نوسینگه‌ی ( ره‌بوه‌ی ) هه‌ره‌وه‌زیی بۆ بانگه‌واز و وشیاركردنه‌وه‌ی ڕه‌وه‌نده‌كان له‌ شاری ڕیاز - هه‌موو بابه‌ته‌كان

چاكسازی له‌ نێوان خه‌ڵكیدا بریتیه‌ له‌وه‌ی كه‌ له‌ نێوان دوو كه‌سدا ناخۆشی و دوژژمنایه‌تی هه‌یه‌ ، كه‌سێك دێت چاكسازی ده‌كات له‌ نێوانیاندا، وه ده‌بێته‌ مایه‌ی نه‌هێشتنی ئه‌و ناخۆشی ودوژمنایه‌تیه‌. ئه‌م باه‌به‌ته‌ ده‌رباره‌ی واتای كۆمه‌ڵه‌ ئایتێكه‌ كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ چاكسازی له‌ نێوان خه‌ڵكیدا.

خۆشه‌ویستان: ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ژیانمان نوێ بكه‌ینه‌وه‌ له‌م مانگه‌ پیرۆزه‌دا ده‌بێت بزانیین كه‌وا: یه‌كه‌م: مانگی ڕه‌مه‌زان مانگی چاككردنی دڵه‌كانه. دووه‌م: مانگی ڕه‌مه‌زان مانگی چاكردن وپاكردنه‌وه‌ی زوبانه‌‌. سێیه‌م: مانگی ڕه‌مه‌زان فرسه‌ته‌ بۆ وازهێنان له‌ ڕه‌وشتی ڕه‌زیلی وئه‌نانیه‌ت.

ئه‌م پرسیاره‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه‌:\” ئافره‌تی‌ سكپڕو شیرده‌ر ڕۆژوویان نه‌گرت چییان له‌سه‌ر واجب ده‌بێت\”.

ره‌مه‌زان ئه‌و مانگه‌ پیرۆزه‌ى په‌روه‌ردگارى مه‌زن و دلۆڤان وه‌ك دیاری و هه‌لێك به‌خشیویه‌تى به‌ به‌نده‌كانى تا له‌ لاوازى و هه‌ژارى و زه‌لیلى و گوناهو تاوان و خه‌م و په‌ژاره‌و رزگاریان بكات.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

پرسیاره‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه‌:" ئایا مرۆڤی موسڵمان به‌چه‌ند شێوه‌ ده‌زانێت كه‌ مانگی پیرۆزی ڕه‌مه‌زان دێت ".

ئه‌م باه‌به‌ته‌ ده‌رباره‌ی واتای كۆمه‌ڵه‌ ئایتێكه‌ كه‌ تایبه‌تن به‌ ڕه‌وشتی ئیماندارن له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم.

بێگومان زه‌كاته‌كان ته‌نها بۆ هه‌ژاران‌و نه‌داران‌و ئه‌وانه‌ی‌ كۆی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و دڵ راگیراون ئه‌و كۆیڵانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت خۆیان ئازاد بكه‌ن‌و قه‌رزداران‌و له‌رێ‌ی‌ خوادا جه‌نگاوان ‌و رێبوارانه‌.

زانستی (فقه ) له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام وفه‌زڵ وگه‌وره‌یی: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” فیقهی ئاسان له‌ ژێر ڕۆشنای قورئان و سوننه‌ت\”، له‌ ئاماده‌كردنی ده‌سته‌یه‌ك له‌ زانایانی ئیسلام. • ماناو واتای ( الفقه ) له‌ زمانه‌وانیی و زاراوه‌دا. • به‌روبومی زانستی فقه . • فه‌زڵی تێگه‌یشتن وزانستی (فقه) له‌ دین.

قه‌رزكردن: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • جۆره‌كانی گرێبه‌ست . • حیكمه‌ت له‌ ڕه‌وا بوونی قه‌رز . • فه‌زڵی قه‌رزدان . • حوكمی قه‌رز . • حوكمی چاكه‌ كردن له‌ قه‌رزدا . • حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه‌ بگێڕێته‌وه‌. • حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار . • سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه‌.

نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • حوكمى نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران . • زانینی كاتی خۆرگیران ومانگ گیران . • هۆكاره‌كانی ئه‌و دوو دیارده‌یه‌ . • چۆنیه‌تی نۆێژی ( كسوف ) و ( خسوف ) . • چۆنیه‌تی وتاری نوێژی خۆرگیران . • گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و نوێژه‌. • تێگه‌یشتن له‌ خۆرگیران . • حوكمی نوێژی ( الآيات ).

له‌ واقعی ئه‌مڕۆدا كه‌سانێك هه‌ن له‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌دا له‌ ڕاستیدا هه‌ژار نین، به‌ڵكو سواڵ كردنیان كردوه‌ته‌ پیشه‌ وكاری ڕۆژانه‌یان بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌ وپول كۆكه‌نه‌وه‌، وه تا ڕاده‌یه‌ك ده‌توانین بڵێین ئه‌م كاره‌ بووته‌ دیارده‌یه‌ك، بۆیه‌ پێم خۆشه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ بدوێم له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام وچاره‌سه‌ره‌كه‌شی دیاری بكه‌ین.

بێ گومان یه‌ك خواناسین گه‌وره‌ترین شته‌ كه‌ مرۆڤایه‌تی پێویستی پێیه‌تی، وه‌ هۆكارێكی سه‌ره‌كیه‌ بۆ به‌خته‌وه‌ری دونیاو قیامه‌ت، وه‌ یێویسته‌ هه‌موو خه‌ڵكی فێری ببێت و له‌ مانای تێ بگات.

هیچ بارگرانی وتاوانێك نیه‌ وقه‌یدی ناكات كه‌ ئافره‌ت بچێت بۆ مزگه‌وت بۆ ئه‌وه‌ی نوێژ بكات، ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی شه‌رعی باڵاپۆش بێت.

به‌ نسبه‌ت شاهیدی دانه‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك دروست نییه‌ بریتی وه‌رگرتن له‌ به‌رامبه‌ریدا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی شاهیدی دان واجبه‌ له‌به‌ر ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ شتێكی لایه‌ له‌پێناو ئاشكراكردن وده‌رخستنی هه‌ق وڕاستی و نه‌هێشتن و ڕێگری كردن له‌ زوڵم وسته‌م.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- پێناسه‌ی ته‌یه‌مموم. 2- حوكمی ته‌یه‌مموم. 3- چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم. 4- پووچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ته‌یه‌مموم.

له‌پاش نوێژی به‌یانی به‌ ده‌قی فه‌رمووده‌ی صه‌حیح نوێژی سوننه‌ت ( نوافل ) ناكرێت وقه‌ده‌غه‌ی لێكراوه‌، مه‌به‌ستیشمان له‌ نوێژی سوننه‌ت سوننه‌تی ڕه‌هایه‌ ( نوافل مطلقة ) یه‌.

به‌ڵێ گومانی تێدا نیه (الاجتهاد المطلق)‌ ئیتجتهادی ڕه‌ها ماوه‌یه‌كی دور ودرێژه‌ وه‌ستاوه‌ و ئه‌ویش به‌هۆی نه‌بوونی كه‌سانی شیاو له‌و بواره‌دا،به‌ڵام ده‌رگای ئیجتهاد دانه‌خراوه‌ وكراوه‌یه‌.

گومانی تێدا نیه‌ بریكاریه‌تی كردنی كه‌سانێكی تر له‌ ناكۆكی و ڕووبه‌ڕوو بونه‌وه‌ له‌به‌رده‌م دادگادا شتێكی ڕێگا پێدراوه‌ وهیچی تێدا نیه‌، به‌ڵام به‌ نسبه‌ت جۆریه‌تی ئه‌و ناكۆكی ونیزاعانه‌ی كه‌ بریكاریه‌تی تێدا ده‌كات كاره‌كه‌ی ئه‌گۆڕێت.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی فه‌رموده‌كانی‌ به‌شی ڕۆژوو له‌ پوخته‌ی صه‌حیحی موسلیم به‌ زمانی كوردی.