پشتیوان سابیر عه‌زیز - وتاره‌كان

پێناسه‌ی قه‌ده‌ر بریتیه ‌له: ‌عیلمی خوای گه‌وره ‌به‌شته‌كان و نوسینیان پێش ئه‌وه‌ی ببن، له‌سه‌ر ئه‌و شێوه‌ی كه‌هه‌ن...ئه‌مه‌ش خوای گه‌وره ‌به ‌عیلمی خۆی و قودره‌ت و مه‌شیئه‌تی خۆی دایناوه‌.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام داوای ئه‌وه‌یه‌ له‌مرۆڤی موسڵمان : كه‌باوه‌ڕه‌كه‌ی گرێ بدات به‌دڵ وده‌روونیه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ك هۆش وبیرو ژیرییشی له‌گه‌ڵدا ئاوێته‌بكات، تاوای لێدێت كه‌بچێته‌ناوقوڵایی نهێنیه‌كانیه‌وه‌ وڕووناكیان بكاته‌وه‌به‌جۆرێك كاریگه‌ری خۆی جێبهێڵێت له‌سه‌ر ویژدان وضه‌میری، به‌مه‌ش ده‌گه‌ینه‌ ئه‌و ڕاستیه‌ی ئه‌گه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ بوو ئه‌وكاته‌ ئیمان وباوه‌ڕ خۆی بۆ خۆی له‌دڵ وده‌روونی مرۆڤه‌كاندا جیێ خۆی ده‌كاته‌وه‌ وله‌هه‌موو شتێك ‌لای له‌پێشتر ده‌بێت .

عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب ( خوای لێ ڕازی بێت ) ده‌فه‌رموێت : " سوێند به‌خوای گه‌وره‌ئه‌زانم ئه‌م ئایه‌ته‌له‌چ كات وله‌چ ڕۆژێكدا دابه‌زیوه‌بۆ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كاته‌كه‌ش كاتی عیشای ڕۆژی هه‌ینی بوو له‌ڕۆژی عه‌ره‌فه‌دا . ئیمامی بوخاری ڕیوایه‌تی كردوه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ ته‌فسیری ئه‌و ئایه‌تانه‌یه‌ كه‌ ده‌رباره‌ی ( الابتداع ) هاتوون ‌له‌ قورئانی پیرۆزدا.

ئیمان هێنان به‌رۆژی دوایی یه‌كێكه ‌له‌پایه‌كانی ئیمان،وه‌ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌ت به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر سه‌ركه‌وتووی ئه‌و كه‌سه‌ی ئیمانی پێیه‌و و كاری بۆ ده‌كات ، وه‌كافر بوونی ئه‌و كه‌سه‌ی ئیمانی پێی نییه‌. وه ئیمان هێنان به‌ڕۆژی دوایی‌بریتیه‌له‌ئیمان هێنان به‌و رۆژه‌ی كه‌تیایدا هه‌موو زینده‌وه‌ران زیندوو ده‌كرێنه‌وه‌بۆ گۆره‌پانی مه‌حشه‌ر كۆده‌كرێنه‌وه‌و حه‌ق و حیسابیان له‌گه‌لدا ده‌كرێت ئه‌وه‌ی باش بووه‌ له‌مرۆڤه‌كان بۆ به‌هه‌شت، وه‌ئه‌وه‌ی خراپ بووه‌بۆ دۆزه‌خ ده‌چێت .

ئیمان هێنان به‌پێغه‌مبه‌ران (علیهم الصلاة والسلام )واته‌: ئیمان هێنان به‌و كه‌سانه‌ی كه‌خوای په‌روه‌دگار وه‌حی بۆ كردن و كردوونی به‌نێردراوی خۆی بۆ هیدایه‌ت دانی خه‌ڵكی و ده‌ربازكردنیان له‌تاریكای كوفرو شیرك و گومڕایی بۆ ڕووناكی ئیمان و یه‌كخواپه‌رستی وهیدایه‌ت...

هه‌موو پێغه‌مبه‌رێك ـ علیهم الصلاة والسلام ـ كتێبێكی هه‌یه،وه ‌ده‌بێت موسڵمان ئیمان بهێنێ به‌و كتێبانه‌ی خوای گه‌وره‌ دایبه‌زاندووه‌ بۆ سه‌ر پێغه‌مبه‌ره‌كان ـ علیهم الصلاة والسلام ـ بۆ ئه‌وه‌ی هیدایه‌تی خه‌ڵكی پێ بده‌ن، وه‌ جیاوازی نا‌خه‌ینه ‌نێوان هیچ كامێكیان دا...

ده‌بێ ئيمان به‌وه‌ بهێنین كه‌وا مه‌لائیكه‌ت دروست كراوێكی خوای گه‌وره‌ن. له‌نور دروست كراون نه‌نێره و نه‌مێ یه‌ن ، وه‌نه‌ده‌خۆن ونه‌ده‌خۆنه‌وه . خوای گه‌وره ته‌نها دروستی كردوون بۆ جێ به‌جێ كردنی فه‌رمانه‌كانی خۆی...

له‌ئیسلامدا ئیمان هێنان ئه‌وه‌یه‌، ئیمان بهێنی به‌خوای گه‌وره‌و مه‌لائیكه‌ته‌كان و كتێبه‌ئاسمانیه‌كان و پێغه‌مبه‌ران و رۆژی دوایی و قه‌زا و قه‌ده‌ر به‌خێری و‌شه‌ڕی. وه‌ئیمان هێنان به‌هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی ئه‌م شه‌ش بنچینه‌یه ‌ده‌یگرێته‌وه‌.

موسڵمانانی خۆشه‌ویست: گومانی تێدا نیه‌كه‌وا پاڕانه‌وه ‌وه‌كو چه‌ك وایه‌، وه‌هه‌ر كاتێك ئه‌و چه‌كه‌ ته‌واو بوو و هیچ كه‌م و كورتێكی تێیدا نه‌بوو و، ئه‌و ده‌ست و بازوه‌ی ئه‌و چه‌كه‌ی هه‌ڵگرتوه به‌هێز بوو و، هیج به‌ربه‌ستێك له‌پێشی نه‌بوو،‌ئه‌و كاته‌ئه‌و چه‌كه‌كاریگه‌ر ده‌بێت به‌سه‌ر دوژمندا.

له‌م سه‌رده‌مه ‌ئه‌هلی نیفاق زۆر بوون و مه‌ترسیان گه‌وره‌تر بووه‌، وه‌چه‌نها هۆكار به‌كار دێنن بۆ دژایه‌تی كردنی موسڵمانان، وه‌له‌م بابته‌تیشك ده‌خه‌ینه‌سه‌ر مه‌ترسی نیفاق و له‌گه‌ڵ رونكردنه‌وه‌ی جۆره‌كانی، وه‌باسی سیفه‌تی ئه‌هله‌كه‌ی ده‌كه‌ین و له‌گه‌ڵ ئاگاداركردنه‌وه‌ی موسڵمانان لێیان ...

له مفره‌داتی راغبی ئه‌صفه‌هانیدا ( سحر ) به‌دوو مانا هاتوه‌: یه‌كه‌م: به‌مانای فریودان و نیشانه‌دانانی شتی ناواقعی دوور له‌ڕاستی. دووه‌م: به‌مانای ڕاكێشانی شه‌یتانه‌كان به‌شێوازی تایبه‌ت و یارمه‌تی لێ وه‌ڕگرتنیان.

ڕۆژی هه‌ینی چاكترین و باشترین و پڕ فه‌زڵترین ڕۆژه‌كانی هه‌فته‌یه‌لای ئومه‌تی ئیسلام وه‌خۆر هه‌ڵنه‌هاتوه‌له‌سه‌ر ڕۆژێك باشتر بێت له‌ڕۆژی هه‌ینی ، هه‌ربۆیه‌په‌روه‌ردگار ئه‌م ڕۆژه‌ی تایبه‌ت كرد به‌ئومه‌تی ئیسلامه‌وه‌، ئه‌ویش دوای ئه‌وه‌ی كه‌ئومه‌ته‌كانی پێش ئیسلام گومڕاییان كرد، جوله‌كه‌كان گومڕابوون و رۆژی شه‌ممه‌یان كرده‌پیرۆزترین ڕۆژ لای خویان، هه‌روه‌ها گاوره‌كانیش به‌هۆی جیاوازی زۆری نێوان خۆیانه‌وه‌گومڕابوون و رۆژی یه‌ك شه‌ممه‌یان كرده‌پیرۆزترین ڕۆژه‌كانی هه‌فته‌، به‌ڵام به‌فه‌زڵی خواوه‌و حه‌مدو شوكر بۆی ڕۆژی ( جومعة‌) ی كرده‌چاكترین ڕۆژه‌كانی هه‌فته‌بۆ ئه‌م ئومه‌ته‌.

خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر ( دروودی خودای له‌سه‌ر بێت ) یه‌كێكه‌ له ‌بنه‌ما گه‌وره‌و به‌ڕێزه‌كانی دینی ئیسلام و هه‌ركه‌سێكیش پێغه‌مبه‌ری له ‌خۆی و منداڵ و دایك و باوك و هه‌موو كه‌سێكی تر خۆشتر نه‌وێت ئیمانی ته‌واو نیه‌.

ئێمه‌ی موسڵمان پێویسته له‌سه‌رمان له‌پاش مافه‌كانی خوای گه‌وره‌، مافه‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلى الله عليه وسلم)‌له‌پێش هه‌موو مافێك دانێین و ڕێز و حورمه‌تی بگرین و ئادابمان هه‌بێت به‌رامبه‌ری، وه‌به‌و شێوه‌یه‌سه‌ركه‌وتن به‌ده‌س ئه‌هێنین.

ئادابی‌ موسڵمان له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره‌دا بریتیه‌ له‌ سوپاس كردنی خوای گه‌وره‌ له‌سه‌ر هه‌موو نیعمه‌ته‌كانی و به‌ڕاستی پشت ببه‌ستن پێی و شه‌رم لێ كردنی له‌ كاتی ئه‌نجامدانی تاواندا و بزانێت كه‌وا خوای گه‌وره‌ چاودێری ده‌كات.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی پێنجه‌م: ، له‌ باره‌ی نوێژی به‌كۆمه‌ڵه‌وه‌‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا حه‌وت بابه‌ت باسكراوه‌: بابه‌تی یه‌كه‌م: فه‌زڵی نوێژی به‌كۆمه‌ڵ وحوكمه‌كه‌ی، بابه‌تی دووه‌م: ئه‌گه‌ر هاتوو كه‌سێك چووه‌ ناو مزگه‌وت ونوێژی خۆی كرد، ئایا واجبه‌ له‌سه‌ری ئه‌و نوێژه‌ی كه‌ ئه‌نجامیداوه‌ به‌ كۆمه‌ڵ بیكاته‌وه‌، بابه‌تی سێهه‌م: كه‌مترین ژماره‌ كه‌ نوێژی به‌كۆمه‌ڵی پێ گرێده‌درێت، بابه‌تی چواره‌م: به‌چی شتێك فریای نوێژی به‌كۆمه‌ڵ ده‌كه‌ویت، بابه‌تی پێنجه‌م: كێن ئه‌وانه‌ی بیانوی شه‌رعیان هه‌یه‌ له‌ نه‌كردنی نوێژی به‌كۆمه‌ڵ، بابه‌تی شه‌شه‌م: دووباره‌ كردنه‌وه‌ی نوێژی به‌كۆمه‌ڵ له‌ یه‌ك مزگه‌وتدا، بابه‌تی حه‌وته‌م: حوكمی نوێژ كاتێك قامه‌ت كرا بۆ نوێژێكی فه‌رز.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی حه‌ج، ده‌روازه‌ی یه‌كه‌م : پێشه‌كیه‌كانی حه‌ج، له‌م ووتاره‌دا شه‌ش بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : پێناسه‌ی حه‌ج، بابه‌تی دووه‌م : حوكمی حه‌ج وفه‌زڵه‌كه‌ی، بابه‌تی سێهه‌م : ئایا حه‌ج له‌ ته‌مه‌ندا زیاتر له‌یه‌كجار واجبه‌ ؟ بابه‌تی چواره‌م : مه‌رجه‌كانی حه‌ج، بابه‌تی پێنجه‌م : حوكمی عومره‌ و به‌ڵگه‌كانی، بابه‌تی شه‌شه‌م : میقاته‌كانی حه‌ج وعومره‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی ڕۆژوو، ده‌روازه‌ی پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوو، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا : پێناسه‌ی ڕۆژوو كراوه‌ له‌ زمانه‌وانی و زاراوه‌ی شه‌رعدا، وه‌ باسی حوكمی ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان وبه‌ڵگه‌كانی كراوه‌، له‌گه‌ڵ به‌ش و فه‌زڵ و مه‌رجه‌كانی واجب بوونی، هه‌روه‌ها باس له‌ چۆنیه‌تی ثابت بوون و ته‌واو بوونی مانگی ره‌مه‌زان كراوه‌، له‌ كۆتاییشه‌وه‌ باس له‌ كاتی نیه‌تێهنان بۆ ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان و حوكمه‌كه‌ی كراوه‌ .