قۇرئان كەرىم تەپسىرى ۋە ئۇنىڭغا دائىر بىلىملەر

«قۇرئان كەرىمدىن ئاخىرقى ئۈچ پارىسىنىڭ تەپسىرى ۋە مۇسۇلمانلار ئۈچۈن مۇھىم بولغان ھۆكۈملەر» ناملىق بۇ ئەسەر ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ھازىرگە قەدەر 22خىل تىلدا تەرجىمە قىلىنىپ نەشىر قىلىندى ۋە ئاللاھنىڭ پەزلى بىلەن ئۇيغۇرلارمۇ بۇنىڭدىن ئۆز نېسىۋىسىنى ئالدى. بۇ كىتاپ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ مۇسۇلمانلىرىنىڭ ﺋﯚﺯ ﺩﯨﻨﯩﻨﻰ ﺗﻮﻏﺮﺍ رەۋىشتە ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ پايدىلىقتۇر. كىتاب ئىككى قىسىمغا بۆلۈنگەن بولۇپ، 1-قىسمى قۇرئان كەرىمنىڭ ئاخىرقى ئۈچ پارىسىنىڭ قىسقىچە تەپسىرى شەيخ مۇھەممەد ئەلئەشقەرنىڭ «زۇبدەتۇل تەپسىر» ناملىق ئەسىرىدىن ئىلىنغان. 2-قىسمى مۇسۇلمانلار ئۈچۈن مۇھىم بولغان ئەھكاملار، ئەقىدىدىن سوئال -جاۋابلار، تەۋھىد توغرىسىدا دىئالوگ، ئىسلامنىڭ ئاساسلىرى، دۇئا ۋە زىكىرلەر، پەزىلەتلىك ئەمەللەر، ئىسلامدا چەكلەنگەن ئىشلار، تاھارەت ۋە ناماز قائىدىلىرى قاتارلىق مۇسۇلماننىڭ بىلىشى زۆرۈر دەپ قارالغان دىنىمىزدىكى مۇھىم ئەھكاملارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ كىتاب دىنى ئەھكاملارنى بىلمەيدىغان ياكى بىلىشكە قىزىقىدىغان قېرىنداشلىرىمىز ئۈچۈن ئىنتايىن پايدىلىق ئەسەر دەپ قارىلىش بىلەن بىرگە، ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ ئەستايىدىل ئوقۇپ چىقىشى ۋە ئەمەل قىلىشى تەۋسىيە قىلىنىدۇ.

تەپسىر سەئدى: بۇ تەپسىر ئەڭ ياخشى تەپسىر كىتاپلىرىدىن ھىساپلىنىدۇ، باشقا تەپسىرلەردىن پەرقلىنىدىغان يەرلىرى ئىنتايىن ككپ بولۇپ ، ئۇ بولسا ئىبارەتلىرنىڭ ئاسانلىقى ۋە ئاممىباپلىقى، ئىختىلاپ قىلىنغان مەسىلىلەردىن يېراق بولۇشى، تەپسىر قىلىشتا سەلەپ ئالىملىرىنىڭ يولىنى تۈتۈشى، ھەمدە تەپسىر كىتابى ۋە تەربىە كىتابى قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەرگە ئېگە.

سۈرە پاتىھەنىڭ تەپسىرى؛چۈنكى بۇ سۈرە قۇرئاندىكى ئەڭ ئۇلۇغ سۈرە بولۇپ، ئۇنىڭسىز نامازخاننىڭ نامىزى تولۇق ئادا بولمايدۇ.بۇ سۈرە تەۋھىدنىڭ ھەممە تۈرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان.

تەرجىمە قىلغۇچى:شەيخ مۇھەممەد جۇنا كەرھى. تەكشۇرۇپ بىكۇتكۇچى: د. ۋەسسىىيەللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئابباس د. ئەختەر جامال لوقمان

سۈرە زۇخرۇفتىكى 33- 34- 35- ئايەتلەرنىڭ مەنىسى نېمە؟، بۇ ئايەتلەردىن قانداق ۋەز-نەسىھەتلەر ئېلىنىدۇ؟ بۇ ئايەتتىكى ئىبرەت: نېمە ئۈچۈن كاپىرلار باياشات-ئالى تۇرمۇشتا ياشايدۇ؟ مۇسۇلمانلار قىيىنچىلىق، جاپا-مۇشەققەتتە ياشايدۇ؟ دېگەنلەرگە رەت قايتۇرۇشمۇ؟ بۇ ئايەت بىلەن قارۇن ۋەقەلىكىنىڭ قانداق ئالاقىسى بار؟، بۇ ئايەتنىڭ نازىل بولىشىدىكى سەۋەب نېمە؟.

تەۋبە سۈرىسى 37- ئايەتتە چەكلەنگەن ئاينى ئارقىغا سۈرۈش دېگەن سۆزدىن نېمە مەقسەت قىلىنىدۇ؟. ئەرەپ يىرىم ئارىلىدا ئاينى ئارقىغا سۈرۈش چەكلىنىشتىن ئىلگىرى بۇ ئىش قانداق شەكىلدە بولغان؟ بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.

ئاللاھ تائالانىڭ "ھەرقانداق بىر قەۋم ئۆزىنىڭ ئەھۋالىنى ئۆزگەرتمىگىچە (يەنى ئاللاھنىڭ بەرگەن نېمەتلىرىگە تۇزكورلۇق قىلىپ گۇناھلارغا چۆممىگىچە)  ئاللاھ ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى ئۆزگەرتمەيدۇ (يەنى ئاللاھ ئۇلارغا بەرگەن نېمەت، خاتىرجەملىك ۋە ئىززەت-ھۆرمەتنى ئېلىپ تاشلىمايدۇ)" دېگەن سۈرە رەئدىدىكى بۇ ئايىتىنى چۈشەندۈرۈپ قويۇشۇڭلارنى سورايمەن؟.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 10/10/1429ھـ 2008-يىلى 10-ئاينىڭ 10-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ سالىھ ئىبنى مۇھەممەد ئال-تالىب سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا قۇرئان كەرىمدە ئىنسانىيەتنىڭ دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە ئېھتىياجى بولىدىغان پۈتۈن نەرسىلەر زىكىر قىلىنغانلىقى، خۇسۇسەن سۈرە نەھلىدە زىكىر قىلىنغان نېمەتلەر ۋە ئۇنىڭ تۈرلىرىدە ئاللاھنىڭ بارلىقى، يەككە-يېگانە ئىكەنلىكى، كائىناتتىكى ئىشلارنى ئۆز كامالى قۇدرىتى بىلەن كونترول قىلىدىغانلىقىنى ساغلام ئەقىل ئىگىسى بولغان بىر ئىنساننىڭ ئېتىراپ قىلماي تۇرالمايدىغانلىقى توغرىسىدا چۈشەنچە بېرىدۇ.

مەشھۇر مۇپەسسىر ئىبنى كەسىر تەرىپىدىن يېزىلغان ۋە ھەممە جەھەتتىكى ساغلاملىقى، مۆتېدىللىقى ۋە ئاممىيبابلىقى بىلەن نەچچە ئەسىرلەردىن بىرى ئىسلام مەدەنىيەت خەزىنىسىنىڭ يۈكسەك پەللىسىدىن ئورۇن ئېلىپ كېلىۋاتقان نادىر ئەسەر «قۇرئان كەرىم تەپسىرى ـ تەپسىر ئىبنى كەسىر»، «ئۇيغۇر تەرجىمە مەركىزى» تەرىپىدىن ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىغا تولۇق تەرجىمە قىلىندى. بۇ ئەسەر 4000 بەتتىن ئارتۇق ھەجىمگە ئىگە بولۇپ جەمئىي 6 توم، بۇ ئەسەر ئۇيغۇر ئىسلام تارىخىدىكى، توغرىسى پۇتۇن ئۇيغۇر تارىخىدىكى تۇنجى ھەجمى ئەڭ چوڭ دىنى ئەسەر بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.

قۇرئان كەرىمنىڭ تەپسىرى(تەپسىر ئىبنى كەسىر) بۇ تەپسىر ئەڭ مەشھۇر تەپسىرلەردىن بولۇپ ئۆزگىچە ئسۇل بىلەن تەپسىرلەنگەن.

جامىئۇل بايان [ تەپسىر تەبەرىي] بۇ تەپسىر ئىمام مۇھەممەد ئىبنى جەرىر ئەتتەبەرىينىڭ بولۇپ ،بۇ تەپسىر ئۆزگىچە ئۇسلۇپ ئۆلىمالار ۋە دىنى زىيالىلارنىڭ قوللىشىغا ئېرىشكەن.