Ушбу маърузалар тўплами “Тобеинлар ҳаётидан лавҳалар” номли китобдан олиб борилгандир. Тобеинлар асри саодатда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламга яқин даврда яшаб, саҳобалардан таълим олган солиҳ инсонлардир.

1. Тобеинлар ҳаётидан лавҳалар деган силсиланинг ушбу бўлимида улуғ тобеин Ато ибн Аби Рабоҳ раҳимаҳуллоҳнинг ҳаётидан баъзи лавҳалар баён қилинади. 2. Тобеинлар ҳаётидан лавҳалар деган силсиланинг ушбу бўлимида улуғ тобеин Омир ибн Абдуллоҳ ат-Тамимий раҳимаҳуллоҳнинг ҳаётидан баъзи лавҳалар баён қилинади.

Ушбу маърузада Қуръони Каримдаги “Чумоли қиссаси” ва ундан олинадиган ибратлар ҳақида сўз боради.

Ушбу дарсларда Ухдуд эгалари, мўмин бола ва золим подшоҳ ҳақидаги ҳадиснинг шарҳи ва ундан олинадиган фойдалар ва ибратлар ҳақида сўз юритилади.

Ушбу маърузада оламнинг яратилиш тарихи ҳамда Одам Ато ва Момо Ҳавонинг яратилиши ҳақида сўз боради.

Ушбу маърузада Умар ибн Абдулазиз раҳимаҳуллоҳнинг ҳаётлари, халифалик даврлари ва бошқарувдаги адолатларидан лавҳалар баён қилинади.

Ушбу маъруза солиҳ инсон Луқмони Ҳакимнинг ўғлига қилган панд-насиҳатлари ва уларнинг тарбиявий жиҳатлари борасида сўз юритилади. Дарҳақиқат, бу васиятлар ихлос, ота-онага яхшилик қилиш ва инсонлар билан гўзал муомалада бўлиш каби ҳар бир ота фарзандига ўргатиши лозим бўлган тарбия услуби ва намунаси ҳисобланади.

1. “Андалус фатҳи” номли дарсларнинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Муқаддима;– Нима учун тарих?– Андалус тарихини танлаш сабаби;– Андалус ҳақида; 2. “Андалус фатҳи” номли дарсларнинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Бани Умайя тарихига чизгилар;– Андалус фатҳидан олдин;– Мусо ибн Нусайр сийрати;– Жизя ҳақида; 3. “Андалус фатҳи” номли силсиланинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Мағриб фатҳи асносида йўл қўйилган хатолар;- Андалус фатҳи қийинчиликлари; 4. “Андалус фатҳи” номли силсиланинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- “Барбате водийси” жанги;- Жанг натижалари;- Кемалар ёндирилганлиги ҳақиқатми? 5. “Андалус фатҳи” номли силсиланинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ишбилия, Эсиха ва бошқа шаҳарлар фатҳи;- Мусо ибн Нусайрнинг юришлари;- Абдулазиз ибн Мусонинг юришлари; 6. “Андалус фатҳи” номли силсиланинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Олийҳиммат инсон;- Мусо ибн Нусайр ва Ториқ ибн Зиёднинг Дамашққа чақирилиши;- Андалусда фатҳларнинг тўхташи ва хулосаси;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Қурайшнинг фазилати; – Қурайш сурасининг шарҳи; – Қадрига етилмайдиган икки неъмат ҳақидаги ҳадис шарҳи;

Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: 1. – Кириш;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг насаби ва фазилати;– Унинг мусулмон бўлиши;– Халифалик билан байъат қилиниши;– Унинг сиёсати; 2. – Усома аскарининг жўнатилиши;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг Усома аскарига васияти;– Ридда ҳаракати ва Абу Бакрнинг унда тутган ўрни;– Исломий фатҳлар;– Рум ва Форсга қарши жанг; 3. – Ярмук жанги;– Жанг жараёни ва натижаси;– Абу Бакр разияллоҳу анҳунинг касал бўлиши ва вафоти; 4. – Умар разияллоҳу анҳунинг насаби ва фазилати;– Умарнинг мусулмон бўлиши;– Халифаликнинг Умарга битим бўлиши;– Қодисия жанги; 5. – Мадоин фатҳи;– Наҳованд жанги (ҳижрий 21-сана);– Наҳованд жангидан олинган дарслар; 6. – Шом фатҳи;– Байтул Мақдиснинг фатҳ қилиниши;– Миср фатҳи;– Умар амалга оширган ислоҳотлар;– Ҳижрий тарихнинг йўлга қўйилиши;– Умарнинг шаҳид бўлиши; 7. – Усмон разияллоҳу анҳунинг насаби;– Мусулмон бўлиши;– Халифалик билан байъат қилиниши;– Қуръоннинг қурайш лаҳжасига жамланиши; 8. – Усмон разияллоҳу анҳу даврида фатҳларнинг кенгайиши;– Фитна ҳақида қисқача маълумот ва яҳудий Абдулллоҳ ибн Сабаънинг ундаги роли;– Аҳли суннанинг фитнадан тутган ўрни;– Усмоннинг фитнага қарши тургани;– Усмон разияллоҳу анҳунинг шаҳид бўлиши; 9. – Али разияллоҳу анҳунинг насаби ва исломи;– Халифалик байъат қилиниши;– Али разияллоҳу анҳу давридаги муҳим ҳодисалар;– Жамал жанги; 10. – Сиффийн жанги;– Ҳакам сайлаш қиссаси;– Али билан Хаворижлар ўртасидаги воқеалар;– Наҳравон жанги;– Али разияллоҳу анҳунинг шаҳид бўлиши; 11. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавий Исломий давлатининг тикланиши;– Муовия разияллоҳу анҳуга байъат қилиниши;– Муовия ибн Аби Суфённинг таржимаи ҳоли, насаби ва фазилати;– Унинг сиёсати ва ислоҳотлари;– Унинг давридаги фатҳлар;– Язид ибн Муовияга подшоҳликнинг топширилиши;– Муовия разияллоҳу анҳу вафот этиши; 12. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Язид ибн Муовия таржимаи ҳоли, насаби ва фазилати;– Ҳусайн разияллоҳу анҳунинг Язидга қарши чиқиши ва ўлдирилиши;– Карбало жанги;– Мадина аҳлининг фитнаси;– Макканинг қамал қилиниши; 13. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Абдулмалик ибн Марвон халифаликка қандай эришди;– Халифа Адбуллоҳ ибн Зубайрнинг ўлдирилиши ва қадри;– Абдулмалик ибн Марвон давридаги фатҳлар;– Абдулмалик ибн Марвоннинг ўлими ва тақдири; 14. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Валид ибн Абдулмаликнинг даври;– Унинг ислоҳотлари;– Унинг давридаги фатҳлар:– Қутайба ибн Муслим ва Мавороуннаҳр шаҳарларининг фатҳ қилиниши;– Муҳаммад ибн Қосим ва Синд диёрининг фатҳ қилиниши;– Мусо ибн Нусайр ва Андалуснинг (Испания ва Португалиянинг) фатҳ қилиниши;– Валид ибн Абдулмаликнинг вафоти ва тақдири;– Сулаймон ибн Абдулмалик даври; 15. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умар ибн Абдулазизнинг насаби, улғайиши ва тарбияси;– Ҳижозга волий бўлиши;– Халифалиги ва қилган ишлари;– Зоҳидлиги, тақвоси ва халқини ардоқлаши;– Вафоти;– Ҳишом ибн Абдулмалик даври; 16. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Шиалар;– Хаворижлар;– Ямомадаги хаворижлар давлати; 17. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавийлар давлатининг қулаши сабаблари;– Маданий ҳолат: Сиёсий низом, халифалик, ҳожиблик, бошқарув низоми, ўша даврдаги катта вилоятлар; 18. Аудио лавҳанинг ушбу бўлими қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Умавийлар давлати давридаги маданий ҳолат;

Дарснинг ушбу қисми қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Умар ибн Абдулазизнинг насаблари; – Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳунинг хонодонида улғайиши; – Умар ибн Абдулазизнинг Мадинага волий бўлиши; – Унинг Умавийлар хилофатига халифа этиб сайланиши; – Умар ибн Абдулазизнинг адолатидан наъмуналар; – Унинг зоҳидлиги ва тавозеси;

1. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Тарихни ўрганишнинг аҳамияти;• Мўғиллар зоҳир бўлган вақтида содир бўлган воқеаларнинг, хозирги кунимиздаги воқеаларга ўхшаш томонлари;• Мўғиллар оёққа турган вақтда оламнинг аҳволи;• Мўғиллар оёққа турган вақтда ислом умматининг ҳолати;• Мўғиллар оёққа турган вақтда салбчиларнинг ҳолати 2. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Мўғилларнинг келиб чиқиши;• Мўғилларнинг ўзига хос белгилари;• Кофирларни ислом зиддига бирлашиши;• Мўғилларнинг Хоразм давлатига ҳужуми;• Мусулмонларнинг мўғиллар қаршисида мағлуб бўлиши сабаблари;• Мўғилларнинг Хоразм давлатига ҳужум қилишининг сабаблари; 3. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Қозоғистон ва Бухорога мўғиллар ҳужуми;– Бухорони қирғин қилиниши– Мўғил ҳодисасига Ибнул Асир –раҳимаҳуллоҳ–нинг муқаддимаси– Самарқандни босиб олиниши;– Муҳаммад ибн Хоразмшоҳни мўғил изқуварларидан қочиши 4. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Муҳаммад ибн Хоразмшохнинг таржимаи холи ва енгилиш сабаблари;– Мазандарон, Рой, Қозвин, Арманистон ва Грузияга мўғиллар босқини;– Мўғилларнинг Фарғона водийси, Термиз шаҳри ва Кулоба қалъасини яксон қилиши;– Хуросон ерларига мўғиллар ҳужуми;– Мўғилларнинг Насо шаҳрига лашкар тортиши;– Мўғиллар Марва шаҳрига юриши ва унинг аҳлини яксон қилиши 5. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: • Мўғилларнинг Нишопур шаҳри ва унинг халқини яксон қилиши• Ҳирот шаҳрини вайрон ва унинг халқини йўқ қилиниши• Хоразм диёрига мўғиллар босқини• Жалолиддин Хоразмшоҳ сийрати• Балқ жанги• Қобул(Парвон) жанги• Қобул(Парвон) жангидан тушган ғаниматлар устидаги ихтилоф сабабидан мусулмонларнинг бўлиниб кетиши 6. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Жалолиддин Мангубердининг мўғил қўшинларидан қочиши;– Мўғилларнинг Афғонистон диёрини босиб олиши;– Мўғилларнинг Мерага шаҳрини эгаллаши;– Ҳижрий 618 йилда мўғилларнинг Аббосийлар хилофатига ҳужум қилишдаги тараддуди;– Мўғилларнинг Табризга ҳужум қилишдан бош тортишларининг сабаби;– Мўғилларнинг Доғистон, Чеченистон ва Россиянинг жануби-ғарбини эгаллаши 7. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Ҳижрий 620 йилда содир бўлган энг муҳим воқеалар;– Мўғилларнинг Россияда Болгарлар қаршисида мағлубиятга дучор бўлиши; – Ибн Ҳоким Анадолнинг Грузия мамлакатига ҳоким бўлиш илинжида насронийликни қабул қилиши;– Ғиёсиддин ибн Хоразмшоҳнинг Эрон ва унинг атрофидаги ҳудудларга ҳукмрон бўлиши – Форс минтақасининг Ғиёсиддин билан Саъдуддин ибн Дакла ўртасидатақсимланиши;– Эронда мўғил-татарлар мусулмонларни қатл қилиши;– Чигирткаларнинг чиқиши ва қурғоқчилик келиши; 8. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Жалолиддин Мангубердининг Эронга ҳукумрон бўлиши ва Аббосийлар халифалигини ағдаришга ҳаракат қилиши;– Чингизхоннинг ўлими;– Мусулмонларнинг байтул Мақдисни насронийларга топшириши;– Мўғил-татарларнинг Жалолиддин Мангуберди давлатига ҳужум қилиши ва унинг ўлдирилиш қиссаси;– Мўғил-татарларнинг Азарбайжонни босиб олиши;– Мусулмонларнинг мўғил-татарлар олдида енгилишига олиб келган сабаблар 9. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Аллома Ибнул Асир –раҳимаҳуллоҳ–нинг оламдан ўтиши;– Мўғуллар Арманистон, Грузия, Чеченистон ва Доғистонни забт этиши;– Ғарбга мўғул юриши;– Украина, Польша, Венгрия, Словакия ва Хорватияга мўғуллар истелоси;– Ҳижрий 639 йилда оламнинг аҳволи;– Гуюк ибн Ўқтой хоқонлиги;– Мангухон хоқонлиги; 10. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Ҳулагунинг Аббосийлар хилофатига жанг учун тайёргарлиги;– Ҳулагу банд бўлган тўртта масала:– Пойдеворни яхшилаш;– Сиёсий ва дипломатик тайёргарлик 11. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Маънавий жанг;– Аббосийлар армиясининг кучсизланиши;– Мўғул қўшинининг Ироққа ҳужум қилишга ҳозирланиши;– Исмоилия тоифасини қиличдан ўтказилиши;– Мўғул босқини вақтида Боғдоднинг аҳволи;– Халифа Мустаъсим Биллаҳнинг аҳволи; 12. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Боғдод ҳукуматининг аҳволи;– Боғдод халқининг ҳолати;– Боғдод қамали;– Мўғуллар билан Аббосийлар хилофати ўртасидаги музокаралар;– Боғдоднинг ўққа тутилиши;– Халифанинг хўрланиши; 13. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Халифанинг ўлими;– Боғдод кутубхонасининг оқибати;– Тарихда Ислом кутубхоналарининг мунтазам талофат кўргани;– Боғдодга ўт қўйилиши;– Боғдод аҳлининг баъзиларини тирик қолдирилиши;– Муаййиддин Алқамийнинг Боғдодга ҳоким қилиниши;– Боғдод ағдарилишининг асорати; 14. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Баъзи мусулмон амирларнинг мўғулларга яқинлашуви;– Майяфариқин шаҳри қамали;– Носир Юсуф билан Ҳулагунинг алоқасини ўзгариб қолиши;– Ҳулагунинг мактуби; 15. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Носир Юсуфнинг жиҳодга даъвати;– Ҳулагунинг Ҳалабга йўналиши;– Ҳалаб шаҳрининг қамал қилиниши;– Майяфариқин шаҳри ишғоли;– Ҳалабнинг таслими ва Ҳалаб қалъасининг ишғоли; 16. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Солиҳ Нажмуддин Айюб волийлиги;– Шом ва Миср ўртасидаги уруш;– Хоразм қўшинининг ажралиши;– Мамлуклар қиссаси;– Еттинчи салиб юриши;– Туроншоҳнинг ҳокимлиги ва ўлими қиссаси; 17. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Мамлуклар ҳукмронлиги;– Шажаратуд-Дурнинг ҳукмронлиги;– Мамалик муъиззиянинг шаклланиши;– Фарисуддин Ўқтойнинг ўлдирилиши;– Баҳрий мамлуклар сардорларининг Шомга қочиши;– Подшо Муъиз ўлдирилиши қиссаси ва қотилининг оқибати;– Нуруддин Алининг ҳукмронлиги; 18. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Қисқача Қутуз раҳимаҳуллоҳ ҳақида;– Нуруддин Али ҳокимлиги даврида Мисрдаги аҳвол;– Карак амирининг Мисрга ҳужуми;– Сайфуддин Қутузнинг Мисрга волий бўлиши;– Сайфуддин Қутуз даврида Мисрнинг аҳволи;– Қутуз раҳимаҳуллоҳнинг саъй-ҳаракати; 19. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Мўғулларга қарши жангга тайёргарлик;– Миср ва Шомни бирлаштириш ҳаракати;– Шом амирларининг тутган ўрни;– Ҳижрий 658 йилнинг бошларигача бўлган босқич;– Миср халқининг аҳволи;– Мисрликлар ва Мамлуклар ҳаётида шайх Изз ибн Абдуссалом раҳимаҳуллоҳнинг тутган ўрни; 20. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Ҳулагунинг малик Музаффар Қутузга йўллаган мактуби;– Мўғул элчиларининг ўлдирилиши;– Исломда эчилар ўлдирилишининг ҳукми;– Ислом лашкарининг жангга ҳозирлиги;– Мисрдаги иқтисодий, моддий қийинчиликлар; 21. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Шайх Изз ибн Абдуссалом раҳимаҳуллоҳнинг фатвоси;– Қутуз ва амирларнинг мўғулларни қаршилаб олиш борасидаги фикрлари;– Акко муаммоси;– Мусулмон қўшиннинг покланиши; 22. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Миср лашкарининг Ғазога отланиши;– Ғазо жанги;– Мусулмонлар билан Акко салибчилари орасидаги сулҳ;– Китбуганинг мусулмон лашкар қаршисидаги аҳволи;– Соримуддин Ойбекнинг мусулмонларга йўллаган элчиси;– Ҳижрий 658 йил 25 рамазон куни воқеалари;– Ислом лашкари муқаддимасининг Айн-Жалутга тушиши; 23. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Довулчилар гуруҳининг жанг майдонидаги ўрни;– Айн-Жалут маъракасининг бошланиши;– Мўғул қувватининг Айн-Жалут водийсига тамоман кириши;– Мўғул лашкарининг қуршовда қолиши;– Қутузнинг жанг майдонига кириши;– Мўғул қўмондони Китбуганинг ўлдирилиши;– Мўғулларнинг мағлубияти ва Айн-Жалутдан қочиши;– Бейт-Шеан жанги;– Қутуз раҳимаҳуллоҳ Ислом мезонида; 24. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Айн-Жалут жангидан олдин мўғулларнинг мусулмонлар устидан ғолиб бўлиш сабаблари;– Дамашқнинг мўғуллардан озод қилиниши;– Дамашққа Нажмуддин Абу Бакр ибн Суннийнинг қози этилиши;– Шомнинг мўғуллардан озод қилиниб, Миср билан бирлашиши;– Қутузнинг Шомга амирлар тайин қилиши;– Айн-Жалут маъракасининг самаралари; 25. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Айн-Жалут маъракасининг самаралари;– Айн-Жалутда нусрат сабаблари; 26. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:– Мағлубиятимиз сабаблари;– Носир Юсуф Айюбийнинг ниҳояси;– Қутузнинг ўлими қиссаси;

Ушбу дарсда ҳадисларда ворид бўлган бази қиссалар жумладан "Асҳобул Ухдуд" қиссаси "Иброҳим алайҳиссалом ва Намруд" ва бошқа қиссалар баён қилинади.

Қуйида шайх Абдурофе Имом барчамизга маълум бўлган кичкина махлуқ чумоли ва унинг ҳиммати ҳамда ундан олинадиган дарслар ҳақида сўз юритилади

Ушбу аудиода Каҳф аҳли қиссаси баён қилинади

Қуйида шайх Абу Яҳё пайғамбарлар қиссаси туркумидан олиб бораётган дарсларида давом этиб унда ёсин сураси ва бошқа манбаълардан фойдаланиб Росс ва Самуд асҳоби қиссаси баён қилинади.

Қуйида Имом Ибнул-Жавзий раҳимаҳуллоҳнинг “Сифатус-Сафваҳ” номли буюк авлиёлар сийратларига бағишланган китобларидан бўлиб ўтаётган дарслар қўйиб борилади

Имом Ибнул-Жавзий раҳимаҳуллоҳнинг “Сифатус-Сафваҳ” номли буюк авлиёлар сийратлари ҳақидаги китобларининг муқаддимаси шариҳи.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни кўрмаган бўлсалар ҳам у зотнинг сифатларини олдиндан ўқиб билишган, охир замон Пайғамбарининг зоҳир бўлишларини интизорлик билан кутишган. Шундай инсонлардан айримларини кейинчалик Расулуллоҳ ҳам эслаганлар ва уларнинг жаннатга киришларини айтиб башорат берганлар. Ҳозир шулар ҳақида гапирамиз. Зеро, уларнинг ҳаётларида бугунги кун инсонлари учун ибратлар бор. • Ал Қус ибн Соида; • Зайд Ибн Амр; • Варақа ибн Навфал.

Умар ибн Абдулазиз ҳаётидан лавҳалар.