به نام الله بخشنده و مهربان
به نام الله، و ستایش مخصوص الله است ، و بعد:
* اینها مسائلی اند در دین الله متعال که کودکان مسلمان نباید از آن غافل باشند، و والدین باید این امور را از سنین پایین به فرزندان خود بیاموزانند.
این یک منهج ساده، آسان و مکمل در عقیده، فقه، سیرت، آداب، تفسیر، حدیث، اخلاق و اذکار برای کودکان و برای تمام سنین و تازه واردان اسلام است، در منازل و کودکستان ها و مؤسسات آموزشی، و برای حفظ و شرح داده می شود. و بر اساس فنون آن را ترتیب داده ام، و آن را به روش پرسش و پاسخ قرار دادم؛ زیرا ذهن را تیزتر می کند، و برای حفظ استوارتر است، و مربی از بین آنها آنچه را که مناسب سن آنهاست انتخاب می کند.
از الله متعال می خواهم آن را سبب منفعت قرار داده و آن را بپذیرد.
و اساس آن، این گفتار الله متعال است:
﴿يَٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَكُم وَأَهلِيكُم نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلحِجَارَةُ عَلَيهَا مَلَٓئِكَةٌ غِلَاظ شِدَاد لَّا يَعصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُم وَيَفعَلُونَ مَا يُؤمَرُونَ 6﴾ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانوادۀ خویش از آتش دوزخ نجات دهید، چنان آتشی که مردم و سنگ آتش افروز اوست و بر آن دوزخ فرشتگانی بسیار درشت‌خو و دل‌سخت مأمورند که هرگز نافرمانی الله را نخواهند کرد و آنچه به آنها حکم شود انجام دهند. [سورة التحريم: ٦ ].
و حديث عبدالله بن عباس رضي الله عنه كه فرمود: روزی عقب پيامبر صلي الله عليه وسلم بودم و فرمود: ای پسر، من این جمله را به تو می آموزانم: الله را حفظ کن، او تو را حفظ می کند، الله را حفظ کن، او را نزد خود خواهی یافت، اگر خواستی از الله بخواه، و اگر کمک می خواهی از الله یاری بگیر و بدان: اگر همۀ مردم جمع شوند تا به چیزی به تو سودی برسانند، جز به چیزی که الله برایت نوشته بود، به تو سود نرسانند، و اگر برای چیزی به تو ضرری برسانند، به تو ضرر نرسانند، مگر به چیزی که الله برایت نوشته باشد، قلم ها برداشته شد و کاغذها خشک شدند.» ترمذی و احمد روایت نموده است.
در مورد اهمیت آموزش کودکان خردسال:
بر انسان واجب است که آنچه را که کودکان در دین خود نیاز دارند بیاموزاند، تا اینکه به فطرت اسلام تبدیل به یک انسان کامل، و یگانه پرست خوبی در راه ایمان باشد.
امام ابن ابی زید قیروانی رحمه الله می فرماید:
«و آمده است که آنان (کودکان) در سنین هفت سالگی باید به نماز خواندن امر شوند، و در ده سالگی بر آن کتک زده شوند، و بستر شان از هم جدا شود، بنابر این باید به آنها اموری را که الله متعال فرض گردانیده است آموزش داده شود، اعم از گفتار و پندار، البته قبل از فرا رسیدن سن بلوغ ایشان، تا این که بلوغ به سراغ شان بیاید و آن همه آموزه ها در دلهای شان جا گرفته و روح شان به سوی آن آرام گیرد، و جوارح آنها با آنچه می آموزند انس بگیرند». مقدمه ابی زید قیروانی (ص 5).
***
ج- پروردگار من ذاتی است که من و همه جهانیان را به نعمت خود پرورش داده است.
و دلیل بر آن، این فرمودۀ الله متعال است: ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 2﴾ ستایش الله را است که پروردگار جهانیان است. [سورة الفاتحة: 2].
ج- دین من اسلام است، که عبارت است از: تسلیم شدن در برابر الله با توحید، وگردن نهادن در برابر اطاعت او وبی زاری از شرک و اهل آن.
الله متعال فرموده اند : ﴿إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ ...﴾ همانا دین (پسندیده) نزد الله آیین اسلام است... [سورة آل عمران: 19].
ج- محمد ﷺ .
الله متعال فرموده اند: ﴿مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ ٱللَّهِ ...﴾ محمد فرستادۀ الله است [سورة الفتح: 29].
ج- کلمۀ توحید «لا اله الا الله» می باشد، و معنای آن: نیست معبود بر حق جز الله متعال.
الله متعال فرموده اند: ﴿فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ...﴾ باز هم بدان که هیچ معبودی جز الله نیست [سورة محمد: 19].
ج- الله متعال در آسمان بالاى عرش، بالاتر از همه مخلوقات می باشد، الله متعال فرموده است: ﴿الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى 5﴾ (الله) رحمان (است که) بر عرش قرار گرفت. [سورة طه: 5].
و فرموده است: ﴿وَهُوَ ٱلقَاهِرُ فَوقَ عِبَادِهِۦ وَهُوَ ٱلحَكِيمُ ٱلخَبِيرُ 18﴾ او است مقتدر و توانا بر بندگان و او درستکار و آگاه است. [سورة الأنعام: 18].
ج- معنی آن : این که الله او را بشارت دهنده و بیم دهنده به سوی جهانیان فرستاد.
پس لازم است تا:
1- در آنچه امر فرمود از او اطاعت کرد.
2- تصدیق وی در آنچه خبر داده است.
3- عدم نافرمانی او.
4- الله متعال عبادت نشود مگر با آنچه مشروع گردانیده است، و آن پیروی از سنت و ترک بدعت است.
الله متعال فرموده اند: ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ ...﴾ [سورة النساء: 80]، هر که رسول را اطاعت کند الله را اطاعت کرده است ...، الله متعال فرموده اند: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى 3 إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى 4﴾ و هرگز به هوای نفس سخن نمی گوید، سخن او جز وحی الله نیست. [سورة النجم: 3، 4].
الله متعال فرموده اند: ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا 21﴾ البته شما را به رسول الله اقتدای نیکوست، برای آن کس که به الله و روز قیامت امیدوار باشد و یاد الله را بسیار کند. [سورة الأحزاب: 21].
ج- ما را آفریده است تا او را تنها و بدون شریک بپرستیم.
نه برای لهو و بازی.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ 56﴾ و من جنّ و انس را نیافریدم مگر برای اینکه مرا (به یکتایی) پرستش کنند. [سورة الذاريات: 56].
ج- اسم جامع همۀ آنچه الله دوست دارد و از آن راضی باشد اعم از گفتار و کردار باطنی و ظاهری.
ظاهری: مانند ذکر الله با زبان از قبیل تسبیح، تحمید و تکبیر، و نماز و حج.
باطنی: مانند توکل و خوف و امید.
ج- بزرگترین وظیفۀ ما یگانه پنداشتن الله متعال است.
ج-1 - توحید ربوبیت: عبارت است از اعتقاد به اینکه الله خالق و روزی دهنده و مالک و مدبر تنها و بی شریک است.
2- توحید الوهیت: و آن یگانه پنداشتن الله متعال در عبادت است، پس جز الله متعال کسی دیگر عبادت نشود.
3- توحید اسماء و صفات: عبارت است از اعتقاد به اسماء و صفات الله متعال که در قرآن و سنت آمده است، بدون تمثیل و تشبیه و تعطیل.
و دلیل بر انواع توحید سه گانه: این فرمودۀ الله متعال است: ﴿رَّبُّ ٱلسَّمَـوَاتِ وَٱلأَرضِ وَمَا بَينَهُمَا فَٱعبُدهُ وَٱصطَبِر لِعِبَـدَتِهِۦ هَل تَعلَمُ لَهُۥ سَمِيًّا 65﴾ همان الله که آفرینندۀ آسمانها و زمین است و هر چه بین آنهاست، پس وی را پرستش کن و در راه بندگی او صبر و تحمل کن، آیا همنامی برای او میشناسی؟ [سورة مريم: 65].
ج- شرک ورزیدن با الله متعال.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا 48﴾ به تحقیق که الله شرک به وی را نخواهد بخشید و بجز از آن برای هر که خواهد می بخشد، و هر کس به الله شرک آورد به دروغی که بافته گناهی بزرگ مرتکب شده است. [سورة النساء: 48]
ج- شرک: آن گردانیدن هر نوع از انواع عبادت بجز برای الله متعال است.
انواع آن:
شرک اکبر؛ مانند: فراخواندن غیر الله متعال، و یا سجده برای غیر او ذات پاک، و یا ذبح برای غیر الله عز و جل.
شرک اصغر؛ مانند: سوگند به غیر الله متعال، و یا تعویذها، و آن را برای منفعت یا دفع ضرر آویزان می شود، و مقدار کمی از ریا، مانند این که نمازگزار وقتی می بیند مردم به او نگاه می کنند، نمازش را بهتر می کند.
ج- غیب را جز الله متعال کسی دیگر نمی داند.
الله متعال فرموده اند: ﴿قُل لَّا يَعلَمُ مَن فِي ٱلسَّمَـوَ تِ وَٱلأَرضِ ٱلغَيبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَمَا يَشعُرُونَ أَيَّانَ يُبعَثُونَ 65﴾ بگو که آنانی که در آسمانها و زمین اند غیب را نمی دانند بجز الله و اینان هیچ نمی‌دانند که چه هنگام زنده و برانگیخته خواهند شد. [سورة النمل: 65].
ج- 1- ایمان به الله متعال.
2- و فرشتگان او.
3- کتاب های او.
4- فرستادگان او.
5- و روز آخرت
6- قضا و قدر، خیر و شر آن.
و دلیل: حدیث معروف جبرئیل در صحیح مسلم است، جبرئیل به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: پس از ایمان به من بگو، فرمود: اینکه به الله و فرشتگانش و کتابها و رسولانش و روز آخرت ایمان بیاوری و به قضا و قدر ایمان داشته باشی.
ج- ایمان به الله متعال:
§ اینکه ایمان داشته باشی که الله تو را آفریده و به تو روزی داده است و او تنها مالک و فرمانروای همه موجودات است.
§ او معبود است و معبودی جز او نیست.
§ او عظیم و بزرگ و کامل است و همه حمد و ستایش از آن اوست، و برای او نام های نیکو و والاترین صفات است، او همتایی ندارد و چیزی شبیه او نیست، و او منزه است.
ایمان به فرشتگان:
آنها مخلوقاتی هستند که الله ایشان را از نور خلق کرده است تا او را بپرستند و کاملاً تابع فرمان او باشند.
- و از جملۀ آنان جبرئیل علیه السلام است که بر پیامبران وحی نازل می کند.
ایمان به کتاب ها:
آنها کتابهایی هستند که الله بر پیامبرانش نازل کرده است.
مانند قرآن: بر محمد صلی الله علیه وسلم.
انجیل: بر عیسی علیه السلام.
تورات: بر موسی علیه السلام.
زبور: بر داود علیه السلام.
صحیفه های ابراهیم و موسی: بر ابراهیم و موسی.
ایمان به رسولان:
و آنها کسانی هستند که الله متعال آنها را به سوی بندگانش فرستاده تا به آنها بیاموزاند و آنها را به نیکی و بهشت بشارت دهد و از بدی و جهنم بیم دهد.
بهترین آنها: اولو العزم هستند، که عبارتند از:
نوح عَلَيْهِ السَّلَامُ.
إبراهيم عَلَيْهِ السَّلَامُ.
موسى عَلَيْهِ السَّلَامُ.
عيسى عَلَيْهِ السَّلَامُ.
محمد ﷺ .
ایمان به روز آخرت:
و آن بعد از مرگ در قبر می باشد، و در روز قیامت و روز برانگیخته شدن و حساب که اهل بهشت در خانه‌های خود ساکن شوند و اهل دوزخ در خانه‌های خود خواهند شدند.
ایمان به قضا و قدر؛ خیر و شر آن.
قدر: عقیده بر این که الله هر آنچه را که در عالم واقع می شود می داند و آن را در لوح محفوظ نوشته و وجود و خلقت آن را اراده کرده است.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقنَـٰهُ بِقَدَر 49﴾ [سورة القمر ٤٩]. ما هر چه آفریدیم به اندازه آفریدیم.
و آن دارای چهار مرتبه می باشد:
اول: علم الله متعال، از جمله علم قبلی او به همه چیز قبل و بعد از رخ دادن آن.
و دلیل آن قول الله متعال: ﴿إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ 34﴾ همانا علم قیامت نزد الله است و او باران را فرو می آورد و او آنچه که در رحم های آبستن است می‌داند و هیچ کس نمی‌داند که فردا چه خواهد کرد و هیچ کس نمی‌داند که به کدام سرزمین مرگش فرا می‌رسد، که تنها الله دانا و آگاه است. [سورة لقمان: 34].
دوم: الله متعال آن را در لوح محفوظ نوشته است، همه چیز که اتفاق افتیده و یا اتفاق خواهد افتید در کتابی نزد او نوشته است.
دلیل آن، قول الله متعال: ﴿وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ 59﴾ و کلیدهای خزائن غیب نزد اوست، کسی جز او بر آن آگاه نیست و نیز آنچه در خشکی و دریاست همه را می‌داند و هیچ برگی از درخت نمی‌افتد مگر آنکه او آگاه است و نه هیچ دانه‌ای در زیر تاریکی‌های زمین و نه هیچ تر و خشکی، جز آنکه در کتابی مبین مسطور است. [سورة الأنعام: 59].
سوم: اینکه همه چیز به خواست الله اتفاق می افتد، هیچ چیز از او و از خلقش جز به خواست او اتفاق نمی افتد.
دلیل آن، قول الله متعال: ﴿لِمَنْ شَاءَ مِنْكُمْ أَنْ يَسْتَقِيمَ 28 وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ 29﴾ تا هر که از شما بندگان بخواهد راه راست پیش گیرد. و شما نمی‌خواهید مگر آنچه الله آفرینندۀ عالمیان بخواهد. [سورة التكوير: 28، 29].
چهارم: اعتقاد به اینکه همه موجودات مخلوقات الله هستند، و او نفس و صفات و حرکات آنها و همه چیز که در آنها است را آفریده است.
دلیل آن، قول الله متعال: ﴿وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ 96﴾ درحالی که الله سبحانه هم خود شما، و هم اعمال تان را آفریده،( و این بت‌ها یکی از اعمال شما هستند، پس او تعالی سزاوار است که به تنهایی عبادت شود، و دیگران با او شریک قرار داده نشوند) [سورة الصافات: 96].
ج- آن کلام الله متعال است، و مخلوق نیست.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ ...﴾ و اگر یکی از مشرکان به تو پناه آورد (که از دین آگاه شود) به او پناه ده تا کلام الله را بشنود. [سورة التوبة: 6].
ج- سنت عبارت از هر گفتار، فعل، تقریر و صفت خَلقی و یا خُلقی پیامبرﷺ است.
ج- تمام آنچه مردم وارد دین کرده اند، که در زمان پیامبر و یارانش نبوده باشد بدعت است.
* ما آن را نمی پذیریم و رد می کنیم.
به دلیل این قول پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم که فرمودند: "هر بدعت گمراهی است" ابو داود روایت نموده است.
مثال آن: زیادت در عبادات، مانند زیادت در وضو با شستن بار چهارم، و مانند جشن میلاد پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم که از پیامبر صلی الله علیه وسلم و یارانش روایت نشده است.
ج- پشتیبانی (ولاء): محبت و حمایت مؤمنان است.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ...﴾ و مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند. [سورة التوبة: 71].
بی زاری (براء): کینه و دشمنی با کافران است.
الله متعال فرموده اند: ﴿قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ﴾. ای مؤمنان- به یقین که برای شما الگویی نیکو در ابراهیم علیه السلام و مؤمنانی که همراهش بودند است، آنگاه که به قوم کافر خویش گفتند: ما از شما و بت‌هایی که به جای الله عبادت می‌کنید بیزار هستیم، به دینی که شما بر آن هستید کفر ورزیدیم، و دشمنی و نفرت میان ما و شما آشکار شد تا اینکه فقط به الله ایمان آورید، [سورة الممتحنة: 4].
ج- الله جز اسلام را نمی پذیرد.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَمَن یَبتَغِ غَیرَ ٱلإِسلَـٰمِ دِینا فَلَن یُقبَلَ مِنهُ وَهُوَ فِی ٱلـَٔاخِرَةِ مِنَ ٱلخَـٰسِرِینَ 85﴾ هر کس غیر از اسلام دینی اختیار کند هرگز از وی پذیرفته نیست، و او در آخرت از زیانکاران است. [سورة آل عمران ٨٥].
ج- مثال گفتار: دشنام دادن به الله متعال و یا به رسول الله صلی الله علیه وسلم.
مثال عمل: اهانت به قرآن یا سجده به غیر الله متعال.
مثال عقیده: اعتقاد به اینکه غیر از الله متعال کسی شایستۀ پرستش وجود دارد و یا خالقی با الله متعال وجود دارد.
ج-
1- بزرگ ترین نفاق: کتمان کفر و آشکار ساختن ایمان است.
از اسلام خارج می گرداند و آن کفر بزرگ است.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّ ٱلمُنَـٰفِقِینَ فِی ٱلدَّركِ ٱلأَسفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُم نَصِیرًا 145﴾ البته منافقان در پست‌ترین جایگاه جهنم هستند و برای آنان هرگز یاری نخواهی یافت. [سورة النساء ١٤٥].
2- نفاق کوچک:
مانند: دروغ، عهدشکنی و خیانت در امانت.
از اسلام خارج نمی گرداند، و از جمله گناهانی است که صاحبش مجازات می شود.
- رسول الله ﷺ فرموده است: «نشانۀ منافق سه است: هرگاه سخن بگوید دروغ می گوید، هرگاه وعده بگذارد آن را میشکند، هرگاه امانتی برایش داده شود در آن خیانت می کند». بخاری و مسلم روایت نمودند.
ج- او محمد ﷺ است.
الله متعال فرموده اند: ﴿مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَد مِّن رِّجَالِكُم وَلَـٰكِن رَّسُولَ ٱللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَۗ...﴾ محمد صلی اللّه علیه وسلم پدر هیچ یک از مردان شما نیست لیکن او رسول الله و خاتم انبیاست. [سورة الأحزاب ٤٠].
- رسول الله ﷺ فرموده اند: «من خاتم پیامبران هستم، پس از من پیامبری نیست». روایت ابوداود و ترمذی و دیگران.
ج ـ معجزه : هر آن چیزی خارق العادۀ است که الله متعال جهت دلالت راستگویی پیامبران خود به آنان داده است، مانند:
شکافتن ماه برای پیامبر ﷺ.
و شکافتن دریا برای موسی علیه السلام و غرق شدن فرعون و سپاهیانش.
ج- صحابی: کسی است که با ایمان با پیامبر صلی الله علیه وسلم ملاقات کرده و با اسلام از دنیا رفته باشد.
ما آنها را دوست داریم و از آنها پیروی می کنیم و آنها بهترین و افضل ترین مردم بعد از پیامبران هستند.
و بهترین آنها: خلفای چهارگانه هستند:
ابو بکر رضی الله عنه.
عمر رضی الله عنه.
عثمان رضی الله عنه.
علی رضی الله عنه.
ج- آنان همسران پیامبر صلی الله علیه وسلم هستند.
الله متعال می فرماید: ﴿ٱلنَّبِيُّ أَولَى بِٱلمُؤمِنِينَ مِن أَنفُسِهِمۖ وَأَزوَجُهُۥٓ أُمَّهَتُهُمۗ﴾ پیامبر اولی و سزاوارتر به مؤمنان است از خود آنها، و زنان او مادران مؤمنان هستند [سورة الأحزاب: ٦ ].
ج- ما آنها را دوست می داریم و از آنها حمایت می کنیم و از کسانی که با آنها دشمنی دارند متنفریم و در مورد آنها افراط و تفریط نمی کنیم، و آنها همسران او و فرزندان او و بنی هاشم و بنی المطلب از مؤمنان هستند.
ج- مسولیت ما: احترام به آنان، شنیدن و اطاعت از آنان در غیر معصیت، عدم قیام بر ضد آنها، دعا و نصیحت آنان در خفا می باشد.
ج- جنت است، الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ...﴾ به‌راستی الله کسانی را که به الله و رسولش ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، به بهشت‌هایی که نهرها از زیر کاخ‌ها و درختانش جاری است وارد می‌کند، [سورة محمد: 12].
ج- جهنم، الله متعال فرموده اند: ﴿فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ 24﴾ از آتشی بترسید که هیزم آن مردم بدکار و سنگهای خارا است که برای کافران مهیا شده است. [سورة البقرة: 24].
ج- ترس: ترس از الله و عذاب اوست.
امید: امید به اجر و مغفرت و رحمت الله متعال است.
دلیل: فرمودۀ الله متعال است: ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا 57﴾ و مانند آنها که مشرکان آنها را می‌خوانند اعمال صالحی را که آنها را به الله نزدیک می‌سازند می‌جویند، و مسابقه می‌دهند تا هر یک از آنها با طاعت به او نزدیکتر باشند، و امیدوارند که بر آنها رحم کند، و می‌ترسند از اینکه آنها را عذاب کند، - ای رسول- همانا عذاب پروردگارت سزاوار ترسیدن است [سورة الإسراء: 57].
و الله متعال فرموده اند: ﴿نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ 49 وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الْأَلِيمُ 50﴾ (ای رسول ما) بندگان مرا آگاه ساز که من بسیار آمرزنده و مهربانم. و نیز عذاب من بسیار سخت و دردناک است. [سورة الحجر: 49، 50]
ج- الله، پروردگار، بخشنده، شنوا، بینا، دانا، روزی دهنده، زنده که حیاتی کامل و بدون مرگ و نقص دارد، بزرگ .... و سایر اسماء و صفات عالی دیگر او تعالی.
ج- الله: یعنی معبودی که بر حق پرستش می شود، تنها و بدون شریک است.
پروردگار: یعنی او تعالی تنها آفریدگار و مالک و روزی دهنده و تدبیر کنندۀ تنهای منزه؛ .
شنوا: کسی که شنوایی او همه چیز را احاطه می کند، و همه آواز ها را با وجود اختلاف و انواع آن می شنود.
بینا: آنکه همه چیز را می بیند و همه چیز را چه کوچک باشد یا بزرگ؛ می بیند.
دانا: اوست که علمش بر همه چیز در گذشته و حال و آینده احاطه دارد.
بخشنده: که رحمتش هر موجود و زنده را احاطه کرده است، پس همه بندگان و مخلوقات تحت رحمت او هستند.
روزی دهنده: رزق همه موجودات اعم از انس و جن و همه جانوران بر عهدۀ اوست.
زنده: زنده ای که نمی میرد در حالی که همه خلق می میرند.
بزرگ: آن که تمام کمالات برای اوست، و تمام عظمت در اسماء و صفات و افعال اوست.
ج- ما آنها را دوست داریم و در مسائل و مشکلات شرعی به آنها مراجعه می کنیم، ما آنها را جز با خوبی یاد نمی کنیم و کسی که آنها را غیر از آن به بدی یاد می کنند در راه درست نیست.
الله متعال فرموده اند: ﴿يَرفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا مِنكُم وَٱلَّذِينَ أُوتُوا ٱلعِلمَ دَرَجَـٰت وَٱللَّهُ بِمَا تَعمَلُونَ خَبِير 11﴾ الله مقام اهل ایمان و عالمان شما را رفیع گرداند، و الله به هر آنچه کنید آگاه است. [سورة المجادلة ١١].
ج- آنها مؤمنان پرهیزکار هستند.
الله متعال فرموده اند: ﴿أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ 62 الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ 63﴾ آگاه باشید که دوستان الله هرگز هیچ ترسی و هیچ حسرت و اندوهی در دل آنها نیست. آنان اهل ایمان اند و از الله مى ترسند. [سورة يونس: 62، 63].
ج ـ ایمان، قول و عمل و اعتقاد است.
ج- ایمان با اطاعت زیاد و با نافرمانی کاهش می یابد.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ 2﴾ همانا مؤمنان واقعی کسانی هستند که وقتی الله یاد شود دل‌های‌شان بترسد؛ آنگاه دلها و بدن‌های‌شان به انجام طاعت جهت‌دهی می‌شود، و هرگاه آیات الله بر آنها خوانده شود در آن می‌اندیشند، آنگاه ایمانی بر ایمان‌شان افزوده می‌شود، و برای جلب مصالح و دفع مفاسد شان فقط به پروردگارشان اعتماد می‌کنند. [سورة الأنفال: 2].
ج- الله را چنان عبادت کن که گویا او را می بینی و اگر او را نمی بینی، او تو را می بیند.
ج- به دو شرط:
1- اگر صرفاً برای رضای الله متعال باشد.
2- اگر طبق سنت رسول الله ﷺ باشد.
ج- توکل بر الله متعال برای جلب منفعت و دفع ضرر البته با گرفتن اسباب .
الله متعال فرموده اند: ﴿وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ...﴾ و هر که بر الله توکل کند الله او را کافیست [سورة الطلاق: 3].
﴿حَسْبُهُ﴾: یعنی او را کافیست.
ج ـ معروف: امر به هر اطاعت و پیروی از الله متعال است و منکر: نهی از هر گونه نافرمانی از الله متعال می باشد.
الله متعال فرموده اند: ﴿كُنتُم خَيرَ أُمَّةٍ أُخرِجَت لِلنَّاسِ تَأمُرُونَ بِٱلمَعرُوفِ وَتَنهَونَ عَنِ ٱلمُنكَرِ وَتُؤمِنُونَ بِٱللَّهِۗ ...﴾ شما نیکوترین امتی هستید که پدیدار گشته‌اید، به نیکوکاری امر می‌کنید و از بدکاری باز می‌دارید، و ایمان به الله دارید. [سورة آل عمران ١١٠].
ج- آنها کسانی هستند بر چیزی که پیامبر صلی الله علیه وسلم و یارانش در گفتار و عمل و اعتقاد بودند آنها هم می باشند.
اهل سنت نامیده شدند: زیرا از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم پیروی نموده و بدعت را ترک نمودند.
و جماعت: چون بر حق متحد شدند و در آن تفرقه نکردند.
*******
ج- طهارت: دور نمودن ناپاکی و زوال نجاست است.
پاکی نجاست: بر مسلمان لازم است هر نجاستی را که بر بدن، لباس، یا در جای و محل نمازش افتاده است برطرف کند.
طهارت بی وضویی: با وضو یا غسل با آب پاک یا تیمم برای کسى که آب در اختیار نداشته باشد و یا نتواند از آن استفاده کند، انجام مى گیرد.
ج- با شستن با آب تا پاک شود.
- در مورد آنچه سگ لیسیده است؛ هفت مرتبه باید شسته شود، بار اول باید با خاک شسته شود.
ج- پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: هرگاه بندۀ مسلمان - یا مؤمن - وضو بگیرد، باید روی خود را بشوید؛ هر گناهی را که با نگاه کردن با چشم نموده است با آب از رویش بیرون می شود» - یا «با آخرین قطره آب» - «اگر دستش را بشوید، هر گناهی که دستانش انجام داده اند، بیرون می شود» - یا «با آخرین قطره آب» - «وقتی پاهایش را بشوید هر گناهی که پاهایش به سمت آن رفته باشد بیرون می شود- یا با آخرین قطره آب - تا این که از گناهان پاک بیرون آید. مسلم روايت نموده است.
ج- سه بار شستن دست ها (تا بندها).
سه بار شستن دهن (مضمضه)، کشیدن آب به بینی (استنشاق) و خارج ساختن آب از بینی به فشار (استنثار) را انجام می دهید.
شستن دهن: آب را در دهن گذاشته و آن را حرکت می دهی سپس بیرون می اندازی.
و کشیدن آب به بینی (استنشاق): کشیدن آب با هوا به داخل بینی با دست راست.
و خارج ساختن آب از بینی با فشار (استنثار): بیرون کردن آب از بینی پس از استنشاق با دست چپ.
سپس شستن رو سه بار.
سپس شستن دست ها تا آرنج سه بار.
سپس مسح سر به سمت جلو و عقب و مسح دو گوش.
سپس شستن پاها تا مچ پا سه بار.
این کاملترین وضو است و این از پیامبر صلی الله علیه وسلم در احادیث بخاری و مسلم به روایت عثمان و عبدالله بن زید و دیگران ثابت شده است. در بخاری و غیره نیز از او ثابت شده است که: «رسول الله صلی الله علیه وسلم یک یک بار وضو گرفته است و دو دو بار وضو گرفته است» یعنی: هر یک از اعضای وضو را یک یک و یا دو دو بار شسته است.
ج- آنها مواردی هستند که وضوی مسلمان با ترک یکی از آن درست نمی شود.
1- شستن رو از آن جمله مضمضه و استنشاق.
2- شستن دست ها تا آرنج ها.
3- مسح سر از آن جمله گوش ها.
4- شستن پاها تا مچ پاها.
5- ترتیب بین اعضا، با شستن رو، سپس دست ها، سپس مسح سر و سپس شستن پاها.
6- موالات: وضو گرفتن بشکل پیهم، بدون فاصله زمانی به شکلی که اعضای بدن از آب خشک شوند.
- مانند این که نصف وضو را بگیرد، و نصف دیگر را در وقت دیگری تمام کند، در این صورت وضوی او درست نمی شود.
ج- سنت های وضو: که اگر آن را انجام داد؛ اورا ثواب بیشتری است، ولی اگر آن را ترک کرد؛ گناهی بر او نیست و وضوی او درست می باشد.
1- بسم الله گفتن.
2- مسواک زدن.
3- شستن دست ها تا بندها.
4- خلال انگشتان.
5- دو و یا سه بار شستن اعضای وضو.
6- از راست شروع کردن.
7- دعای بعد از وضو: «أشهد أن لا إله إلا الله، وحده لا شريك له، وأشهد أن محمدًا عبده ورسوله». گواهی می‌دهم که معبودی جز الله نیست و او شریکی ندارد و گواهی می‌دهم که محمد بنده و فرستادۀ اوست.
8- بعد از آن خواندن دو رکعت نماز.
ج- آنچه از سبیلین فرج و مقعد خارج می شود، از قبیل ادرار، مدفوع یا باد.
به خواب رفتن، یا دیوانه شدن یا بی هوشی.
خوردن گوشت اشتر.
لمس کردن فرج یا مقعد با دست بدون مانع.
ج- تیمم:استفاده از خاک وغیره از سایر نقاط زمین، زمانی که آب موجود نباشد یا قابل استفاده نباشد.
ج- یک مرتبه ضربه زدن خاک با کف دست ها، و یک مرتبه مسح صورت و پشت دست ها.
ج ـ هر آن چه وضو را می شکناند.
اگر آب پیدا شود.
ج- ماسی (خفین): چرمی که در پا پوشیده می شود.
جوراب: آنچه در پا به غیر از پوست پوشیده می شود.
مسح بر آنها عوض شستن پاها مشروع می باشد.
ج- تسهیل و آسانی بر بندگان، به ویژه در زمان سرما و زمستان و مسافرت، که کشیدن آنچه در پاها است مشکل می باشد.
ج-1- ماسی (خفین) را در حالت طهارت یعنی بعد از وضو بپوشد.
2- ماسی (خفین) باید پاک باشد، چون مسح روی چیز نجس جایز نیست.
3- ماسی (خفین) باید محل فرض شستشو در وضو را بپوشاند.
4- مسح در مدت معین برای مقیم غیر مسافر یک شبانه روز و برای مسافر سه شبانه روز می باشد.
ج ـ و اما وصف مسح این است که: انگشتان دست خود را خیس آب کرده بر انگشتان پا بگذارد، سپس تا ساق پایش بکشاند، با دست راست پای راست و با دست چپ پای چپ را مسح کند، و هنگام مسح انگشتانش را باز نموده و تکرار ننماید.
ج-1- گذشتن مدت مسح، پس مسح بر خفین پس از انقضای مدت مسح شرعا جایز نیست، یک شبانه روز برای مقیم و سه شبانه روز برای مسافر.
2 ـ کشیدن ماسی (خفین)، هرگاه انسان پس از مسح، خفین یا یکی از آنها را بیرون آورد، مسح باطل می شود.
ج ـ نماز: عبادت الله متعال با اقوال و افعال خاص است که با تکبیر آغاز و با تسلیم به پایان رسید.
ج- نماز بر هر مسلمان فرض است.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا 103﴾ نماز بر مؤمنان در اوقات معين مقرر شده است [سورة النساء: 103].
ج- پنج وقت نماز در یک شبانه روز فرض است، نماز صبح: دو رکعت، نماز ظهر: چهار رکعت، نماز عصر: چهار رکعت، نماز شام: سه رکعت، و نماز خفتن: چهار رکعت.
ج- 1- اسلام؛ از کافر قبول نمی شود.
2- عقل، پس نماز شخص دیوانه قبول نمی شود.
3. تمیز و رشد؛ پس نماز کودک غیر رشید قبول نمی شود.
4- نیت.
5- داخل شدن وقت.
6- طهارت برای رفع ناپاکی.
7- پاکی از نجاست.
8- پوشانیدن عورت.
9 - رو به قبله ایستاده شدن.
ج- چهارده رکن است به شرح زیر:
یکی از آنها: ایستاد شدن در نماز فرض برای کسی که توان آن را دارد.
تکبیر تحریمه: «الله اکبر».
خواندن سورۀ فاتحه.
رکوع، پشت باید صاف دراز کشیده شود، و سرش را به سمت خودش بچرخاند.
از رکوع بلند شدن.
راست ایستاد شدن.
سجده، تمکین و چسپاندن پیشانی و بینی و دستها و زانوها و نوک انگشتان پاها به محل سجده.
بلند شدن از سجده
نشستن بین دو سجده.
و سنت این است که: روی پای چپ بنشیند، و پای راست را ایستاده و به سمت قبله نگه دارد.
حفظ آرامش، و آن سکون در همه ارکان فعلی می باشد.
تشهد اخير.
برای آن نشستن.
دو تسلیم، که باید دو بار: « السَّلام عليكم ورحمة الله» گفته شود.
ترتیب رکن ها - چنانکه اشاره کردیم - مثلاً اگر قصدا قبل از سجده رکوع نماید؛ نمازش باطل می شود، اما اگر سهوا رخ دهد؛ باید بر گردد و رکوع وسجده را انجام دهد.
ج ـ واجبات نماز هشت است، و قرار ذیل می باشد:
1- تکبیرها، غیر تکبیر تحریمه.
2- گفتن: «سمع الله لمن حمده» برای امام و برای منفرد.
3- گفتن: «ربنا ولك الحمد».
4- گفتن: «سبحان ربي العظيم» یک مرتبه در حال رکوع.
5- گفتن: «سبحان ربي الأعلى» یک مرتبه در سجده.
6- گفتن: «رب اغفر لي» بین دو سجده.
7- تشهد اول.
8- نشستن برای تشهد اول.
ج- یازده سنت است، به شرح زیر:
1- پس از تکبیر تحریمه، باید: سبحانك اللهم وبحمدك، وتبارك اسمك، وتَعَالَىٰ جدك، ولا إله غيرك » گفته شود، بعد از آن دعای استفتاح بگوید.
2- گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم.
3- گفتن بسم الله الرحمن الرحیم.
4- گفتن: آمین.
5- خواندن سوره بعد از فاتحه .
6- بلند خواندن برای امام.
7- بعد از ربنا ولک الحمد، گفتن: "ملء السَّمٰوات، وملء الأرض، وملء ما شئت من شيء بعد".
8- آنچه در تسبیح رکوع بیش از یک بار باشد. یعنی: تسبیح دوم و سوم و بیشتر از آن.
9- آنچه در تسبیح سجده بیش از یک بار باشد.
10- آنچه در بین دو سجده بیش از یک بار گفته شود: «رب اغفر لي».
11- درود در تشهد اخیر برای خانواده رسول الله علیهم السلام، و برکت بر وی و اهل وی، و دعای بعد از آن.
چهارم: سنت های فعلی و آن را هیئات می گویند:
1- بالا بردن هر دو دستان با تکبیرۀ احرام.
2- و هنگام رکوع.
3- و هنگام بلند شدن از آن.
4- و بعدا آنرا بسوی زمین رها کردن.
5- قرار دادن دست راست روی دست چپ.
6- نگاه كردن به محل سجده.
۷- دور ماندن پاها از یکدیگر در وقت ایستادن.
۷- مشت کردن هر دو زانوها توسط دستان هنگام رکوع کردن، و هموار ساختن پشت در آن، و برابر نگاه داشتن سر با پشت.
9- قرار دادن اعضای سجده به زمین،و رساندن آنها به محل سجده.
10- بازوها را از پهلوها، و شکم را از ران ها، و ران ها را از پاها جدا ساختن، و جدا نمودن وی بین زانوهایش، و ایستاد گرفتن کف پاهایش، و گذاشتن کف انگشتان گشاده شده روی زمین، و ماندن هر دو دستان برابر با هر دو شانه ها در حالی که انگشتان اش جم کرده باشد.
11- به شکل افتراش نشستن بین دو سجده و تشهد اول، و به شکل تورک در تشهد دوم.
12- گذاشتن دستها روی ران ها بشکل کشیده شده وانگشتان با هم جمع شده بین دو سجده، و همچنان در تشهد نیز همینطور انجام گیرد، جز اینکه انگشت کوچک (خنصر) و انگشت حلقه (بنصر) دست راست را جم کرده باشد، و انگشت شست (ابهام) و انگشت وسطی (وسطی) را حلقه نموده و توسط انگشت اشاره (سبابه) هنگام ذکر الله اشاره می نماید.
13- نگاه کردن به راست و چپ هنگام سلام.
ج- (1) ترک رکن یا شرط از شروط نماز.
(2) صحبت عمدی.
(3) خوردن یا آشامیدن.
(4) حرکت های زیاد و پی هم.
(5) ترک کردن واجب از واجبات نماز به شکل عمدی.
ج- چگونگی نماز خواندن:
1- با تمام بدن رو به قبله باشد، بدون میلان و نگاه کردن.
2 - سپس نمازی را که می خواهد ادا نماید در دل نیت نموده بدون اینکه به زبان بیاورد.
3 - سپس تکبیر تحریمه را بجا میاورد و می گوید: (الله اکبر) و هنگام گفتن تکبیر، دستان خود را به برابری شانه هایش بلند می کند.
4- سپس كف دست راست را بر پشت كف دست چپ بالای سینه می گذارد.
5- سپس آغاز می کند و می گوید: «الهی مرا از گناهانم دور کن چنانکه مشرق را از مغرب دور کردی، الهی مرا از گناهانم پاک کن چنانکه جامۀ سفیدی از پلیدی پاک می شود، الهی مرا از گناهانم با آب و برف و ژاله بشوی».
و یا می گوید: «سبحانك اللهم وبحمدك، وتبارك اسمك، وتَعَالَىٰ جدك، ولا إله غيرك». «الهی تو منزهی و ستایش تراست، و نامت مبارک، و جایگاهت بلند است، و معبودی (برحق)جز تو نیست».
6 - سپس پناه می برد و می گوید: أعوذ بالله من الشيطان الرجيم». «به الله پناه می برم از شیطان رانده شده».
7- سپس بسمله را خوانده و فاتحه را تلاوت می کند و می گوید: ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ 1 بنام الله بخشاینده و مهربان الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 2 ستایش الله را که پروردگار جهانیان است. الرَّحْمـنِ الرَّحِيمِ 3 الله که بخشنده و مهربان است. مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ مالک (و پادشاه) روز جزاست. 4 إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 5 (پروردگارا) تنها تو را می‌پرستیم، و تنها از تو یاری می‌جوییم. اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ 6 تو ما را به راه راست هدایت فرما. صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ 7﴾ راه آنانی که به آنها انعام فرمودی، نه راه کسانی که بر آنها خشم فرمودی (قوم یهود) و نه گمراهان (چون اغلب نصاری). [سورة الفاتحة:1-7].
سپس می گوید: (آمین) یعنی: الهی اجابت کن.
8 - سپس تا حد توان از قرآن تلاوت می کند و تلاوت نماز صبح را طولانی می کند.
9 - سپس رکوع می کند، یعنی: برای تسبیح الله پشتش را خم می کند و هنگام رکوع تکبیر می گوید و دست ها را به اندازۀ شانه هایش بلند می کند. و سنت این است که: پشتش را هموار نموده، سرش را به طرف خود بگرداند و دستها را روی زانو بگذارد و انگشتان را از هم جدا کند.
10 - در رکوع سه مرتبه می گوید: « سبحان ربي العظيم» و اگر اضافه کند: « سبحانك اللهم وبحمدك، اللهم اغفر لي» بهتر است.
11 - سپس سر خود را از رکوع بلند می کند و می گوید: « سمع الله لمن حمده» سپس دستان خود را به اندازۀ شانه هایش بلند می کند. مقتدی نمی گوید: « سمع الله لمن حمده »، بلکه در عوض آن می گوید: « ربنا ولك الحمد».
12 - سپس پس از بلند شدن از رکوع می‌گوید: ربنا ولك الحمد، ملء السماوات والأرض، وملء ما شئت من شيء بعد». «پروردگارا، حمد و ستایش از آن تو است، به اندازه پُری آسمانها و زمین و پُری هر چه را تو بخواهی».
13 - سپس سجده اول را بجا می آورد، هنگام رفتن به سجده می‌گوید: «الله اکبر» و بر هفت عضوش سجده می‌کند: پیشانی، بینی، کف دو دست، زانوها، اطراف پاها، و بازوها را از پهلوها دور نگه می دارد، و دستها را روی زمین دراز نکشد، و نوک انگشتانش رو به قبله باشد.
14 - در سجده سه مرتبه می گوید: « سبحان ربي الأعلى». و اگر اضافه کرد: سبحانك اللهم ربنا وبحمدك، اللهم اغفر لي، بهتر است.
15 - سپس سر خود را از سجده بلند نموده و می گوید: الله اکبر.
16 - سپس بین دو سجده روی پای چپ می نشیند، پای راستش را ایستاد می کند و دست راست را روی گوشۀ ران راستش که کنار زانویش است می گذارد، و انگشتان کوچک و حلقه را با هم می گیرد و هنگام دعا انگشت اشاره را بالا می آورد و حرکت می دهد،و نوک انگشت شست را با انتهای میانی مانند یک حلقه جفت می کند و دست چپ خود را با انگشتان کشیده روی نوک ران چپ، زیر زانو قرار می دهد.
17 – و بین دو سجده در نشست مي گوید: «رب اغفر لي، وارحمني، واهدني، وارزقني، واجبرني، وعافني». «پروردگارا مرا ببخش، و هدایتم کن، به من روزی بده، و جبرانم کن،و مرا عافیت ببخش»
18 - سپس سجدۀ دوم را مانند سجدۀ اول در گفتار و عمل انجام می دهد، و هنگام سجده تکبیر می گوید.
19 - سپس از سجده دوم برمی‌خیزد و می‌گوید: «الله اکبر» و رکعت دوم را در گفتار و عمل مانند رکعت اول می‌خواند، جز اینکه در آن دعای استفتاح را نمی خواند.
20 - بعد از پایان رکعت دوم می نشیند و می گوید: «الله اکبر» و همان طور که بین دو سجده می نشیند.
21 – و تشهد را در این قعده می خواند و می گوید: «التحيات لله والصلوات والطيبات، السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته، السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين، أشهد أن لا إله إلا الله، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، اللهم صلِّ على محمد وعلى آل محمد، كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم، إنك حميد مجيد، وبارك على محمد وعلى آل محمد، كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم، إنك حميد مجيد. تمام اوصاف، دعاها و الفاظ نیک از برای الله تعالی است، سلام بر شما ای پیامبر، همچنان رحمت و برکات الله بر شما، سلامتی تو بر ما و بر بنده های صالح باشد، شهادت می دهم که بدون از الله معبودی برحق نیست، و شهادت می دهم که محمد بنده و پیامبر او هست، یا الله! نزول رحمت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل رحمت که بر ابراهیم و بر خاندان او فرموده ای، بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی، یا الله! نزول برکت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل برکت که بر ابراهیم و بر خاندان او فرموده ای ، بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی. »أعوذ بالله من عذاب جهنم، ومن عذاب القبر، ومن فتنة المحيا والممات، ومن فتنة المسيح الدجال». »به الله پناه می برم از عذاب جهنم، از عذاب قبر، از آزمایش مرگ و زندگی، و از آزمایش مسیح دجال». سپس پروردگارش را به آنچه دوست دارد از خیر دنیا و آخرت فرا می خواند.
22 - سپس سمت راست سلام می کند و می گوید: «السلام علیکم و رحمة الله» و در سمت چپ همچنان.
23 - اگر نماز سه یا چهار رکعتی باشد؛ در پایان تشهد اول توقف می نماید و آن: أشهد أن لا إله إلا الله، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله. گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست و گواهی می دهم که محمد بنده و فرستاده اوست.
24 - سپس برمی‌خیزد و می‌گوید: «الله اکبر» و دست‌هایش را به اندازۀ شانه‌هایش بلند می‌کند.
25 - سپس باقيمانده نماز را مانند ركعت دوم می خواند مگر اينكه به خواندن فاتحه اکتفا می کند.
26 - سپس متورک می نشیند؛ و پای راستش را صاف می کند و پای چپ را از زیر پای راست بیرون می آورد و مقعدش را روی زمین می گذارد، و دست هایش را روی ران خود می گذارد، همان گونه که در تشهد اول گذاشته بود.
27 - و در این جلسه تمام تشهد را می خواند.
28 - سپس سمت راست سلام می کند و می گوید: «السلام علیکم و رحمة الله» و نیز در سمت چپ سلام می گوید.
ج- « گفتن: أَسْـتَغْفِرُ الله سه مرتبه «از الله آمرزش می‌خواهم».
- «اللّهُـمَّ أَنْـتَ السَّلامُ، وَمِـنْكَ السَّلام، تَبارَكْتَ يا ذا الجَـلالِ وَالإِكْـرام». بارالها! تو سلامتی دهنده ای وسلامتی از طریق تو خواهد رسید با برکت هستی ای ذات بزرگوار و با عظمت)
- «لا إلهَ إلاّ اللّهُ وحدَهُ لا شريكَ لهُ، لهُ المُـلْكُ ولهُ الحَمْد، وهوَ على كلّ شَيءٍ قَدير، اللّهُـمَّ لا مانِعَ لِما أَعْطَـيْت، وَلا مُعْطِـيَ لِما مَنَـعْت، وَلا يَنْفَـعُ ذا الجَـدِّ مِنْـكَ الجَـد». - «هیچ معبودی جز الله نیست و شریکی ندارد، فرمانروایی و ستایش از آن اوست، و او بر هر چیزی تواناست، الهی چیزی را که عطا نمودی باز دارندۀ ندارد، و از چیزی که منع کردی عطا کنندۀ ندارد، و صاحب مال و جاه دنیوی صاحبش از تو نجات داده نمی تواند جز عمل صالح او».
- «لا إلهَ إلاّ الله، وحدَهُ لا شريكَ لهُ، لهُ الملكُ ولهُ الحَمد، وهوَ على كلّ شيءٍ قدير، لا حَـوْلَ وَلا قـوَّةَ إِلاّ بِاللهِ، لا إلهَ إلاّ الله، وَلا نَعْـبُـدُ إِلاّ إيّـاه، لَهُ النِّعْـمَةُ وَلَهُ الفَضْل وَلَهُ الثَّـناءُ الحَـسَن، لا إلهَ إلاّ الله مخْلِصـينَ لَـهُ الدِّينَ وَلَوْ كَـرِهَ الكـافِرون». «هیچ معبودی جز الله نیست، تنها و بی شریک، فرمانروایی از آن اوست و حمد و ستایش از آن اوست و او بر هر چیزی تواناست، هیچ نیرو و قدرتی نیست مگر با الله، معبودی جز الله نیست و ما جز او را نمی پرستیم، نعمت، فضل و ستایش نیک از آن اوست،هیچ معبودی جز الله نیست، مخلص دین او هستیم و لو اگر کافران از آن متنفر باشند.»
- «سُـبْحانَ اللهِ» (پاکیست الله را) سی و سه مرتبه.
«الحَمْـدُ لله» (ثنا و ستایش است الله را) سی و سه مرتبه.
«اللهُ أكْـبَر» (الله بزرگتر است) سی و سه مرتبه.
سپس برای تکمیل شدن صد می گوید: «لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد، وهو على كل شيء قدير». «هیچ معبودی جز الله نیست، تنها و بی شریک، فرمانروایی از آن اوست و حمد و ستایش از آن اوست و او بر هر چیزی تواناست.
سورۀ اخلاص (قل هو الله أحد) و معوذات (قل أعوذ برب الفلق و قل أعوذ برب الناس) را می خواند. سه مرتبه بعد از نماز صبح و شام و یک بار بعد از نمازهای دیگر.
- ویک بار آیت الکرسی را می خواند
ج- دو رکعت قبل از نماز صبح.
چهار رکعت قبل از ظهر.
دو رکعت بعد از ظهر.
دو رکعت بعد از مغرب.
دو رکعت بعد از خفتن.
فضیلت آن: پیامبر فرمود: «هر که در شبانه روز دوازده رکعت نماز نفل بخواند، الله برای او خانه‌ای در بهشت می‌سازد». مسلم و احمد و دیگران روایت نمودند.
ج- روز جمعه ، پیامبر صلی الله علیه وسم فرمود: «یکی از بهترین روزهای شما روز جمعه است که آدم در آن آفریده شد و در آن روز از دنیا رفت و در آن روز در صور دمیده می شود و در آن صاعقه رخ می دهد، پس در این روز برایم بیشتر درود بفرستید و درود شما برای من عرضه می گردد.»
گفت: گفتند ای رسول الله چگونه درود ما بر تو عرضه می شود در حالی که خاک شده یی؟ - می گویند خاک شده ای - گفت: «الله عزوجل اجساد پیامبران را بر زمین حرام گردانیده است». روایت ابوداود و دیگران.
ج- بر هر مسلمان بالغ، عاقل، مقیم، فرض عین می باشد.
الله متعال فرموده اند: ﴿ يَٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَوةِ مِن يَومِ ٱلجُمُعَةِ فَٱسعَواْ إِلَى ذِكرِ ٱللَّهِ وَذَرُواْ ٱلبَيعَ ذَلِكُم خَير لَّكُم إِن كُنتُم تَعلَمُونَ 9﴾ اى كسانى كه ايمان آورده ايد چون براى نماز جمعه ندا درداده شد به سوى ذكر الله بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است. [سورة المنافقون: ٩].
ج- تعداد رکعت های نماز جمعه دو رکعت است که امام در آن با صدای بلند می خواند و دو خطبه معروف قبل از آن می باشد.
ج- ترک نماز جمعه جز عذر شرعی جایز نیست، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که سه جمعه از لحاظ سهل انگاری ترک نماید، الله متعال بر قلبش مهر می نهد.» روایت ابوداود و دیگران.
ج-
1- غسل کردن.
2- استفاده از خوشبویی.
3- پوشیدن بهترین لباس ها.
4- زود رفتن به مسجد.
5- درود بسیار بر پیامبر صلی الله علیه وسلم.
6- تلاوت سوره کهف.
7- پیاده رفتن به مسجد.
8- دریافت ساعت اجابت دعا.
ج- از عبدالله بن عمر رضی الله عنهم روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «نماز جماعت بیست و هفت مرتبه بهتر از نماز تنهایی است». مسلم روایت نموده است.
ج- حضور دل و سکون اعضای بدن در نماز می باشد.
الله متعال فرموده اند: ﴿قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ 1 به راستى كه مؤمنان رستگار شدند (۱) الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ 2﴾ همانان كه در نمازشان فروتن اند (۲) [سورة المؤمنون: 1، 2].
حق واجب است در مال ويژه، برای گروه ویژه در وقت ویژه.
یکی از ارکان اسلام و صدقه فرض است که از ثروتمندان گرفته و به فقیران داده می شود.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَآتُوا الزَّكَاةَ﴾ و زكات را بدهید [سورة البقرة: 43].
ج- صدقه، زکات نیست، مانند: صدقه دادن هر چیزی در راه خیر در هر زمان.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ﴾ و در راه الله انفاق كنيد [سورة البقرة: 195].
ج- عبادت الله است با اجتناب از چیزهایی که روزه را می شکناند از طلوع فجر تا غروب آفتاب با نیت می باشد، و بر دو قسم است:
روزه فرض: مانند روزۀ ماه رمضان که از ارکان اسلام است.
الله متعال فرموده اند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ 183﴾ ای کسانیکه به الله ایمان آورده‌اید و از رسولش پیروی کرده‌اید، روزه از جانب پروردگارتان بر شما فرض شده است همان‌گونه که بر امت‌های قبل از شما فرض شده بود؛ تا - با انجام اعمال صالح که روزه از بزرگترین آنهاست، با قرار دادن سپری میان خود و عذاب الله، - تقوای الهی را پیشه کنید. [سورة البقرة: 183].
و روزه غیر فرض: مانند روزه روزهای دوشنبه و پنج شنبه از هر هفته، و روزه سه روز از هر ماه که بهترین آنها ایام البیض روزهای(13، 14، 15) هر ماه قمری است.
ج- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که رمضان را از روی ایمان و به امید ثواب روزه بگیرد، گناهان قبلی او بخشیده می شود.» متفق عليه.
ج- از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هیچ بنده ای نیست که یک روز را در راه الله روزه بگیرد، جز این که الله بوسیلۀ آن روز تا هفتاد خزان صورت او را از آتش جهنم دور نگه می دارد. متفق عليه.
هفتاد خزان یعنی هفتاد سال.
ج-1- خوردن و آشامیدن قصدا.
2- استفراغ عمدی.
3- ارتداد از اسلام.
ج-1- عجله کردن در افطار.
2- سحری و تأخیر آن.
3- زیادت در عبادات و کارهای نیک.
4- گفتن روزه دار: من روزه هستم، وقتی به او دشنام داده شود.
5- دعا در وقت افطار.
6- افطار با خرمای تازه یا خرما، اگر پیدا نشد، با آب صورت گیرد.
ج- حج: عبارت است از عبادت الله متعال، به قصد رفتن به بیت الله الحرام برای اعمال خاص در وقت معین.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ 97﴾ و براى الله حج آن خانه بر عهدۀ مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد و هر كه كفر ورزد يقينا الله از جهانيان بى نياز است. [سورة آل عمران: 97].
ج-1- احرام.
2- ایستادن در عرفات.
3- طواف افاضه.
4- سعی بین صفا و مروه.
ج- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود: «کسی که برای الله حج را ادا نماید، و مرتکب ناسزاگویی و فسق نگردد، در حالی بر میگردد گویا تازه مادرش او را به دنیا آورده باشد». بخاری و دیگران آن را روایت کرده اند.
- مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورد: یعنی بدون گناه.
ج ـ عمره: عبارت از عبادت الله متعال به قصد رفتن به بیت الله الحرام برای اعمال خاص در هر زمان است.
ج-1- احرام.
2- طواف خانۀ کعبه.
3- سعی بین صفا و مروه.
ج- تلاش و کوشش برای گسترش اسلام و دفاع از آن و اهل آن، و یا مبارزه با دشمن اسلام و اهل آن است.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 41﴾ و با مال و جانتان در راه الله جهاد كنيد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است (۴۱) [سورة التوبة: 41].
*******
ج- او محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم است. هاشم از قریش، قریش از عرب است، و عرب از اولاد اسماعیل و اسماعیل فرزند ابراهیم عليه وعلى نبينا افضل الصلاة والسلام است.
ج- آمنه بنت وهب.
ج- پدرش در مدینه در حالی وفات کرد که وی صلی الله علیه وسلم در شکم مادرش بود، و به دنیا نیامده بود.
ج- در سال فیل روز دوشنبه ماه ربیع الاول.
ج- در مکه.
ج- کنیزۀ پدرش، ام ایمن.
- کنیزۀ کاکایش ابولهب ثویبه.
- حلیمه سعدیه.
ج- مادرش در شش سالگی فوت کرد و جدش عبدالمطلب سرپرستی او را بر عهده گرفت.
ج- پدربزرگش عبدالمطلب هنگامی از دنیا رفت که او هشت سال داشت و کاکایش ابوطالب کفالت او را بر عهده گرفت.
ج- در دوازده سالگی با کاکایش به شام سفر کرد.
ج- سفر دومش تجارت با مال خدیجه رضی الله عنها بود و چون برگشت در بیست و پنج سالگی با او رضی الله عنها ازدواج کرد.
ج- قریش خانۀ کعبه را بازسازی کردند که او سی پنج ساله بود.
زمانی که آنان در مورد اینکه چه کسی حجرالاسود را در جایش بگذارد باهم اختلاف نمودند، وی را برای قضاوت برگزیدند، بنابرین وی آن را در پارچۀ گذاشت،و به بزرگ هر قوم امر کرد که یک گوشۀ پارچه را بردارند و چهار طایفه بودند، هرگاه آن را تا جایش بلند کردند، رسول الله صلی الله علیه وسلم با دست خود آن را گرفته و در جایش گذاشت.
ج- چهل سال داشت ، و برای همه مردم بشارت دهنده و بیم دهنده فرستاده شد.
ج- رویایی صادق بود، وقتی خواب می دید مانند طلوع فجر به حقیقت می پیوست.
ج- در غار حرا الله را عبادت می کرد و برای آن خود را آماده می نمود.
در حالی که در غار مشغول عبادت بود وحی بر او نازل شد.
الله متعال فرموده اند: ﴿ٱقرَأ بِٱسمِ رَبِّكَ ٱلَّذِي خَلَقَ 1 بخوان به نام پروردگارت كه آفريد (۱) خَلَقَ ٱلإِنسَـنَ مِن عَلَقٍ 2 انسان را از علق آفريد (۲) ٱقرَأ وَرَبُّكَ ٱلأَكرَمُ 3 بخوان و پروردگار تو كريمترين [كريمان] است (۳) ٱلَّذِي عَلَّمَ بِٱلقَلَمِ 4 همان كسی كه به وسيله قلم آموخت (۴) عَلَّمَ ٱلإِنسَـنَ مَا لَم يَعلَم 5﴾ آنچه را كه انسان نمى دانست به وی آموخت (۵) [سورة العلق: 1 - 5].
ج- از مردان: ابوبکر صدیق، از زنان: خدیجه بنت خویلد، از پسران: علی بن ابی طالب، و از وفاداران: زید بن حارثه، و از غلامان: بلال الحبشی رضی الله عنهم، وغیرهم.
ج- حدود سه سال دعوت مخفیانه بود، سپس به پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور داده شد که دعوت را آشکارا انجام دهند.
ج- مشرکان در ضرر و زیان رسانیدن به او و به مسلمانان مبالغه کردند، تا اینکه برای مؤمنان اجازۀ هجرت بسوی نجاشی در حبشه صادر نمود.
مشرکان جهت آزار و کشتن پیامبر صلی الله علیه وسلم باهم موافقت کردند، پس الله وی را حفظ کرد و وی را توسط کاکایش ابوطالب محافظت کرد تا وی را از شر آنان حفظ کند.
ج- کاکایش ابوطالب و همسرش خدیجه رضی الله عنها از دنیا رفتند.
ج- پنجاه سال داشت که اتفاق افتید، و نمازهای پنجگانه نیز بر او فرض گردید.
سفر شب: از مسجد حرام تا مسجد اقصی.
معراج: از مسجد اقصی تا آسمان تا سدرة المنتهی بود.
ج- اهل طائف را دعوت می کرد، در مواسم و گردهمایی مردم حاضر می شد تا اینکه اهل مدینه از انصار آمدند، و به پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم ایمان آوردند و بر حمایت او همرایش بیعت کردند.
ج- سیزده سال باقی ماند.
ج- از مکه به مدینه.
ج- ده سال.
ج- بر او زکات، روزه، حج، جهاد، اذان و سایر احکام اسلام فرض گردید.
ج- غزوۀ بزرگ بدر.
غزوۀ احد.
غزوۀ احزاب.
غزوۀ فتح مكه.
الله متعال فرموده اند: ﴿ وَٱتَّقُوا يومًا تُرجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفسٍ مَّا كَسَبَت وَهُم لَا يُظلَمُونَ 281﴾ و بترسيد از روزى كه در آن، به سوى الله بازگردانده مى شويد، سپس به هر كسى (پاداش) آنچه به دست آورده، تمام داده شود؛ و آنان مورد ستم قرار نمى گيرند. (۲۸۱) [سورة البقرة: 281].
ج- در ماه ربیع الاول سال یازدهم هجری در شصت و سه سالگی از دنیا رحلت نمود.
ج-1- خدیجه بنت خویلد رضی الله عنها.
2- سوده بنت زمعه رضی الله عنها.
3- عایشه بنت ابی بکر صدیق رضی الله عنها.
4- حفصه بنت عمر رضی الله عنها.
5- زینب بنت خزیمه رضی الله عنها.
6- ام سلمه هند بنت ابی امیه رضی الله عنها.
7- ام حبیبه رمله بنت ابی سفیان رضی الله عنها.
8- جویریه بنت الحارث رضی الله عنها.
9- میمونه بنت الحارث رضی الله عنها.
10- صفیه بنت حیّی رضی الله عنها.
11- زینب دختر جحش رضی الله عنها.
ج- سه تن از طبقۀ ذکور می باشد:
قاسم، که به او ملقب بود.
و عبدالله
و ابراهیم
از طبقۀ اناث:
فاطمه.
رقیه.
ام کلثوم.
زینب.
همه فرزندانش از خدیجه رضی الله عنها بودند به جز ابراهیم و همه قبل از وی وفات نمودند، بجز فاطمه شش ماه بعد از وی وفات نمود.
ج- او از مردان قد میانه بود، نه کوتاه قد و نه بلند قد، بلکه بین آن دو قرار داشت، سفید رنگ با میلان به سرخی بود صلی الله علیه وسلم، و ریش انبوه و چشمان گشاد داشت، دهان بزرگ و موهایش بسیار سیاه بود، شانه های بزرگ و بوی خوش داشت، و غیره ویژگی های پیدایشی زیبای او صلی الله علیه وسلم.
ج- امتش را به جادۀ واضح و روشن ترک کرد، که شب آن مانند روز آن است، جز هلاک شده از آن منحرف نمی شود، نیکی را نگذاشته مگر این که امتش را به سوی آن هدایت نموده، و هیچ بدی را نگذاشته مگر این که آنان را از آن در حذر داشته است.
*******
ج- سوره فاتحه وتفسير آن:
﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 1 به نام الله بخشاینده و مهربان الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 2 تمام ثنا و ستایش از الله (ج) پروردگار عالمیان است، الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 3 بی نهایت بخشاینده و مهربان مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ 4 مالک روز قیامت إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 5 تنها تورا عبادت می کنیم، و تنها از تو کمک می خواهيم اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ 6 ما را به راه راست هدایت کن صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ 7﴾ راه کسانیکه بر ایشان فضل و کرم کرده اید، نه راه آنانکه سزاوار غضب ات شده اند و نه انانکه گمراه شده اند [سورة الفاتحة: 1 - 7].
تفسير:
سورۀ فاتحه نامیده شده است چون کتاب الله به آن آغاز می شود.
1- ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 1﴾ بسم الله، شروع به خواندن قرآن می کنم، به یاری حق تعالی که با ذکر نامش مبارک می شود.
﴿الله﴾ يعنى: معبود بر حق، و کسی ديگر به آن یاد نمی شود سبحانه و تعالی.
﴿الرَّحْمَن﴾ یعنى: ذاتی که رحمت وسیع دارد رحمتی که همه چیز را فرا گرفته است.
﴿الرَّحِيم﴾ یعنی بر مؤمنان مهربان است.
2- ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ 2﴾ یعنی: همه انواع حمد و کمال فقط مخصوص الله است.
3- ﴿الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 3﴾ یعنی صاحب رحمت وسیع که همه چیز را فرا گرفته است، و مهربانی واصلۀ وی بر مؤمنان می باشد.
4- ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ 4﴾: آن روز قیامت است.
5- ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 5﴾ یعنی: تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری می جوییم.
6- ﴿اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ 6﴾: و آن هدایت به سوی اسلام و سنت است.
7- ﴿صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ 7﴾ یعنی راه بندگان صالح الله از پیامبران و کسانی که از آنها پیروی کردند، نه راه نصارا و یهود.
سنت است که بعد از خواندن آن بگوید: (آمین) یعنی: استجابت کن برای ما.
ج- سوره زلزله و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا 1 آنگاه كه زمين به لرزش [شديد] خود لرزانيده شود (۱) وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا 2 و زمين بارهاى سنگين خود را بيرون افكند (۲) وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا 3 و انسان گويد [زمين] را چه شده است (۳) يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا 4 آن روز است كه [زمين] خبرهاى خود را باز گويد (۴) بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا 5 [همان گونه] كه پروردگارت بدان وحى كرده است (۵) يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ 6 آن روز مردم [به حال] پراكنده برآيند تا [نتيجه] كارهايشان به آنان نشان داده شود (۶) فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ 7 پس هر كه هموزن ذره اى نيكى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد (۷) وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ 8﴾ و هر كه هموزن ذره اى بدى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد (۸) [سورة الزلزلة: 1 - 8].بيا
تفسير:
1- ﴿إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا 1﴾: هرگاه زمین حرکت کند حرکت شدیدی که در قیامت برای آن اتفاق می افتد.
2- ﴿وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا 2﴾: و زمین آنچه را که در شکمش بود از مردگان و دیگران بیرون آورد.
3- ﴿وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا 3﴾: و انسان در حال حیرت گفت: چه شد که زمین متحرک و آشفته شد.
4- ﴿يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا 4﴾: در آن روز بزرگ، زمین از خوبی ها و بدی هایی که در آن صورت گرفته است خبر می دهد.
5- ﴿بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا 5﴾: چون الله متعال برایش آموخت و به آن امر نمود.
6- ﴿يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ 6﴾: در آن روز بزرگ که زمین می لرزد، مردم از موقف حساب بشکل گروهی بیرون می آیند، برای دیدن اعمالی که در دنیا انجام داده اند.
7- ﴿فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ 7﴾: هر که به وزن مورچۀ کوچک عمل کند از اعمال نیک و صالح؛ آن را می ببیند.
8- ﴿وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ 8﴾: هر که به وزن آن عمل زشت انجام دهد؛ آن را می ببیند.
س 3: سورۀ عادیات را تلاوت و تفسیر کنید؟
ج- سوره عاديات و تفسير آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا 1 سوگند به اسبان تيز تك [جهادگر] كه نفس نفس مى زنند(۱) فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا 2 و سوگند به آنها (كه بر اثر برخورد سمشان به سنگهاي بيابان) جرقه هاي آتش افروختند. (۲) فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا 3 و با دميدن صبح بر دشمن يورش بردند. (۳) فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا 4 و با آن [يورش] گردى برانگيزند (۴) فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا 5 و (ناگهان) در ميان دشمن ظاهر شدند. (۵) إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ 6 كه انسان نسبت به پروردگارش سخت ناسپاس است (۶) وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ 7 و او خود بر اين [امر] نيك گواه است (۷) وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ 8 و راستى او سخت شيفته مال است (۸) أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ 9 مگر نمى داند كه چون آنچه در گورهاست بيرون ريخته گردد (۹) وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ 10 و آنچه در سينه هاست فاش شود (۱۰) إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَخَبِيرٌ 11﴾ در چنان روزى پروردگارشان به [حال] ايشان نيك آگاه است (۱۱) [سورة العاديات: ١ - ١١].
تفسير:
١- ﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا 1﴾: الله سوگند یاد می کند به اسبانی که می دوند تا صدای نفس های شان از شدت دویدن شنیده شود.
٢- ﴿فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا 2﴾: او به اسب‌هایی سوگند یاد می‌کند که هرگاه نال های شان به صخره‌ها برخورد کنند آتش می‌افروزند، از شدت ضربه‌شان که بر آنها می‌خورد.
٣- ﴿فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا 3﴾: و سوگند یاد می کند به اسبانی که صبح بر دشمنان می تازند.
٤- ﴿فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا 4﴾: با دویدن خود گرد و خاک را در حرکت آوردند.
٥- ﴿فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا 5﴾: پس توسط اسب های خود سپاه دشمن در میان گرفتند.
٦- ﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ 6﴾: انسان مانع خیری می شود که پروردگارش از او می خواهد.
٧- ﴿وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ 7﴾: و او برای مانع خیر گواه است، به دلیل روشن بودن آن نمی تواند آن را انکار کند.
٨- ﴿وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ 8﴾: و این که او به سبب محبت بیش از حد به مال در آن بخیلی می کند.
٩- ﴿أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ 9﴾: پس آیا انسان فریب خورده به این زندگانی دنیوی نمی‌داند که هرگاه الله مردگان را از قبر بیرون کند و آنان را برای محاسبه و جزا از زمین بیرون بیاورد موضوع آنچه او گمان می کرد نخواهد بود؟
١٠- ﴿وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ 10﴾: آنچه را که در دل از نیت ها و عقاید و غیره است برجسته و روشن شدند.
١١- ﴿إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَخَبِيرٌ 11﴾: یقینا آن روز پروردگارشان از آنها کاملا آگاه است، هیچ کاری از بندگانش بر وی پوشیده نیست، و بر اساس آن به آنها پاداش و یا مجازات می دهد.
ج- سورۀ قارعه و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿الْقَارِعَةُ 1 كوبنده (۱) مَا الْقَارِعَةُ 2 چيست كوبنده (۲) وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ 3 و تو چه دانى كه كوبنده چيست (۳) يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ 4 روزى كه مردم چون پروانه[هاى] پراكنده گردند (۴) وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ 5 و كوه ها مانند پشم زده شده رنگين شود (۵) فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ 6 اما هر كه ترازوی اعمالش سنگين برآيد (۶) فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ 7 پس وى در زندگى خوشى خواهد بود (۷) وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ 8 و اما هر كه ترازوی اعمالش سبك بر آيد (۸) فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ 9 پس جايش هاويه باشد (۹) وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ 10 و تو چه دانى كه آن چيست (۱۰) نَارٌ حَامِيَةٌ 11﴾ آتشى است سوزنده (۱۱) [سورة القارعة: ١ - ١١].
تفسير:
١- ﴿الْقَارِعَةُ 1﴾: ساعتی بنابر عظمت و وحشت دل های مردم را می کوبد.
٢- ﴿مَا الْقَارِعَةُ 2﴾: این چه ساعتی است که دل مردم را از وحشت می کوبد؟!
٣- ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ 3﴾: و چه می دانی - ای پیامبر- این چه ساعتی است که از عظمت وحشتش دل مردم را می کوبد؟! آن روز قیامت است.
٤- ﴿يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ 4﴾: روزی که دلهای مردم به تپش بیفتد، مانند پروانۀ پراکنده و منتشر شده اینجا و آنجا.
٥- ﴿وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ5﴾: کوه ها در سبکی و حرکتشان مانند پشم غلتانده و تکانده شده می باشند.
٦- ﴿فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ 6﴾: و اما کسانی که حسناتشان بر اعمال بدشان بیشتر است.
٧- ﴿فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ 7﴾: او در زندگی رضایت بخشی در بهشت می باشد.
٨- ﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ 8﴾: و اما کسی اعمال بد او بر اعمال نیک او بیشتر باشد.
٩- ﴿فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ 9﴾: جایگاه و آرامگاه او در روز قیامت جهنم است.
١٠- ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ 10﴾: و تو چه می دانی – ای پیامبر- که آن چه است؟
١١- ﴿نَارٌ حَامِيَةٌ 11﴾: آتش بسیار داغی است.
س5: سوره تکاثر را تلاوت و تفسیر کنید؟
ج/ - سورۀ تکاثر و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاينده و مهربان
﴿أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ 1 تفاخر به بيشتر داشتن شما را غافل داشت (1) حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ 2 تا اینکه مُردید و وارد قبرهای‌تان شدید كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ 3 نه چنين است زودا كه بدانيد (۳) ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ 4 باز هم نه چنين است زودا كه بدانيد (۴) كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ 5 هرگز چنين نيست اگر علم اليقين داشتيد (۵) لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ 6 به يقين دوزخ را مى بينيد (۶) ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ 7 سپس آن را قطعا به عين اليقين درمى يابيد (۷) ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ﴾ سپس در همان روز است كه از نعمت [روى زمين] پرسيده خواهيد شد (۸) [سورة التكاثر: ١ - ٨].
تفسير:
١- ﴿أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ 1﴾: شغل شما - ای مردم - به جای اطاعت از الله، افتخار به دارایی و فرزندان است.
٢- ﴿حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ 2﴾: تا اینکه وفات نمودید و وارد قبرت شدید.
٣- ﴿كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ 3﴾: فخر فروشی شما را از اطاعت الله مشغول نکند، زود است که عاقبت آن مشغله را بدانید.
٤- ﴿ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ 4﴾: سپس زود است عاقبت آن را بدانید.
٥- ﴿كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ 5﴾: همانا اگر به یقین بدانید که به سوی الله برانگیخته می شوید و او جزای اعمال تانرا به شما می دهد، به فخر فروشی به دارایی و فرزند مشغول نمی شدید.
٦- ﴿لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ 6﴾: به الله سوگند در روز قیامت آتش را خواهید دید.
٧- ﴿ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ 7﴾: سپس آن را به شکل یقینی و بدون شک مشاهده می کنید.
٨- ﴿ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ﴾: سپس الله در آن روز از شما خواهد پرسید، از سلامتی، مال و چیزهای دیگر که به شما ارزانی داشته است.
س6: سورۀ عصر را تلاوت و آن را تفسیر نمایید؟
ج- سورۀ عصر و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاينده ومهربان
﴿وَالْعَصْرِ 1 سوگند به عصر (۱) إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ 2 كه واقعا انسان دستخوش زيان است (۲) إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ 3﴾ مگر كسانى كه ایمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده و همديگر را به حق سفارش و به شكيبايى توصيه كرده اند (۳) [سورة العصر: 1 - 3].
تفسير:
1- ﴿وَالْعَصْرِ 1﴾: الله متعال به زمان سوگند یاد نمود.
2- ﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ 2﴾: یعنی: همه انسانها در حال نقصان و زیان هستند.
3- ﴿إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ 3﴾: مگر كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و به سوى حق دعوت كردند و بر آن شكيبايى كردند، آنها از خسارت در امان هستند.
ج- سورۀ همزه و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاينده و مهربان
﴿وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ 1 واى بر هر بدگوى عيبجوی (۱) الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ 2 همان كس كه مال را جمع آوری و شماره كرده (۲) يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ 3 پندارد كه مالش او را جاويد كرده (۳) كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ 4 چنين نيست كه او ميپندارد، به زودي در آتش خرد كننده پرتاب ميشود (۴) وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ 5 و تو چه دانى كه آن آتش خردكننده چيست (۵) نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ 6 به‌راستی‌که آتشِ افروختۀ الله است. الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ 7 [آتشى] كه به دلها مى رسد (۷) إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ 8 به‌راستی‌که آن آتش، کسانی را که در آن عذاب می‌شوند، از هر طرف محاصره کرده است. (۸) فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ 9﴾ در ستونهای كشيده و طولانی! (۹) [سورة الهمزة: ١ - ٩].
تفسير:
١- ﴿وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ 1﴾: عذاب بد و سخت برای غیبت کنندگان زیاد و طعن به آنان.
٢- ﴿الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ 2﴾: کسی که به فکر جمع آوری و شمارش مال است، و دغدغه دیگری ندارد.
٣- ﴿يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ 3﴾: او فکر می کند مالی را که جمع کرده او را از مرگ نجات می دهد، و در زندگی این دنیا جاودانه می ماند.
٤- ﴿كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ 4﴾: چنان نیست که این جاهل تصور می کرد، در آتش جهنم افکنده می شود و هر چیزی که در آن افکنده شود از شدت نیرو ریز شده و می شکند.
٥- ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ 5﴾: و تو چه دانی - ای رسول - این چه آتشی است که هر چه در آن افکنده شود نابود می کند؟!
٦- ﴿نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ 6﴾: آتش خروشان الله است.
٧- ﴿الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ 7﴾: که از بدن مردم تا قلبشان نفوذ می کند.
٨- ﴿إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ 8﴾: به روی عذاب دیده ها بسته است.
٩- ﴿فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ 9﴾: با کشش طولانی، تا از آن خارج نشوید.
ج- سوره فیل و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ 1 مگر نديدى پروردگارت با اصحاب فیل چه كرد (۱) أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ 2 آيا نيرنگشان را بر باد نداد (۲) وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ 3 و بر سر آنها دسته دسته پرندگانى ابابيل فرستاد (۳) تَرْمِيهِمْ بِحِجَارَةٍ مِنْ سِجِّيلٍ 4 [كه] بر آنان سنگهايى از گل [سخت] مى افكندند (۴) فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ 5﴾ و آنان را مانند كاه جويده شده گردانيد (۵) [سورة الفيل: ١ - ٥].
تفسير:
١- ﴿أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ 1﴾: آیا نمی‌دانستی – ای رسول - پروردگارت با ابرهه و اصحاب فیل که می‌خواستند کعبه را ویران کنند، چگونه رفتار کرد؟!
٢- ﴿أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ 2﴾: الله نقشه بد آنها را برای از بین بردن آن ضایع نمود، پس آنچه آرزو داشتند بدست نیاورند از قبیل برگرداندن مردم از کعبه، و نتوانستند به آن آسیب برسانند.
٣- ﴿وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ 3﴾: و پرندگانی را بر آنان فرستاد و دسته دسته نزد آنان آمدند.
٤- ﴿تَرْمِيهِمْ بِحِجَارَةٍ مِنْ سِجِّيلٍ 4﴾: به سمت اونها سنگ پرتاب می کردند که از خاک آتشین ساخته شده بود.
٥- ﴿فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ 5﴾: پس الله متعال آنها را مانند برگهای زرع شده قرار داد که توسط چارپایان خورده و پایمال شده باشد.
س 9: سوره قریش را تلاوت و تفسیر نمایید؟
ج- سوره قریش و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشایندۀ و مهربان
﴿لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ 1 براى الفت دادن قريش (۱) إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ 2 الفتشان هنگام كوچ زمستان و تابستان (۲) فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ 3 پس بايد پروردگار اين خانه را بپرستند (۳) الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ 4﴾ همان كه در گرسنگى غذايشان داد و از بيم آسوده خاطرشان كرد (۴) [سورة قريش: ١ - ٤].
تفسير:
١- ﴿لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ 1﴾: منظور این است که اونها آنچه از سفر در زمستان و تابستان علاقمند بودند.
٢- ﴿إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ 2﴾: سفر زمستانی به یمن و سفر تابستانی به شام بطور امن.
٣- ﴿فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ 3﴾: پس الله را بپرستند که تنها پروردگار این بیت الله الحرام است، که این سفر را برایشان آسان کرد و کسی را شریک او قرار ندهند.
٤- ﴿الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ 4﴾: ذاتی که آنها را از گرسنگی سیر کرد و از ترس ایمن ساخت، به سبب آنچه در دل عرب ها از حرمت حرم، و حرمت اهل آن نهاده شد.
ج: سوره ماعون و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ 1 آيا كسى را كه [روز] جزا را دروغ مى خواند ديدى (۱) فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ 2 اين همان كس است كه يتيم را به سختى مى راند (۲) وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ 3 و به خوراك دادن بينوا ترغيب نمى كند (۳) فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ 4 پس واى بر نمازگزارانى (۴) الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ 5 كه از نمازشان غافلند (۵) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ 6 آنان كه ريا مى كنند (۶) وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ 7﴾ و (از پرداخت زکات و) عاریت دادن وسایل ضروری زندگی دریغ می‌ورزند (۷) [سورة الماعون: ١ - ٧].
تفسير:
١- ﴿أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ 1﴾: آیا می دانستی چه کسی جزای روز قیامت را تکذیب می کند؟!
٢- ﴿فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ 2﴾: آن کسی است که یتیم را از حاجتش با خشونت دفع می کند.
٣- ﴿وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ 3﴾: نه خود را و نه دیگران را به اطعام مساکین ترغیب می کند.
٤- ﴿فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ 4﴾: هلاکت و عذاب بر نمازگزاران.
٥- ﴿الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ 5﴾: کسانی که در نمازهای خود سهل انگاری می کردند، و به آن اهمیتی نمی دادند تا این که وقت آن تمام می شد.
٦- ﴿الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ 6﴾: کسانی که با نماز و اعمال خود خودنمایی می نمودند، و آن را برای الله انجام نمی دادند.
٧- ﴿وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ 7﴾: و دیگران را از همکاری مانع می شدند، بدون این که در کمک کردن به او ضرر متوجه نشود.
ج: سورۀ کوثر و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ 1 ما تو را [چشمه] كوثر داديم (۱) فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ 2 پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن (۲) إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ 3﴾ که محققا دشمن تو مقطوع النسل است [سورة الكوثر: ١- ٣].
تفسير:
١- ﴿إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ 1﴾: ما به تو - ای رسول - خیر بسیار می دهیم و از آن نهر الکوثر در بهشت است.
٢- ﴿فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ 2﴾: پس الله را به خاطر این نعمت سپاس گذاری کن، تنها برای او نماز را ادا نموده و تنها برای او ذبح کن، بر خلاف آنچه مشرکان از طریق ذبح به بت های خود خود را به آنها نزدیک می سازند.
٣- ﴿إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ 3﴾: کسی که از تو متنفر است کسی است که از همه خوبی های فراموش شده و بریده شده است، اگر یاد شود به بدی یاد می شود.
س12: سورۀ کافرون را تلاوت و تفسیر نمایید؟
ج: سوره کافرون و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاينده و مهربان
﴿قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ 1 بگو اى كافران (۱) لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ 2 آنچه مى پرستيد نمى پرستم (۲) وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ 3 و آنچه مى پرستم شما نمى پرستيد (۳) وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ 4 و نه آنچه پرستيديد من مى پرستم (۴) وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ 5 و نه آنچه مى پرستم شما مى پرستيد (۵) لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ 6﴾ دين شما براى خودتان و دين من براى خودم (۶) [سورة الكافرون: ١ - ٦].
تفسير:
١- ﴿قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ 1﴾: بگو اى پيامبر: اى كسانى كه به الله کفر ورزیده اید.
٢- ﴿لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ 2﴾: من اکنون و در آینده بت هایی را که شما می پرستید نمی پرستم.
٣- ﴿وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ 3﴾: و شما آنچه را که من می پرستم نمی پرستید، و او الله یگانه است.
٤- ﴿وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ 4﴾: و من نمی پرستم آنچه را شما از بت ها می پرستید.
٥- ﴿وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ 5﴾: و شما آنچه را که من می پرستم نمی پرستید و او الله یگانه است.
٦- ﴿لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ 6﴾: برای شما دینی که برای خود اختراع کردید و برای من دینی که الله آن را بر من نازل نموده است.
س13: سورۀ نصر را تلاوت و تفسیر نمایید؟
ج: سوره نصر و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاينده و مهربان
﴿إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ 1 چون يارى الله و پيروزى فرا رسد (۱) وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا 2 و ببينى كه مردم دسته دسته در دين الله درآيند (۲) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا 3﴾ پس به ستايش پروردگارت نيايشگر باش و از او آمرزش خواه كه وى همواره توبه پذير است (۳) [سورة النصر: ١ - ٣].
تفسير:
١- ﴿إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ 1﴾: اگر یاری الله به دینت رسید - ای رسول - و آن را معزز نمود، و فتح مکه صورت گرفت.
٢- ﴿وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا 2﴾: و مردمی را دیدی که گروه پس از گروه وارد اسلام شدند.
٣- ﴿فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا 3﴾: بدان که این نشانه آن است که مسوليت که به آن اعزام شده اید نزدیک به اتمام است، پس حمد و ثنای پروردگارت را ادا کن، و نعمت پیروزی و فتح را سپاسگذاری کن، و از او طلب آمرزش کن، او آمرزنده است توبۀ بندگانش را می پذیرفت و آنها را می بخشد.
س 14: سوره مسد را تلاوت و تفسیر نمایید؟
ج: سوره مسد و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ 1 بريده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد (۱) مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ 2 دارايى او و آنچه اندوخت سودش نكرد (۲) سَيَصْلَى نَارًا ذَاتَ لَهَبٍ 3 بزودى در آتشى پرزبانه درآيد (۳) وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ 4 و نیز همسرش که هیزم آتش افروز دوزخ باشد (۴) فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ 5﴾ بر گردنش طنابى از ليف خرماست (۵) [سورة المسد: ١ - ٥].
تفسير:
١- ﴿تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ 1﴾: دست عموی پیامبر صلی الله علیه وسلم ابولهب بن عبدالمطلب خسارت دید براساس خسارت عملش، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم را اذیت می کرد، تلاش او نا امید شد.
٢- ﴿مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ 2﴾: هیچ چیزی ا زمال و فرزندان برایش سود نرسانید، نه عذابی را از او دفع کرد و نه رحمت را برایش به ارمغان آوردند.
٣- ﴿سَيَصْلَى نَارًا ذَاتَ لَهَبٍ 3﴾: در روز قیامت به آتش شعله دار وارد می شود، که از حرارتش رنج می برد.
٤- ﴿وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ 4﴾: و همسرش ام جمیل که به پیامبر صلی الله علیه وسلم آسیب می رساند و بر سر راه وی خار می انداخت.
٥- ﴿فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ 5﴾: در گردن او طناب محکمی می باشد که با آن او را به داخل آتش می برند.
ج- سوره اخلاص و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاينده و مهربان
﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ 1 بگو اوست الله يگانه (۱) اللَّهُ الصَّمَدُ 2 الله بی نیاز است (۲) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ 3 [كسى را] نزاده و زاده نشده است (۳) وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ 4﴾ و هيچ كس او را همتا نيست (۴) [سورة الإخلاص: 1 - 4].
تفسير:
1- ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ 1﴾: بگو - ای رسول - او الله است، معبودی جز او نیست.
2- ﴿اللَّهُ الصَّمَدُ 2﴾: یعنی: نیازهای مخلوقات به او راجع می شود.
3- ﴿لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ 3﴾: او نه پسری دارد و نه پدری.
4- ﴿وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ 4﴾: برای او تعالی در مخلوقات وی مانندی نیست.
ج- سوره فلق و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِیمِ بنام الله بخشاینده و مهربان
﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ 1 بگو پناه مى برم به پروردگار سپيده دم (۱) مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ 2 از شر آنچه آفريده است (۲) وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ 3 و از شر تاريكى چون فراگيرد (۳) وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ 4 و از شر آنها كه در گره ها ميدمند (۴) وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ 5﴾ و از شر [هر] حسود آنگاه كه حسد ورزد (۵) [سورة الفلق: 1 - 5].
تفسير:
1- ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ 1﴾: بگو اى رسول: من به پروردگار صبح چنگ مى زنم، و به او پناه مى برم.
2- ﴿مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ 2﴾: از شری مخلوقاتی که ضرر می رسانند.
3- ﴿وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ 3﴾: و پناه می برم به الله از بلاهایی که در شب از حیوانات و دزدان ظاهر می شوند.
4- ﴿وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ 4﴾: و به او پناه می برم از شر جادوگرانی که در گره ها می دمند.
5- ﴿وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ 5﴾: و از شر حسودی که از مردم بدش می آید، چون بر نعمت‌هایی که الله به آنها داده است حسد می‌ورزد، او خواهان نابودی آنها و آسیب رساندن به آنها می باشد.
ج- سوره ناس و تفسیر آن:
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده ومهربان
﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ 1 بگو پناه مى برم به پروردگار مردم (۱) مَلِكِ النَّاسِ 2 پادشاه مردم (۲) إِلَهِ النَّاسِ 3 معبود مردم (۳) مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ 4 از شر وسوسه گر نهانى (۴) الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ 5 آن كس كه در سينه هاى مردم وسوسه مى كند (۵) مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ 6﴾ چه از جن و [چه از] انس (۶) [سورة الناس: 1 - 6].
تفسير:
1- ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ 1﴾: بگو اى رسول: من به پروردگار مردم چنگ مى زنم و از او پناه مى جويم.
2- ﴿مَلِكِ النَّاسِ 2﴾: هر طور که بخواهد در آنها تصرف می کند، آنها مالک دیگری جز او ندارند.
3- ﴿إِلَهِ النَّاسِ 3﴾: معبود واقعی آنها است، هیچ معبودی بر حق برای آنها جز او نیست.
4- ﴿مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ 4﴾: از شر شیطان به مردم وسوسه می اندازد.
5- ﴿الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ 5﴾: وسوسۀ خودش را در دلهای مردم می اندازد.
6- ﴿مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ 6﴾ یعنی فرد وسواسی می توان انسان و می توان جن باشد.
*******
• حدیث اول:
ج- از امیرالمؤمنین ابوحفص عمر بن الخطاب رضی الله عنه روایت است که فرمود: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود: «عمل از روی نیت است، و هر کس به آنچه اراده کرده است می رسد، پس هر که به سوی الله و رسولش هجرت کرد، هجرت او برای الله و رسولش است، و هر کس که هجرت او به خاطر منافع دنیا یا برای ازدواج زنی باشد، پس هجرت او برای همان چیزی است که به آن هجرت کرده است.» بخاری و مسلم روایت نمودند.
فواید حدیث:
1- هر عمل باید نیت داشته باشد مانند نماز و روزه و حج و غیره اعمال دیگر.
2- اخلاص به الله در نیت لازم است.
*حدیث دوم:
ج ـ از مادر مؤمنان ام عبدالله عایشه رضی الله عنها روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که در دین ما نوآوری کند که در آن نباشد، مردود است». بخاری و مسلم روایت نمودند.
فواید حدیث:
1- نهی از نوآوری در دین.
2- اعمال نو ایجاد شده مردود بوده و پذیرفته نمی شوند.
*حدیث سوم:
ج ـ عمر بن خطاب رضی الله عنه می فرماید: در حالی که روزی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم نشسته بودیم، مردی با لباس بسیار سفید، موهای بسیار سیاه بر ما ظاهر شد. هیچ اثری از سفر بر او دیده نمی شد و هیچ یک از ما او را نمی شناخت، تا اینکه نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم نشست و زانوی خود را بر زانوهایش گذاشت و کف دست خود را بر ران های خود گذاشت. و گفت: اى محمد از اسلام به من خبر بده، به او گفت: اسلام: گواهی بدهی به اينكه معبودى برحق جز الله نيست و محمد فرستادۀ الله است، نماز را بر پا دارى، زكات را بدهى، رمضان را روزه بگیری و زیارت خانۀ کعبه را اگر راهی به سوی آن یافتی ادا کنی» گفت: «راست گفتی» ما از این که از او می پرسد و تصدیق می کند، شگفت زده شدیم، گفت: از ایمان به من خبر بده. گفت: اینکه به الله، فرشتگان، کتابها، پیامبران، روز آخرت، و ایمان به قدر خیر و شر آن . گفت: راست می گویی. گفت: از احسان به من خبر بده، گفت:آنکه الله را چنان عبادت کنی که گویا او را می بینی و اگر او را نمی بینی پس او تو را می بیند». گفت: «پس مرا از قیامت خبر بده». گفت: «سوال شونده از سوال کننده داناتر نیست؟» گفت: «پس از نشانه های آن به من خبر بده.» گفت: اینکه کنیزی بادارش را به دنیا بیاورد، و این که پابرهنه ها و بی چاره ها چوپانانی را ببینی که ساختمان های بلند اعمار می کنند.» سپس رفت و اندکی درنگ کرد، گفت: «ای عمر! آیا می دانی سوال کننده چه کسی بود؟» گفتم: «الله و رسولش داناترند.» گفت: « او جبرئیل بود، آمد تا دین شما را به شما بیاموزد». روايت مسلم
از فوائد حديث:
1- ذکر ارکان پنج گانه اسلام، و آن:
گواهی بر اینکه معبودی جز الله نیست و محمد فرستادۀ الله است.
برپایی نماز
ادای زکات
و روزۀ رمضان.
و حج بیت الله الحرام.
2- ذکر اركان ايمان، و آنها شش هستند:
ایمان به الله.
و فرشتگانش.
و کتاب هایش.
و فرستادگانش.
و روز آخرت.
و خیر و شر قدر.
3- ذکر رکن احسان، و آن یک رکن است، این كه الله را چنان عبادت كنی كه گويا او را می بينی و اگر او را نمی بينی او تو را می بيند.
4- وقت برپایی قیامت را کسی بجز الله نمی داند.
حدیث چهارم:
ج- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کاملترین مؤمنان از نگاه ایمان، نیکوترین شان از نگاه اخلاق هستند». ترمذی روایت کرده و گفت: حدیث حسن صحیح است.
فواید حدیث:
1- تشویق به اخلاق نیک.
2- کمال اخلاق از کمال ایمان است.
3- و این که ایمان کم و زیاد می شود.
حدیث پنجم:
ج ـ از ابن عمر رضی الله عنهم روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که به غیر الله سوگند یاد کند؛ کافر شده و یا شرک نموده است.» ترمذی روایت نموده است.
از فوائد حديث:
- سوگند جز به الله متعال جایز نیست.
- سوگند به غیر الله متعال شرک اصغر است.
حدیث ششم:
ج- از انس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هیچ یک از شما ایمان نمی آورد تا اینکه من نزد او از پدر و پسرش و همه مردم عزیزتر باشم». به روایت بخاری و مسلم.
فواید حدیث:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم را باید از همه مردم بیشتر دوست داشت.
و این از کمال ایمان است.
حدیث هفتم:
ج- از انس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هیچ یک از شما مومن بوده نمی تواند، تا اینکه آنچه را که برای خود می پسندد برای برادرش نیز بپسندد.» روایت بخاری و مسلم.
فوائد حديث:
1- مؤمن باید خوبی هایی را که برای خود می پسندد برای مؤمنان نیز بپسندد.
و این کمال ایمان است.
حدیث هشتم:
ج- از ابوسعید رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سوگند به ذاتی که جان من در اختیار اوست! آن معادل یک سوم قرآن است.» روایت بخاری.
برخی از فواید حدیث:
1- فضیلت سورۀ اخلاص.
2- آن معادل یک سوم قرآن است.
حدیث نهم:
ج- از ابوموسی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: « لا حول ولا قوة إلا بالله، یکی از گنج های بهشت است». بخاری و مسلم روایت نمودند.
فوائد حديث:
1- فضیلت این کلمه، و اینکه از گنج های بهشت است.
2- بنده خود را از توانایی و قوت خود مبرا می کند، و اعتماد خودرا تنها به الله متعال بیان می نماید.
حدیث دهم:
ج- از نعمان بن بشیر رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود: «همانا پاره‌ای در بدن است اگر سالم شود تمام بدن سالم می شود، و اگر فاسد شود تمام بدن فاسد می شود و آن دل است». بخاری و مسلم روایت نمودند.
برخی از فواید حدیث:
1- اصلاح دل (قلب) شامل اصلاح ظاهر و باطن است.
2- توجه به اصلاح دل، زیرا اصلاح انسان به آن وابسته است.
* حدیث یازدهم:
ج- از معاذ بن جبل رضی الله عنه روایت است که فرمود: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: هر که آخرین سخنش این بود: لا اله الا الله؛ وارد بهشت می گردد » به روایت ابوداود.
برخی از فواید حدیث:
1- فضیلت لا اله الا الله و اینکه بنده از طریق آن وارد بهشت می شود.
2- فضیلت کسی که آخرین سخنش از دنیا لا اله الا الله است.
*حدیث دوازدهم:
ج- از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که فرمود: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: " مومن نمی تواند طعنه و لعنت دهنده، فُحش دهنده، و بد زبان باشد" به روایت ترمذی.
از فواید این حدیث:
1- نهی از هرگونه گفتار نادرست و ناسزا.
- این صفت مؤمن در زبان اوست.
حدیث سیزدهم:
ج- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که فرمود: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: "از خوبی اسلام انسان، ترک آنچه است که به او مربوط نمی شود" به روایت ترمذی و دیگران
از فواید این حدیث:
1- ترک آنچه به انسان در مسائل دین و دنیای دیگران مربوط نمی شود.
2- از کمال اسلام انسان، ترک چیزی است که مربوط به او نمی شود.
* حدیث چهاردهم:
ج- از عبدالله بن مسعود روایت است که: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که حرفی از کتاب الله را بخواند یک حسنه برایش داده می شود، و یک حسنه با ده برابر است، نمی گویم: الف لام میم حرف است، بلکه الف حرف است، لام حرف است، و میم حرف است. به روایت ترمذی.
برخی از فواید این حدیث:
1- فضیلت تلاوت قرآن.
2- و اینکه هر حرفی که می خوانی حسنه ها دارد.
*******
ج- 1- تعظیم الله سبحانه و تعالی.
2- وی را تنها و بدون شریک پرستیدند.
3- طاعت وی.
4- ترک نافرمانی وی.
5- سپاس و حمد و ثنای وی بخاطر مهربانی و نعمت های بی شمارش.
6- صبر در برابر تقدیرات الهی
2- اطاعت وی و اقتدا به وی.
3- طاعت وی.
4- ترک نافرمانی وی.
5- تصديق وی در آنچه وی خبر می دهد.
6- . عدم نو آوری و زیادت در سنت وی.
7- دوست داشتن وی بیشتر از خویشتن و همه مردم.
س3: بزرگ پنداشتن، نصرت وی و نصرت سنت وی صلی الله علیه وسلم.
2- خدمت والدین.
3- همکاری با والدین .
4- مرفوع ساختن نیازهای والدین.
5- دعاء برای والدین.
6- مراعات ادب هنگام سخن گفتن با ایشان، و به زبان آوردن کلمه (اف) در برابر والدین جواز ندارد، و این ناچیزترین سخن هاست.
7- تبسم در برابر والدین و عدم پیشانی ترشی با آنان.
8- صدایم را بالاتر از صدای پدر و مادر نمی‌برم، به حرفشان گوش می‌دهم، حرفشان را قطع نمی‌کنم و آنها را به اسم شان صدا نمی‌کنم، بلکه می‌گویم: پدرم، مادرم.
9- قبل از داخل شدن به پدر و مادرم در حالی که در اتاق باشند اجازه می‌گیرم.
10- بوسیدن دست و سر والدین.
ج- 1- زیارت نزدیکان اعم از برادر، خواهر، کاکا، عمه، ماما، خاله و بقیه نزدیکان.
2- با آنها در گفتار و عمل احسان کردن و کمک نمودن آنان.
3- از آن جمله برقراری تماس با آنها و جویا شدن احوال ایشان می باشد.
ج- 1- دوست می دارم و خوبان را همراهی می کنم.
2- از همراهی با مردم بد دوری کرده دوستی با آنان را ترک می کنم.
3- به برادرانم سلام می دهم و با آنها مصافحه می کنم.
4- اگر مریض باشند آنها را عیادت می کنم و برایشان دعای شفا می کنم.
5- جواب عطسه کننده را می دهم.
6- اگر مرا به زیارت خود دعوت کند، دعوت او را می پذیرم.
7- به او نصیحت می کنم.
8- اگر به او ظلم شد کمکش می کنم و از ظلم بر دیگران بازش می دارم.
10- آنچه را برای خود دوست دارم برای برادر مسلمانم دوست می دارم.
11- اگر به کمک من نیاز داشت به او کمک می کنم.
12- با گفتار و فعل به او اذیت نمی رسانم.
13- راز او را حفظ می کنم.
14- او را دشنام نمی‌دهم، اورا غیبت نمی‌کنم، او را تحقیر نمی‌کنم، به او حسد نمی‌ورزم، علیه او جاسوسی نمی‌کنم و فریبش نمی‌دهم.
الف- 1- به همسایه در گفتار و عمل نیکی می کنم و اگر به کمک من نیاز داشت کمکش می کنم.
2- هرگاه به عید، ازدواج یا چیز دیگری خوشحال باشد به او تبریک می گویم.
3- اگر مریض باشد او را عیادت می کنم، و اگر مصیبت زده باشد از او دلجویی می کنم.
4- تا حد امکان هر چه برای خود غذا آماده می کنم برای او هم می دهم.
5- با گفتار و با عمل به او اذیت نمی رسانم.
6- با صدای بلند مزاحم او نمی شوم و بر او جاسوسی نمی کنم، و با او صبور می باشم.
ج- 1- هرگاه مرا به مهمانی دعوت نماید او را اجابت می کنم.
2- اگر بخواهم به ملاقات کسی بروم، اجازه می گیرم و قرار ملاقات می گذارم.
3- قبل از ورود اجازه می گیرم.
4- در زیارت دیر نمی کنم.
5- چشمانم را از اهل خانه می بندم.
6- از مهمان پذیرایی می کنم و با بهترین استقبال و با چهره ای بشاش و بهترین خوشامدگویی وپذیرایی می کنم.
7- مهمان را در بهترین مکان می نشانم.
8- و او را به مهمان نوازی به غذا و نوشیدنی تکریم می نمایم.
ج- 1- هنگام احساس درد می کنم؛ دست راستم را بر سر جای درد می گذارم، و سه مرتبه می گویم: بسم الله، هفت مرتبه می گویم: «أعوذ بعزة الله وقدرته من شر ما أجد وأحاذر» از شر آنچه می یابم به عزت و قدرت خدا پناه می برم.
2- به آنچه الله مقدر کرده راضی و شکیبا می باشم.
3- به عیادت برادر بیمارم می شتابم و برایش دعا می کنم و مدت زیادی با او نمی نشینم.
4- بدون اینکه از من بخواهد او را دم می نمایم.
5- او را به صبر و دعا و نماز و طهارت در حد توانش توصیه می کنم.
6- دعا برای مریض: «أسأل الله العظيم رب العرش العظيم أن يشفيك» هفت مرتبه
ج- 1- اخلاص نیت به الله متعال.
2- به علمی که آموخته ام عمل می کنم.
3- معلم را در حضور و غیاب احترام و تکریم می کنم.
4- در برابر او با ادب می نشینم.
5- به او خوب گوش می دهم و در درس او را قطع نمی کنم.
6- در سوال کردن با ادب می باشم.
7- با اسمش او را صدا نمی زنم.
ج- 1- به اهل مجلس سلام می دهم.
2- در جایی که مجلس تمام می شود آنجا می نشینم، هیچ کسی را از جایش بلند نمی کنم و بدون اجازه بین دو نفر نمی نشینم.
3- در مجلس برای نشستن دیگران جا می دهم.
4- سخنان مجلس را قطع نمی کنم.
5- قبل از خروج از مجلس اجازه می گیرم و سلام می دهم.
6- وقتی مجلس تمام می شود دعای کفارۀ مجلس را می خوانم. «سبحانك اللهم وبحمدك، أشهد أن لا إله إلا أنت، أستغفرك وأتوب إليك». پاکیست و ستایش است ترا ای پروردگار، گواهی می دهم که معبود برحقی جز تو نیست، از تو طلب مغفرت می کنم و به تو توبه می کنم.
الف- زود میخوابم.
2- در حالت طهارت می خوابم.
3- به روی شکم نمی خوابم.
4- به پهلوی راست می خوابم و دست راستم را زیر گونۀ راستم می گذارم.
5- بستر خوابم را تکان می دهم.
6- اذکار خواب را از قبیل آیت کرسی، سورۀ اخلاص و معوذتین سه مرتبه می خوانم. و می گویم: «باسمك اللهم أموت وأحيا». الهی به نام تو می میرم و زنده می شوم.
7- برای نماز صبح بر می خیزم.
8- بعد از بیدار شدن از خواب می گویم: «الحمد لله الذي أحيانا بعدما أماتنا وإليه النشور». سپاس الله را که پس از مرگ ما را زنده نمود و بسوی وی حشر می شویم.
ج-
1- با خوردن و آشامیدن نیت میکنم که برای عبادت الله متعال تقویت شوم.
2- شستن دست ها قبل از خوردن غذا.
3- بسم الله می گویم و با دست راست و آنچه نزدیکم است می خورم، از وسط ظرف ها و از جلو دیگران نمی خورم.
4- اگر بسم الله گفتن فراموش کنم می گویم: بسم الله أوله وآخره .
5- به آنچه از غذا موجود است راضی می باشم، و بر غذا ایراد نمی گیرم، اگر آن را دوست داشتم می خورم و اگر دوست نداشتم ترکش می کنم.
6- چند لقمه می خورم و زیاد نمی خورم.
7- بر غذا و نوشیدنی پف نمی کنم و می گذارم تا سرد شود.
8- در غذا با خانواده یا مهمان یکجا می شوم.
9- قبل از دیگران که از خودم بزرگتر اند شروع به خوردن نمی کنم.
10- وقتی می نوشم نام الله را به زبان آورده و نشسته و در سه دفعه می نوشم.
11- وقتی غذا را تمام کردم الله را شکر می کنم.
ج- 1 لباسم را با دست راست می پوشم و از این بابت الله را شکر می کنم.
2- لباس را تا زیر مچ پا دراز نمی کنم.
3- پسران لباس دخترانه نمی پوشند و دختران لباس پسرانه نمی پوشند.
4- تقلید نکردن لباس کافران یا فاسقان.
5- گفتن بسم الله هنگام در آوردن لباس.
6- پوشیدن کفش از سمت راست و در درآوردن آن از سمت چپ.
ج- 1- می گویم: بسم الله الحمدلله. ﴿سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ 13 پاك است ذاتی كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه] ما را ياراى [رام ساختن] آنها نبود (۱۳) وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ 14﴾ و به راستى كه ما به سوى پروردگارمان بازخواهيم گشت (۱۴) [سورة الزخرف: 13، 14].
2- اگر از کنار مسلمانی بگذرم؛ به او سلام می دهم.
ج- 1 - در جاده رفتن میانه رو و متواضع می باشم و در سمت راست جاده می روم.
2- با کسی که روبرو می شوم سلام می دهم.
3- نگاهم را پایین می اندازم و به کسی آسیب نمی‌رسانم.
4- امر به معروف و نهی از منکر می کنم.
5- هر چیزی اذیت دهنده را از جاده دور می کنم.
ج- 1- با پای چپ بیرون می روم و می گویم: «بسم الله، توكلت على الله، لا حول ولا قوة إلا بالله، اللهم إني أعوذ بك أن أضل أو أضل، أو أزل أو أزل، أو أظلم أو أظلم، أو أجهل أو يجهل علي». به نام الله توکل کردم بر الله هیچ قوت و نیرویی جز به الله نیست، الهی به تو پناه می برم این که گمراه شوم یا دیگری را گمراه کنم، یا به سبب ارتکاب گناه پاهایم بلغزد و یا سبب لغزش پاهای دیگری شوم، یا مورد ستم قرار گیرم و یا سبب ستم بر دیگران شوم، و یا مانند جاهلان عمل کنم و یا دیگران کار جاهلانه را بر من عملی کنند.»
2- با پای راست داخل خانه می شوم و می گویم: «بسم الله ولجنا، وبسم الله خرجنا، وعلى ربنا توكلنا». «به نام الله وارد شدیم و به نام الله بیرون آمدیم و بر پروردگارمان توکل کردیم».
3- با مسواک زدن شروع می کنم سپس به اهل خانه سلام می دهم.
ج- 1- با پای چپ داخل می شوم.
2- قبل از داخل شدن می گویم: «بسم الله، اللهم إني أعوذ بك من الخبث والخبائث». «بسم الله، بار الها از شر شياطين نر و ماده، يا هر پليدی و نا پاكی ديگر به تو پناه می برم».
3- چیزی که در آن ذکر الله باشد داخل نمی کنم.
4- هنگام قضای حاجب خود را پوشش می دهم.
5- در جای قضای حاجت حرف نمی زنم.
6- هنگام ادرار و یا غایط رو و یا پشت خود را بسمت قبله قرار نمی دهم.
7- از دست چپ برای رفع نجاست استفاده می کنم و از دست راست استفاده نمی کنم.
8- قضای حاجت خود را در راه و در مکان سایه بان مردم انجام نمی دهم.
9- بعد از قضای حاجت دست هایم را می شویم.
10- با پای چپم بیرون می‌روم و می‌گویم: "غفرانك". یعنی ای الله مرا ببخش.
ج- 1- با پای راست وارد مسجد می شوم و می گویم: «بسم الله، اللهم افتح لي أبواب رحمتك». به نام الله، الهی درهای رحمتت را به رویم بگشا.
2- تا دو رکعت نماز نخوانم نمی نشینم.
3- از جلو نماز گذاران عبور نمی کنم، و گمشده ام را در مسجد اعلام نمی کنم، و خرید و فروش را در مسجد انجام نمی دهم.
4- با پای چپ از مسجد بیرون می شوم و می گویم: «اللهم إني أسألك من فضلك». "الهی فضل تو را می خواهم"
ج- 1- وقتی با مسلمانی روبرو می شوم، به سلام شروع می کنم، و می گویم: «السلام عليكم ورحمة الله وبركاته» نه بدون سلام، و تنها با دست اشاره نمی کنم.
2- بر روی کسی که سلام دهم تبسم می کنم.
3- با دست راستم مصافحه می کنم.
4- اگر کسی به من سلام دهد، جواب بهتری به او می دهم يا همان را برمی گردانم.
5- با سلام دادن به کافر پیشتازی نمی کنم، و اگر سلام کرد به مانند سلامش جواب می دهم.
6- کوچکتر به بزرگتر سلام می دهد، و سوار بر پیاده، و راه رو به نشسته، و کم به زیاد.
ج- 1- قبل از ورود به محل اجازه می گیرم.
2- سه بار اجازه می گیرم نه بیشتر، و بعد از آن می روم.
3- به آرامی در را می کوبم و جلوی در نمی ایستم، بلکه در سمت راست یا چپ آن قرار می گیرم.
4- قبل از اجازه گرفتن به اتاق پدر و مادر و یا کسی دیگر داخل نمی شوم، به ویژه قبل از طلوع فجر و استراحت ظهر و بعد از نماز خفتن.
5- می توانم بدون اجازه وارد جاهای خالی از ساکنین مانند بیمارستان یا فروشگاه شوم.
ج- 1- به حیوان غذا و آب می دهم.
2- رحمت وشفقت با حیوان، و عدم حمل کردن بالای آن بیش از تحملش.
3- حیوانات را با هیچ عذاب و آزاری شکنجه نمی کنم.
ج-1- با ورزش نیت تقویت جهت اطاعت و رضامندی الله متعال می کنم.
2- در وقت نماز بازی نمی کنیم.
3- پسرها با دختران ورزش نمی کنند.
4- به لباس ورزش که عورتم را بپوشاند ملتزم می باشم.
5- از ورزش های حرام مانند ضربه زدن به صورت و آشکار کردن عورت پرهیز می کنم.
1- راستی در مزاح و دروغ نگفتن.
2- مزاح هایی که عاری از تمسخر و استهزا و بدرفتاری و ترساندن باشد.
3- عدم مزاح زیاد.
ج-1- گذاشتن دست یا لباس یا دستمال هنگام عطسه.
2- حمد و ثنای الله بعد از عطسه، «الحمدلله». ثنا وصفت الله را است.
3- برادر یا همراهش به او بگوید: «يرحمك الله» «الله تو را رحمت کند».
و اگر چنین گفت در جواب بگوید: «يهديكم الله ويصلح بالكم». « يعنی: الله شما را هدايت کند و احوال تان را اصلاح بگرداند».
ج-1- تلاش برای کنترول کردن خمیازه.
2- بلند نکردن صدا با گفتن «هاااا».
3- گذاشتن دست روی دهان.
ج- 1 - بعد از وضو با طهارت تلاوت کردن.
2- مؤدبانه و با وقار نشستن.
3- در آغاز تلاوت از شیطان به الله پناه می برم.
4- در قرائت تدبر می کنم.
*******
ج: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «کامل ترین مؤمنان از لحاظ ایمان، نیکوترین شان از لحاظ اخلاق هستند». روایت ترمذی و احمد.
ج-1- زیرا سبب محبت الله متعال می گردد.
2- سبب محبت مردم می گردد.
3- سنگین ترین چیز در ترازو است.
4- اجر و ثواب با اخلاق نیک چند برابر می گردد.
5- نشانه ایمان کامل است.
ج- از قرآن کریم، الله متعال می فرماید: ﴿إِنَّ هَذَا الْقُرْآَنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ﴾ همانا این قرآن به راست و استوارترین طریقه هدایت می‌کند [سورة الإسراء: ٩].
و از سنت نبوی: آنجا که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «من مبعوث شدم تا اخلاق نیکو را کامل کنم» به روایت احمد.
ج- احسان: مراقبت الله متعال بشکل دوامدار ، تلاش در امور خیر ، و نیکی با مخلوق می باشد.
پیامبر ﷺ فرمود: «الله متعال احسان را بر هر چیزی قرار داده است». به روایت مسلم.
از نمونه های احسان:
- احسان در عبادت الله متعال و اخلاص در عبادت اوست.
- احسان به پدر و مادر در گفتار و عمل.
- احسان به نزدیکان و خویشاوندان.
- احسان با همسایه.
- احسان با یتیمان و نیازمندان.
- احسان با کسی که با تو رفتار بد می کند.
- احسان در گفتار.
- احسان در گفتگو.
- احسان با حیوان.
ج- ضد احسان بدی است.
* از آن جمله: ترک اخلاص در عبادت الله متعال.
* نافرمانی والدین.
• و قطع صلۀ رحم با نزدیکان.
• همسایگی بد.
• ترک احسان با فقیران و مسکینان و دیگران از جمله کارها و گفتارهای بد می باشد.
ج-
1- امانت در حفظ حقوق الله متعال.
اشکال آن: امانت در انجام عبادات مانند نماز، زکات، روزه، حج و غیره که الله متعال بالای ما فرض گردانیده است.
2- امانت در حفظ حقوق مردم:
· نگه داشتن نوامیس مردم.
· مال های مردم.
· خون شان.
و رازهاى آنها، و همه چیزهایی که مردم به شما امانت سپرده اند.
الله متعال در بیان ویژگی های رستگاران می فرماید: ﴿وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ 8﴾ و كسانى كه امانتها و پيمان خود را مراعات مى كنند [سورة المؤمنون: ٨].
ج- خیانت عبارت است از ضايع نمودن حقوق الله متعال و مردم.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: نشانۀ منافق سه است – از آن جمله - اگر به او امانت داده شود خیانت می کند. متفق عليه.
ج- بیان آن چیزی که مطابق واقعیت و یا چیزی که همانطور هست، باشد.
از اشکال آن:
راستگویی در صحبت با مردم
راستگویی در وعده
راستگویی در هر گفتار و کردار.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: «راستگویی به نیکی، و نیکی به بهشت رهنمایی می کند، و انسان راستگویی را پیشه می کند تا این که راستگویی خصلت او قرار گیرد ». متفق عليه.
ج- دروغ، که خلاف حقیقت است، از جمله، دروغ به مردم، و عهدشکنی، و سوگند دروغ می باشد.
پیامبر ﷺ فرمود: «دروغ به فسق رهنمایی می کند، و فسق به آتش رهنمایی می کند، و انسان دروغ می گوید تا این که نزد الله به عنوان دروغگو نوشته شود». متفق عليه.
و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: نشانهء منافق سه است - و از آن جمله ذکر کرد - هرگاه سخن بگوید دروغ می گوید، و هرگاه عهد بگذارد وعده خلافی می کند. متفق عليه.
ج- صبر در طاعت الله متعال.
صبر از معصیت و گناه.
صبر بر قدر دردناک، و ستایش الله را در هر حال بجا آوردن.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّـبِرِينَ 146﴾ الله صبر کننده گان را دوست می دارد. [سورة آل عمران: ١٤٦].
و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «چه شگفت‌انگیز است امر مؤمن، زیرا همه امور او نیکو است، و این برای کسی جز مؤمن نیست». اگر به او سعادت می رسد، شکر می‌کند و برایش خیر است، و اگر مصیبت به او می رسد، صبر می‌کند و این برایش خیر است». به روایت مسلم.
ج- عدم صبر در طاعت و عدم صبر از معصیت و نارضایتی قدر به گفتار یا عمل می باشد.
از اشکال آن:
§ آرزوی مرگ.
§ زدن به صورت.
§ پاره کردن لباس.
§ پخش احساسات.
§ دعای بد برای از بین رفتن خویش.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: پاداش با تناسب بزرگی مصیبت می باشد، و اگر الله متعال قومی را دوست بدارد آنها را می آزماید، پس هر که راضی باشد برای او رضامندیست، و هر که بی قراری نماید برای او بی قراریست. از ترمذی و ابن ماجه روایت شده است.
ج- آن عبارت از همکاری مردم در میان خود در امور حق و خیر می باشد.
اشکال همکاری:
o همکاری در اعاده حقوق.
o همکاری در دفع ظالم.
o همکاری در رفع نیازهای مردم و نیازمندان.
o همکاری در همه امور خیر.
o عدم همکاری در گناه و ضرر و تجاوز.
الله متعال می فرماید: ﴿وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ 2﴾ و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد و در گناه و تعدى دستيار هم نشويد و از الله خوف كنيد كه الله سخت كيفر است (۲) [سورۀ مائده: 2].
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مؤمن نسبت به مؤمن مانند ساختمان است، که یکدیگر را استحکام می بخشند» متفق عليه.
و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «مسلمان برادر مسلمان است، به او ستم نمی کند، او را به دشمن تسلیم نمی کند، و هر کس نیاز برادرش را مرفوع نماید، الله متعال نیاز او را مرفوع می دارد، و هر کس یک سختی مسلمان را دور کند، الله متعال یکی از سختی‌های روز قیامت را از او دور می کند، و هر که عیب مسلمانی را پنهان کند، الله متعال عیب او را در روز قیامت می‌پوشاند». متفق علیه.
الف-1- حیا از الله متعال: آن است که او تعالی را نافرمانی نکنی.
2- حیا از مردم: از آن جمله پرهیز از سخنان ناپسندیده و ناسزا و آشکار کردن عورت است.
رسول الله ﷺ فرمود: «ایمان هفتاد و چند و یا (شصت و چند) شاخه می باشد، که بالاترین آن گفتن: لا اله الا الله است، و پایین ترین آن: برداشتن چیزی اذیت کننده از راه می باشد، و حیا شاخه ای از ایمان است.» به روایت مسلم.
ج- - ترحم و احترام به سالمندان.
- شفقت بر کم سنان و کودکان.
- ترحم بر فقرا و مساکین و نیازمندان.
- ترحم بر حیوان با غذا دادن و آسیب نرساندن به آن.
از آن جمله فرمودۀ پیامبر صلی الله علیه وسلم که می فرماید: مؤمنان را در شفقت و محبت و همدردی با یکدیگر مانند یک بدن هستند، اگر یک عضو آن به درد آید، بقیه بدنش را بی‌خوابی و تب فرا می گیرد. متفق عليه.
رسول الله ﷺ فرمود: «رحم کننده گان را رحمان مورد رحمت خود قرار می دهد، بر اهل زمین رحم کنید، تا ذاتی که در آسمان است به شما رحم کند.» از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- محبت الله متعال.
الله می فرماید: ﴿وَالَّذِينَ آَمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ﴾ كسانى كه ايمان آورده اند به الله محبت بيشترى دارند. [سوره بقره: 165].
محبت پیامبر ﷺ.
فرمود: «سوگند به کسی که جان من در اختیار اوست، هیچ یک از شما ایمان نمی‌آورد، مگر اینکه من نزد او از پدر و پسرش عزیزتر باشم». روایت بخاری.
دوستی با مومنان ، و دوست داشتن خیر برای آنها همانطوری که تو برای خود دوست داری.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هیچ یک از شما ایمان نمی آورد تا آنکه برای برادرش آنچه را دوست بدارد که برای خود دوست می دارد». به روایت بخاری.
ج- آن عبارت از پیشانی بازی، همراه با شادی و تبسم و مهربانی، و ابراز خوشی هنگام ملاقات با مردم است.
این برعکس پیشانی ترشی در مقابل مردم است که آنها را از خود دور می کند.
و در فضیلت آن حدیث های وجود دارد، و از ابوذر رضی الله عنه روایت شده که گفت: پیامبر صلی الله علیه وسلم به من فرمود: «هیچ چیز خوبی را تحقیر مکن، حتی اگر برادرت را با چهره ای بشاش و گشاده رویی ملاقات کنی». به روایت مسلم.
رسول الله ﷺ فرمود: لبخند تو در مقابل برادرت برای تو صدقه است. به روایت ترمذی.
ج- آرزوی زوال نعمت از دیگران یا خوش نداشتن نعمت بر دیگران است.
الله متعال فرمود: ﴿وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ 5﴾ و از شر [هر] حسود آنگاه كه حسد ورزد (۵)
از انس بن مالک رضی الله عنه روايت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «از یکدیگر متنفر نباشید، به یکدیگر حسادت نکنید، از یکدیگر رونگردانید، و با هم –بنده گان الله - برادر باشید». روايت از بخاری و مسلم.
ج- آن عبارت از تمسخر و تحقیر برادر مسلمانت است، و این جایز نیست.
الله متعال در مورد حرام بودن آن فرمود: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ 11﴾ اى كسانى كه ايمان آورده ايد نبايد قومى قوم ديگر را تمسخر كند شايد آنها از اينها بهتر باشند و نبايد زنانى زنان [ديگر] را [تمسخر كنند ] شايد آنها از اينها بهتر باشند و از يكديگر عيب مگيريد و به همديگر لقب هاى زشت مدهيد چه ناپسنديده است نام زشت پس از ايمان و هر كه توبه نكرد آنان خود ستمكارند (۱۱) [سورة الحجرات: ١١].
ج- آن است که انسان در برابر مردم نفس خود را برتر نبیند، و مردم را حقیر نشمارد و حق را رد نکند.
- الله متعال می فرماید: ﴿وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا﴾ و بندگان رحمان کسانی هستند که در زمین با فروتنی راه می روند. [سورة الفرقان: ٦٣]، یعنی: فروتنان.
- رسول الله ﷺ فرمود: «هیچ کس در برابر الله فروتنی نمی کند مگر اینکه الله او را رفعت و بلندی بخشد». به روایت مسلم.
- و او صلی الله علیه وسلم فرمود: «الله به من وحی کرد که فروتن باشیم، تا هیچ کس به دیگری مغرور نگردد و به دیگری ستم نکند». به روایت مسلم.
ج-1- تکبر در برابر حق، و آن رد نمودن حق و عدم پذیرش آن است.
2- تکبّر نسبت به مردم، و به چشم حقارت دیدن و کوچک شمردن آنان است.
رسول الله ﷺ فرمود: «کسی که ذره‌ای تکبر در دلش باشد وارد بهشت نمی‌شود». مردی گفت: یک مرد دوست دارد لباس و کفشش خوب باشد؟ او گفت: «إنَّ اللهَ جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ، الكِبْرُ: بَطَرُ الحَقِّ، وَغَمْطُ النَّاسِ» «الله زیباست و زیبایی را دوست می‌دارد، تکبر: رد نمودن حق، و تحقیر مردم است». به روایت مسلم.
بطرالحق: رد نمودن حق.
غمط الناس: تحقیر مردم.
لباس خوب و کفش خوب تکبر نیست.
ج- تقلب در خرید و فروش، و آن کتمان عیب در کالا می باشد.
تقلب در فراگیری علم، مانند نقل کردن دانش آموزان در امتحانات.
تقلب در گفتار مانند گواهی دروغ و دروغ گفتن است.
وفا نکردن به آنچه می گویید و آنچه با مردم توافق کرده ایید.
در مورد نهی از تقلب، رسول الله صلی الله علیه وسلم از جلو انباری (کومه) از غذا عبور می کرد، دستش را در آن نهاد، انگشتانش خیس شد، گفت: این چیست ای صاحب غذا؟ گفت: باران بر آن رسیده یا رسول الله. وی گفت: «آیا آن را روی غذا قرار ندادی تا مردم آن را ببینند؟ هر که خیانت کند از من نیست.» «آیا آن را روی غذا قرار ندادی تا مردم آن را ببینند؟ هر که خیانت کند از من نیست.» به روایت مسلم
الصبرة: انبار و یا كومۀ غذا.
ج- یاد کردن برادر مسلمانت به آنچه را که دوست ندارد در حالی که حضور نداشته باشد.
الله متعال می فرماید: ﴿وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ 12﴾ و بعضى از شما غيبت بعضى نكند آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده اش را بخورد از آن كراهت داريد [پس] از الله بترسيد كه الله توبه پذير مهربان است (۱۲) [سورة الحجرات: ١٢].
ج- نقل سخنان بین مردم جهت ايجاد فساد در میان ایشان.
- رسول الله ﷺ فرمود: سخن چین وارد بهشت نمی شود. به روایت مسلم.
ج- تنبلی از انجام نمودن کار خیر و هر آنچه که انسان آن را باید انجام دهد.
از آن جمله: تنبلی در کارهای واجب.
الله متعال فرموده اند: ﴿إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا 142﴾ منافقان با الله نيرنگ مى كنند و حال آنكه او با آنان نيرنگ خواهد كرد و چون به نماز ايستند با كسالت برخيزند با مردم ريا مى كنند و الله را جز اندكى ياد نمى كنند (۱۴۲) [سورة النساء: ١٤٢].
مؤمن باید تنبلی و سستی و نشستن را ترک کند، برای کار و حرکت در این زندگی در اموری سعی و مجاهدت نماید که الله متعال راضی باشد.
ج-1- خشم پسندیده: و آن خشمی است که برای الله متعال باشد، هرگاه كفار و منافقان و ديگران هتک حرمت الله متعال را مرتکب شوند.
2- خشم ناپسند: خشمی است که انسان را وادار به کار و یا گفتاری نماید که مناسب نباشد.
درمان خشم ناپسند:
وضوء.
اگر ایستاده باشد بنشیند، و اگر نشسته باشد دراز بکشد.
به دستور پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در این زمینه عمل کند: «قهر مکن».
هنگام خشم نفس خود را از واکنش نشان دادند منع کند.
پناه بردن به الله از شر شیطان رانده شده.
خاموشی.
ج- کشف و جستجوی عیب ها و رازهای مردم و آنچه را پنهان می دارند.
از اشکال حرام آن:
- مطلع شدن از عیب ها و رازهای مردم در خانه ها.
- گوش دادن به سخنان مردم بدون اطلاع آنان.
الله متعال می فرماید: "و جاسوسی نکنید..." [سورة الحجرات: ١٢].
ج- اسراف: مصرف نمودن مال بغیر حق آن.
و ضد آن: بخل: عدم مصرف نمودن حق خود .
آنچه درست است وسط آن دو است، و اينكه مسلمان باید سخاوتمند باشد.
الله متعال فرموده اند: ﴿وَٱلَّذِينَ إِذَاۤ أَنفَقُوا لَم يُسرِفُوا وَلَم يَقتُرُوا وَكَانَ بَينَ ذَ لِكَ قَوَامًا 67﴾ و كسانى اند كه چون انفاق كنند نه اسراف مى كنند و نه تنگ مى گيرند و ميان اين دو [روش] حد وسط را برمى گزينند (۶۷) [سوره فرقان، آیه 67].
ج- بزدلی: ترس از آنچه که نباید از آن ترسید
مانند ترس از گفتن حق و انکار منکر.
شجاعت : پیشتازی در حق می باشد، مانند پیشقدم شدن در جبهه های جهاد برای دفاع از اسلام و مسلمانان .
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در دعای خود می فرمودند: الهی از بزدلی به تو پناه می برم...».
رسول الله ﷺ فرمود: مؤمن قوی نزد الله بهتر و محبوبتر از مؤمن ضعیف است، و در همۀ آنها خیر است. به روایت مسلم.
ج- مانند لعن گفتن و دشنام دادن.
و مانند اين كه فلان بگوید «حیوان» یا شبیه این حرف ها.
یا ذکر عورت ها از حرف های فحش و بد زبانی.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم از همه اینها نهی کرد و فرمود: «مؤمن نمی توان طعنه دهنده، فُحش دهنده، و بد زبان باشد». از ترمذی و ابن حبان روایت شده است.
ج-1- دعا كردن، این كه الله به شما خلق نیکو عنایت فرماید و شما را در آن یاری دهد.
2- مراقبت الله متعال، و اینکه وی از شما آگاه است و می شنود و شما را می بیند.
3- ثواب خوش اخلاقی را به خاطر بسپار و اینکه سبب ورود به بهشت می شود.
4- عاقبت بد اخلاقی را به خاطر بسپار، و این که سبب ورود به آتش می شود.
5- اخلاق نیک، محبت الله متعال و محبت مخلوق وی را به همراه دارد، و بد اخلاقی، بی زاری الله و مخلوق وی را به همراه دارد.
6- خواندن سیرت پیامبر صلی الله علیه وسلم و پیروی از وی.
7- همنشینی با افراد خوب، و دوری از همنشینی با افراد بد.
*******
ج- پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند: « مثال کسی که ذکر پروردگارش را می کند و کسی که ذکر وی را نمی کند، مانند زنده و مرده اند». به روایت بخاری.
- به همین دلیل ارزش زندگی انسان به اندازۀ ذکر او از الله متعال است.
ج-1- الله را خشنود می سازد.
2- شیطان را می راند.
3- مسلمان را از بدی ها حفظ می کند.
4- سبب حصول اجر و پاداش می گردد.
ج- لا اله الا الله. از ترمذی و ابن ماجه روایت شده است.
ج- «الحمد لله الذي أحيانا بعد ما أماتنا، وإليه النشور» حمد و ستایش مخصوص الله است که ما را پس از مردن زنده نمود، و دوباره زنده شدن بسوی او است. متفق عليه.
ج- «الحمد لله الذي كساني هذا الثوب ورزقنيه من غير حول مني ولا قوة» سپاس الله را که این جامه را بر من پوشاند و ارزانی فرمود، بدون این که هیچ توان و قدرتی بر آن داشته باشم. روایت ابوداود و ترمذی و دیگران.
ج- «بسم الله» به نام الله به روایت ترمذی.
ج- «اللهم لك الحمد أنت كسوتنيه، أسألك خيره وخير ما صنع له، وأعوذ بك من شره وشر ما صنع له» «الهی همه ستایش تو را است، تو مرا لباس پوشانيدی، از تو می خواهم خیر آن و خیر آنچه را برای آن آفریده شده است، و به تو پناه می برم از شر آن و بدی که برای آن آفریده شده است. " از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- اگر جامه نو بر تن کسی دیدی برای آن دعا کن و بگو: «تُبْلِي ويُخلف الله تعالى» «فرسوده می شود و الله متعال دیگری عنایت می کند» روایت ابوداود.
ج- «اللهم إني أعوذ بك من الخبث والخبائث» الهی از شیطانان (جن های) مرد و زن به تو پناه می‌برم. متفق علیه
ج- «غفرانك» "الهی ببخشا" از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- «بسم الله» به نام الله روایت ابوداود و دیگران.
ج- «أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمدا عبده ورسوله» شهادت می‌دهم که معبودی جز الله نیست و تنها بی همتا است، و شهادت می‌دهم که محمد بنده و فرستاده اوست. به روایت مسلم.
ج- «بسم الله، توكلت على الله، ولا حول ولا قوة إلا بالله» بسم الله، بر الله توکل کردم، و هیچ نیرو و قدرتی جز به الله نیست. از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- «"بسم الله ولجنا، وبسم الله خرجنا، وعلى الله ربنا توكلنا"، ثم ليسلم على أهله» «بنام الله داخل شدیم، و بنام الله خارج شدیم، و بر الله؛ پروردگارمان توکل کردیم.» سپس به خانواده خود سلام دهد. روایت ابوداود.
ج- «اللهم افتح لي أبواب رحمتك» «الهی درهای رحمتت را بر من بگشا» به روایت مسلم.
ج- «اللهم إني أسألك من فضلك» رواه مسلم. «الهی فضل تو را می طلبم» به روایت مسلم.
ج- همان را می گویم که مؤذن می گوید مگر در: «حي على الصلاة» و«حي على الفلاح»، می گویم که: «لا حول ولا قوة إلا بالله». متفق عليه.
ج- (بر پیامبر صلی الله علیه وسلم درود بفرست) به روایت مسلم.
و بگو: «اللهم رب هذه الدعوة التامة، والصلاة القـائـمـة، آت محـمـدًا الـوسـيلة والفـضـيلـة، وابـعثه مقامًا محمودًا الذي وعدته» «الهی پروردگار این اذان و نماز برپا شده، به محمد وسیله و فضیلت عطا کن، و او را به جایگاه ستوده‌ای که به او وعده داده‌ای بفرست». بخاری.
و بین اذان و اقامت دعا کن، چون زمان استجابت دعا می باشد.
ج-1- آیت کرسی را تلاوت می کنم: ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ 255﴾ الله است كه معبودى جز او نيست زنده و برپا دارنده است نه خوابى سبك او را فرو مى گيرد و نه خواب گران. آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست. كيست آن كس كه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند. آنچه در پيش روى آنان و آنچه در پشت سرشان است مى داند و به چيزى از علم او جز به آنچه بخواهد احاطه نمى يابند كرسى او آسمانها و زمين را در بر گرفته و نگهدارى آنها بر او دشوار نيست و اوست والاى بزرگ (۲۵۵) [سوره بقره: 255.
2- و می خوانم: بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده و مهربان ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ 1 بگو اوست الله يگانه (۱) اللَّهُ الصَّمَدُ 2 الله بی نیاز (۲) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ 3 نزاده و زاده نشده است (۳) وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ 4﴾ و هيچ كس او را همتا نيست (۴) سه مرتبه
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده و مهربان ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ 1 بگو پناه مى برم به پروردگار سپيده دم (۱) مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ 2 از شر آنچه آفريده (۲) وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ 3 و از شر تاريكى چون فراگيرد (۳) وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ 4 و از شر دمندگان افسون در گره ها (۴) وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ 5﴾ و از شر [هر] حسود آنگاه كه حسد ورزد (۵) سه مرتبه.
بِسمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ بنام الله بخشاینده و مهربان ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ 1 بگو پناه مى برم به پروردگار مردم (۱) مَلِكِ النَّاسِ 2 پادشاه مردم (۲) إِلَهِ النَّاسِ 3 معبود مردم (۳) مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ 4 از شر وسوسه گر پنهان كار(4) الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ 5 آن كس كه در سينه هاى مردم وسوسه مى كند (۵) مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ 6﴾ چه از جن و [چه از] انس (۶) سه مرتبه.
3- «اللهم أنت ربي لا إله إلا أنت، خلقتني وأنا عبدك، وأنا على عهدك ووعدك ما استطعت، أعوذ بك من شر ما صنعت، أبوء لك بنعمتك علي، وأبوء بذنبي، فاغفر لي، فإنه لا يغفر الذنوب إلا أنت». «الهی تو پروردگار من هستی، معبودی جز تو نیست، تو مرا آفریدی و من بندۀ تو هستم، و تا می توانم به عهد و وعدۀ تو پایبندم، از شر چیزی که انجام داده ام به تو پناه می برم، نعمت تو را بر من اعتراف نموده، و به گناهم نیز اعتراف میکنم، پس مرا ببخش که جز تو بخشایندۀ گناهان نیست». به روایت بخاری.
ج- «باسمك اللهم أموت وأحيا» الهی به نام تو می میرم و زنده می شوم. متفق علیه.
ج- بسم الله. بنام الله
و اگر در ابتدا فراموش کردید، بگویید:
«بسم الله في أوله وآخره» «به نام الله در آغاز غذا و پایان آن» از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- «الحمد لله الذي أطعمني هذا، ورزقنيه، من غير حول مني ولا قوة» ستایش الله را که این را به من اطعام کرد، و به من روزی داد، بدون هیچ نیرو و قدرتم. از ابوداود و ابن ماجه و دیگران روایت شده است.
ج- «اللـهم بـارك لهـم فيما رزقتهـم، واغـفر لهم وارحمهم» «الله به آنچه روزی شان کرده‌ای برکت بده و آنها را بیامرز و رحمتشان کن». به روایت مسلم.
ج- «الحمد لله» «ثنا و ستایش الله را است».
و برادر یا همراهش به او بگوید: «یرحمک الله» الله شما را رحمت کند.
و برادر یا همراهش به او بگوید: «يهديكم الله ويصلح بالكم» «الله تو را هدایت نموده و امورت را اصلاح کند». به روایت بخاری.
ج- «سبحانك اللهم وبحمدك، أشهد أن لا إله إلا أنت، أستغفرك وأتوب إليك» منزهی یا الله و ستایش از آن تو است، گواهی می دهم که معبودی جز تو نیست، از تو آمرزش می خواهم و به سوی تو بر می گردم. روایت ابوداود و ترمذی و دیگران.
ج- بسم الله و الحمدلله: ﴿سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ 13 وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ 14﴾، «الحمد لله، الحمد لله، الحمد لله، الله أكبر، الله أكبر، الله أكبر، سبحانك اللهم إني ظلمت نفسي فاغفر لي؛ فإنه لا يغفر الذنوب إلا أنت». بنام الله و ستایش الله را: پاک است ذاتی كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه] ما را توانمندی [رام ساختن] آنها نبود (۱۳) و به راستى كه ما به سوى پروردگارمان بازخواهيم گشت (۱۴) . ستایش الله را، ستایش الله را، ستایش الله را، الله بزرگ است، الله بزرگ است، الله بزرگ است، الله تو منزهی، من به خود ستم کردم، مرا ببخش؛ هیچ کس جز تو گناهان را نمی بخشد.» از ابوداود و ترمذی روایت شده است.
ج- «الله أكبر، الله أكبر، الله أكبر ﴿سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ 13 وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ 14﴾، اللهم إنا نسألك في سفرنا هذا البر والتقوى ومن العمل ما ترضى، اللهم هون علينا سفرنا هذا، واطو عنا بعده، اللهم أنت الصاحب في السفر، والخليفة في الأهل، اللهم إني أعوذ بك من وعثاء السفر، وكآبة المنظر، وسوء المنقلب، في المال والأهل» «الله بزرگ است، الله بزرگ است، الله بزرگ است) پاک است كسى كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه] ما را توانمندی [رام ساختن] آنها نبود (۱۳) و به راستى كه ما به سوى پروردگارمان بازخواهيم گشت (،الهی در این سفر مان از تو نیکی و تقوا و عملی که تو از آن راضی باشد می خواهیم، الهی سختی های سفر را برای ما آسان نما، و دوری آن را از ما برچین، الهی تو همنشین در سفری، و خلیفه در خانواده هستی، الهی به تو پناه می بریم از مشقت سفر و منظرۀ بد و تغییر ناپسند در مال و خانواده.
و هرگاه برگشت همین دعا را تکرار نموده، و اضافه می نماید:
«ما درحالی باز می گرديم که توبه کنندگان، عبادت گزاران و ستايش گران پروردگارمان هستيم». روایت مسلم.
ج- «أستودعكم الله الذي لا تضيع ودائعه». شما را به الله می سپارم که نزد او امانت ها ضایع نمی گردند. روایت احمد و ترمذی.
ج- «أستودع الله دينك، وأمانتك، وخواتيم عملك». دین، امانت، و خاتمۀ کار شما را به الله می سپارم. روایت احمد و ترمذی.
ج- «لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك، وله الحمد، يحيي ويميت، وهو حي لا يموت، بيده الخير، وهو على كل شيء قدير» «نیست معبود بر حق جز الله یگانه و بی همتا، پادشاهی از آن اوست، و حمد و ستایش از آن اوست، زنده می کند و می میراند، و او زنده است و نمی میرد، خیر در دست اوست، و او بر همه چیز توانا است.» از ترمذی و ابن ماجه روایت شده است.
ج- «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم» پناه می برم به الله از شیطان رانده شده. متفق علیه.
ج- «جزاك الله خيرا» «الله خیرت دهد» به روایت ترمذی.
ج- «بسم الله» بنام الله به روایت ابوداود.
ج- «الحمد لله الذي بنعمته تتم الصالحات» حمد و ستایش مخصوص الله است که اعمال نیک به فضل او انجام می شود. روایت حاکم و دیگران.
ج- «الحمد لله على كل حال» «الهی تو را به هر حال ثنا و ستایش است». صحیح جامع.
ج- مسلمان می گوید: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ».
و برادرش به او پاسخ می دهد: «وَعَلَيْكُمُ السَّلَامُ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ» در ترمذی و ابوداود و دیگران.
ج- «اللهم صيباً نافعاً» «الهی این باران را سودمند بگردان». بخاری.
ج- «مطرنا بفضل الله ورحمته» « برای ما به فضل و رحمت الله باران بارید». بخاری و مسلم.
ج- «اللهم إني أسألك خيرها وأعوذ بك من شرها» الهی خیر آن را از تو می خواهم و از شر آن به تو پناه می برم. ابو داود و ابن ماجه.
ج- «سبحان الذي يسبح الرعد بحمده والملائكة من خيفته». منزه است ذاتی که رعد به ستایش او تسبیح می گوید و فرشتگان از ترس او تسبیح می گویند. موطأ مالک
ج- «الحمد لله الذي عافاني مما ابتلاك به، وفضلني على كثيرٍ ممن خلق تفضيلاً» سپاس الله را که مرا از آنچه تو را گرفتار نموده نجات داد، و بر بسیاری از مخلوق برتری داد. به روایت ترمذی.
ج- در حديث: «اگر يكى از شما چيزى از برادرش يا از خود يا از مال خود ببيند و برایش شگفت آور بود [برای او دعا بركت كند] چون چشم بد حق است». از احمد و ابن ماجه و دیگران روایت کرده اند.
(ج) – «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ» یا الله نزول رحمت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل رحمت که بر ابراهیم و بر خاندان آن فرموده ای بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی. یا الله نزول برکت فرما برمحمد و خاندان محمد به مثل برکت که بر ابراهیم و بر خاندان آن فرموده ای بی شک تو قابل ستایش و بزرگ هستی. متفق علیه.
*******
ج-
1- واجب.
2- مستحب.
3- حرام.
4- مکروه.
5- مباح.
ج-
1- واجب (فرض): مانند نمازهای پنجگانه، روزه ماه مبارک رمضان و نیکی با پدر و مادر.
انجام دهندۀ واجب (فرض) مستحق ثواب می شود و ترک کنندۀ آن مجازات مى شود.
2- مستحب: مانند نمازهای سنت، نماز تهجد، غذا دادن و سلام دادن. و آن را سنت و مندوب گویند.
انجام دهندۀ مستحب مستحق ثواب می گردد و ترک کنندۀ آن مجازات نمى شود.
یادداشت مهم:
هرگاه مسلمان بشنود که این کار سنت یا مستحب است، باید در انجام دادن آن بشتابد، و از پیامبر صلی الله علیه وسلم پیروی بکند.
3- حرام: مانند نوشیدن شراب، نافرمانی پدر و مادر و قطع پیوند خویشاوندی.
- ترک کنندۀ حرام مستحق پاداش می شود و انجام دهندۀ آن مجازات مى شود.
4- مکروه: مانند گرفتن و دادن با دست چپ، و جمع کردن لباس در نماز.
- ترک کنندۀ مکروه مستحق پاداش می باشد و مرتکب آن مجازات نمی شود.
5- مباح: مانند خوردن سیب و نوشیدن چای و به آن می گویند: حلال و مباح.
ترک کنندۀ مباح مستحق پاداش نمی گردد و مرتکب آن مجازات نمى شود.
ج- اصل در همه خرید و فروش و معاملات، حلال بودن آنهاست، مگر برخی از چیزهایی که الله متعال از آنها نهی کرده است.
الله متعال می فرماید: ﴿وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰا﴾ و الله داد و ستد را حلال و سود را حرام کرده است. [سوره بقره: 275].
ج-
1- فریب دادن، از جمله: پنهان کردن عیب کالا.
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم از انبار غذا - گذشت و دستش را در آن گذاشت انگشتانش خیس شد گفت: ای صاحب غذا این چیست؟ گفت: آب باران برایش رسیده یا رسول الله. وی گفت: «آیا ممکن نبود آن را روی غذا بگذاری تا مردم آن را ببینند؟ هر که فریب دهد از من نیست.» به روایت مسلم.
2- سود: از آن جمله، این که از کسی مقدار هزار قرض بگیرم مشروط بر این که هنگام برگرداندن دو هزار تحویل بدهم.
این افزایش، سود حرام است.
الله متعال می فرماید: ﴿وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰا﴾ (و الله داد و ستد را حلال و سود را حرام نموده است.) [سوره بقره: 275].
3- غرر و جهالت: مانند این که در پستان گوسفند، یا ماهی را که در آب است و هنوز آن را شکار نکرده باشم به تو بفروشم.
در حدیث آمده است: (رسول الله صلی الله علیه وسلم از خرید و فروش غرر نهی کرده است) به روایت مسلم.
ج- 1 - نعمت اسلام، و این که تو از اهل کفر نیستی.
2- نعمت سنت، و این که تو از اهل بدعت نیستی.
3- نعمت سلامتی و تندرستی، از جمله شنیدن، دیدن، راه رفتن و غیره.
4- نعمت خوردن و نوشیدن و پوشاک.
و نعمت های الله متعال بر ما بسیار و بی حساب است.
الله متعال می فرماید: ﴿وإن تَعُدُّوا نِعمَةَ ٱللَّهِ لَا تُحصُوهَاإِنَّ ٱللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ 18﴾ و اگر نعمت[هاى] الله را شمارش كنيد آن را نمى توانيد بشماريد قطعا الله آمرزنده مهربان است)۱۸( [سورة النحل: ١٨].
ج ـ واجب در نعمت: بیان شكر آن با حمد و ثناى الله متعال توسط زبان، و اين كه او تنها صاحب فضل این نعمت هاست، و از اين نعمت ها در راه رضاى الله متعال استفاده شود نه در معصیت و نافرمانی او.
ج- عید فطر و عید قربان.
- چنانکه در حدیث انس آمده که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم به مدینه آمد و اهل مدینه دو روز داشتند که در آن بازی می نمودند، فرمود: «این دو روز چیست؟» گفتند: «در زمان جاهلیت در این دو روز بازی می کردیم، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «الله آنها را برای شما با چیزی بهتر از آنها عوض کرده است: روز قربان و روز فطر». روایت ابوداود.
و اضافه از این دو روز از عیدهای، بدعت است.
ج- ماه رمضان.
ج- روز جمعه.
ج- روز عرفه.
ج- شب قدر.
ج: واجب پایان انداختن نگاه است، الله متعال فرمود: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ به مردان با ايمان بگو ديده فرو نهند [سوره نور: 30].
1- نفس امر کننده به بدی: آن است که انسان در معصیت الله تبارک و تعالی از آنچه نفس و امیالش به او حکم می کند پیروی کند، الله متعال فرمود: ﴿إِنَّ ٱلنَّفسَ لَأَمَّارَةُبالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ هر آئینه نفس به بدى امر مى كند مگر كسى را كه الله رحم كند زيرا پروردگار من آمرزنده مهربان است [سوره یوسف: 53].
2- شیطان: او دشمن ابن آدم است و هدفش گمراه کردن انسان و آنان را به بدی وسوسه نمودن است تا وارد آتش جهنم گردند. الله متعال می فرماید: ﴿وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَ ٰتِ ٱلشَّيطَـٰنِ إِنَّهُۥ لَكُم عَدُوٌّ مُّبِينٌ﴾ و گامهاى شيطان را دنبال مكنيد كه او براى شما دشمنى آشكار است [سوره بقره: 168].
3- دوستان بد: تشویق کنندگان به بدی و جلوگیری کننده گان از خیر. الله متعال می فرماید: ﴿الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ﴾ در آن روز ياران جز پرهيزگاران بعضی شان دشمن بعضى ديگرند (۶۷) [سورۀ زخرف: 67].
ج- توبه: بازگشت از نافرمانی الله متعال به اطاعت از وی می باشد. الله متعال می فرماید: ﴿وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ صَـٰلِحًا ثُمَّ ٱهتَدَىٰ﴾ «و به يقين من آمرزندۀ كسى هستم كه توبه كند و ايمان بياورد و كار شايسته نمايد و به راه راست راهسپر شود ». [سوره طه: 82].
ج-1- ترک گناه.
2- پشیمانی از آنچه گذشت.
3- عزم به عدم بازگشت به آن.
4- برگرداندن حقوق و مظالم به اهل آن.
الله متعال می فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَـاحِشَةً أَو ظَلَمُوا أَنفُسَهُم ذَكَرُوا ٱللَّهَ فَٱستَغفَرُوا لِذُنُوبِهِم وَمَن يَغفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَم يصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُم يَعلَمُونَ 135﴾ و آنان كه چون كار زشتى كنند يا بر خود ستم روا دارند الله را به ياد مى آورند و براى گناهانشان آمرزش مى خواهند و چه كسى جز الله گناهان را مى آمرزد و بر آنچه مرتكب شده اند با آنكه مى دانند [كه گناه است] پافشارى نمى كنند (۱۳۵) [سورة آل عمران: ١٣٥].
ج- معنای آن اینست که شما به الله متعال دعا می کنید تا ستایش پیامبرش صلی الله علیه وسلم را در الملأ الأعلى عنایت بفرماید.
ج- تسبیح به معنی به پاکیزگی یاد کردن الله متعال از هر نقص و عیب و بدی است.
ج- حمد و ثنای الله متعال، و وصف وی با تمام صفات کمال می باشد.
ج- یعنى او تعالی از همه چیز بزرگتر و والاتر، عظیم تر، و عزیزتر است.
ج- معنی آن: بنده از حالتی به حالت دیگر تبدیل نمی شود و بر آن قدرتی نمی داشته باشد جز به وسیله الله متعال.
ج- یعنی: خواست بنده از پروردگارش که گناهانش را پاک کند و عیب هایش را بپوشاند.
*******
و در اخیر:
اینها سوالاتی اند که والدین باید برای فرزندان توضیح دهند و تکرار کنند تا با گفتار و عمل و اعتقاد درست رشد کنند، و تربیت آنها با این روش مهمتر از غذا دادن و لباس پوشانیدن فرزندان است. ﴿يَـۤأَيُهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا قُوۤا أَنفُسَكُم وَأَهلِيكُم نَارًا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلحِجَارَةُ عَلَيهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظ شِدَاد لَّا يَعصُونَ ٱللَّهَ مَاۤ أَمَرَهُم وَيَفعَلُونَ مَا يُؤمَرُونَ 6﴾ اي كساني كه ايمان آورده ايد! خود و خانواده خويش را از آتشی كه هيزم آن انسان ها و سنگ ها است نگهداريد، آتشی كه فرشتگانی بر آن گماشته شده اند كه خشن و سختگيرند، و هرگز مخالفت فرمان الله را نميكنند و دستورات او را دقيقا اجرا مينمايند! [سورة التحريم: ٦].
رسول الله ﷺ فرمود: مرد بر اهل خانه خود نگهبان است و مسئول زیر دستان خود است، و زن بر اهل خانه شوهرش نگهبان است و مسؤول آنان است. بخاری و مسلم.
و درود الله بر سرور ما محمد و همه خاندان و یارانش باد.