم) { رواه مسلم 28/ 1087}.
کورەیب دەڵێ : ئوممو فەزڵى کچی حاریسە، ناردى بۆ لاى موعاویە لە شام، دەڵێ: رۆشتم بۆ شام و کارەکەى ئوموفەزڵم ئەنجامدا، مانگى رەمەزانم بەسەردا هات لەو کاتەدا لە شام بووم، شەوى هەینى مانگى رەمەزانم بینى لە کۆتایی رەمەزاندا هاتمەوە بۆ مەدینە، عەبدوڵڵاى کوڕى عەبباس (رەزاى خواى لێبێت) پرسیارى لێ کردم، پاشان باسی مانگ بینینى کردو وتى کەى مانگتان بینى وتم شەوى هەینى وتى تۆ خۆت بینیت وتم بەڵى خەڵکیش بینیان جا خەڵک و موعاویە بەرۆژوو بوون. وتى: بەڵام ئێمە شەوى شەممە بینیمان بویە بەردەوام بە رۆژوو دەبین تا سی ـ رۆژەى ـ رەمەزان تەواو دەکەین یان مانگ دەبینین، منیش وتم: ئەى بینینى موعایەو رۆژوو گرتنى بەس نییە بۆت؟ وتى: نەخێر، پێغەمبەر )صلى الله عليه وسلم) ئەوا فەرمانى پێ کردین.
ئەم فەرموودە لەگەڵ فەرموودەکەى پێشوودا کە فەرکمانى کرد بە بینینى مانگى رەمەزان هەموو بە رۆژووبن بەم جۆرە ماناکانیان رێک دەخرێت:
ئەم فەرموودە کوڕەیب دەربارەى کەسێکە بە پێی بینینى شارەکە یا وڵاتەکەى خۆى رۆژووى گرتووە، پاشان هەر لە ناو مانگى رەمەزاندا هەواڵى پێدەگات کە شوێنێکى ترو وڵاتێکى تر پێش ئەم مانگیان بینیوە، ئا لەم کاتەدا ئەوە لەسەر رۆژووگرتنى وڵاتەکەى خۆى بەردەوام دەبێت تا سی رۆژەى رەمەزان تەواو دەکەن یان مانگ دەبینن، بەڵام جگە لەم حاڵەتە ئەوە هەر کار فەرموودەکەى پێشو دەکرێ کە دەفەرموێ: (صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته) هەموو موسڵمانێک دەگرێتەوە کە پێی بگات مانگ بینراوە لەهەر وڵاتێک بێت نزیک بێت یا دوور بەبێ دیارى کردنى ماوە.
خوای گه‌وره‌ش زانا وشاره‌زاتره.