Саҳоба ва оли байт

"Эъзозли китоб ва пок суннатдан мухтасар эътиқод" номли китобнинг саҳоба ва авлиёлар ҳақидаги бўлимини ўз ичига олади. Бу бўлим ўз навбатида қуйидаги мавзулардан иборат: саҳобалар кимлар? Уларнинг умумий ва хос фазилатлари. Авлиёлар кимлар? Каромат нима?

Саҳобалар ҳаётидан олиб борилган ушбу маърузаларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга ҳамроҳ бўлган баъзи саҳобаларнинг ҳаётлари, таржимаи ҳоллари, ҳаётларининг ёрқин онлари, қандай қилиб мусулмон бўлганликлари, ҳақни етказишда, даъват майдонидаги сабр матонатлари зикр қилинади.

Ушбу дарслар силсиласи аҳли суннат вал жамоатнинг саҳобалар разияллоҳу анҳум тўғрисидаги эътиқоди ҳақида бўлиб, унда мусулмон киши саҳобалар тўғрисида билиши лозим бўлган нарсалар: саҳобаларнинг фазилатлари, уларни яхши кўриш, уларнинг шаънлари ҳақида ёмон сўзларни айтишдан тийилиш, уларнинг ораларида бўлиб ўтган ихтилофларда қандай ўринни тутиш каби ақидавий масалалар ҳақида сўз боради.

1. Ақида илмида ёзилган Имом Аҳмаднинг “Усулус-сунна” китоби асосида олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Муқаддима;– Саҳобаларнинг тутган йўлини маҳкам ушлаб, уларга эргашишлик; 2. Ақида илмида ёзилган Имом Аҳмаднинг “Усулус-сунна” китоби асосида олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Бадъат сўзининг луғавий ва шаръий тарифи;– Бидъатни тарк қилиш, зеро ҳар бир бидъат залолатдир;– Дин билан урф-одатнинг фарқи. 3. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Бидъатни тарк қилиш, зеро ҳар бир бидъат залолатдир. 4. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Бидъатни тарк қилиш ва бидъатчини йироқлаштириш;• Динда талашиб-тортишишни тарк қилиш. 5. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Суннатнинг таърифи;• Суннат — Қуроъннинг тафсиридир. 6. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Суннатда қиёс йўқ ва унга мисоллар келтирилмайди. Ва уни ақл билан, сезги билан топиб бўлмайди; фақатгина эргашишлик ва ҳавони тарк қилишлик керак бўлади. 7. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қадарга, унинг яхши ва ёмонлигига ва у ҳақдаги ҳадисларга иймон келтиришлик, қадарга “нимага?” ёки “қай ҳолатда?”, “қандай?” деган саволларни бермасдан иймон келтиришлик. Албатта, тўлиқ қабул қилиш ва қадарга тегишли барча нарсаларга иймон келтириш вожиб бўлади 8. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қадарга, унинг яхши ва ёмонлигига ва у ҳақдаги ҳадисларга иймон келтиришлик, қадарга “нимага?” ёки “қай ҳолатда?”, “қандай?” деган саволларни бермасдан иймон келтиришлик. Албатта, тўлиқ қабул қилиш ва қадарга тегишли барча нарсаларга иймон келтириш вожиб бўлади (давоми). 9. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қадарга, унинг яхши ва ёмонлигига ва у ҳақдаги ҳадисларга иймон келтиришлик, қадарга “нимага?” ёки “қай ҳолатда?”, “қандай?” деган саволларни бермасдан иймон келтиришлик. Албатта, тўлиқ қабул қилиш ва қадарга тегишли барча нарсаларга иймон келтириш вожиб бўлади (давоми);• Қадар масаласини тушунишда ўн масалани билиш. 10. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қадарга, унинг яхши ва ёмонлигига ва у ҳақдаги ҳадисларга иймон келтиришлик, қадарга “нимага?” ёки “қай ҳолатда?”, “қандай?” деган саволларни бермасдан иймон келтиришлик. Албатта, тўлиқ қабул қилиш ва қадарга тегишли барча нарсаларга иймон келтириш вожиб бўлади (давоми);• Қадарнинг тўрт босқичи. 11. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Ва ким бирор-бир ҳадиснинг маъносини билмаса, ва унинг ақли уни қабул қила олмаса, у ҳолда шу билан чеклансин. Ва у ҳадисга ишонишлиги ва қабул қилишлиги шарт бўлади. Худди “Содиқ ал-Масдуқ” ҳадиси сингари. Ва қадар ҳақидаги унга ўхшаш ҳадисларга, • шунингдек, Аллоҳ таолони Қиёмат кунида кўришликка доир ҳадислар, гарчи улар тингловчига кўз кўриб, қулоқ эшитмаган воқеадек бўлиб туюлса ҳам унга ишониши ва қабул қилиши шарт бўлади. У ушбу ҳадисларга ишониши ва биронта ҳарфини ҳам рад қилмаслиги керак. 12. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қуръон — бу Оллоҳнинг каломи бўлиб, яратилган эмас. Ва Қуръон яратилган эмас дейишликдан ожизлик қилмагин. Ва албатта, Оллоҳнинг сўзлари Ундан алоҳида бир нарса эмас ва Унда ҳеч бир нарса йўқки у яратилган бўлса. Ва бу масалада бидъат қиладиганлар билан, шунингдек “лафз” ва шунга ўхшаш сўзлар ҳақида гапирадиганлар билан баҳсга киришишдан эҳтиёт бўлгин. Шунингдек: “Мен Қуръон яратилганми ёки йўқми билмайман”, деб шу ерда тўхтаганлар билан ҳам (баҳсга киришишдан эҳтиёт бўл). Лекин албатта у Оллоҳнинг сўзларидир. Чунки бундай (“Мен Қуръон яратилганми ёки йўқми билмайман”) деган киши худди Қуръон махлуқ деган кимсага ўхшаган бидъатчидир. Бироқ албатта, Қуръон — бу Оллоҳнинг сўзи ва махлуқ эмас.. 13. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Ва Қиёмат кунидаги Мезон-тарозуга иймон келтирамиз. Бу ҳақида ҳадисда келганидек: “Банда Қиёмат куни тортилади ва у чивин қанотичалик ҳам келмайди”. Ва бандаларнинг амаллари саҳиҳ ҳадисларда келганидек, тортилади. Ушбу хабарларга иймон келтиришлик ва қабул қилишлик, ушбулардан бирортасини инкор қилувчилардан юз ўгирмоқлик, шунингдек ушбу саволларда талашиб-тортишишликни тарк қилмоқ лозимдир. • Ва яна Оллоҳ таборака ва таолонинг Қиёмат куни бандалари билан сўзлашишига ва улар орасида таржимонлар бўлмаслигига иймон келтирамиз. Ва бунга иймон келтириш ва қабул қилиш вожибдир. • Шунингдек ҳавзга бўлган иймон. Яъни Қиёмат куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳавзлари бўлиб, умматлари ундан чанқоқларини қондиришади. Унинг кенглиги узунлиги каби бир ойлик йўлдир. Сув ичадиган идишларнинг сони, бу ҳақидаги кўпгина саҳиҳ ҳадисларда келганидек, осмондаги юлдузларнинг сонича бўлади.• Қабрдаги азобга иймон келтирилади ва яна ушбу уммат қабрда синалишига ҳамда иймон ҳақида, ислом ҳақида, шунингдек Раббилари ким ва Пайғамбарлари ким эканлиги ҳақида сўралишига иймон келтирилади. Ва унинг (яъни дафн этилганнинг) ҳузурига Мункар ва Накир Оллоҳ азза ва жалла қандай хоҳласа ва қандай ирода қилса, шундай келади. Бунга фақат иймон келтирилади ва тасдиқ қилинади. 14. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Қабрдаги азобга иймон келтирилади ва яна ушбу уммат қабрда синалишига ҳамда иймон ҳақида, ислом ҳақида, шунингдек Раббилари ким ва Пайғамбарлари ким эканлиги ҳақида сўралишига иймон келтирилади. Ва унинг (яъни дафн этилганнинг) ҳузурига Мункар ва Накир Оллоҳ азза ва жалла қандай хоҳласа ва қандай ирода қилса, шундай келади. Бунга фақат иймон келтирилади ва тасдиқ қилинади;• Саҳиҳ ҳадисларда келган Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шафоатларига иймон келтирилади. Оллоҳ хоҳлаганидек (мусулмонлардан бўлган) бир қавм дўзахдан куйиб кўмир бўлиб кетгандан кейин чиқади, сўнгра уларни жаннат эшиклари олдидаги дарёга солишга буюрилади. Албатта бунга иймон келтирилади ва тасдиқ қилинади. 15. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Масиҳ Дажжолнинг чиқишига, икки кўзининг орасига “кофир” деб ёзиб қўйилганлигига, бу ҳақда келган ҳадисларга ва бу содир бўлишига иймон келтирилади.• Ийсо ибн Марям алайҳиссалом тушишларига ва уни (яъни, Масиҳ Дажжолни) Лудд эшиклари олдида ўлдиришларига иймон келтирилади. 16. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Иймон бу сўз ва амалдир, кўпаяди ва камаяди. Худди ҳадисда келганидек: “Мўминларнинг иймони комилроқлари, хулқлари чиройли бўлганларидир”. Ва “кимки намозни тарк қилса, кофир бўлибди”, ва намоздан ташқари “амаллардан бошқа биронтаси йўқки уни тарк этишлик куфр бўлса”. Ким уни тарк қилса, кофир бўлади. Ва Оллоҳ унинг қатлини ҳалол қилди. 17. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Ва Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кейинги ушбу умматнинг энг яхши кишилари — Абу Бакр Сиддиқ, сўнг Умар ибн Хаттоб, сўнг Усмон ибн Аффон. Биз бу уч кишига биринчи ўринни берамиз;• Бу учликдан сўнг — маслаҳат қатнашчилари (асҳабуш-шўро), улар беш киши: Али ибн Абу Толиб, Талҳа, Зубайр, Абдураҳмон ибн Авф, Саъд. Асҳабуш-шўродан сўнг Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобаларидан, ҳижратларининг даражалари ва (Исломни қабул қилишлик) биринчиликларига кўра, муҳожирлардан бўлган Бадр жанги қатнашчилари, сўнг ансорлардан бўлган Бадр қатнашчилари;• Булардан сўнг энг яхши кишилар, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам элчи қилиб юборилинган авлод — саҳобалар. Ва ким Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан йил ёки ой ёки кун ёки бирор соат бирга бўлган бўлса, ҳаттоки фақатгина кўрган бўлса ҳам у саҳоба ҳисобланади. 18. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Мўминларнинг имом-раҳбарлари ва ҳукмдорига, улар яхши бўладими ёки фожир бўладими қулоқ солишлик ва итоат қилишлик. Ким давлатни эгалласа-ю унинг атрофида одамлар тўпланса ва ундан рози бўлишса ҳамда кимки кишилар устидан ҳукмронликни қилич билан эгалласа ва шу орқали ҳукмдор бўлса, мўминлар амири деб номланади;• Фосиқ ва золим раҳбарларга итоат қилинадими ёки йўқ? 19. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Фосиқ ва золим раҳбарларга итоат қилинадими ёки йўқ?• Бугуннинг долзарб мавзуси бўлган муайян бир кишини кофир дейиш масаласи, унинг ҳукми ва узрлари. 20. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Фосиқ ва золим раҳбарларга итоат қилинадими ёки йўқ?• Ҳеч кимга ҳукмдор билан урушиш ёки унга қарши чиқиш мумкин эмас. Ва кимки шундай қилса, у бидъатчи бўлиб, суннатга ва (салаф солиҳларнинг) йўлига тескари чиққан бўлади;• Агар ўғрилар ва хаворижлар кишининг жони ёки молига тажовуз қилиб ҳужум қилишса, улар билан урушиш жоиздир. 21. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Никоҳда илгари бўлиб, зино қилган кимсани тошбўрон қилишликдир, агар у буни эътироф қилса ёки бунга далил қоим бўлса, ҳақдир;• Батаҳқиқ, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тошбўрон қилдилар ва хулафои рошидинлар тошбўрон қилишди. 22. Ақида илмидан олиб борилган ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Аҳли қибладан бирор кишини амалига қараб жаннатий ёки дўзахий деб ҳукм қилмаслик;• Нифоқнинг турлари;• Жаннат ва дўзах яратилган нарсалардир• Китобнинг ниҳояси.

Қуйида шайх Абдурофе Имом Заҳабий раҳимаҳуллоҳнинг \”Ал-Кабоир\” (Гуноҳи кабиралар) деб номланган китобларини шарҳлаб, унда саҳобаи киромлардан бирини ҳақорат қилиш катта гуноҳ эканлиги ҳақида сўз юритадилар

Ушбу марўзада шайх Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобаларини сўкиш гуноҳи кабира эканлигини баён қилади.

Тавҳид ақидаси китобининг ушбу бўлимида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва аҳли байтлари ҳамда саҳобалари ҳақларида эътиқод қилиш вожиб бўлган нарсалар ҳақида сўз юритилади.

Саҳобалар ҳаётидан олиб борилган ушбу маърузада қуйидагилар ҳақида сўз боради: 1. Саъд ибн Абу Ваққос разияллоҳу анҳунинг сийрати: - Исломни биринчилардан бўлиб қабул қилган зот; - Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларидаги ўрни; - Бадр жангидаги қаҳрамонликлари; - Финталардан қочган улуғ инсон. 2. Ҳабиб ибн Зайд сийрати: - Иймон нури билан тўлган муборак оила; - Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга ёшуллилар билан бир сафда байъат берган йигитча; - Каззобу қонхўрларни қаҳр этган паҳлавон;

Ушбу маърузада улуғ саҳоба, бу умматнинг омонатдори Абу Убайда ибн Жарроҳнинг маноқиблари, у кишининг тарих саҳифаларида қолган излари ҳақида сўз юритилади.

Ушбу маърузада Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг маноқиблари ва халифалик даврларидан лавҳалар баён қилинади.

1. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар доктор Али Муҳаммад Саллабий китоблари асосида олиб борилган бўлиб, қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Биринчи халифа Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу сийрати:- У кишининг исми, насаби, куня ва лақаблари. 2. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар доктор Али Муҳаммад Саллабий китоблари асосида олиб борилган бўлиб, қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Биринчи халифа Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу сийрати (давоми):- У кишининг оилалари. 3. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар доктор Али Муҳаммад Саллабий китоблари асосида олиб борилган бўлиб, қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Биринчи халифа Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу сийрати (давоми):- У кишининг исломдан олдинги хулқ-атворлари;- Абу Бакрнинг мусулмон бўлишлари. 4. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар доктор Али Муҳаммад Саллабий китоблари асосида олиб борилган бўлиб, қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Биринчи халифа Абу Бакр разияллоҳу анҳу сийрати (давоми):- У кишига дин йўлида етган озор ва азиятлар;- Набий алайҳиссаломни ҳимоя қилишлари. 5. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг Оллоҳ йўлида азобланаётган қулларни озод қилиш учун молларини сарфлаганликлари. 6. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг биринчи ҳижратлари. 7. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг Пайғамбар алайҳиссалом билан бирга Мадинага бўлган ҳижратлари. 8. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Пайғамбар алайҳиссаломнинг ва Абу Бакр Сиддиқнинг режа тузиш ва сабабларни ушлашдаги фиқҳлари. 9. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг ҳаётларида кўринган аскарлик тарбиялари;- Инсонларни бошқариш ва улар билан муомала қилиш фани. 10. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Мадинада ҳижратнинг аввалида Абу Бакр Сиддиқнинг безгак билан касалланишлари;- Абу Бакр Сиддиқнинг Оллоҳ йўлидаги жиҳодлари. 11. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Оллоҳ йўлидаги жиҳодлари;- Унинг катта Бадр жангида тутган ўринлари. 12. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Уҳуд, Ҳамроул-Асад, Бани Назир ғазотларида тутган ўринлари. 13. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Бани Мусталақ, Хандақ ва Бани Қурайза ғазотларида ҳамда Ҳудайбийя сулҳида тутган ўринлари. 14. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Затус-Саласил сарийяси, қазо Умраси, Макка фатҳи, Ҳунайн ва Тоиф фатҳида тутган ўринлари. 15. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Макка фатҳи, Ҳунайн ва Тоиф фатҳида тутган ўринлари. 16. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Тоиф фатҳи, Табук ғазотида тутган ўринлари. 17. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг Ҳаж сафарига амирлик қилишлари ва Вадо ҳажида тутган ўринлари. 18. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг жамиятда тутган ўринлари ва у кишининг баъзи сифат ва фазилатлари:- Бир яҳудий олими билан бўлган воқеа;- Жумъа сурасининг нозил бўлиш сабаби;- Фақат ҳалол нарсаларни ихтиёр қилишлари. 19. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг жамиятда тутган ўринлари ва у кишининг баъзи сифат ва фазилатлари:- Бу сизнинг биринчи баракангиз эмас, эй аҳли Абу Бакр;- Пайғамбаримизнинг Абу Бакрга дастак бериши. 20. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг жамиятда тутган ўринлари ва у кишининг баъзи сифат ва фазилатлари:- Солиҳ амалларда пешволиклари. 21. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг жамиятда тутган ўринлари ва у кишининг баъзи сифат ва фазилатлари:- Шомга тижорат учун боришлари;- Оллоҳ таолодан қўрқишлари. 22. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқнинг жамиятда тутган ўринлари ва у кишининг баъзи сифат ва фазилатлари:- Оллоҳ таолога иймонларининг буюклиги. 23. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳасталанишлари ва вафот этишлари;- Абу Бакр Сиддиқнинг бундай катта мусибат кунда ўзларини тутишлари. 24. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг вафот этишлари ва Абу Бакр Сиддиқнинг халифа бўлишлари. 25. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифа бўлишлари;- Бани Соида сақифаси ва бу воқеадаги муҳим дарслар, ибрат ва фойдалар;- Саъда ибн Убода разияллоҳу анҳунинг Сиддиқнинг хилофатида тутган ўрни;- Халифаларнинг Қурайшдан бўлишига далолат қилувчи ҳадислар. 26. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифа бўлишлари:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифаликлари ишора қилувчи ҳадислар. 27. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифа бўлишлари:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифаликларига ижмоъ қилинганлиги. 28. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳуга омма мусулмонларнинг байъат беришлари. 29. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг жамиятдаги ўрни. 30. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг даврларидаги ҳукм;- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифа бўлишларида Али ва Зубайр разияллоҳу анҳумоларнинг тутган ўринлари. 31. Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Усома ибн Зайд қўшини ва муртадларга қарши жиҳод;- Абу Бакр Сиддиқнинг Усоманинг қўшинини ҳозирлаши. 32. "Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Абу Бакр Сиддиқнинг Усоманинг қўшинини ҳозирлашидан олинадиган ибрат, дарс ва фойдалар." 33. "Ислом тарихидан олиб борилган дарслар ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳунинг халифалик даври:- Абу Бакр Сиддиқнинг муртадларга қарши қилган жиҳоди."

Ушбу дарслар “Саҳобалар ҳаётидан лавҳалар” номли китобидан олиб борилиб, қуйидаги мавзулар ҳақида баҳс юритади

Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: 1. – Кириш;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг насаби ва фазилати;– Унинг мусулмон бўлиши;– Халифалик билан байъат қилиниши;– Унинг сиёсати; 2. – Усома аскарининг жўнатилиши;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг Усома аскарига васияти;– Ридда ҳаракати ва Абу Бакрнинг унда тутган ўрни;– Исломий фатҳлар;– Рум ва Форсга қарши жанг; 3. – Ярмук жанги;– Жанг жараёни ва натижаси;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг касал бўлиши ва вафоти; 4. – Умар разияллоҳу анҳунинг насаби ва фазилати;– Умарнинг мусулмон бўлиши;– Халифаликнинг Умарга битим бўлиши;– Қодисия жанги; 5. – Мадоин фатҳи;– Наҳованд жанги (ҳижрий 21-сана);– Наҳованд жангидан олинган дарслар; 6. – Шом фатҳи;– Байтул Мақдиснинг фатҳ қилиниши;– Миср фатҳи;– Умар амалга оширган ислоҳотлар;– Ҳижрий тарихнинг йўлга қўйилиши;– Умарнинг шаҳид бўлиши; 7. – Усмон разияллоҳу анҳунинг насаби;– Мусулмон бўлиши;– Халифалик билан байъат қилиниши;– Қуръоннинг қурайш лаҳжасига жамланиши; 8. – Усмон разияллоҳу анҳу даврида фатҳларнинг кенгайиши;– Фитна ҳақида қисқача маълумот ва яҳудий Абдулллоҳ ибн Сабаънинг ундаги роли;– Аҳли суннанинг фитнадан тутган ўрни;– Усмоннинг фитнага қарши тургани;– Усмон разияллоҳу анҳунинг шаҳид бўлиши; 9. – Али разияллоҳу анҳунинг насаби ва исломи;– Халифалик байъат қилиниши;– Али разияллоҳу анҳу давридаги муҳим ҳодисалар;– Жамал жанги; 10. – Сиффийн жанги;– Ҳакам сайлаш қиссаси;– Али билан Хаворижлар ўртасидаги воқеалар;– Наҳравон жанги;– Али разияллоҳу анҳунинг шаҳид бўлиши; 11. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавий Исломий давлатининг тикланиши;– Муовия разияллоҳу анҳуга байъат қилиниши;– Муовия ибн Аби Суфённинг таржимаи ҳоли, насаби ва фазилати;– Унинг сиёсати ва ислоҳотлари;– Унинг давридаги фатҳлар;– Язид ибн Муовияга подшоҳликнинг топширилиши;– Муовия разияллоҳу анҳу вафот этиши; 12. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Язид ибн Муовия таржимаи ҳоли, насаби ва фазилати;– Ҳусайн разияллоҳу анҳунинг Язидга қарши чиқиши ва ўлдирилиши;– Карбало жанги;– Мадина аҳлининг фитнаси;– Макканинг қамал қилиниши; 13. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Абдулмалик ибн Марвон халифаликка қандай эришди;– Халифа Адбуллоҳ ибн Зубайрнинг ўлдирилиши ва қадри;– Абдулмалик ибн Марвон давридаги фатҳлар;– Абдулмалик ибн Марвоннинг ўлими ва тақдири; 14. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Валид ибн Абдулмаликнинг даври;– Унинг ислоҳотлари;– Унинг давридаги фатҳлар:– Қутайба ибн Муслим ва Мавороуннаҳр шаҳарларининг фатҳ қилиниши;– Муҳаммад ибн Қосим ва Синд диёрининг фатҳ қилиниши;– Мусо ибн Нусайр ва Андалуснинг (Испания ва Португалиянинг) фатҳ қилиниши;– Валид ибн Абдулмаликнинг вафоти ва тақдири;– Сулаймон ибн Абдулмалик даври; 15. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умар ибн Абдулазизнинг насаби, улғайиши ва тарбияси;– Ҳижозга волий бўлиши;– Халифалиги ва қилган ишлари;– Зоҳидлиги, тақвоси ва халқини ардоқлаши;– Вафоти;– Ҳишом ибн Абдулмалик даври; 16. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Шиалар;– Хаворижлар;– Ямомадаги хаворижлар давлати; 17. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавийлар давлатининг қулаши сабаблари;– Маданий ҳолат: Сиёсий низом, халифалик, ҳожиблик, бошқарув низоми, ўша даврдаги катта вилоятлар; 18. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавийлар давлати давридаги маданий ҳолат;

Ушбу дарсда Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг буюк саҳобаларидан бўлган Абу Убайда Омир ибн Жарроҳнинг маноқиблари ҳақида баҳс юритилади.

Ушбу дарсда тўрт халифнинг бири Росулуллоҳнинг куёвлари ҳамда амакиваччалари ва энг кўп яхши кўрган инсонларидан бири, динга ёшлигидаёқ кирган улуғ саҳобий Али ибн аби Толиб сийрати нинг давоми баён қилинади.

Ушбу дарсда Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам жаннат билан башорат бериб санаган ўнта саҳобийнинг бири Абдурраҳмон ибн Авф розиёллоҳу анҳу сийрати баён қилинади.

Ушбу марузада Усмон ибн Аффон розиёллоҳу анҳунинг сийратларини батафсил равишда тинглашингиз мумкин.

Ушбу дарсда қуйидаги нуқталар баён қилинади • Зубайр розияллоҳу анҳунинг исму насаблари; • Зубайр розияллоҳу анҳунинг аҳли-оила ва авлодлари; • Зубайр розияллоҳу анҳунинг Исломга биринчилардан бўлиб киришлари ва Ҳақ динда собит қадам туришлари; • Зубайр розияллоҳу анҳунинг фазилатлари ҳақида баъзи ҳадиси шариф ва қиссалар; • Зубайр розияллоҳу анҳунинг хайри эҳсон ва саховатлари. • Дарс асносида зикр қилинадиган қўшимча маълумотлар

Ушбу дарсда қуйидаги нуқталар баён қилинади - Мусулмон киши Саҳобий киромларга нисбатан қандай эътиқодда бўлиши лозимлиги; - Саҳобий киромларнинг афзалликларига биноан тартиблаш; Саҳобийларнинг энг улуғлари: 1. “Хулафои Рошидин” (1. Абубакр; 2. Умар; 3. Усмон; 4. Али); 2. “10 та жаннатий саҳобийлар”нинг қолган олтиталари (5. Толҳа; 6. Зубайр; 7. Абдурраҳмон бин Авф; 8. Саъд бин Абиваққос; 9. Саъид бин Зайд; 10. Абу Убайда); 3. “Аҳли Бадр” (Бадр жангида иштирок этган 314 та саҳобий); 4. “Аҳли Байъати Ризвон” (Ҳудайбия ғазотида иштирок этган 1500 тадан кўп саҳобий киромлар); 5. Муҳожирлар ва Ансорлар; 6. Булардан сўнг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга байъат бериб иймон келтирган ва анашу иймон билан вафот қилиб кетган барча саҳобий киромлар, розияллоҳу анҳум ажмаъин, уларнинг барча-барчаларини “Жаннатийлар” деб эътиқод қиламиз; Талҳа розияллоҳу анҳунинг сийратларидан лавҳалар: - Талҳа ибн Убайдуллоҳ розияллоҳу анҳунинг исму насаблари: - аҳли-оила ва авлодлари; - Бадр жанги арафасида бажарган вазифалари; - Уҳуд жангида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга фидоий бўлишлари; - Фазилатлари ҳақида Ояти карима, Ҳадиси шариф ва баъзи ривоятлар; - Хайри эҳсон ва саховатлари; - Дунёга берилмасликлари; - Вафотлари.

Ушбу дарсда қуйидаги нуқталар баён қилинади • Али розияллоҳу анҳу ўзларидан олдин ўтиб кетган Саҳобаи киромларга интилишлари; • Али розияллоҳу анҳунинг шаҳид бўлишларидан олдинги ҳолатлари; • Али розияллоҳу анҳу қандай қатл қилинишлари ҳақидаги Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг сўзларига ишора қилишлари; • Ироқ аҳли Али розияллоҳу анҳунинг қадрларига етмаганлиги; • Ҳаққоний Уламоларнинг қадрига етмаган қавм бошига мусибатлар келиши; • Уламолар ҳар кимга ҳам барча илмларини топширавермасликлари; • Уламолар уч хилга бўлиниши; 1. Ҳақ учун холис уламолар; 2. Давлат уламолари; 3. Кўпчиликка қараб юрадиган уламолар.