پشتیوان سابیر عه‌زیز - وتاره‌كان

گومان له‌وه‌دا نیه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلام گرنگیه‌كی زۆری داوه‌به‌زانست وزانیاری به‌هه‌موو شێوه‌كانیه‌وه‌ له‌سه‌روو هه‌مویانه‌وه‌ زانسته‌ شه‌رعیه‌كان، له‌پێش هه‌موو ئه‌مانه‌شه‌وه ‌یه‌كه‌م ووشه ‌وفه‌رمانی خوایی بۆ پپغه‌مبه‌ری ئازیزمان ( صلی الله علیه وسلم ) بریتی بوو له‌ ( اقرأ باسم ربك الذی خلق ) ، كه‌واته ‌ئاینی ئێمه‌ ئاینی خوێندن وزانست وزانیاری ودوور كه‌وتنه‌وه‌یه‌ له ‌جه‌هل ونه‌زانین...

ئه‌و بت په‌رست وبێباوه‌ڕانه ‌پرسیارت لێ ده‌كه‌ن ئه‌ی موحه‌مه‌د ( صلی الله علیه وسلم ) له‌باره‌ی جه‌نگ كردن له‌مانگی حه‌رامدا كه‌بریتین له‌مانگه‌كانی ( رجب ، ذو القعدة ، ذو الحجه‌، محرم ) به‌ تانه‌دانێكه‌وه‌ ده‌ڵێن : ئاخۆ ڕه‌وایه‌بۆ موحه‌مه‌د وشوێنكه‌وتوانی له‌م مانــگانه‌دا شه‌ڕ وشۆڕ بكه‌ن وخه‌ڵك بكوژن ؟

په‌روه‌ردگاری به‌سۆزو میهره‌بان موحه‌مه‌دی كۆتا پێغه‌مبه‌ری هه‌ڵبژارد تاوه‌كو هزرو بیری مرۆڤه‌كان له‌بت په‌رستی یه‌وه‌بگۆڕێت بۆ یه‌كتاپه‌رستی خۆی تاوه‌كو له‌و ڕێگایه‌وه‌دڵ وده‌روونیان به‌ڕووناكی ئیمان ئاوه‌دانكاته‌وه‌و له‌ژه‌نگ وژاری بت په‌رستیش پاكیان بكاته‌وه‌...

ئایه‌ته‌كانی رۆژووی ڕه‌مه‌زان ته‌نها باس كراون له‌ سوره‌تی ( البقرة )، پێویسته‌ مرۆڤی موسڵمان ته‌فسیره‌كه‌ی بخوێنێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ باشی تێبگات لێی.

پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ت صلى الله عليه وسلم بناسه‌: وتارێكه‌ له‌ ئاماده‌كردنی به‌شی زانستی له‌ دار ئه‌لوه‌ته‌نه‌، ده‌رباره‌ی ژیانی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌دوێت.

بزانه‌ برای موسڵمان كه‌ زانایانی ئیسلام به‌ گشتی باوه‌ڕیان وایه‌ ئه‌نجامدانی پێنج نوێژه‌كه‌ به‌ جه‌ماعه‌ت له‌ مزگه‌وتدا له‌ گه‌وره‌ترین په‌رستنه‌كانه‌وه‌و مه‌زنترین شیعاری ئیسلامه‌و خێرێكی زۆری هه‌یه‌.

ئه‌م وتاره باسی كورته‌ێك ده‌كات له‌ وه‌سفی پێغه‌مبه‌ر ـ دووردی خوای گه‌وره‌ی له‌ سه‌ر بێت ـ له‌ قورئانی پیرۆزدا.

له‌م بابه‌ته‌ رونكردنه‌وی ڕای زانایانی ئیسلام ـ ره‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ـ ده‌رباره‌ی سه‌ردانی ئافره‌تان بۆ گۆڕستانی تێدایه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی نۆیه‌م: له‌ باره‌ی نوێژی كه‌سانی خاوه‌ن عوزره‌وه‌‌‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، ئه‌م ووتاره‌ باس له‌ نوێژی نه‌خۆش و نوێژی كه‌سانی موسافیر ده‌كات، له‌ چوار چێوه‌ی نوێژی موسافیریشدا باس له‌ دوو بابه‌ت كراوه‌، كورتكردنه‌وه‌ی نوێژه‌ چوار ڕكاتیه‌كان، وكۆكردنه‌وه‌ی دوو نوێژپێكه‌وه‌، له‌ ژێر بابه‌تی كورتكردنه‌وه‌ی نوێژ چوار ڕكاتیه‌كانیش ‌ پێنج بابه‌ت باسكراوه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: حوكمی نوێژ كورت كردنه‌وه‌، بابه‌تی دووه‌م: دیاریكردنی ئه‌و نوێژانه‌ی كه‌ دروسته‌ كورت بكرێنه‌وه‌، بابه‌تی سێهه‌م: ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه‌ نوێژی تێدا كورت ده‌كرێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ جۆره‌كه‌ی، بابه‌تی چواره‌م: ئایا ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ نیه‌تی نیشته‌جێ بوونی هێنا دروسته‌ نوێژ كورت بكاته‌وه‌؟، بابه‌تی پێنجه‌م: ئه‌و حاڵه‌تانه‌ی كه‌ واجبه‌ موسافیر نوێژیان به‌ ته‌واوی وبێ كورت كردنه‌وه‌ تێدا ئه‌نجام بدات، پاشان له‌چواره‌ چێوه‌ی بابه‌تی كۆكردنه‌وه‌ی دوو نوێژیش ێكه‌وه‌، دوو بابه‌تی باسكاروه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: مه‌شروعیه‌تی كۆكردنه‌وه‌ی دوو نوێژ پێكه‌وه‌، وه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ش كه‌ ئه‌مه‌یان بۆ درسوته‌، بابه‌تی دووه‌م: سنوری ئو كۆكردنه‌وه‌یه‌ی كه‌ ڕێگای پێدراوه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی هه‌شته‌م: له‌ باره‌ی ئیمامه‌تی نوێژه‌وه‌‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا حه‌وت بابه‌ت باسكراوه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: كێ له‌ پێشتره‌ كه ئیمامه‌تی نوێژ بكات، بابه‌تی دووه‌م: چی كه‌سێك ئیمامه‌تی حه‌رامه‌، بابه‌تی سێهه‌م: چی كه‌سێك ئیمامه‌تی مه‌كروهه‌، بابه‌تی چواره‌م: شوێنی ئیمام له‌ نوێژخوێنه‌كانه‌وه‌، بابه‌تی پێنجه‌م: ئه‌وه‌ی ئیمام له‌بری نوێژخوێنه‌كانی تر هه‌ڵیده‌گرێت، بابه‌تی شه‌شه‌م: پێشبڕكی كردنی ئیمام، بابه‌تی حه‌وته‌م: چه‌ند بابه‌تێكی جیاجیا له‌باره‌ی ئیمامه‌ت ونوێژی به‌كۆمه‌ڵه‌وه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی شه‌شه‌م: له‌ باره‌ی سوژده‌ی سه‌هو وتیلاوه‌ وشوكره‌وه‌‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا شه‌ش بابه‌ت باسكراوه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: مه‌شروعیه‌تی سوژده‌كانی سه‌هو وهۆكاره‌كانی، بابه‌تی دووه‌م: چی كاتێك سوژده‌ی سه‌هو واجب ده‌بێت، بابه‌تی سێهه‌م: چی كاتێك سوژده‌ی سه‌هو سوننه‌ته‌، بابه‌تی چواره‌م: كاتی سوژده‌ی سه‌هو وشێوازه‌كه‌ی، بابه‌تی پێنجه‌م: سوژده‌كانی تیلاوه‌، بابه‌تی شه‌شه‌م: سوژده‌كانی شوكر.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی پێنجه‌م: ، له‌ باره‌ی نوێژه‌ سوننه‌ته‌كانه‌وه‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا حه‌وت بابه‌ت باسكراوه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: فه‌زڵی نوێژه‌ سوننه‌ته‌كان وحیكمه‌تی مه‌شروعیه‌تیان، بابه‌تی دووه‌م: جۆره‌كانی نوێژی سوننه‌ت، بابه‌تی سێهه‌م: ئه‌و نوێژ سوننه‌تانه‌ی كه‌ سوننه‌ته‌ به‌ كۆمه‌ڵ ئه‌نجام بدرێن، بابه‌تی چواره‌م: ژماره‌ی ڕكاتی ئه‌و نوێژه‌ سوننه‌تانه‌ی كه‌ به‌ به‌رده‌وامی له‌پێش وپاشی نوێژه‌ فه‌رزه‌كانه‌وه‌ ده‌كرێن، بابه‌تی پێنجه‌م: حوكمی نوێژی ویتر وفه‌زڵ و كاته‌كه‌ی، بابه‌تی شه‌شه‌م: چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی نوێژی ویتر وژماره‌ی ڕكاته‌كانی، بابه‌تی حه‌وته‌م: ئه‌و كاتانه‌ی كه‌ ڕێگری كراوه‌ نوێژی سوننه‌تیان تێدا ئه‌نجام بدرێت .

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌كات: 1- ناوی نه‌سه‌بی. 2- ئایا حه‌سسانی كوڕی ثابت ترسنوك بووه‌. 3- حه‌سسان له‌ سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ری خوادا صلی الله علیه وسلم. 4- حه‌سسان دوای وه‌فاتی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم. 5- مردنی حه‌سسان. 6- په‌ند و وانه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی سێهه‌م، له‌باره‌ی كاته‌كانی نوێژه‌وه‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م بابه‌ته‌ به‌ درێژی باسی كاتی هه‌ر پێنج نوێژه‌كه‌ كراوه‌، سه‌ره‌تا وكۆتایی هه‌موو نوێژێك به‌ ووردی باسكراوه‌، پاشان له‌كۆتاییه‌وه‌ باسی ئه‌وه‌ كراوه‌، كه‌ خۆشه‌ویسترین كارێك لای خوای گه‌وره‌ ئه‌نجامدانی نوێژه‌كانه‌ له‌كاتی خۆیاندا .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی مامه‌ڵه‌كان، ده‌روازه‌ی بيست وسێهه‌م: له‌ باره‌ی به‌خشینه‌وه‌، كه‌‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا سێ بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م: مانای به‌خشین وبه‌ڵگه‌كانی، بابه‌تی دووه‌م: مه‌رجه‌كانی به‌خشین، بابه‌تی سێهه‌م: هه‌ندێك حوكمی په‌یوه‌ست به‌ به‌خشین.

خوێنەری خۆشەویست: ئەم نامیلكەیەی لەبەر دەستتدایە، لە دوو بەش پێكهاتووە: بەشی یەكەم: بریتیە لەو بیدعانەی كە لە جومعەدا دەكرێن (بدع الجمعە) و زانای پایەبەرز (محمد ناصر الدین الألبانی) كۆی كردوونەتەوە، و بەشێكە لە كتێبی (الأجوبة النافعة عن أسئلة لجنة مسجد الجامعة)، بەڵام هەندێك لەو بیدعانەی شێخ ئەلبانی باسی كردوون لەكوردستاندا نین، بۆیە ئێمە تەنها ئەوانەمان وەرگێڕاوە كە لەكوردستاندا بوونیان هەیە (والله أعلم). بەشی دووەم: بریتیە لەو هەڵانەی كە لە جومعەدا دەكرێن، لە كتێبی ((تحذير الفضلاء مما يقع من المصلين من الأخطاء - شيخ مشهور))، وەرمان گرتووە و بەشێكی زۆرمان لێ‌ وەرگێڕاوە.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی دووه‌م، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌ پێنج بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، كه‌ بریتین له‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: پێناسه‌ی بانگ وقامه‌ت وحوكمه‌كه‌یان، بابه‌تی دوه‌ه‌م : مه‌رجه‌كانی دروستی بانگ وقامه‌ت، بابه‌تی سێهه‌م: چه‌ند ئاكارێكی جوانی بانگده‌ر، بابه‌تی چواره‌م: چۆنیه‌تی بانگدان وقامه‌ت كردن، بابه‌تی پێنجه‌م: ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ گوێبیستی بانگ ده‌بێت چی ده‌ڵێت، وچی نزایه‌ك ده‌كات له‌پاش ته‌واو بوونی بانگه‌كه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ كورتی باسی ژیانی حاطیبی كوڕی ئه‌بی به‌لته‌عه‌ ڕه‌زای خوای لێبێت ده‌كات له‌گه‌ڵ باس كردنی په‌ند و وانه‌ له‌ چیرۆكی ژیانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی مامه‌ڵه‌كان، ده‌روازه‌ی بيست ويه‌كه‌م: له‌ باره‌ی وه‌فقه‌وه‌، كه‌‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا دوو بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م: مانای وه‌قف و حوكمه‌كه‌ی، بابه‌تی دووه‌م: هه‌ندێك حوكمی په‌یوه‌ست به‌ وه‌قفه‌وه‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی مامه‌ڵه‌كان، ده‌روازه‌ی بيست ويه‌كه‌م: له‌ باره‌ی ماڵ ومناڵی دۆزراوه‌وه‌، كه‌‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا چوار بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : مه‌به‌ست له‌ ماڵی دۆزراوه‌ و حوكمه‌كه‌ی، بابه‌تی دووه‌م: جۆره‌كانی ماڵی دۆزراوه‌، بابه‌تی سێهه‌م: هه‌ندێك حوكمی په‌یوه‌ست به‌ ماڵی دۆزراوه‌، بابه‌تی پێنجه‌م: له‌ باره‌ی مناڵی دۆزراوه‌وه‌ .