پشتیوان سابیر عه‌زیز - ده‌نگیه‌كان

ئه‌م بابه‌ته‌ ووتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا باسی نیعمه‌تی باران بارین ده‌كات، وه‌ بێ گومان باران بارینیش نیعمه‌تێكی خوای گه‌وره‌یه‌‌، وه‌ ژیانی مرۆڤ وئاژه‌ڵ و زه‌وی په‌یوه‌ستن پێه‌وه‌، وه‌ كه‌سیش نازانێت كه‌ی باران ده‌بارێت ته‌نها خوای گه‌وره‌ نه‌بێت...وه‌ ده‌بت موسڵمانان شاره‌زاییان هه‌بێت ده‌رباره‌ی ئه‌و سوننه‌تانه‌ی كه‌ په‌یوه‌ندیان‌ به‌ باران بارینه‌وه هه‌یه‌...‌

لەم وتارەدا : *بەڵگە لە سەر فەزڵ و گەورەیی ئەم دە رۆژە : * ئەو كردەوانەی كە سوننەتن لەم مانگەدا ئەنجام بدرێن : 1 ـ زۆر ئەنجام دانی كردەوە چاكەكان بە گشتی... 2 ـ نوێژ : بەوەی كە زوو بچیت بۆ نوێژە جەماعەتەكان و پەلە و پێشبڕكێ‌ بكەیت بۆ ڕیزی یەكەم... 3 ـ ڕۆژوو... 4 ـ ڕۆژووی ڕۆژی عەرەفە بە تایبەت... 5 ـ عومرە و حەج كردن... 6 ـ ووتنی : (الله أكبر ...) لەم دە ڕۆژەدا هەموو كاتێك... 7 ـ خۆ ئامادە كردن بۆ قۆچ و قوربانی ئەنجام دان... 8 ـ قۆچ و قوربانی كردن لە ڕۆژی جەژندا...

مه‌نزومه‌ی قه‌واعیدی فیقهی: دانه‌ره‌كه‌ی ( عبد الرحمن بن ناصر السعدي ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ )، مامۆستا عبداللطيف هه‌ستاوه‌ به‌رونكردنه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ وانه‌ێكدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌یه‌كی پوخت و ئاسان.

وتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا عبدالخالق باسی هه‌وڵه‌كانی دوژمنانی ئیسلام ده‌كات بۆ دژایه‌تی كردنی قورئانی پیرۆز؛ چونكه‌ دوژمنانی خوای گه‌وره‌ ده‌زانن كه‌وا قورئانی پیرۆز سه‌رچاوه‌ی ژیانی موسڵمانانه‌‌ و ومایه‌ی عیزه‌تیانه‌، بۆیه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ن كه‌وا قورئانی پیرۆز له‌ ژیانی موسڵمانان ده‌رهێنن و به‌ چاوێكی كه‌م ته‌ماشا بكرێت...

ئه‌م بابه‌ته‌ وتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا عزالدین باسی گرنگی كات ده‌كات له‌ ژیانی موسڵماناندا...وه‌ نابێت كات له‌ شتی خراپدا به‌سه‌ر ببرێت...به‌ڵكو ده‌بێت موسڵمانان پارێزگاری له‌ كاته‌كانیان بكه‌ن و له‌ پێناو خزمه‌تكردنی ئیسلام و موسڵمانان‌ سه‌رفی بكه‌ن...

ئه‌م بابه‌ته‌ وتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا عزالدین باسی عیلم و فه‌زڵه‌كه‌ی و گرنگی خوێندن ده‌كات له‌ ژیانی موسڵماندا...

غه‌زای به‌در: وتاری هه‌ینیه‌ له‌ شاری كه‌ركوك، ئه‌م وتاره‌ باسی غه‌زای به‌دری گه‌وره‌ ده‌كات، وه‌ ناوه‌ڕۆكی وتاره‌كه‌ بریتیه‌ له‌: ١- هۆكاری غه‌زاكه‌. ٢- ئاماده‌باشی قوڕه‌یش بۆ جه‌نگه‌كه‌. ٣- حاڵی موسڵمانان كاتی ده‌رچونیان له‌ شاری مه‌دینه‌. ٤- گه‌شتنی هه‌واڵی ده‌رچونی قوره‌یشیه‌كان له‌ مه‌ككه‌وه‌ بۆ موسڵمانان. ٥- ته‌فاصیلی جه‌نگه‌كه‌ وسه‌ركه‌وتنی موسڵمانان تێیدا. ٦- چه‌ند په‌ند ووانه‌یه‌ك له‌م جه‌نگه‌دا...

موحاسه‌به‌ كردنی نه‌فس: ووتاری هه‌ینیه‌ به‌ڕێز مامۆستا ئیسماعیل باسی ئه‌م بابه‌ته‌ گرنگه‌ ده‌كات بۆ موسڵمانانی كوردستان وده‌ڵێت: له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆر نزیك بووینه‌ له‌ مانگێكی گه‌وره‌ وپیرۆز... پێم خۆشه‌ چه‌ند ڕێگایه‌كی به‌خته‌وه‌ری بۆ مرۆڤ بخه‌ینه‌ ڕوو بۆ ئه‌وه‌ی سوودی لێ ببینێت وببێته‌ مایه‌ی رزگاربوونی له‌ دونیا وقیامه‌ت...یه‌كێك له‌و ڕێگایانه‌ بریتیه‌ له‌ ڕێگای موحاسه‌به‌ كردنی نه‌فس وته‌وبه‌ كردن‌... وه‌ پێویسته‌ مرۆڤی موسڵمان به‌ به‌رده‌وامی به‌ خۆیدابچێته‌وه‌ وته‌وبه‌ بكات؛ چونكه‌ خوای گه‌وره‌ ته‌واببه‌ و له‌ به‌نده‌كانی خۆش ده‌بێت...

زوبان یه‌كێكه‌ له‌ ئه‌ندامه‌كانی لاشه‌ی مرۆڤ، ئه‌وه‌ی به‌ كاری بهێنیت له‌ باشیدا ، ئه‌وه‌ دانی ناوه‌ به‌و نیعه‌مه‌ته‌ وله‌ جێگای خۆی به‌ كاری هێناوه‌...وه‌ئه‌گه‌ر ئه‌و ئه‌ندامه‌ له‌ خراپه‌ به‌كار بهێنیت وبه‌ڕه‌ڵای بكات و شه‌یتان به‌ هه‌وه‌سی خۆی یاری پێ بكات، ئه‌وه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ی زۆر زه‌ره‌ر به‌ خاوه‌نه‌كه‌ی ئه‌گه‌ێینێ و به‌ره‌و ئاگری دۆزه‌خ به‌ڕێی ده‌خات...

كه‌س ناتوانێت ئینكاری فه‌زڵی دایك و باوك بكات له‌سه‌ر منداڵه‌كانیان، چونكه‌ دایك و باوك هۆكارێكن بۆ په‌یدا بوونی منداڵ ومافیان هه‌یه‌ له‌سه‌ری، وه‌ هه‌ستان به‌ په‌روه‌رده‌كردنی له‌ منداڵیه‌وه‌ تا گه‌وره‌ بوون و هه‌موو ماندوو بونێكیان پێوه‌ بینی تا ببێته‌ ڕۆڵه‌یه‌كی چاك و به‌ئه‌مه‌ك...

كورته‌ نامه‌یه‌كم پێیه‌ بۆ كچ و خوشكه‌كانمان به‌تایبه‌تى له‌م رِۆژگاره‌دا كه‌ رِۆژگارى فیتنه‌یه‌ په‌نا به‌ خواى گه‌وره‌و میهره‌بان ،وه‌ ئاژاوه‌و به‌ڵا و موسیبه‌ت له‌ هه‌موو لایه‌كه‌وه رِووى كردۆته‌وه‌ ئوممه‌تى ئیسلام به‌تایبه‌تى مه‌سه‌له‌ى شه‌هه‌وات و ئاره‌زوو بازى...با بزانین خواى گه‌وره‌ و میهره‌بان وه پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ى صلى الله علیه وسلم چ ئامۆژگارى و نه‌سیحه‌تێك ده‌كه‌ن بۆ كچه‌كانمان بۆ خوشكه‌كانمان بۆ خێزانه‌كانمان بۆ ئه‌وه‌ى گیرۆده‌ى فێڵى شه‌یتان نه‌بن...

سوڵح كردن له‌ ئیسلامدا: وتارێكه‌ مامۆستا باسی گرنگی ئاشتبوونه‌وه له‌ ژیانی موسڵماناندا كردوه‌، چونكه‌ ئه‌مڕۆ موسڵمانان ده‌ناڵێنن به‌ ده‌ستی ناكۆكی ودووبه‌ره‌كییه‌وه‌، وه‌‌ بووته‌ هۆی لاوازی موسڵمانان له‌ جیهاندا.

سه‌رئه‌نجامی تاوانباران له‌ رۆژی كۆتایدا: وتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا باسی سه‌رئه‌نجامی تاوانبارانی كردوه‌ له‌ رۆژی كۆتایدا له‌ روانگه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌وه‌، خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: (يُبَصَّرُونَهُمْ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ ،وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِيهِ ، وَفَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ ، وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ يُنْجِيهِ ، كَلَّا إِنَّهَا لَظَى ، نَزَّاعَةً لِلشَّوَى ، تَدْعُوا مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى ، وَجَمَعَ فَأَوْعَى).

(ئه‌ی خه‌ڵکینه‌) سوێند به‌ خوا بێگومان پێغه‌مبه‌رێکتان بۆ ڕه‌وانه‌ کراوه‌ که‌ هه‌ر یه‌کێکه‌ له‌ خۆتان، زۆر سه‌خته‌ به‌لایه‌وه‌ تووش بوونتان به‌به‌ڵاو ناخۆشی، زۆر به‌ته‌نگیشتانه‌وه‌یه و په‌رۆشه‌ له‌سه‌رتان، زۆر دڵسۆزی ئیماندارانه‌ و میهره‌بان و دلۆڤانه‌ بۆیان.‌.. ئه‌وه‌تا له‌ رۆژی دوایدا كه‌ خه‌ڵكی هه‌مویان خه‌ریكی خۆیانن، به‌ڵام پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم واز له‌ خۆی دێنێ وده‌ڵێت: ئومه‌تی ئومه‌تی...

نامه‌یه‌كم پێیه‌ بۆ لاوه‌ خوێن گه‌رمه‌كانمان كورته‌ ئاگه‌داریه‌ك بۆ گه‌نجه‌كانمان هه‌ندێ ئاگادارى و خاڵ هه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر وریاى نه‌بین به‌ره‌و هه‌ڵدێرانمان ئه‌بات هه‌ر له‌ دنیا ئه‌گه‌ر به‌ ترسان له‌ خواى په‌روه‌ردگار و ده‌ست گرتن به‌ ئیسلامه‌وه‌ ئه‌و خاڵانه‌ نه‌ناسین دوچارى ئه‌بین و رِوبه‌رِومان ئه‌بێته‌وه‌.. برا گه‌نجه‌كه‌م پێش ئه‌وه‌ى ئه‌و چه‌ند خاڵه‌ باس بكه‌م با هه‌ڵسه‌نگاندنێكمان هه‌بێت له‌ نێوان سۆز و رِحمه‌تى ئیسلام و فێڵ و نه‌خشه‌ و پیلانى رِۆژئاوا هه‌ڵیسه‌نگێنه‌ ئیسلام به‌ رِه‌حم و سۆزه‌كه‌ى خۆى بانگ ده‌كات دیعایه‌ى رِۆژئاوایه‌كانیش له‌و لاوه‌ بانگه‌شه‌ت بۆ لا ئه‌كه‌ن هه‌ردوو لا هه‌ڵسه‌نگێنه‌ بزانه‌ كامیان دڵسۆزى تۆن بزانه‌ كامیان به‌كه‌ڵكى تۆ دێن بزانه‌ كامیان خۆشبه‌ختى تۆیان ئه‌وێ و ئه‌یانه‌وێ له‌ ئاینده‌دا سه‌رفراز بى وه‌ كامیان ئه‌یه‌وێ به‌ هه‌ندێ نه‌خشه‌و پیلانى پرِو پوچ و لاواز له‌ پێش چاوت هه‌ندێ شت شرین بكات كه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ى هه‌ڵدێرانه‌ هه‌ر له‌ دونیا ..

شه‌رحی ( نزهة النظر )، دانه‌ره‌كه‌ی ( الحافظ ابن حجر العسقلاني )، مامۆستا عه‌بدولله‌تیف هه‌ستاوه‌ به‌رونكردنه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ وانه‌ێكدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌یه‌كی پوخت و ئاسان.

عومه‌ری كوری خه‌تتاب كوری نوفه‌یلی كوری عه‌بدولعوزا، نه‌سه‌بی كۆ ده‌بێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم له‌ كه‌عبی كوری لوئه‌ی،كونیه‌كه‌ی ئه‌بو حه‌فصه‌، وه‌ ناسراوه‌ به‌ ئه‌لفاروق، ئه‌و ناوه‌ی لێنرا له‌ لایه‌ن پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ له‌ رۆژی ئیسلام بوونی.خوای گه‌وره‌ ئیسلامی پێ عه‌زیز كرد و جیاوازی پێ كرد له‌ نێوان حه‌ق و باطلدا. وه‌ به‌شداری هه‌موو جه‌نگه‌كانی كرد له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم وزۆر توند بوو به‌رامبه‌ر دوژمنانی ئیسلام...

ته‌فسیری جزء ( تبارك ) مامۆستا عبدالكريم هه‌ستاوه‌ به‌ ته‌فسیر و رونكردنه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ وانه‌ێكدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌ێكی ئاسان و پوخت.

هه‌ڵوێستى موسڵمان به‌رامبه‌ر ئه‌م جه‌ژنه‌ له‌م خاڵانه‌دا خۆى ئه‌بینێته‌وه‌: یه‌كه‌م: ئاهه‌نگ نه‌گێرِان له‌ یادى دا، وه‌ یان به‌شدارى نه‌كردن له‌ ئاهه‌نگ گێرِان بۆى و ئاماده‌ نه‌بوون تێیدا... دووه‌م: یارمه‌تى نه‌دانى بێ باوه‌رِان له‌ ئاهه‌نگه‌كانیاندا، چوونكه‌ دروشمێكه‌ له‌ دروشمه‌كانى بێ باوه‌رِان... سێ یه‌م : یارمه‌تى نه‌دانى ئه‌و موسڵمانانه‌ى به‌و بۆنه‌یه‌وه‌ ئاهه‌نگ ده‌گێرِن،به‌ڵكو پێویسته‌ ئیناكریان بكه‌ن...

مرۆڤی موسڵمان و باوه‌ڕدار كاتێك له‌ رۆژی كۆتایی كتێبه‌كه‌ی ده‌درێ به‌ده‌ستی ڕاستیه‌وه‌ زۆر خۆشحاڵ ده‌بێت، به‌ڵام مرۆڤی بێ باوه‌ڕ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ زۆر دڵ ته‌نگ و ناڕه‌حه‌ت ده‌بێت كاتێك له‌ رۆژی كۆتایی كتێبه‌كه‌ی ده‌درێ به‌ده‌ستی چه‌پیه‌وه‌. به‌ڕێزان: ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ زنجیره‌ وانه‌یه‌ك ده‌رباره‌ی رۆژی كۆتایی و رۆژی لێپرسینه‌وه‌...