(1) Алиф. Лаам. Ро. Бундай ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасининг бошланишида айтиб ўтилди. Мана шу сурада тиловат қилинаётган оятлар Қуръоннинг пухта, мустаҳкам, ҳикмат ва ҳукмларни ўз ичига олган оятларидир.
(2) Одамларга ўзларининг орасидан бир кишига ваҳий юбориб: "Одамларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантиринг, иймон келтирганларга эса қилиб ўтган яхши амаллари эвазига Парвардигорлари ҳузурида чин бир мартаба борлигидан хушхабар беринг", деганимиз қизиқ туюлдими? Кофирлар: "Бу оятларни олиб келган одам аниқ сеҳргардир", дедилар.
(3) Эй ажабланаётганлар, Аллоҳ шу қадар бепоён самовотни, шу қадар кенг ерни олти кунда яратиб, кейин Аршга кўтарилган. Қандай қилиб, шу қадар буюк Зотнинг сизларга орангиздаги бир кишини пайғамбар қилиб юборишидан ажабланасизлар? Ўзининг бепоён мулкида ёлғиз Унинг Ўзигина ҳукм қилади. Унинг ҳузурида Унинг изнисиз, розилигисиз ҳеч ким ҳеч кимни шафоат қила олмайди. Мана шундай сифатларга эга бўлган Аллоҳ Парвардигорингиздир. Шундай экан, холис Унгагина бандалик қилингиз. Унинг ягоналигига далолат қиладиган мана шу ҳужжатлардан, далиллардан ибрат олмайсизларми? Кимда заррача ибрат ола билиш қобилияти бўлса, У Зотга иймон келтиради.
(4) Қиёмат куни ҳаммангизнинг қайтишингиз Унгадир. Ўшанда амалларингизга яраша жазо ёки мукофот берур. Бу Аллоҳнинг ҳақ ваъдасидир. Аллоҳ ваъдасига хилоф қилмас ва У бу ишга Қодирдир. Дастлаб илк бор яратган ҳам, кейин қайта тирилтирган ҳам Унинг Ўзидир. Кейин эса Аллоҳга иймон келтириб, яхши амалларни қилган кишиларни адолат билан, бирон яхшилигини камайтирмасдан ва бирон ёмонлигини кўпайтирмасдан мукофотлар. Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирганларга кофир бўлганлари учун ичакни куйдириб юборадиган ўта қаттиқ қайноқ сувдан иборат ичимлик ва аламли азоб бордир.
(5) У шундай зотки, қуёшни ҳамма жойни ёритадиган зиё, ойни эса нур таратадиган нур қилди. Эй одамлар, қуёш орқали кунлар сонини, ой орқали эса ойлар ва йиллар сонини билиб олишингиз учун уни 28 манзилга бўлиб қўйди. Бир манзилдан иккинчисига бир кеча-кундузда етиб боради. Аллоҳ осмонлару ердаги ва улар орасидаги барча нарсаларни фақат ҳақ билан яратиб, Ўзининг қудрати ва буюклигини одамларга намойиш қилди. Аллоҳ Ўзининг ягоналигига далолат қилувчи бу ёрқин далил ва ҳужжатларни далил ва ҳужжат нималигини биладиган қавм учун батафсил баён қилади.
(6) Кеча ва кундузнинг алмашиб туришида, ҳали қоронғу, ҳали ёруғ бўлишида, уларнинг қисқа-узунлигида ҳамда осмонлару ерда яратилган махлуқотларда Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қиладиган қавм учун оят-аломатлар бор.
(7) Бир кун Аллоҳ билан учрашиш борлигини ва унга тайёргарлик кўриш лозимлигини ўйламайдиган, хавфу ражо нималигини билмайдиган, абадий охиратни қўйиб, шу фоний дунёнинг ўзигагина рози бўлиб, шунинг ўзи билангина мамнун, хотиржам бўлиб кетаверадиган ҳамда Аллоҳнинг оятларидан, далилларидан бепарво юз ўгирадиган кофирлар...
(8) Мана шу сифатларга эга бўлган кимсаларнинг борар жойи куфр ва Қиёматга ишонмаслик каби ишлари, гуноҳлари туфайли жаҳаннамдир.
(9) Аллоҳга иймон келтириб, яхши амалларни қилган кишиларни иймонлари сабабли Аллоҳ Ўзининг ризосига олиб борадиган ишларни қилишга муваффақ айлайди. Кейин Аллоҳ уларни Қиёмат кунида остидан анҳорлар оқиб ўтадиган доимий неъмат жаннатларига киритади.
(10) Жаннатдаги дуолари Аллоҳга тасбеҳ айтиш, У Зотни улуғлашдир. Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва ўзаро бир-бирларининг сўрашишлари САЛОМдир. Дуоларининг пироварди эса ҳамма махлуқотларнинг парвардигори бўлмиш Аллоҳга сано айтишдир.
(11) Аллоҳ одамларнинг яхшилик сўраб қилган дуоларини тез ижобат қилганидек, бир-бирларига, болаларига ва мол-дунёларига қарши қилган дуойибадларини ҳам тез ижобат қилганида ҳаммаси ҳалок бўлардилар. Лекин Аллоҳ буни кечиктиради, уларга муҳлат беради. Жазодан қўрқмаслиги ва савобдан умидвор бўлмаслиги туфайли Аллоҳ билан бўладиган учрашувни кутмайдиган ва унга тайёргарлик кўрмайдиганларни ҳисоб кунида иккиланиш, ҳайратланиш ва тараддуд чоҳига улоқтирурмиз.
(12) Ҳаддини билмаган инсонга касаллик, машаққат каби бирон мусибат етса, ётиб ҳам, ўтириб ҳам, туриб ҳам Бизга ялиниб, илтижо-дуо қилур. Дуосини ижобат қилиб, ундан мусибатини аритган пайтимизда эса худди ўзига етган мусибат туфайли Бизга илтижо қилмагандек ўтиб кетур. Мана шу кимсага залолатида давом этавериши безаб кўрсатилганидек, ҳаддан ошувчи кимсаларга ўз қилмишлари чиройли қилиб кўрсатилди.
(13) Эй мушриклар, сизлардан олдин ўтган қавмларни ҳам ҳалок қилдик. Чунки улар Аллоҳнинг пайғамбарларини ёлғончига чиқариб, гуноҳлар қилдилар. Пайғамбарлари ўзларининг ҳақ эканига далолат қиладиган очиқ-равшан ҳужжатларни келтирган пайтда ҳам иймон келтира олмадилар. Негаки, улар ҳали иймон учун тайёр эмасдилар. Шу билан Аллоҳ уларга ёрдам беришни ва тавфиқни раво кўрмади. Ҳамма замон ва маконларда бу каби золимларни мана шу тарзда жазолаймиз.
(14) Эй одамлар, кейин қандай амал қилишингизни кўриш учун ўша ҳақни ёлғонга чиқариб ҳалок бўлган қавмлар ўрнига сизларни заминга халифа қилдик. Қани кўрайлик-чи, яхши амаллар қилиб, савоб олармикинсизлар ёки ёмон амаллар қилиб, жазога тортилармикинсизлар.
(15) Қачон уларга Аллоҳнинг ягоналигига далолат қилувчи очиқ-ойдин оятларимиз ўқиб берилса, қайта тирилишни инкор қиладиган, савобни умид қилмайдиган ва жаозодан қўрқмайдиган кимсалар: «Эй Муҳаммад, бут-санамларни ҳақорат қиладиган бу Қуръондан бошқа бир Қуръон келтир ёки уни бизга тўғри келадиган қилиб ўзгартир», дедилар. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: «Уни ўзимча ўзгартиришга менинг ҳаққим йўқ. Бошқасини келтира олмайман ҳам. Уни Аллоҳ Ўзи истаганича ўзгартиради. Мен фақат ўзимга ваҳий қилинган оятларгагина эргашурман. Сизлар қўяётган талабларга рози бўлиб, Парвардигоримга исён қиладиган бўлсам, улуғ куннинг, Қиёмат кунининг азобидан қўрқурман».
(16) Эй Пайғамбар, айтинг: "Аллоҳ истаганида, мен Қуръонни сизларга ўқиб бермаган, етказмаган бўлардим. Аллоҳ истаганида, Қуръонни сизларга менинг тилим орқали ўргатмаган бўларди. Ахир шу ишлардан олдин ҳам узоқ муддат, қирқ йил сизларнинг орангизда яшадим-ку. Ўқиш ва ёзишни билмас эдим-ку. Бундай мартабаларга интилмас эдим-ку. Ақлингизни ишлатиб, мен олиб келган рисолат Аллоҳ тарафидан эканини, бу ишда менинг қўлим йўқлигини билиб олмайсизларми?!"
(17) Аллоҳга ёлғон тўқиган одамдан кўра золимроқ кимса йўқ. Шундай экан, қандай қилиб мен Аллоҳга туҳмат қилиб, Қуръонни ўзгартирай?! Ҳақ гап шуки, Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошиб, ёлғон тўқиганлар мақсадларига эриша олмайдилар.
(18) Мушриклар Аллоҳни қўйиб, ўзларига зарар ҳам, фойда ҳам келтира олмайдиган мавҳум, хаёлий маъбудларга ибодат қиладилар. Яна улар ҳақида: «Улар бизнинг Аллоҳ ҳузуридаги шафоат қиладиган воситачиларимиз, уларни восита қилсак, Аллоҳ бизни гуноҳларимиз учун азобламайди», дейдилар. Эй Пайғамбар, айтинг: «Аллоҳни осмонлару ердаги У зот билмайдиган шерикларидан хабардор қилиб қўймоқчи бўляпсизларми?!» Аллоҳ уларнинг ёлғон ва ботилдан иборат ширкларидан пок ва олий бўлган Зотдир.
(19) Одамлар биргина динда (тавҳид динида) бўлиб, ҳаммалари мўмин эдилар. Кейин бўлиниб кетдилар. Кимдир мўминлигида қолди, кимдир кофир бўлди. Аллоҳнинг бу дунёдаги ихтилофлар борасида Қиёмат куни ҳукм чиқариш ҳақидаги ҳукми бўлмаганида эди, шу дунёнинг ўзидагина ҳукм чиқариб, адашган билан ҳидоят топган ажралиб қолган бўлар эди.
(20) Мушриклар: «Муҳаммадга Парвардигори томонидан унинг ҳақ эканига далолат қиладиган бир белги тушса эди», дейдилар. Эй Пайғамбар, айтинг: «Оятлар, белгилар нозил бўлиши ғайб илмидир. Ғайб эса ёлғиз Аллоҳникидир. Сизлар инсон ҳис эта оладиган шундай оят-белгиларни кутаверинглар. Мен ҳам сизлар билан бирга мунтазирларданман».
(21) Мушрикларга қурғоқчилик ва қаҳатчиликдан кейин ёмғир ва серҳосилликни ато қилсак, баногоҳ, улар оятларимизни ёлғонга чиқариб, масхара қила бошладилар. Эй Пайғамбар, ўша мушрикларга айтинг: "Макр бобида ҳеч ким Аллоҳга тенг кела олмайди. Истидрож ва жазога тортиш бобида ҳам. Номайи аъмолингизни ёзиб турадиган ҳисоб фаришталари қилаётган макрингизни қайд этиб қўядилар. Улардан ҳеч нарса яширин қолмас. Улардан яширин қолмаган нарса Яратувчидан яширин қолармиди?! Яқинда Аллоҳ макрингизга яраша жазойингизни берур. *Истидрож - янада баттарроқ маъсият лойига ботиши учун атайин жазоламасдан ўз ҳолига ташлаб қўйиш
(22) Эй одамлар, Аллоҳ шундай Зотки, сизларни қуруқликда пиёда ва уловда юргизса, денгизда кемада юргизур. То сизлар кемада бўлиб, у майин шамол билан уларни (сизларни) олиб кетаётганида ва йўловчилар бундан хурсанд бўлганларида, баногоҳ, бир қаттиқ ва ҳар тарафдан тўлқин келиб, ўзларининг гирдобда қолганларини англаганларида ширк аралаштирмасдан, чин ихлос билан Аллоҳга шундай илтижо қилурлар: «Агар мана шу машаққатдан, ҳалокатдан бизга нажот берсанг, албатта, биз берган неъматларингга шукр қилгувчилардан бўлурмиз».
(23) Аллоҳ уларнинг дуоларини ижобат қилиб, уларни бу кулфатдан қутқарганидан кейин эса куфру гуноҳлар билан ер юзида бузғунчилик қила бошладилар. Эй одамлар, кўзингизни очингиз! Қилган зулмингиз Аллоҳга зарар бермас. Ўзингизга зиён қилур. Бу дунёда фойдаланиб қолишингиз мумкин. Аммо дунё фонийдир, ўткинчидир. Кейин эса қиёмат куни Бизнинг ҳузуримизга қайтурсиз. Ўшанда қилган гуноҳларингизни юзингизга солиб, муносиб жазойингизни берурмиз.
(24) Дарҳақиқат, сизлар фойдаланаётган бу дунё ҳаёти фонийликда худди Биз осмондан ёғдирган сувга ўхшайди. Одамлар ва ҳайвонлар ейдиган ўсимликлар, донлар, мевалар унга аралашиб, ерга чирой бахш этганда, улар билан замин безанганида ва унинг аҳли ўзларини ҳосилни йиғиштириб олишга қодирмиз, деб ўйлай бошлаганида, ерга кечаси ё кундузи Бизнинг фармонимиз келиб, Биз уни вайронага айлантириб қўюрмиз, гўё кечагина обод бўлмагандек, унда ҳеч қандай дарахтлар ҳам, ўсимликлар ҳам ўсмагандек бўлиб қолур. Сизларга дунё ҳаётининг нақадар тез ўтиб кетишини баён қилганимиздек, тафаккур қиладиган қавм учун оятларни тафсилотлари билан баён қилурмиз.
(25) Аллоҳ ҳамма одамларни жаннатга чақиради. Жаннат тинчлик диёридир. Унда одамлар мусибатлардан, ғам-ташвишлардан, ўлимдан тинч-омонда бўладилар. Аллоҳ ўзи истаган бандасини жаннатга олиб борадиган Ислом сари йўллаб қўяди.
(26) Аллоҳ вожиб қилган амалларни гўзал тазда адо этадиган ва Аллоҳ ҳаром қилган ишлардан тийиладиган зотлар учун гўзал оқибат, яъни, жаннат ва зиёда неъмат, яъни, Аллоҳнинг муборак юзини кўриш бордир. Уларнинг юзларини на ғубор, на қаролик ва на хорлик қоплар. Ана ўшалар жаннат эгалари бўлиб, у жойда абадий қолурлар.
(27) Куфру исён каби ёмон амаллар қилган кимсалар учун эса охиратда ёмонликларига яраша ёмон жазо бўлур. Юзларини хорлик-зорлик ўраб олур. Уларни Аллоҳнинг азобидан ҳимоя қиладиган бирон-бир ҳимоячи бўлмас. Дўзахнинг қора тутунлари ичра гўё юзларига қоронғу кечадан бир парчаси қоплагандек бўлур. Ана ўшалар дўзах эгалари бўлиб, у жойда абадий қолурлар.
(28) Эй Пайғамбар, Қиёмат кунини эсланг. У кунда ҳамма одамларни тўплаймиз. Кейин бу дунёда Аллоҳга ширк келтирганларга: «Эй мушриклар, сизлар ҳам, Аллоҳни қўйиб, ўшаларга ибодат қилган маъбудларингиз ҳам жойингиздан қимирламангиз», дермиз-да, ораларини ажратармиз. Шунда сохта маъбудлар ўзларини оқлаб: «Бизга ибодат этмаган эдингиз.
(29) Мана шу ерда улар ибодат қилиб юрган маъбудлари улардан тониб: "Аллоҳ гувоҳ, Аллоҳ гувоҳ бўлишга кифоя, сизларнинг бизга ибодат қилишингизга рози бўлмаганмиз, шундай қилишга буюрмаганмиз, шундай қилганингизни сезмаганмиз, пайқамаганмиз", дейдилар.
(30) Ана шу улуғ кунда ҳар бир жон бу дунёда қилиб ўтган ишларидан хабар топиб, мушриклар ҳақиқий хожалари бўлмиш Аллоҳга қайтариладилар. Кейин Аллоҳ улардан ҳисоб олади. Анави ўзларича тўқиб олган ва шафоатчи, деб билган бут-санамлари эса ғойиб бўлиб қоладилар.
(31) Эй, Пайғамбар, айтинг: «Ким сизларга осмондан ёмғир ёғдириб, ердан эса уруғ унидириб, унга турли маъданларни жойлаб ризқ берур? Ким қулоқ ва кўзларга эгалик қилур? Ким бир томчи ўлик сувдан инсондек тирик мавжудотни, ўлик тухумдан тирик жўжани чиқарур? Ким тирик ҳайвондан ўлик бир томчи сувни, тирик қушдан эса ўлик тухумни чиқарур? Осмонлару ернинг ва улар орасидаги махлуқотларнинг барча ишларини ким тадбир қилиб турур?» Улар албатта: «Бу ишларнинг ҳаммасини Аллоҳ қилади», деб жавоб берадилар. Шунда сиз айтинг: «Шуни билмайсизларми? Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилмайсизларми?!»
(32) Эй одамлар, шу ишларнинг ҳаммасини қилган Парвардигорингиздир. Сизларни яратган ҳам, ишларингизнинг тадбирини қилиб турадиган ҳам Унинг Ўзидир. Ҳақ мана шу, тамом. Унинг у ёғида йўлдан озиш бор, холос. Ақлингиз сизни қаён бошламоқда?! Ахир ҳақ ярақлаб турибди-ку!
(33) Эй Пайғамбар, чин парвардигорлик Аллоҳники экани қандай ҳақ бўлган бўлса, шу ҳақдан юз ўгириб, саркашлик қилиб, иймон келтирмаганларга Парвардигорингизнинг сўзи, азоби ҳам вожиб бўлди.
(34) Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳни қўйиб, ибодат қилаётганингиз ўша бутлар орасида дастлаб ўзи яратиб, ўлганидан кейин яна қайта тирилтира оладигани борми?" Уларга айтинг: «Аллоҳ дастлаб Ўзи яратиб, ўлганидан кейин яна Ўзи қайта тирилтирур. Шундай экан, эй мушриклар, қаён бурилиб кетмоқдасиз?! Ҳақни қўйиб, ботил сари бормоқдамисиз?!»
(35) Эй Пайғамбар, уларга айтинг: «Аллоҳни қўйиб, ибодат қилаётганингиз бутлар орасида ҳаққа ҳидоят қила оладигани борми?!» Айтинг: «Ёлғиз Аллоҳгина ҳаққа ҳидоят қилур. Итоат этилишга одамларни ҳаққа бошлайдиган, чақирадиган Зот ҳақлироқми ёки бошқалар тугул, ўзини ҳам ҳидоят қила олмайдиган бутларингизми?! Сизларга не бўлди?! Нечун ноҳақ ҳукм чиқармоқдасиз?! Аллоҳ сизларнинг гапларингиздан жуда олийдир!»
(36) Мушрикларнинг аксарияти фақат шубҳа-гумонга эргашадилар. Гумон эса ҳеч қачон аниқ ишонч ўрнини босолмайди. Аллоҳ уларнинг қилаётган ишларидан Хабардордир. У Зотдан бирон иш яширин бўлолмайди. Яқинда уларга амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.
(37) Бу Қуръоннинг тўқима бўлиши, Аллоҳдан бошқага мансуб бўлиши мумкин эмас. Чунки инсон зоти унга ўхшашини ёза олмаган. У ўзидан аввалиги китобларни ҳам тасдиқлаб келган. Улардаги қисқа, мужмал ҳукмларни кенгайтириб, тафсилоти билан баён қилган. Хуллас, унинг ҳамма махлуқотларни яратган Парвардигор тарафидан эканида шак-шубҳа йўқ.
(38) Анави мушрикларнинг айтишича, Қуръонни Муҳаммад алайҳиссаломнинг ўзи тўқиб, кейин уни Аллоҳнинг каломи деяётган эмиш. Эй Пайғамбар, уларга раддия билдириб айтинг: "Агар Қуръонни мен айтаётган бўлсам, мен ҳам сизлар каби бир ожиз инсонман, марҳамат, сизлар ҳам унга ўхшаш биргина сурани айтинглар-чи! Бу ишни қилиш учун ҳамма тарафдорларингизни ёрдамга чақирсангиз ҳам ҳаргиз қила олмайсиз. Тил ва шеър усталари, моҳирлари бўла туриб, шу ишнинг уддасидан чиқа олмаслигингиз Қуръон Аллоҳнинг каломи эканига яққол далилдир".
(39) Улар қулоқ солиш, тушуниш, фикр қилиш ўрнига шоша-пиша ёлғонга чиқара қолдилар. Ҳали уларга Қуръон огоҳлантирган азоб келмаганди. Лекин келиши яқинлашиб қолганди. Олдинги умматлар ҳам худди шундай ёлғонга чиқаргандилар. Кейин улар бошига мусибат, азоб тушганди. Эй Пайғамбар, ҳақни ёлғонга чиқарган умматлар оқибати қандай бўлгани ҳақида фикр юритинг. Аллоҳ уларни ҳалок қилганди-ку.
(40) Мушриклар орасида ўлимидан олдин Қуръонга иймон келтирадиганлари ҳам бор. То ўлгунга қадар мутакаббирлик, саркашлик қилиб ишонмайдиганлари ҳам бор. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз кофирлигида қаттиқ туриб оладиган саркашларни жуда яхши билади ва уларни яқинда куфрига яраша жазолайди.
(41) Эй Пайғамбар, қавмингиз сизни ёлғончига чиқарсалар, айтинг: "Менга ўзимнинг амалим, савоби ҳам, масъулияти ўзимники, сизларга ўзингизнинг амалингиз, оқибати ҳам жазоси ҳам ўзингизники. Сизлар мен қилаётган ишларнинг оқибатидан поксизлар ва мен сизлар қилаётган ишларнинг оқибатидан покман".
(42) Эй Пайғамбар, мушриклар орасида сиз Қуръон ўқиган вақтингизда унга қулоқ соладиганлари ҳам бор. Лекин уни қабул қилмайдилар, унга бўйсунмайдилар. Гаранг кимсага сиз эшиттира олармидингиз?! Шунингдек, анави ҳақни эшитишдан гаранг бўлиб олган, ақлларини ишлатмайдиган кимсаларни сиз ҳидоятга бошлай олмайсиз.
(43) Эй Пайғамбар, мушриклар орасида сизга қалб кўзи билан эмас, оддий кўзи билан қарайдиганлари ҳам бор. Кўзи кўрларга кўрсата олармидингиз? Бу иш сизнинг қўлингиздан келмайди. Шунингдек кўзи кўрларни ҳидоятга бошлай олмайсиз.
(44) Аллоҳ бандаларига зулм қилишдан Пок Зотдир. У бандаларига заррача зулм қилмайди. Лекин улар ўзларига ўзлари зулм қилиб, мутаассиблик, ноҳақлик, мутакаббирлик ва саркашлик ила ўзларини ўзлари ҳалокат чоҳига улоқтирадилар.
(45) Аллоҳ инсонларни Қиёмат кунида ҳисоб-китоб учун тўплаганида улар бу дунё ҳаётида ҳам, қабрдаги ҳаётида ҳам кундузидан бир бир соатгина туриб, бир-бирлари билан танишгандек бўладилар. Қиёматнинг даҳшатидан шундан ортиқ нарсани эслай олмайдилар. Қиёмат куни Парвардигорлари билан учрашишни ёлғонга чиқарганлар ютқаздилар. Улар бу дунёда қайта тирилишга ишонмадилар. Ишонганларида ютқазиш балосидан қутулиб қолган бўлардилар.
(46) Эй Пайғамбар, Биз уларга азобни ваъда қилгандик. Энди ё тириклик пайтингизда ўша азобдан бир қисмини сизга кўрсатамиз ёки уни кўрсатмасимиздан олдин сизни вафот этдирамиз. Ҳар икки ҳолатда ҳам Қиёмат куни уларнинг қайтиб борар жойи Бизгадир. Аллоҳ уларнинг ҳамма ишларидан огоҳдир. Ҳеч бир нарса Аллоҳдан яширин бўлолмайди. Яқинда уларни амалларига яраша жазолайди.
(47) Ўтган умматларнинг ҳар бирига бир пайғамбар юборилган. Пайғамбар келиб, рисолатни еткизгач, уни ёлғончига чиқарганларидан кейин уларнинг орасида адолат билан ҳукм қилинди. Аллоҳ Ўз фазли билан Пайғамбарига нажот берди ва Ўз адли билан золимларни ҳалок қилди. Улар заррача зулм қилинмасдан, амалларига яраша жазо олдилар.
(48) Анави кофирлар саркашлик ва тескарилик қилиб: "Гапинглар рост бўлса, айтинглар-чи, бизга ваъда қилган азобингиз қачон келади?", дейдилар.
(49) Айтинг: "Мен ўзимга бирон фойда келтира олмайман, ўзимдан бирон зарарни даф ҳам қила олмайман. Шундай бўлгач, қандай қилиб, бошқаларга фойда ё зарар келтира олай? Фақат ва фақат Аллоҳнинг хоҳлагани бўлади. У Зотнинг ғайб оламини мен қаёқдан ҳам билардим. Аллоҳ ҳалокат ваъда қилган ҳар бир умматнинг белгиланган муддати бор. Уни Аллоҳдан ўзга ҳеч кимса билмайди. Муддати келганда, бир соатга бўлсин, уни ортга ҳам, олдга ҳам сура олмайдилар".
(50) Эй Пайғамбар, анави азобни шошилтирмоқчи бўлаётганларга айтинг: "Айтинглар-чи, Аллоҳнинг азоби кечасими, кундузими, қайси вақтда келса ҳам уни шошилтиришдан сизларга нима фойди?"
(51) Сизларга ваъда қилинган азоб келганидан кейин иймон келтирасизларми? Одам олдин иймон келтирмаган бўлса, энди унинг иймони асқотмайди. Олдин ҳақни ёлғонга чиқариш билан ўзинглар азобни шошилтириб, энди ғишт қолипдан кўчганидан кейин иймон келтиряпсизларми?
(52) Азобга гирифтор бўлганларидан кейин ундан халос бўлишни сўраб илтижо қиладилар. Шунда уларга: "Охиратдаги доимий азобни татийверинглар. Сизларга ўзингиз қилган куфру исёнингизга ярашагина жазо бериляпти, холос", дейилур.
(53) Эй Пайғамбар, мушриклар сиздан: "Бизга ваъда қилинган бу азоб ҳақиқатан юз берадими?", деб сўрайдилар. Айтинг: "Ҳа, Аллоҳга қасамки, у ҳақиқатда юз беради ва сизлар ундан қочиб-қутула олмассизлар".
(54) Агар Аллоҳга ширк келтирган ҳар бир мушрикка заминдаги ҳамма бойликлар берилса, ўзини Аллоҳнинг азобидан қутқариб қолиш учун ҳаммасини фидо қилиб юборган бўларди. Қиёмат куни мушриклар азобни кўриб, ич-ичларида афсус-надомат чекадилар. Аллоҳ уларнинг ўртасида адолат билан ҳукм қилади. Уларга зулм қилинмайди. Амалларига яраша жазо оладилар.
(55) Огоҳ бўлингизким, осмонлару ердаги ҳамма нарса ёлғиз Аллоҳнинг мулкидир. Огоҳ бўлингизким, Аллоҳнинг кофирларни азоблаш ҳақидаги ваъдаси ҳақдир. Лекин уларнинг кўплари буни билмайдилар, шак-шубҳалар гирдобида юраверадилар.
(56) Ўликларни тирилтирадиган ҳам, тирикларни ўлдирадиган ҳам У Зотдир. Қиёмат куни қайтиб бориш ҳам У Зотгадир. Ўшанда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни берур.
(57) Эй одамлар, сизларга Қуръон келди. Унда эслатиш ҳам, қизиқтириш ҳам, огоҳлантириш ҳам бор. У қалблардаги шак-шубҳа каби дардларга даво, тўғри йўлга бошлайдиган муршиддир. Унда мўминлар учун раҳмат борки, ундан баҳраманд бўлурлар.
(58) Эй Пайғамбар, одамларга айтинг: "Қуръоннинг келиши сизлар учун Аллоҳнинг фазлу марҳаматидир. Аллоҳнинг фазлу марҳамати билан Қуръон сизларга нозил қилинди. Шундай экан, мана шу ишга хурсанд бўлинглар. Муҳаммад алайҳиссалом Парвардигори тарафидан олиб келган рисолат сиз тўплаётган фоний, ўткинчи мол-дунёдан яхшироқ".
(59) Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: «Айтинглар-чи, Аллоҳ сизларга бир ризқ нозил қилса, уни ўз ҳавойи нафсларингиз билан ҳаром ва ҳалолга ажратдингиз». Айтинг: "Уни ҳалол ё ҳаром қилишга Аллоҳ изн бердими ёки Аллоҳга туҳмат қиляпсизларми?!"
(60) Аллоҳга ёлғон тўқиётганлар Қиёмат куни ҳақида қандай гумонда эканлар? Аллоҳ кечириб юборади, деб ўйлармикинлар? Ҳайҳот! Аллоҳ одамларга фазлу марҳаматли Зотдирки, уларга етарлича фурсат беради, азобини шошилтирмайди. Лекин уларнинг кўплари бу неъматнинг қадрига етмайдилар, шукр қилмайдилар.
(61) Эй Пайғамбар, сиз нима билан машғул бўлманг, қанча Қуръон ўқиманг, сизлар, эй мўминлар, нима иш қилманглар, ҳаммасини кўриб турдик. Еру осмондаги заррача, ундан ҳам кичикроқ ва каттароқ бирон нарса Парвардигорингиздан махфий эмас. Ҳамма-ҳаммаси Лавҳул-Маҳфузда ёзиб қўйилган.
(62) Огоҳ бўлингизким, Аллоҳнинг дўстлари учун Қиёмат кунида бўладиган даҳшатлардан хавф-хатар йўқ. Улар бу дунёдаги қайсидир неъматларга эришолмай қолганларига хафа ҳам бўлмайдилар.
(63) Улар Аллоҳга ва Пайғамбар алайҳиссаломга иймон келтирадилар ҳамда Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қиладилар.
(64) Улар учун Парвардигорлари тарафидан бу дунёда ҳам хушхабар бўлади. Яхши туш, одамларнинг мақтови каби. Жонлари олинаётганда ҳам, ўлганларидан кейин ҳам, Қиёматда ҳам фаришталар тарафидан ҳам хушхабар бўлади. Аллоҳнинг уларга берган ваъдаси ўзгармасдир. Мана шу мукофот буюк муваффақиятдир. Зеро, унда хавф-хатардан омонлик бор, мурод-мақсадга етиш бор.
(65) Эй Пайғамбар, анавиларнинг динингизга тош отишлари, айблашлари сизни хафа қилмасин. Барча зафар ва ғолиблик Аллоҳникидир. У Зотни ҳеч нарса мағлуб қила олмас. Аллоҳ уларнинг гап-сўзларини эшитиб, қилаётган ишларини кўриб-билиб тургувчи Зотдир. Яқинда уларнинг жазосини бергай.
(66) Огоҳ бўлингизким, албатта осмонлару ердаги ҳамма нарсалар ёлғиз Аллоҳнинг мулкидир. Аллоҳни қўйиб, бутларга ибодат қиладиган кимсалар нимага эргашадилар? Аслида улар гумондан бошқа нарсага эргашмайдилар. Уларнинг бутларни Аллоҳга шерик қилишлари ёлғончиликдан ўзга нарса эмас. Аллоҳ уларнинг гап-сўзларидан Олийдир, Буюкдир.
(67) Эй одамлар, ёлғиз Аллоҳнинг Ўзи сизларга меҳнат-машаққатлардан ором олишингиз учун кечани ва тирикчилик учун ҳаракат қилишга қулай қилиб, ёруғ кундузни яратиб қўйган Зотдир. Албатта, бу ишларда қулоқ соладиган, ибрат ва инсоф кўзи билан қайрайдиган, англайдиган қавм учуч оят-аломатлар бордир.
(68) Мушриклардан бир гуруҳи: «Аллоҳ фаришталарни ўзининг қизлари қилиб олган», дедилар. Аллоҳ бу гаплардан Покдир. У Зот барча махлуқотлардан беҳожатдир. Осмонлару ердаги нарсалар Унинг мулкидир. Эй мушриклар, сизларда бу гапингизга бирон ҳужжат йўқ-ку! Аллоҳ шаънига билмайдиган нарсангизни айтаверасизларми? "Унинг боласи бор", дейиш қанчалар катта гуноҳлигини билмайсизларми?!
(69) Эй Пайғамбар айтинг: «Шубҳасиз, "Аллоҳнинг боласи бор", дея У Зот шаънига ёлғон тўқийдиган кимсалар нажот топмаслар. Хавф-хатардан қутула олмаслар, мурод-мақсадига етмаслар».
(70) Уларнинг бу дунё лаззатлари ва неъматларидан баҳраманд бўлаётганлари сизни алдаб қўймасин. Бу фоний, ўткинчи бир матоҳдир. Қиёмат куни қайтиб борар жойлари эса Бизгадир. Ана шундан кейин Аллоҳга куфр келтирганлари ва Пайғамбарини ёлғончига чиқарганлари учун уларга азобни тоттирамиз.
(71) Эй Пайғамбар, анави ҳақни тан олмаётган мушрикларга Нуҳ алайҳиссаломнинг қиссасини сўзлаб беринг. У қавмига шундай деганди: "Эй қавмим, агар менинг орангизда туришим сизларга оғирлик қилаётган бўлса, Аллоҳнинг оятларини эслатаётганим, насиҳатим малол келаётган бўлса ва мени ўлдиришга қарор қилган бўлсангиз, мен ёлғиз Аллоҳгагина таянаман. У Зот сизнинг макру ҳийлангизни пучга чиқарур. Ишингизни пухта қилиб, мени ўлдиришга чоғланаверинг, худоларингизни ёрдамга чақиришни ҳам унутманг. Кейин макрингиз махфий сир бўлмай қолади. Мени ўлдириш режасини тузиб бўлганингиздан кейин бир лаҳза ҳам кечиктирмай ишга киришаверинг.
(72) Менинг даъватимдан юз ўгирсангиз ўгираверинг. Биласизларки, Парвардигоримнинг рисолатини сизларга етказиб қўйганим учун сизлардан ҳақ талаб қилганим йўқ. Ажримни Аллоҳим берур. Аллоҳ мени итоат этгувчи ва яхши амалларни қилгувчилардан бўлишга буюрган, холос.
(73) Қавми уни ёлғончига чиқарди. Унга ишонмади. Бас, Биз Нуҳга ва унга эргашиб, кемага чиққан мўминларга нажот бердик. Уларни ўзларидан олдинги салафларига халаф қилдик. Аждодларига авлод қилдик. Оят-аломатларни ва ҳужжатларни ёлғон деганларни эса тўфон ила ҳалок айладик. Бас, эй Пайғамбар, Нуҳ огоҳлантирганига қарамай, иймон келтирмаган қавмнинг оқибати нима бўлгани ҳақида фикр юритинг.
(74) Бир муддат ўтиб, Нуҳдан кейин бошқа пайғамбарларни юбордик. Улар ўз умматларига оят ва ҳужжатларни тақдим этдилар. Умматлар эса олдинги саркашлиги сабабли иймон келтиришни истамадилар. Натижада Аллоҳ уларнинг қалбларини муҳрлаб қўйди. Ўша пайғамбарларни инкор қилганларнинг қалбларини муҳрлаганимиз каби ҳамма замон ва макондаги куфр ила Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошган бадбахтларнинг дилларини ҳам муҳрлаб қўюрмиз.
(75) Яна бироз муддат ўтиб, у пайғамбарлардан кейин Мусо ва унинг биродари Ҳорунни ўзларининг ҳақ эканига далолат қилувчи ҳужжатлар билан бирга Миср подшоҳи Фиръавн ва унинг аъёни ҳузурига юбордик. Фиръавн ва унинг аъёни мутакаббирлик қилиб, иймон келтирмадилар. Улар Аллоҳга куфр келтириб ва пайғамбарларини ёлғончига чиқариб, жиноятчи қавмга айландилар.
(76) Мусо билан Ҳорун алайҳимассалом Фиръавн ва унинг аъёнига динни олиб келгач, улар Мусо алайҳиссаломнинг ҳақ эканига далолат қилувчи оятларни ҳақиқат эмас, сеҳрдир, дедилар.
(77) Мусо уларга раддия билдириб деди: "Ҳақ келганда уни сеҳр, дейсизларми? Асло! У сеҳр эмас. Мен сеҳргар муваффақиятга эришолмаслигини жуда яхши биламан. Шуни била туриб, сеҳр билан шуғулланаманми?!"
(78) Фиръавн қавми Мусо алайҳиссаломга шундай жавоб қилди: "Бизни ота-боболаримиз динидан айнитиш ва биродаринг Ҳорун билан бирга салтанатни эгаллаш учун шу сеҳрни олиб келдингми? Эй Мусо ва Ҳорун, биз сизларнинг пайғамбарлигингизни тан олмаймиз".
(79) Фиръавн қавмига деди: "Ҳамма моҳир, абжир сеҳргарларни ёнимга келтирингиз!"
(80) Фиръавн олдига сеҳргарларни олиб келишгач, Мусо уларга бамайлихотир, ғолиб бўлишига аниқ ишонч билан: "Эй сеҳргарлар, ташлайдиганингизни ташлангиз", деди.
(81) Сеҳргарлар қўлларидагини ташлагач, Мусо уларга шундай деди: "Бу кўрсатаётган ишингиз сеҳрдир. Аллоҳ бу қилган ишингизни пучга чиқаради. Ундан асар ҳам қолмайди. Сизлар бу сеҳрингиз билан ер юзида бузғунчилик қиляпсизлар. Аллоҳ эса бузғунчининг ишини ўнгламайди".
(82) Гарчи Фиръавн жамоасидаги жиноятчи кофирлар ёқтирмасалар-да, Аллоҳ ҳақни барқарор этиб, Ўзининг қадарга оид сўзлари билан ҳам, шариатга оид сўзларидаги ҳужжату далиллар билан ҳам қўллаб-қувватлайди, юзага чиқаради.
(83) Сир очилиб қолса, Фиръавн ва унинг аъёни диндан қайтариш учун азоб-уқубатга гирифтор қилишидан қўрқиб, Мусо олиб келган ёрқин оят-аломатлар ва очиқ ҳужжатларга Бани Исроилдан айрим ёшларгина иймон келтирди. Фиръавн Миср ва унинг аҳолисига ўта мутакаббир ҳукмдор эди. У куфр бобида, Бани Исроилни ўлдириш ва азоблаш бобида ҳаддидан ошди.
(84) Мусо алайҳиссалом қавмига деди: "Эй қавмим, Аллоҳга чин дилдан иймон келтирган бўлсангиз, мусулмон бўлсангиз, Унгагина таваккул қилингиз. Ёлғиз Аллоҳга таваккул қилиш сизлардан ёмонликни даф қилиб, яхшиликни жалб этади".
(85) Улар Мусо алайҳиссаломга шундай жавоб бердилар: "Ёлғиз Аллоҳгагина таваккул қилдик. Парвардигоро, золимларни устимизга ҳукмдор қилиб қўйма. Токи, улар азоблаш, ўлдириш, йўлдан уриш каби воситалар билан бизни динимиздан қайтармасинлар".
(86) Парвардигоро, Ўз раҳматинг ила бизни кофир Фиръавн қавмидан халос эт. Улар бизни қул қилдилар, азобладилар, ўлдирдилар.
(87) Мусо ва унинг биродари Ҳорун алайҳимассаломга шундай ваҳий юбордик: "Ёлғиз Аллоҳга ибодат қилиш учун қавмингизга шаҳардан уйлар тайёрлангиз. Уйларингизни қибла - Байтул-Мақдис тарафига қаратингиз. Намозни тўкис адо этингиз. Эй Мусо, мўминларга Аллоҳнинг мадади, қўллови келиши, душманлар ҳалокатга учраб, ер юзи уларга қолиши ҳақидаги хушхабарни етказ".
(88) Мусо алайҳиссалом деди: "Парвардигоро, Сен Фиръавн ва унинг аъёнига дунё ҳаётида зеб-зийнат ва мол-давлат бердинг. Бунинг учун улар Сенга шукр қилмадилар. Аксинча, берган неъматларингдан Сенинг йўлингдан оздириш йўлида фойдаландилар. Парвардигоро, уларнинг мол-давлатини маҳв эт, барбод айла. Қалбларини қаттиқ қил. Токи, аламли азобни кўрмагунларича, келтирган иймони фойда бермайдиган ҳолга келмагунларича иймон келтирмасинлар".
(89) Аллоҳ деди: "Эй Мусо ва Ҳорун, Фиръавн ва унинг аъёнига қарши қилган дуойингиз ижобат бўлди. Бас, динингизда барқарор турингиз. Тағин ҳақ йўлни билмайдиган нодонлар йўлига эргашиб кетиб қолмангиз".
(90) Денгиз ёрилгач, Бани Исроилга ундан ўтиб олиш имконини бердик. Улар соғ-саломат ўтиб олдилар. Фиръавн ва унинг лашкарлари зулму тажвовуз ила уларнинг ортидан қувди. Денгиз унинг устига қопланиб, нажот топишдан умид узилиб, аниқ ғарқ бўлишга келиб қолганида эса: "Бани Исроил иймон келтирган Зотдан ўзга илоҳ йўқлигига иймон келтирдим ва мен Аллоҳга итоат этадиган мусулмонларданман", деди.
(91) Эндими? Ҳаётдан умидинг узилганидан кейин иймон келтиряпсанми? Эй Фиръавн, шу азоб бошингга тушмасидан олдин куфр келтирдинг, Аллоҳнинг йўлига тўғаноқ бўлдинг, ўзинг ҳам адашиб, бошқаларни ҳам адаштириб, бузғунчилар сафидан жой олдинг.
(92) Эй Фиръавн, бугун сени денгиздан бир баланд ерга чиқариб қўюрмиз. Токи, кейингилар сендан ибрат олсинлар. Кўп одамлар қудратимизга далолат қилувчи ҳужжатларимиз ва далилларимиздан ғофилдирлар. Улар ҳақида фикр юритмайдилар.
(93) Биз Бани Исроилни муборак Шом диёридаги бир ёқимли, сўлим масканга жойладик. Уларга ҳалол ризқ ато этдик. Улар то Қуръон келгунига қадар дин борасида ихтилоф қилмадилар. Қуръон улар ўқийдиган Тавротда битилган Муҳаммад алайҳиссалом ҳақидаги маълумотни тасдиқлаб келди. Уни инкор қилиб, ватанларидан жудо бўлдилар. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз Қиёмат куни уларнинг ўзаро қилган ихтилофларига ҳакамлик қилур. Ўшанда ким ҳақ, ким ноҳақлиги аниқланиб, ҳаммаси қилмишига яраша жазо ёки мукофотини олур.
(94) Эй Пайғамбар, сизга нозил қилганимиз Қуръон моҳияти борасида шубҳага бориб, ҳайратланаётган бўлсангиз, Тавротни ўқийдиган яҳудийлардан ва Инжилни ўқийдиган насронийлардан сўранг. Ўшалар сизга нозил қилинган китоб ҳақ эканини айтиб берадилар. Чунки унинг васфи Таврот ва Инжилда келган. Сизга Парвардигорингиз тарафидан заррача шубҳа аралашмаган ҳақ келди. Бас, ҳаргиз шубҳаланувчилардан бўла кўрманг.
(95) Ҳаргиз Аллоҳнинг ҳужжат ва далилларини ёлғон дейдиганлардан бўла кўрманг. Акс ҳолда куфр ила ўзини ўзи ҳалок қилган зиёнкорлардан бўлиб қолурсиз. Бу огоҳлантириш ҳақни тан олмаслик ва шубҳанинг нақадар хатарли эканини баён қилиб келяпти. Йўқса, Пайғамбар алайҳиссаломдан бундай иш содир бўлмайди-ку. У зот бундай ишлардан маъсум-ку.
(96) Куфр ҳолида ўлишига Аллоҳнинг ҳукми ўқилиб бўлган кимсалар ҳеч қачон иймон келтирмайдилар.
(97) Ҳамма шаръий ва кавний оят-аломатлар келса-да, то аламли азобни кўрмагунларича иймон келтирмайдилар. Аламли азобни кўрганларидан кейин эса келтирган иймонлари фойда бермас.
(98) Бирон қишлоқнинг азоб келишидан олдин Биз юборган пайғамбарларга етарлича иймон келтирганлари ва шу иймони асқотгани, фойда бергани ҳолати рўй бермади. Фақат Юнус қавми бундан мустасно. Улар сидқидилдан иймон келтирган эдилар, Биз уларни дунё ҳаётидаги хорлик ва зорлик азобидан халос этдик ва то ажаллари етгунига қадар фойдаланиб юришларига имкон бердик.
(99) Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз хоҳлаганида ер юзидаги ҳамма-ҳамма иймон келтирган бўларди. Лекин У Зот буни истамади. Бунда ҳам бир ҳикмат бор. У Зот Ўз адли ила истаган бандасини адаштириб қўйди, истаган бандасига Ўз фазли ила ҳидоят берди. Сиз одамларни мўмин бўлишга мажбурлай олмайсиз. Зеро, тавфиқ Аллоҳнинг Қўлидадир.
(100) Ҳеч ким то Аллоҳ тарафидан изн бўлмагунга қадар ўзича мўмин бўла олмайди. У Зотнинг хоҳиш-иродасисиз иймон рўй бермайди. Шундай экан, улар учун ғам-ташвиш чекманг. Аллоҳ Ўзи юборган ҳужжатлар, буйруқлар ва тақиқларни англамайдиган кимсаларни азоб ва шармандаликка дучор қилади.
(101) Эй Пайғамбар, сиздан мўжиза талаб қилаётган мушрикларга айтинг: "Осмонлару ердаги Аллоҳнинг ягоналиги ва қудратига далолат қилувчи нарсаларга назар солинглар. Иймон келтирмайдиган қавмга оят-аломатлар ҳам, ҳужжат-далиллар ҳам, огоҳлантирувлар ҳам фойда бермас. Чунки улар саркашлик билан куфрда қотиб қолган кимсалардир".
(102) Анави ҳақни ёлғонга чиқараётган кимсалар ўзларидан олдинги ҳақни ёлғон дегувчи умматлар бошига тушган азобдан бошқа нарсани кутмаяптилар. Айтинг: «Кутаверинглар. Мен ҳам сизлар билан бирга кутгувчиларданман».
(103) Кейин уларни азобга дучор қилиб, пайғамбарларимиз ва иймон келтирган зотларга эса нажот берурмиз. Қавмига етган мусибат уларга етмас. Олдинги пайғамбарлар ва мўминларга нажот берганимиздек, Муҳаммад алайҳиссалом ва у кишининг саҳобаларига ҳам ҳақиқий, чин, мустаҳкам нажот берурмиз.
(104) Эй Пайғамбар, айтинг: «Эй инсонлар, сизларни чақираётганим тавҳид динидан шубҳаланаётган бўлсангиз, мен сизларнинг динингиз бузуқ дин эканига аминман ва сизларнинг бутларингизга ибодат қилмайман. Бутларки, сизлар Аллоҳни қўйиб, ўшаларга сиғиняпсизлар. Балки мен сизларнинг жонингизни оладиган Аллоҳга ибодат қилурман. У Зот мени содиқ мўминлардан бўлишга буюрган".
(105) Парвардигорим мени ҳақ дин устида барқарор туришга, бошқа динлардан юз ўгиришга буюрган ва мушрик бўлишдан қайтарган.
(106) Эй Пайғамбар, Аллоҳни қўйиб, бут ва санамларга сиғина кўрманг. Улар фойда ҳам, зарар ҳам келтира олмайдилар. Уларга ибодат қиладиган бўлсангиз, ўзининг ҳаққига ҳам, Аллоҳнинг ҳаққига ҳам тажовуз қилган золимлардан бўлиб қолишингиз муқаррар.
(107) Эй Пайғамбар, агар Аллоҳ сизга бирон синов юборса ва сиз уни ўзингиздан даф қилмоқчи бўлсангиз, билингки, уни Аллоҳнинг ўзидан бошқа ҳеч кимса кетказа олмас. Агар сизга бир яхшиликни, фаровонликни ирода қилса, Унинг фазлини рад қила оладиган бирон кимса йўқдир. Фазлу марҳаматини Ўзи истаган бандаларидан дариғ тутмас. Бирон кимса У Зотни бирон ишга мажбур қила олмас. У тавба қилган бандаларига Кечиримли ва Раҳмлидир.
(108) Эй Пайғамбар, айтинг: "Эй инсонлар, сизларга Парвардигорингиз тарафидан Қуръон нозил қилинди. Ким ҳидоят йўлига юриб, унга иймон келтирса, ўзига фойда. Зеро, Аллоҳ бандаларининг тоатидан беҳожатдир. Ким адашса, ўзига зарар, холос. Чунки банданинг маъсияти Аллоҳга зарар қилмайди. Мен сизларнинг амалларингизни сақлаб турадиган, улар учун ҳисоб берадиган қўриқчи эмасман".
(109) Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз тарафидан ўзингизга ваҳий қилинган фармонларга эргашинг, уларга амал қилинг ҳамда қавмингиздаги сизга ва етказаётган рисолатингизга қарши чиқаётганларнинг озорларига сабр қилинг. То Аллоҳ сизни шу дунёда ғолиб қилиш, уларни эса кофир ҳолида ўлсалар, охиратда азоблаш ҳақидаги ҳукмини чиқаргунига қадар шу тахлит давом этинг.