(1) Бу ҳақда "Бақара" сурасининг бошида айтиб ўтилди.
(2) Эй Пайғамбар, мана шу сизга нозил қилинган оятлар ҳикмат билан сўзлайдиган Китобнинг оятларидир.
(3) У ибодатни гўзал тарзда бажарадиган, Парвардигорининг ҳам, бандаларнинг ҳам ҳақларини адо этадиган зотлар учун ҳидоят ва раҳматдир.
(4) Муҳсинларки, намозни тўкис адо этадилар, молларидан закот берадилар. Айни пайтда улар охиратда юз берадиган қайта тирилиш, ҳисоб-китоб, жазо ва мукофот олиш каби ишларга аниқ ишонадилар.
(5) Мана шу тавсифларга эга бўлган кишилар Парвардигорлари тарафидан ҳидоятга эришган зотлардир. Орзулари ушалиб, хавф-хатардан нажот топиб, мурод-мақсадларига етганлар ҳам ана ўшалардир.
(6) Шундай одамлар борки, одамларни Аллоҳнинг динидан буриб юбориш учун чалғитадиган гапларни қўллайдилар. Ўзлари нима қилаётганларини билмайдилар. Аллоҳнинг оятларини масхара қиладилар. Бундай кимсалар учун охиратда аламли азоб бордир. Назр ибн Ҳорис шундай одамлар тоифасидан.
(7) Уларга оятларимиз ўқиб берилса, унга қулоқ солишдан ўзларини катта олиб, худди эшитмагандек юз ўгириб кетадилар. Гўё уларнинг қулоқларини бир парда қоплагандек гап уқмайдилар. Эй Пайғамбар, уларни бир аламли азоб кутиб турганини айтиб қўйинг.
(8) Аллоҳга иймон келтириб, яхши амалларни қилган зотларга эса наим жаннатлари бордир. У ерларда Аллоҳ ҳозирлаб қўйган ноз-неъматлардан баҳраманд бўладилар.
(9) У ерларда абадий ўрнашиб қоладилар. Бу Аллоҳнинг ваъдасидир. Аллоҳнинг ваъдаси ҳақдир. Бунга заррача шубҳа йўқдир. Аллоҳ ҳаммадан ғолибдир, азиздир. Ҳар бир ишини, яратишини, тадбирини бир ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
(10) Аллоҳ самоларни бошимиз узра устунсиз тиклаб қўйди. Тоғларни эса ер қалқиб кетмаслиги учун понадек қоқиб қўйди. Ер юзида турли хил жониворларни таратди. Осмондан ёмғир ёғдириб, инсонлар учун ҳам, жониворлар учун ҳам зарур озуқа бўладиган гўзал гиёҳларни ундириб чиқарди.
(11) Эй мушриклар, Аллоҳ шуларни яратди. Хўш, ўша сизлар ибодат қилаётган бутлар нимани яратди? Қани бир кўрсатинглар?! Асло! Ҳеч қачон кўрсата олмайсизлар. Чунки улар ҳеч нарсани ярата олмайдилар. Зеро, уларнинг ўзлари яратилган махлуқлардир. Сизлар эса очиқ-ойдин йўлдан озган гумроҳларсиз.
(12) Биз Луқмонга диний билимни ва барча ишларда тўғри йўл тута билишни ато этдик ва унга шундай дедик: "Эй Луқмон, Парвардигоринг берган неъматлари учун Унга шукр қил. Ким Парвардигорига шукр қилса, ўзи учун қилади. Зеро, Аллоҳ унинг шукридан Беҳожат. Ким Аллоҳнинг неъматларига нонкўрлик қилса, унинг зарари ҳам ўзига бўлади. Аллоҳга зарар қила олмайди. Зеро, Аллоҳ ҳамма махлуқотлардан Беҳожат ва ҳар қандай ҳолатда мақтовга лойиқ Зотдир.
(13) Эй Пайғамбар, эсланг, ўшанда Луқмон ўғлини эзгуликка чорлаб, ёвузликдан қайтариб, шундай деган эди: "Эй ўғилчам, Аллоҳдан бошқасига бандалик қилма. Аллоҳдан бошқасига қуллик қилиш ўзига ўзи қаттиқ зулм қилишдир. Зеро, бу иш дўзахда абадий қолишга олиб борадиган катта гуноҳдир.
(14) Инсонга ота-онасига яхшилик қилишни, Аллоҳнинг амрига зид бўлмаган ишларда итоат этишни буюрдик. Онаси унга ҳомиладор бўлди. Ҳомила катта бўлгани сари ўзининг ҳам ҳоли қуриб, заифлашгандан заифлашиб борди. Бола туғилганидан кейин эса уни кўкракдан чиқариши икки йилда бўлди. Унга шундай дедик: "Аллоҳ берган неъматларга шукр қил, ундан кейин эса таълим-тарбия берганлари учун ота-онангдан миннатдор бўл. Қайтар жойинг ёлғиз Менгадир. Ўшанда қилган амалингга қараб, жазо ёки мукофотингни берурман".
(15) Ота-онанг сени Аллоҳга ширк келтиришга мажбурласалар, уларга итоат этма. Зеро, Яратувчига итоатсизлик бўладиган ишларда бандага итоат этилмас. Улар билан шу дунёда яхши муомалада бўл. Яхшилик қил, ҳолидан хабар ол. Мени бир деб билган ва Менга итоат этган кишиларнинг йўлига эргаш. Кейин Қиёмат куни ҳаммангизнинг қайтиб борар жойингиз Менгадир. Ўшанда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни берурман.
(16) Эй ўғилчам, яхшилик бўлсин, ёмонлик бўлсин, бир хардал уруғидек бўлсин, у ҳеч ким кўрмайдиган бир тош ичида бўлсин ё осмонларда бўлсин ёки ерда бўлсин, Аллоҳ уни Қиёмат куни келтиради. Кейин бандага ўша ишига яраша жазо ёки мукофотини беради. Аллоҳ энг майда, нозик ишлардан ҳам Хабардор, Латиф - нарсаларнинг моҳиятини жуда яхши биладиган Огоҳ Зотдир.
(17) Эй ўғилчам, намозни тўкис адо эт, яхшиликка буюр, ёмонликдан қайтар, ўзингга етган мусибатга сабр қил. Мана шу ишлар азму қарор қилишга лойиқ ишлардир. Улар ихтиёрий ишлар эмас. Уларни бажаришга буюрилгансан.
(18) Такаббурлик билан одамлардан юз ўгирма. Ер устида кибрланиб, ўзингга бино қўйиб юрма. Аллоҳ такаббурлик қиладиган, ўзига ато этилган неъматлардан босар-тусарини билмай, одамлардан ўзини катта оладиган, неъматлар учун Аллоҳга шукр қилмайдиган ҳеч бир кимсани ёқтирмас.
(19) Ўртача юр. Тез ҳам эмас, секин ҳам эмас. Салобат билан юр. Овозингни кўтариб, бировларга озор берма. Зеро, энг ёқимсиз овоз эшак овозидир.
(20) Эй одамлар, Аллоҳ сизларга осмонлардаги қуёш, ой, юлдузларни, ердаги ҳайвонот ва наботот оламини яратиб, улардан фойдаланиш имконини сизларга бериб қўйганини кўрмаяпсизларми?! Сизларнинг ташқи қиёфангизни гўзал айлаб, ақл, илм каби ботиний неъматларни ҳам ато этиб, неъматини янада тўла қилиб берди. Шунча неъматлар ичида бўлишига қарамасдан, айрим инсонлар на бир ваҳийга, на бир ёрқин ақлга ва на бир очиқ китобга эга бўлмай туриб, Аллоҳнинг тавҳиди ҳақида мужодала қиладилар.
(21) Ана шу мужодала қилаётганларга: "Аллоҳ пайғамбарига нозил қилган ваҳийга эргашинглар", дейилса, улар: "Йўқ, унга эргашмаймиз, ота-боболаримизга эргашиб, ўшаларнинг худоларига бандалик қиламиз", дейдилар. Шайтон уларни йўлдан оздириб, бутларга банда қилиб, Қиёмат кунидаги дўзахга чорлаган бўлса ҳам ўшаларга эргашадиларми?!
(22) Ким ихлос билан, амалларни пухта бажариш билан Аллоҳга юзланса, демак, у нажотга олиб борадиган пухта арқонни маҳкам ушлабди. Ҳамма ишлар алал-оқибатда Аллоҳга қайтади. Жазони ҳам, мукофотни ҳам ёлғиз Аллоҳ беради.
(23) Эй Пайғамбар, ким Аллоҳга куфр келтирса, унинг куфри сизни хафа қилмасин. Қиёмат куни ҳаммалари ёлғиз Бизга қайтажаклар. Ўшанда бу дунёда қилиб ўтган ёмон ишлари ҳақида хабар берамиз ва уларни жазолаймиз. Аллоҳ диллардаги сирлардан ҳам воқифдир. Бирон нарса У Зотдан яширин қола олмас.
(24) Шу дунёда уларга бирозгина лаззатлар бахш этиб, ортидан Қиёмат куни уларни қаттиқ азобга, дўзах азобига гирифтор қиламиз.
(25) Эй Пайғамбар, ўша мушриклардан: "Осмонларни ким яратган, ерни ким яратган", деб сўрасангиз, "Аллоҳ", деб жавоб беришлари тайин. Уларга айтинг: "Сизларга ҳужжатни келтириб қўйган Аллоҳга ҳамд бўлсин". Йўқ! Уларнинг кўплари ҳамду санога ким лойиқ эканини билмайдилар.
(26) Осмонлару ердаги барча нарса Аллоҳникидир. Ўзи яратган, Ўзи эгалик қилади, Ўзи бошқаради. Аллоҳ ҳеч кимга муҳтож эмас, дунёда ҳам, охиратда ҳам ҳамма мақтовларга лойиқ Зот.
(27) Ер юзидаги ҳамма дарахтлар йўнилиб, қалам қилинса, денгизлар эса сиёҳ бўлса, яна етти денгиз ёрдамга келса ҳам Аллоҳнинг калималари тугамайди. Зеро, Аллоҳнинг каломи чек-чегара, ниҳоя билмас. Аллоҳ Азиздирки, ҳеч ким У Зотдан ғолиб бўла олмас. У ҳар бир яратишини, тадбирини ҳикмат билан қиладиган Ҳаким Зотдир.
(28) Эй одамлар, сизларни яратиш ва Қиёмат куни ҳисоб-китоб учун қайта тирилтириш биргина жонни яратиш ва қайта тирилтиришдек енгил ишдир. Аллоҳ ҳамма нарсани эшитиб туради. Бирон нарса Унинг эшитишига халақит бермайди. У ҳамма нарсани кўриб туради. Бирон нарса Унинг кўришига халақит қилмайди. Шунингдек, Унинг яратиши ва қайта тирилтиришига ҳам бирон нарса халақит қила олмайди.
(29) Кўрмадингизмики, Аллоҳ кечани қисқартириб, кундузни узайтиради, кундузни қисқартириб, кечани узайтиради. Қуёш ва ойни ҳам ўз йўлидан юрадиган қилиб қўйган. Улар белгилаб қўйилган муддатга қадар ўз ўқи атрофида юрадилар. Аллоҳ қилиб юрган ишларингиздан Хабардор. Бирон ишингиз У Зотдан яширин эмас. Яқинда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
(30) Мана шу тадбир ва ўлчам кўрсатиб турибдики, ёлғиз Аллоҳгина Ҳақдир. У Ўзининг зотида ҳам, сифатларида ҳам, ишларида ҳам Ҳақдир. Мушрикларнинг Аллоҳни қўйиб, илтижо қилаётган бутлари эса ботилдир. Аллоҳ Ўзининг зотида ҳам, ғолиблиги ва қудратида ҳам ҳамма махлуқотлардан Олийдир. У ҳамма нарсадан Буюкдир.
(31) Кўрмадингизмики, кемалар Аллоҳнинг лутфу марҳамати ила денгизларда юрадилар. Токи, эй одамлар, Аллоҳнинг қудратига далолат қилгувчи оятларини кўринглар. Албатта, бу ишда мусибатга сабр қиладиган, эришган неъматига шукр этадиган зотлар учун Аллоҳнинг қудратини кўрсатиб турадиган белгилар бордир.
(32) Уларни ҳар тарафдан худди тоғлардек, булутлардек тўлқин ўраб олса, чин ихлос билан Аллоҳга илтижо қила бошлайдилар. Уларга нажот бериб, чўкиб кетишдан қутқариб қолганда эса улардан айримлари етарлича шукр қилмайдиган бўлиб қоладилар. Айримлари эса Аллоҳнинг неъматини инкор қиладилар. Оятларимизни хоинлар ва нонкўрларгина инкор қиладилар. Улар, агар нажот топса, шукр қилишга аҳд бериб, нажот топганидан кейин эса аҳдига хиёнат қилиб, нонкўрлик қиладиган бадбахтлардир.
(33) Эй одамлар, Парвардигорингиздан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилинглар. Ота болага, бола эса отага бирон нарсада асқотмайдиган кундан қўрқинглар. Аллоҳнинг Қиёмат куни жазо ёки мукофот бериш ҳақидаги ваъдаси ҳақдир. Бу иш аниқ содир бўлгай. Шундай экан, сизларни дунё ҳаёти ва ундаги шаҳватлару лаззатлар алдаб қўймасин. Сизларни шайтон Аллоҳнинг ҳалимлиги билан алдаб қўймасин ва Аллоҳнинг жазони кечиктираётгани ҳам сизларни алдаб қўймасин.
(34) Қиёмат куни қачон бўлишини ёлғиз Аллоҳгина билади. У истаган пайтида осмондан ёмғир ёғдиради. Бачадонлардаги бола қиз ёки ўғиллигини, бахтли ё бахтсизлигини билади. Бирон жон эртага нима иш қилишини, яхши иш қиладими ёки ёмон иш қиладими, била олмайди. Бирон жон қаерда ўлишини билмайди. Бурларнинг ҳаммасини ёлғиз Аллоҳгина билади. Аллоҳ ҳамма нарсани Билгувчи, ҳар ишдан Хабардор Зотдир. Бирон нарса У Зотдан яширин қола олмас.