Фиқҳ ва фиқҳий билимлар

Ушбу дарслар силсиласи толиби илмлар ва оммага мўлжалланган бўлиб, аллома Муҳаммад Сулаймон Ашқарнинг “ал-Возиҳ фи усулил фиқҳ” китоби асосида олиб борилган.

Ушбу маърузада аёлларнинг исломдаги ўрни ҳақида сўз боради. Дарҳақиқат, ислом аёлларни қардни кўтарди, ҳақ-ҳуқуқларини бериб, ҳурматини жойига қўйдики, исломдан олдинги бирорта жамиятда бу нарсанинг назири кўрилмаган.

Ушбу маърузада ота-она, фарзанд ва аҳли аёлининг ҳаққига риоя қилишлик, фарзанд тарбиясига эътиборли бўлишлик ва фарзанд тарбиясига таъсир қиладиган омиллар ҳақида сўз боради.

Исломий одоблар ҳақидаги суҳбатларнинг ушбу бўлимида бугунги кунимизда ҳар бир киши билиши лозим бўлган масала — савдо одоблари ҳақида сўз боради.

Исломий одоблар ҳақидаги суҳбатларнинг ушбу бўлимида савол ва фатво сўраш, жавоб ва фатво бериш одоблари ҳақида сўз боради.

Ушбу маърузада ҳажга боришдан олдин, ҳаж сафари асносида ва ҳаж ибодатига алоқадор бўлган баъзи одоб-ахлоқлар ҳақида сўз боради.

Ушбу маърузада мусулмоннинг мусулмон биродари устидаги ҳақларидан бири бўлган агар вафот этса, унинг жанозасига эргашишлик ва унинг одоблари ҳамда жанозанинг баъзи аҳкомлари ҳақида сўз боради.

Ушбу дарслар силсиласи устоз Муҳаммад Луқмон Аъзомий Надавийнинг “Пайғамбар ҳадисларидан тарбия дарслари” номли китоби асосида олиб борилади. Бу китоб ҳадиси шарифлар мажмуасини, уларнинг шарҳларини ва ўша ҳадислардан олинадиган тарбиявий дарсларнинг изоҳларини ўз ичига олади.

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Инсониятнинг яратилишидан кўзланган асосий мақсад; – Наҳл сурасининг 36-оятининг шарҳи; – Солиҳ ҳамроҳ ва ёмон улфат; – Фурқон суросининг 27-29 - оятларининг шарҳи: “Ўлим бўлсин менга, қанийди мен фалончини дўст тутмаганимда эди”; – Солиҳ кишилар ва яхши инсонлар билан ҳамсуҳбат бўлишнинг самаралари.

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Зулҳижжа ойининг аввалги ўн кунида қилинадиган солиҳ амалларнинг фазилати; – Бу кунларда рўза тутишнинг, айниқса арафа куни рўзасининг фазилати; – Қурбонлик аҳкомлари;

1. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Биринчи ҳадис шарҳи: Аёл кишининг уйида қарор топиб ўтириши, у учун ҳатто масжидга чиқишидан ҳам яхшироқлиги;- Аёл кишининг уйида ўтиришидаги фойдалар; 2. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Иккинчи ҳадис шарҳи: Аёл кишининг уйидан чиқишига изн берилган ҳолатлар: - масжидга жамоат намози учун, - шаръий илм олиш мақсадида, - ҳайит намозлари учун, - никоҳ тўйларига, - диний ва дунёвий эҳтиёжлари учун чиқишлари; 3. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Учинчи ҳадис шарҳи: Аёл кишининг кўчага чиқишидаги ёмонликларнинг баёни; 4. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Тўртинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши уйидан фақат эрининг изни билангина чиқиши;- Агар эри рухсат бермаса, чиқиши жоиз эмаслиги; 5. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Бешинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг масжидга ёки ундан бошқа жойга чиқаётган пайтида атир ва шу каби хушбўй нарсалардан ман қилинганлиги; 6. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Олтинчи ҳадис шарҳи: Аёлларни уйларидан чиқаётган пайтларида зийнатларидан ман қилинганлиги; 7. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Еттинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг маҳрамсиз сафар қилишдан қайтарилганлиги; 8. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Саккизинчи ҳадис шарҳи: Масжидда аёллар учун бир эшикни хослашлик; 9. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Тўққизинчи ва ўнинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг эркакларга аралашмай тавоф қилишлари; 10. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн биринчи ҳадис шарҳи: Эркакларнинг бегона аёлларнинг ҳузурларига киришдан қайтарилгани; 11. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн иккинчи ва ўн учинчи ҳадис шарҳи: Аёлларга хос илм мажлиси қуриш ва эҳтиёж бўлганда уларни эркаклардан ажратиб дарс бериш;- Аёлларсиз фақат эркакларнинг жанозани кўтаришлари; 12. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн тўртинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг чўмиладиган ҳавзаларга ва шунга ўхшаш жойларга киришдан ман қилинганлиги; 13. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн бешинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бошқа бир аёлнинг баданини ушлаб кўриб ёки кўриб, сўнгра уни ўзининг эрига сифатлаб беришнинг ман қилинганлиги; 14. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн олтинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг бегона эркаклар ҳузурида беҳожат гапиришдан қайтарилганлиги; 15. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн еттинчи ҳадис шарҳи: Овозни кўтариб уввос солиб йиғлашнинг ҳаромлиги ва унсиз йиғлашнинг жоизлиги; 16. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн саккизинчи ҳадис шарҳи: Фитнадан омонда бўлинадиган бўлса, эркакларнинг аёлларга, аёлларнинг эркакларга салом беришининг жоизлиги; Бунда “ассаламу алайкум” дейиш назарда тутилаяпти, қўл бериб кўришиш эмас! 17. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўн тўққизинчи ҳадис шарҳи: Эркакларнинг аёлларга, аёлларга эҳтиёжи бўлса, шубҳа бўлмаган ҳолатда гапиришининг жоизлиги; 18. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бирон яхши одамга менга уйланасизми, деб ўзини таклиф қилишининг жоизлиги (1-қисм). 19. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бирон яхши одамга менга уйланасизми, деб ўзини таклиф қилишининг жоизлиги (2-қисм). 20. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи биринчи ҳадис шарҳи: Аёл киши ўзи хоҳламаган одамга турмушга чиқишга мажбур қилинмайди. Агар валийси уни изнисиз турмушга берадиган бўлса ва у бу турмушни ёқтирмаса унинг никоҳи қайтарилади; 21. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи иккинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши эрига у вафот қилгандан кейин турмушга чиқмайман деб шарт қилиши бўлмайди; 22. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи учинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бирон сабабсиз эридан талоқ ёки хулъни сўрашининг ҳаромлиги; 23. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи тўртинчи ҳадис шарҳи: Никоҳ тўйи ва шу кабиларда ёш қизларнинг дуф чалиши ва қўшиқ айтиши ва эркаклар буни тинглашининг жоизлиги; 24. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи бешинчи ҳадис шарҳи: Эрнинг аёл устидаги ҳаққининг жуда улкан эканлиги (1-қисм); 25. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи бешинчи ҳадис шарҳи: Эрнинг аёл устидаги ҳаққининг жуда улкан эканлиги (2-қисм); 26. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи олтинчи ҳадис шарҳи: Эрнинг тўшагини тарк қилган аёл то қайтгунича ёки тонг оттиргунича фаришталар уни лаънатлашлари; 27. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи еттинчи ҳадис шарҳи: Эрига нонкўр бўлишнинг ҳаромлиги; 28. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи саккизинчи ҳадис шарҳи: Эр аёлини гуноҳ ишга чорласа, аёлнинг бўйин товлашининг ва итоат қилмаслигининг лозим бўлиши; 29. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Йигирманчи тўққизинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши учун ўз молидан ҳиба ёки ато қилиши фақат эрининг изни билан жоиз бўлиши; 30. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўттизинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши эри ва унинг қарамоғидагиларнинг хизматини қилиши ҳақида; 31. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўттиз биринчи ҳадис шарҳи: Аёл ва фарзандларнинг нафақаси эрнинг зиммасига фарздир (1-қисм). 32. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:- Ўттиз биринчи ҳадис шарҳи: Аёл ва фарзандларнинг нафақаси эрнинг зиммасига фарздир (2-қисм). 33. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз иккинчи ҳадис шарҳи: Чиройли бўлиш ва зийнатланиш учун Аллоҳ таоло яратган нарсаларни ўзгартиришнинг ҳаромлиги. 34. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз учинчи ҳадис шарҳи: Аёлларни васфлаб турадиган тор кийимларни ёки ортидаги нарсани кўрсатиб турадиган юпқа кийимларни ёки жисмнинг ҳаммасини ўраб турмайдиган калта кийимларни кийишдан ва сочларини бошларининг устига катта қилиб тўплаб олишларидан қайтариш ва бу ишларнинг уларга ҳаром эканлиги ҳақидаги боб. 35. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз тўртинчи ҳадис шарҳи: Аёлларни соч улаш, уни қалбакилаштириш, уни зиёдалаштириб кўпайтириш ва унга соч қўшиб кўпайтиришдан қайтариш ва бу ишлар яҳудларнинг ахлоқидан эканлиги ҳақидаги боб. 36. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз бешинчи ҳадис шарҳи: Аёлларни либосларда сохтакорлик қилишдан ва ўзида бўлмаган нарса билан мақтанишдан қайтариш ҳақидаги боб. 37. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз олтинчи ҳадис шарҳи: Aёлларнинг баланд пошнали пояфзалларни кийишлари ва бу яҳудия аёлларнинг ишлари экани ҳақидаги боб. 38. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз еттинчи ҳадис шарҳи: Ҳажда ёки бошқа вақтда аёллар сочларини қиришдан қайтарилганликлари ҳақидаги боб. 39. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз саккизинчи ҳадис шарҳи: Аёлларнинг қўл ва оёқларини хинага бўяшлари ҳақидаги боб. 40. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз тўққизинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бегона эркаклар ҳузурида юзини беркитиши, агар бегона эркак бўлмаса, юзини очишлигининг мумкинлиги ҳақидаги боб. 41. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Ўттиз тўққизинчи ҳадис шарҳи: Аёл киши бегона эркаклар ҳузурида юзини беркитиши, агар бегона эркак бўлмаса, юзини очишлигининг мумкинлиги ҳақидаги боб. 42. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Қирқинчи ҳадис шарҳи: Аёллар учун ипак кийиб, тилла тақиб зийнатланишнинг жоизлиги ҳақидаги боб. 43. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Қирқ биринчи ҳадис шарҳи: Аёллар учун масхар ва шунга ўхшаш рангларга бўялган кийимларни кийишнинг жоизлиги ҳақидаги боб. 44. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Қирқ иккинчи ҳадис шарҳи: Аёлларни бегона эркакларга тилла ва кийимлардан иборат зийнатларини кўрсатишдан огоҳлантириш ҳақидаги боб. 45. Ушбу дарс қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади:Қирқ учинчи ҳадис шарҳи: Либосда, ҳаракатларда, сўзлашда ва шу каби ишларда аёлларнинг эркакларга ўхшашининг ҳаромлиги ҳақидаги боб.

Ушбу маърузада қуйидаги мавзулар ҳақида сўз боради: – Поклик иймоннинг ярмидир; – Фақат пок амалларнинг қабул бўлиши; – Ҳалол покиза нарсалардан ейиш;

Ушбу маърузада қуйидаги мавзулар ҳақида сўз боради: – Фарзанд тарбияси; – Фарзанд ҳақ-ҳуқуқлари; – Солиҳ фарзанд сўраб дуо қилиш; – Гуноҳи кабиралар: етти ҳалок қилувчи гуноҳлар;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Рамазон рўзасига тааллуқли аҳкомлар: – Рамазон ҳилолини кўриш; – Рамазон рўзасига ният қилиш кайфияти; – Сафарда рўза тутиш ҳукми; – Қариялар ва беморларнинг рўзаси; – Ҳайз ва нифосдаги аёлларнинг рўзасининг ҳукми; – Ҳомиладор ва эмизикли аёлларнинг рўзасининг ҳукми; 2- – Рўзани бузадиган амаллар: Қасддан ейиш ва ичиш, озиқлантирувчи уколларни олиш,Рамазон кундузида аёли билан яқинлик қилиш, ҳайз ва нифос; – Рўзани бузмайдиган амаллар: Жунуб бўлиш, шаҳватсиз аёлини ўпиш, ғусл қилиши, таомнинг таъмини татиб кўриш, мисвок ишлатиш, сўлакни ютиш, кўз ва қулоқ томчи дориларини қўллаш, тиш қонаши, бурун қонаши;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Рўзанинг фарз қилинишидаги ҳикматлар; – Рамазон рўзасининг Исломдаги ўрни; – Рамазон рўзасининг фазилати; – Рамазонда ғанимат билиш керак бўлган амаллар;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Шаръий талоқ;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Оллоҳ таоло одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Ўзим берурман, ҳадисининг шарҳи; – Рўзадор кишининг одоби; – Рўзанинг ҳукмлари;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: – Шаъбон ойининг фазилати; – Бақара сураси 183-оятининг шарҳи; – Рамазонда рўза тутмаган одамнинг ҳукми; – Рўзага тааллуқли ҳукмлар;

Ушбу маъруза қуйидаги мавзуларни ўз ичига олади: 1- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (542, 543, 544, 545) ҳадислар шарҳи: – Рамазон ҳилолини кўришда бир кишининг гувоҳлиги; – Рамазон рўзаси учун кечқурун ният қилиб ётишнинг вожиблиги; 2- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (546, 547, 548, 549) ҳадислар шарҳи: – Ифторликни аввалги вақтида қилишнинг мустаҳаблиги; – Саҳарликда барака бор; – Ифторлик қилиш мустаҳаб бўлган нарсалар; 3- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (550, 551, 552) ҳадислар шарҳи: – Улама рўза тутишдан қайтарилганлиги; – Рўза тутиб, ёлғон сўз ва ёлғон гувоҳлик беришдан тийилмаган кишининг рўзаси; – Рўзадор киши жуфти ҳалолини ўпса бўладими; 4- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (553, 554, 555, 556) ҳадислар шарҳи: – Фитратдаги суннатлар; – Рўзадор киши ҳижома қилиши жоизми?; – Рўзадор киши сурма қўйса бўладими?; 5- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (557, 558) ҳадислар шарҳи: – Рўзадор кишининг эсидан чиқариб еб-ичиб қўйиши рўзасига зарар бермайди; – Қусган кишининг рўзаси очиладими?; 6- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (559, 560) ҳадислар шарҳи: – Сафарда рўза тутиш; – Сафарга отланган киши рўзасини қаерда очади?; 7- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (561, 562, 563, 564) ҳадислар шарҳи: – Кимлар рўзанинг фидясини беради?; – Рўзанинг каффорати кимга лозим бўлади?; 8- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (565, 566) ҳадислар шарҳи: – Назр рўзаси; – Нафл рўзалар (арафа, ашуро, шаввол ойидан 6 кун)нинг фазилати; 9- – Булуғул маром китобининг рўза бобидан (567, 568, 569) ҳадислар шарҳи: – Оллоҳ йўлида бир кун тутилган рўзанинг фазли; – Ойнинг 13, 14, 15-кунларида рўза тутишнинг фазилати;