ته‌فسیری ئایه‌تی: فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ

ته‌فسیری ئایه‌تی: فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ

] kurdish – كوردی – كردي [

شێخ موحه‌مه‌د ساڵح المنجد

وه‌رگێڕانی: عبد السلام محمد پشده‌ری

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2014 - 1435

تفسير قوله تعالى: {فلا رفث ولا فسوق ولا جدال في الحج}

« باللغة الكردية »

الشیخ محمد صالح المنجد

ترجمة: عبدالسلام محمد البشدري

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2014 - 1435

ته‌فسیری ئایه‌تی: فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ

ئه‌م پرسیاره‌ ئاڕاسته‌ی ماڵپه‌ڕی ئیسلام پرسیار و وه‌ڵام كراوه‌ :

پرسیار : ئایا مانا و ته‌فسیری ئه‌م ئایه‌ته‌ چیه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: ▬ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ ♂ [ البقرة : 197 ] .

وه‌ڵام : سوپاس وستایش بۆ خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان وردود وصه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمدی پێغه‌مبه‌ری ئیسلام و ئال وبه‌یت و هاوه‌ڵ وشوێنكه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه‌.

ئه‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌ چه‌ند حوكمێكی تایبه‌ت به‌ حه‌جی له‌خۆ گرتووه‌:

كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: ▬ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ♂ واتا : ئه‌و مانگانه‌ی كه‌ دروسته‌ ئیحرامی به‌ نیه‌تی حه‌جكردنی لێ بهێنرێت و حه‌جی تێدا ته‌واو به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نرێت، بریتین له‌ مانگه‌كانی ( شه‌وال و ذو القعدة و ده‌ ڕۆرژی یه‌كه‌می مانگی ذی الحجة ) یه‌، هه‌ندێك له‌ زانایانیش ووتویانه‌ : مانگی ذي الحجة هه‌مووی بریتیه‌ له‌ مانگی ئه‌نجام دانی حه‌ج كردن، به‌و واتایه‌ی ده‌بێت‌ له‌ یه‌كه‌م ڕۆژی مانگی ذي الحجة تاوه‌كو ڕۆژی عه‌ره‌فه‌ ئیحرامی به‌ستبێت، ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ی كرد ئه‌وا پاش ئه‌نجامدانی كاره‌كانی یه‌كه‌م ڕۆژ و دووه‌م ڕۆژ وسێهه‌م ڕۆژی جه‌ژنی قوربان، ئه‌گه‌ر هه‌ندێك كاری وه‌ك ته‌وافی ئیفاضه‌ و هاتوچۆی نێوان صه‌فا و مه‌روه‌ وته‌وافی ماڵ ئاوایی ئه‌نجام نه‌دابوو، ده‌توانێت تاوه‌كو كۆتا ڕۆژی مانگی ذي الحجة ئه‌نجامیان بدات .

وه‌كاتێك خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: ▬ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ ♂ واتا : هه‌ركه‌سێك نیه‌تی ئیحرامی به‌ حه‌ج هێنا ئه‌وا واجبه‌ له‌سه‌ری ئه‌ركان و واجبه‌كانی حه‌ج كردن ته‌واو بكات و ده‌ستیان لێ هه‌ڵنه‌گرێت، ئه‌ویش به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌و ئایه‌ته‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت : ▬ وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ ♂ واتا : حه‌ج و عومره‌ بۆ خوای گه‌وره‌ به‌ ته‌واوی ئه‌نجام بده‌ن.

له‌به‌شێكی تری ئایه‌ته‌كه‌دا فه‌رموویه‌تی:▬ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِي الْحَجِّ ♂ واتا : هه‌ركاتێك نیه‌تی ئیحرامی به‌حه‌ج كردن هێنا واجبه‌ زۆر ئاگای له‌ ئه‌ركان و واجبه‌كانی حه‌جه‌كه‌ی بێت و به‌ قسه‌ی نابه‌جێ و كارو كرده‌وه‌ی ناپه‌سه‌ند به‌تاڵی نه‌كاته‌وه‌، وخۆی بپارێزێت له‌هه‌ر جۆره‌ گوفتار وكردارێك كه‌ ببێت به‌ مایه‌ی كه‌مكردنه‌وه‌ی پاداشته‌كه‌ی.

مه‌به‌ست له‌ ووشه‌ی ( الرفث ) سه‌رجێی كردنه‌ له‌گه‌ڵ خێزان و هه‌موو ئه‌و كار و گوفتارانه‌ی كه‌ پێشه‌كین بۆ سه‌رجێی كردن، وه‌ك ماچ كردن وهه‌ندێك ووشه‌ی ڕۆمانسی و هاوشێه‌وه‌كانی په‌یوه‌سیت به‌ سه‌رجێی كردن كه‌ شه‌هوه‌ت و زه‌وقی پیاو بجوڵێنێت بۆ ئه‌وكاره‌، هه‌روه‌ها ووشه‌ی ( الرفث ) به‌ مانای ووشه‌ی خراپ وگوناهو ناپه‌سه‌ندیش هاتووه‌، مه‌به‌ستیش له‌ ووشه‌ی ( الفسوق ) ئازاردانی دایك وباوك وبچڕاندنی صیله‌ی ڕه‌حم وسوودو ماڵی هه‌تیو خواردن و غه‌یبه‌ت و دووزمانی كردن وهاوشێوه‌كانی ده‌گرێته‌وه‌، قه‌ده‌غه‌كراوه‌كانی ناو ئیحرامیش دیسان به‌شێكن له‌ مانای ووشه‌ی ( الفسوق ).

ووشه‌ی (الجدال) به‌ مانای: ده‌مه‌قاڵێ وناكۆكی دێت له‌سه‌ر ناهه‌قی و كارێكی ناڕه‌وا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ دروست نییه‌ ئه‌و كه‌سه‌ی ئیحرامی به‌ستووه‌ به‌ حه‌ج یان به‌ عومره‌ یان به‌هه‌ردووكیان كه‌ ده‌مه‌قاڵی ناهه‌ق بكات له‌سه‌ر شتی ناڕه‌وا وبێ سوود، به‌ڵام گفتوگۆ و موناقه‌شه‌ كردنێكی باش و چاك بۆ ڕوونكردنه‌وه‌ی هه‌ق وڕاستی كارێكه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رمانی پێكردووه‌، وه‌ك فه‌رموویه‌تی: ▬ ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَن ♂ [ النحل : 125 ] . واتا : ئه‌ی محمد خه‌ڵكی بانگ بكه‌ بۆ سه‌ر ڕێگای په‌روه‌ردگارت، به‌ حیكمه‌ت و دانایی و ئامۆژگاری چاك، هه‌روه‌ها گفتوگۆیان له‌گه‌ڵدا به‌كه‌ به‌ جوانترین شێوه‌.

ئه‌م شتانه‌ ( قسه‌ و گوفتاری نابه‌جێ و گوناهو و تاوان و ده‌مه‌قاڵێ كردن له‌سه‌ر شتی ناڕه‌وا ) هه‌رچه‌ند له‌هه‌موو كات وسات و جێگایه‌ك كارێكی ڕێگا پێدراو نییه‌ و خوای گه‌وره‌ یاساغی كردووه‌، به‌ڵام له‌كاتی حه‌ج كردندا خوای گه‌وره‌ ومیهره‌بان زیاتر جه‌ختی له‌سه‌ر كردوه‌ته‌وه‌، چونكه‌ یه‌كێك له‌مه‌به‌سته‌كانی حه‌ج كردن زه‌لیلی نواندن و خۆشكاندنه‌ له‌به‌رده‌م ذاتی هه‌ق ته‌عالا وخۆنزیك كردنه‌وه‌یه‌ له‌و ذاته‌ به‌رزوبڵنده‌ به‌ طاعه‌ و عباده‌ت و خواناسی له‌و وه‌رزه‌دا، هه‌روه‌ها دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ خراپه‌ و تاوان و گوناهـ ، چونكه‌ به‌م شێوه‌یه‌ حه‌جی حاجیان ئه‌و حه‌جه‌ ده‌بێت كه‌ پێغه‌مبه‌ری خودا ( صلی الله علیه وسلم ) به‌ حه‌جێكی ( مبرور = پاكوخاوێن ) و سڕه‌ره‌وه‌ی گوناهه‌كان ناوی بردووه‌، دیاره‌ حه‌جی پاكوخاوێنیش هێنده‌ گه‌وره‌یه‌ پاداشته‌كه‌ی لای خوای گه‌وره‌ ته‌نها به‌خشینی به‌هه‌شته‌ به‌ به‌نده‌ ڕاست ودروسته‌كانی .

له‌خوای گه‌وره‌ داواكارین یارمه‌تیمان بدات له‌سه‌ر یاد وذیكر و عیباده‌تی ذاتی هه‌ق ته‌عالای خۆی.

خوای گه‌وره‌ش زاناتره‌ ..

بۆ زیاتر زانیاری سه‌رنجی : فتح الباریء (ج3/382) و ته‌فسیری سه‌عدی لاپه‌ڕه‌ 125، وفه‌تواكانی شێخ عبدالعزیز بن باز (ج17/144) بده‌ .

سه‌رچاوه‌ : ماڵپه‌ڕی ئیسلام پرسیار و وه‌ڵام .