ئۆسمۇرلەرگە ئالاقىدار ئىشلار

مېنىڭ ئۈچ ياشلىق بالام بار، ئۇنىڭ قەلبىدە ئىمان نوتىسىنى بىخلاندۇرۇش ئۈچۈن قانداق قىلىشىم كېرەك؟. بۇ توغرىدا مەسلىھەت بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 12/6/1430ھـ 2009-يىلى 06-ئاينىڭ 05-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ سالىھ ئىبنى مۇھەممەد ئال-تالىب سۆزلىگەن. خۇتبىدا تەلىم-تەربىيە ۋە ئۇنىڭ ئەھمىيىتى، ئالىملارنىڭ دۇنيا-ئاخىرەتتىكى مەرتىۋىسى، مىللەتنىڭ نورمال تەرەققى قىلىشى ئۈچۈن دەرس لاھىيەسىنىڭ ساغلام بولىشىنىڭ مۇھىملىقى، ئىلگىرى ۋە ھازىرقى ئەسىردە ياكى بۇنىڭدىن كېيىنمۇ ئىسلام ئۈممىتىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلىم-پەن تەرەققىياتىدىن ئايرىپ قارىغىلى بولمايدىغانلىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

«دىنىمنى ئۆگۇنىمەن» ناملىق بالىلار ئۈچۈن تەييارلانغان بۇ ئەسەر سۇرەتلىك كىتاپ بولۇپ، بالىلار تىلى بىلەن ياش ئوسمۇرلەرنىڭ دىنى ۋە ئەخلاقى چۇشەنچىسىنى يىتەكلەشتە تۈرتكۈلۇك رول ئوينىغۇسى.بۇ كىتاپ 2 قىسىمدىن تەركىپ تاپقان بولۇپ،1-قىسمىدا، ئىماننىڭ ئاساسلىرى ۋە ئۇنىڭ شەرتلىرى توغرىسىدا تەپسىلى ۋە قىزىقارلىق ھىكايىلەر، سوئال-جاۋاپ ئۇسلۇبى بىلەن ئوسمۇرلەر چۇشەنچىسىگە ماس ھالدا بايان قىلىنىدۇ.2- قىسمىدا، ئىسلامنىڭ ئاساسلىرى ۋە ئۇنىڭ شەرتلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان ئوسمۇرلەرگە تەلىم بىرىش مۇھىم دەپ قارالغان دىنى ئەھكاملارنى سوئال-جاۋاپ شەكلىدە ۋە قىزىقارلىق بالىلار ھىكايىلىرى بىلەن تەپسىلى چۇشەنچە بىرىدۇ.

پەرزەنتلىرىمنىڭ نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلىشقا ھېرىسمەن بولىشىنى خالايمەن، چۈنكى ئۇلار بىر قېتىملىق نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلسا، يەنە بىر قېتىملىق نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلمايدۇ، ئۇلارغا دائىم نامازنى ۋاقتىدا ئوقۇش توغرىسىدا نەسىھەت قىلىمەن، جانابى ئاللاھتىن ئۇلارغا ھىدايەت تىلەيمەن. قانداق قىلغاندا ئۇلارنىڭ نامازغا قىزىقتۇرالايمەن ۋە قەلبىنى نامازغا باغلىيالايمەن؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئەرلەرگە نىسبەتەن ئايالى ۋە پەرزەنتلىرى ئۈچۈن ئادا قىلىشقا تىگىشلىك قانداق ھەق-ھوقۇقلار بار؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.

«ئەڭ ئاخىرقى پەيغەمبەر كىم؟» ناملىق بالىلار ئۈچۈن تەييارلانغان بۇ ئەسەردە، پەيغەمبىرىمىزنىڭ ھاياتى بىلەن تونۇشۇپ چىقىشنىڭ مۇھىملىقى كۆزدە تۇتۇلۇپ، ئۇيغۇر ئۆسمۈرلىرىنىڭ بىلىۋېلىشى مۇھىم دەپ قارالغان، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ قاچان، نەدە دۇنياغا كەلگەنلىكى، قاچان، نەدە ۋاپات بولغانلىقى، رەسۇلۇللاھ دىنى مەسئۇلىيەتنى ئادا قىلىش جەريانىدا تارتقان ئەزىيەتلەرگە ئوخشىغان بەزى مۇھىم تارىخى مەلۇماتلارغا ئورۇن بېرىلدى.

بۇ قۇرئان كەرىم ئۆگىنىش پروگراممىسى(ئەممە پارە) ياش ئۆسمۈرلەر ۋە قىسقا سۈرىلەرنى يادلاشقا ھەۋەس قىلىدىغانلار ئۈچۈن مەخسۇس تەييارلانغان بولۇپ، تولۇق ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلغان، ئىشلىتىشكە قولاي، خالىغان سۈرە ۋە ئايەتلەرنى تاللاپ ئاڭلاش ۋە ئوقۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولۇش بىلەن بىرگە سۈرە ۋە ئايەتلەرنى تەكرار-تەكرار ئاڭلاش ۋە ئوقۇش مۇمكىن.

«ئوسمۇرلەر ئۈچۈن دەسلەپكى ئىسلام تەلىماتى» ناملىق بۇ ئەسەر، پەرزەنتلىرىمىزنىڭ كىچىكىدىن باشلاپ، ئېتىقاتلىق، بىلىملىك، ئەدەپلىك ۋە غەيرەت شۇجائەتلىك ، ئىمانى ۋە ئىنسانى پەزىلەت بىلەن ئۆسۈپ يېتىلىشى ئۈچۈن ئالاھىدە تۇرتكە بولغۇسى، ئۇنىڭغا قانداق تەربىيەلەرنى بىرىشىمىز ، نىمىلەرنى ئۈگۈتۇشىمىزنىڭ لازىملىقى توغرىسىدا ئوسمۇرلەرنىڭ ئېڭىغا ماس ھالدا، قۇرئان ھەدىسلەرگە ئاساسلىنىپ تۇرۇپ چۇشۇنۇشلىك قىلىپ بۇ ھەقتە يوليورۇق بىرىدۇ.

«بىزنىڭ پەيغەمبىرىمىز» ناملىق بۇ ئەسەر سۆيۇملۇك ئۇيغۇر بالىلىرى ئۈچۈن تەييارلانغان بولۇپ، پەيغەەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ دۇنياغا كىلىشى، ئائىلە كىلىپ چىقىشى، ئوسمۇرلۇك دەۋرى، پەيغەمبەر بولۇشتىن ئىلگىرى ۋە كېيىنكى ھاياتى، مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش يولىدا كۆرسەتكەن پىداكارلىقى، ئەخلاقى، سەۋىرچانلىقى،كەمتەرلىكى، ئىنسانپەرۋەرلىكى...قاتارلىق پەيغەمبىرىمىزنىڭ ھاياتىغا ئائىت، ياش ئۆسمۇرلەرنىڭ بىلىشى زورۇر دەپ قارالغان مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

قۇرئان ئۈگىتىدىغان ئۇستازلار كۆپ بولغانلىقى ئۈچۈن قۇرئان ئۆگەنگەن ۋە ياد قىلغان كىشىلەر كۆپ، بەزى ئۇستاز ۋە ئوقۇتقۇچىلار بولغانلىقى ئۈچۈن پىقھى ئۈگۈنىدىغانلارمۇ بار، لېكىن بىز ئىجتىمائىي جەمئىيەتكە ئارىلىشىش جەريانىدا ھېس قىلغانلىرىمىز؛ ناچار تەربىيە ياكى باشقىچە ئىپادىلىگەندە، ھەممىنى ۋەيران قىلىدىغان، قورقۇنۇچلۇق تەربىيە ساۋاتسىزلىقىدىن ۋە جاھىللىقتىن ئىبارەتتۇر. ئۇنداقتا تەربىيە قىلغۇچىلار نەدە؟، بۇنىڭغا يېتىشنىڭ يولى قانداق بولىدۇ؟، شەرئى تەلىم-تەربىيە پروگراممىسىغا تەربىيە ماددىسىنى كىرگۈزۈشنىڭ ئۇسۇلى قانداق؟، تەربىيىسىز ئىلىمنىڭ نېمىگە پايدىسى بولىدۇ؟، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ قارىشىدا تەربىيە پروگرامىسىنىڭ مەۋجۇتسىزلىقىنى قانداق چۈشىنىمىز؟، ئۇلار نېمە ئۈچۈن تەلىم -تەربىيە يولىنى تاللىدى؟، تەلىم-تەربىيەدە ئائىلىنىڭ رولى توغرىسىدا نېمە دىسەك دېگىلى بولىدۇ. تەربىيدىكى ۋەيرانچىلىقتىنمۇ چوڭ ۋەيرانچىلىق بولامدۇ؟. ھەقىقى تەربىيىچى ئوقۇتقۇچى ۋە خانىملارنى قانداق يىتىشتۈرۈمىز؟ تەربىيە ئۆز ئالدىغا بىر ئىلىممۇ ياكى ئىلىم ئېگىلىرىدىن بىلىدىغان ۋە چۈشىنىدىغان چۈشەنچىمۇ؟، ئىلگىرىكى ئۆلىمالار، پادىشاھلار ۋە ھۆكۈمرانلار، ئابرۇيلۇق كىشىلەر ۋە ئومۇمى خەلق ئەۋلادلىرىنى قانداق تەربىيىلىگەن؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.

يېڭىدىن دۇنياغا كۆز ئاچقىلى بىر كۈن ياكى ئىككى كۈن قالغان بوۋاقنى كۈتىۋىلىش ئۈچۈن نېمىلەرنى قىلىشىم ۋە قانداق تەييارلىق قىلىشىم كېرەك؟ بۇ توغرىدا سۈننەتتە بايان قىلىنغان ئىشلار نېمىلەردىن ئىبارەت؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.

پەرزەنتلەرگە قانداق مۇئامىلە قىلىش توغرىسىدا ناملىق بۇ ئەسەردە، پەرزەنت ئاللاھنىڭ ئاتا-ئانىغا قىلىنغان ئامانىتى ئىكەنلىكى، پەرزەنتلەرگە سۆيگۈ -مۇھەببەت بىلەن مۇئامىلە قىلىش، قىز-ئوغۇل پەرزەنتلەرگە ئادىللىق بىلەن مۇئامىلىدە بولۇش، قاتارلىق پەرزەنت تەربىيىسىگە ئالاقىدار مەسىلىلەرنى قىسقىچە بايان قىلىپ بېرىدۇ.

مېنىڭ توققۇز ياشلىق بالام بار، ئوغلۇم ئۆتكەن يىل ئون بەش كۈن روزا تۇتتى، ئوغلۇمنى بۇ يىل رامىزاننى تولۇق روزا تۇتۇشقا ئادەتلەندۈرۈشنى مەقسەت قىلغان ئىدىم، شۇنىڭ ئۈچۈن ماڭا بۇ توغرىدا ياردەم قىلىشىڭلارنى سورايمەن.

ئانام كۆيۈمچان ئەمەس، بىزنى پەقەت چۈشەنمەيدۇ، بىزگە كىچىكىمىزدىن قوپال مۇئامىلە قىلىپ كەلدى، ھېچ مېھرىبانلىق كۆرمىدۇق، شۇ ھالەتتە چوڭ بولدۇق، ئۇنىڭدىن سىرت مەن قىز بالا بولساممۇ ماڭا باشقىلارغا قانداق مۇئامىلىدە بولۇش توغرىسىدا ھېچنەرسە بىلدۇرمىدى، شۇنىڭ ئۈچۈن قىزلارنىڭ ھاياتىدا يۈز بېرىدىغان نۇرغۇن ئىشلارنى بىلمەيمەن، ئومۇمەن بىزگە ياخشى تەربىيە بەرمىدى، خۇددى پەرزەنت ئاتا-ئانىنى قاقشاتسا ئازابقا ئۈچرىغاندەك، ئاتا-ئانىلارمۇ پەرزەنتلەرگە تەربىيە بېرىشكە سەل قارىسا بۇنىڭ ئۈچۈن جازالىنامدۇ؟ بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.

ئاتا-ئانىلارنىڭ پەرزەنتلىرىگە بەددۇئا قىلىشى، ھەتتا بەزى ۋاقىتلاردا سەۋەبسىزلا شۇنداق دۇئالارنى قىلىشى توغرا بولامدۇ؟، ئۇ دۇئالار ئىجابەت بولامدۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.

ئاپتور ماقالىسىدا، كۈندىلىك دۇئا ۋە زىكىرلارنىڭ مۇسۇلمان ھاياتىدىكى رولى، ئۇيغۇر دىيارىدا يۈز بېرىۋاتقان سەبى بالىلارنىڭ يۈتۈپ كېتىشىنىڭ ئەۋج ئىلىشى، ئانا-ئانىلارنىڭ بالا ئوغرىلىرىغا قارىتا ھوشيارلىقنى ئۆستۈرۈشنىڭ ئۆزىلا كۇپايە قىلمايدىغانلىقى، بەلكى يۈرەك پارىسى بولغان پەرزەنتلىرىنى سۈننەتتە بايان قىلىنغان دۇئا ۋە زىكىرلار بىلەن ئاللاھنىڭ ھىمايىسىگە تاپشۇرۇشنىڭ مۇھىملىقى قاتارلىقلارنى قۇرئان-سۈننەتتىن دەلىللەرنى كەلتۈرۈپ تەپسىلى بايان قىلىپ بېرىدۇ.

دادىسى بىلەن بىرگە ياشاۋاتقان ھەمشىرەمنىڭ ئوغلى مەن بىلەن بىرگە تۇرۇش ئۈچۈن بىزنىڭ ئۆيگە كەلدى، مەن دادىسىنىڭ ھەر ئايدا ئۇنىڭ خىراجىتى ئۈچۈن 500 رىيالدىن ئەۋەتىپ بېرىمەن دېگەن شەرتىگە ئاساسەن ئوغلىنىڭ مەن بىلەن بىرگە تۇرىشىغا ماقۇل بولدۇم. مەلۇم ۋاقىتتىن كىيىن پۇل ئەۋەتمىدى ۋە ئوغلۇم بىزدىن ئايرىلىپ، ئايرىم ياشاۋاتىدۇ، بىزنىڭ خىزمىتىمىزنى قىلمايدۇ، ئۇ سىلەرنىڭ يىنىڭلاردا بولغاندىن كېيىن ئۇنىڭغا كېرەكلىك بولغان يېمەك-ئىچمەك، كىيىم-كېچەك، ماشىنا ئىلىپ بېرىش ۋە تويىنى قىلىپ قويۇش قاتارلىق ئىشلارغا كېرەكلىك بولغان خىراجەتنى سىلەر قىلىڭلار دەپ، پۇل ئەۋەتىشنى رەت قىلدى ھەتتا ئوغلىنى ئۆزى ئىشلەۋاتقان شېركەتنىڭ ھېسابى بىلەن بىكارغا داۋالىتىش ئۈچۈن كېرەكلىك بولغان ئارخىپنىمۇ ئەۋەتىپ بېرىشكە قوشۇلمىدى. ئۇنىڭ ئوغلى ھازىر 16 ياشتا بولۇپ، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇيدۇ، بىز ئۇنىڭ ئۈچۈن دادىسىدىن ھەق تەلەپ قىلىپ، سوت مەھكىمىسىگە ئەرز سۇنساق شەرىئەتتە توغرا بولامدۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.

پەرزەنتلىرىنىڭ ئالدىدا چەكلەنگەن ئىشلانى قىلىش، گۇناھ-مەسىيەتنى ئاشكارا قىلغانلىق ھېسابلىنامدۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بەرگەن بولساڭلار.

بالىلار نەچچە ياشقا كىرگەندە روزا تۇتۇش ۋاجىپ بولىدۇ؟، بالىلارنى روزا تۇتۇشقا مەسچىتكە نامازغا ئىلىپ چېقىشقا، شۇنداقلا رامزاندا تەراۋىھ نامىزى ئوقۇشقا قانداق رىغبەتلەندۈرىمىز؟ رامىزاندا ياش ئۆسمۈرلەر ئۈچۈن بوش ۋاقىتتا ئىلىپ بارىدىغان دىنى پروگراممىلار بارمۇ؟. بۇ ھەقتە تەپسىلى چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمىز.

پروبىركا ئارقىلىق بالا يېتىشتۈرۈشنىڭ ھۆكمى نېمە؟، بۇ ھەقتە تەپسىلى چۈشەنچە بېرىلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.