پىقھى ئىلمىنىڭ ئاساسى ۋە ئۇنىڭغا دائىر بىلىملەر

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 07/07/1434 ھـ / 2013-يىلى 05-ئاينىڭ 17-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن. خۇتبىدا رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئۈممەتنى بەش ئىش توغرىسىدا ئاگاھلاندۇرغان ھەدىسىنى مەركەز قىلغان ئاساستا، ئاللاھنىڭ شەرىئىتىنىڭ غەيرى بىلەن ھۆكۈم قىلىشنىڭ قەبىھ قىلمىشلىقى، مۇسۇلمانلار جەمئىيەتلىرىدە كۆرۈلىۋاتقان كەمبەغەللىك ۋە يوقسۇللۇقلار بۇنىڭ مەھسۇلى ئىكەنلىكى، ئاللاھ ۋە ئۇنىڭ رەسۇلىنىڭ شەرىئىتى بىلەن ھايات كەچۈرۈش دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە نىجاتلىققا ئېرىشىشنىڭ كاپالىتى ئىكەنلىكىنى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 24/10/1429ھـ 2008-يىلى10-ئاينىڭ 24-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئابدۇراھمان ئىبنى ئابدۇلئەزىز سۇدەيس سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا ئىسلامنىڭ ئنسانىيەت ئۈچۈن بۈيۈك نېمەت ئىكەنلىكى، ھازىرقى ۋاقىتنىڭ ئۆزىدە ئىقتىساد كرزىسىنى ھەل قىلىشتا ئىنسانىيەتنىڭ ئىسلام شەرىئىتىگە مۇراجىئەت قىلىشىنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك چارە ئىكەنلىكى، ئىنسانلارنىڭ نۆۋەتتە دۈچ كېلىۋاتقان مەسىلىلىرىگە ئىسلام پرىنسىپىنىڭ تېنىچلىق يولى بىلەن چىقىش يولى كۆرسىتىپ بېرەلەيدىغانلىقى، ئىسلام ئۈممىتىنىڭ بۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئىسلامنىڭ پەزلىنى ئىنسانىيەتكە بىلدۈرۈشكە تېرىشىشى ھەربىر مۇسۇلماننىڭ ئىمانى بۇرچى ئىكەنلىكى توغرىسىدا سۆزلەيدۇ.

"زامان ۋە ماكاننىڭ ئۆزگىرىشى بىلەن پەتىۋا ئۆزگىرىدۇ" دېگەن سۆز توغرىمۇ؟، بۇ قائىدىنىڭ قۇرئان-ھەدىستىن ئاساسى بارمۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن. ئاللاھ تائالا سىلەرگە كۆپ ئەجىر ئاتا قىلسۇن.

ئىبنى جەۋزىي رەھىمەھۇللاھنىڭ: "ساغلام ئەقىلگە زىت بولغان ھەدىسنى كۆرسەڭ ئۇنى توقۇلما دەپ بىلگىن" دېگەن سۆزى بويىچە، نۇرغۇن ھەدىسلەر ساغلام ئەقىلگە زىت كېلىدۇ. مەسىلەن: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ جىننى بوينىدىن تۇتىۋالغانلىقى، تۆگىنىڭ جىندىن يارىتىلغانلىقى، دەرەخنىڭ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ يېنىغا كەلگەنلىكى قاتارلىق ھەدىسلەردىن ئىبارەت بولۇپ، بۇنى قانداق چۈشىنىمىز؟ بۇ ھەقتە چۈشەنچە بىرىشىڭلارنى سورايمەن.

بۇ ئاۋازلىق ئەسەر دوكتۇر ئابدۇلكەرىم زەيداننىڭ «ئۇسۇل فىقھى ھەققىدە قىسقىچە بىلىم» ناملىق ئەسىرىنىڭ ئۇيغۇرچە دەرسلىك نۇسخىسىدۇر. شۇنداقلا ئىجتىھاد سەۋىيەسىدىكى ئۆلىمالار ئىنساننىڭ دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىك ئىشلىرىغا ئالاقىدار بولغان تارماق مەسىلىلەردە، قۇرئان- سۈننەت نۇرى ئاستىدا شەرىئەتنىڭ؛ ھالال ياكى ھارام، رۇخسەت ياكى مەكرۇھ، مۇباھ ياكى پەزىلەتلىك ئەمەل، دېگەن ھۆكۈملەرنى ئىسلام شەرىئىتىنىڭ قانۇنى پىرىنسىپىدىن ھالقىمىغان ھالدا، شەخس ۋە جەمئىيەتنىڭ مەنپەئەتى ئۈچۈن ھۆكۈم چىقىرىدىغانلىقى توغرىسىدا چۈشەنچە بېرىدۇ.

بۇ ئاۋازلىق ئەسەر دوكتۇر نۇرىددىن ئىبنى مۇختار خادىمىنىڭ"شەرىئەتنىڭ مەقسەتلىرى ھەققىدە" ناملىق ئەسىرىنىڭ ئۇيغۇرچە دەرسلىك نۇسخىسى بولۇپ، شەرىئەت ئىلمىنى ئۇگەنگۈچى ۋە قىزىققۇچىلار ئۈچۈن ناھايىتى پايدىلىق دەرسلىكتۇر. بۇ ئەسەردە مۇسۇلماننىڭ ئۇستىگە يۇكلەنگەن شەرئى تەكلىپلەرنىڭ ھېكمىتىنى بايان قىلىش بىلەن بىرگە، ئىنساننىڭ شەخسىيىتىگە چىتىشلىق بولغان شەرئەت ھېمايە قىلىشقا كېپىللىك قىلغان مەسىلىلەرنى چۈشەندۇرىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 11/2/1429ھـ 2009-يىلى02-ئاينىڭ 06-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئابدۇراھمان ئىبنى ئابدۇلئەزىز سۇدەيس سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا بەزى كىشىلەرنىڭ مۇپتىلىق شەرتلىرىنى ئېتىبارغا ئالماستىن ئۆزىنى پەتىۋا بېرىشكە ھەقلىق دەپ قاراپ، تېلېۋىزور قاناللىرىدا يېڭى ئەسىر مەسىلىلىرىگە جۈرئەت بىلەن ھۆكۈم قىلىشى، ئىلىمسىزلىك بىلەن بېرىلگەن پەتىۋانىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتكە بولىدىغان خەتىرى، تېلېۋىزور قاناللىرى ئارقىلىق ھالال-ھارام توغرىسىدا پەتىۋا بەرگۈچىلەر، ئىسلامىي پەتىۋالارنىڭ ماھىيىتىنى خۈنۈكلاشتۇرۇپ قويۇشىدىن ئەنسىرىشى كېرەكلىكى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

نېمە ئۈچۈن مۇسۇلمانلاردىن ھاياتىدا بىر قېتىم بولسىمۇ مەككە- مۇكەررەمىنى زىيارەت قىلىپ ھەج قىلىش تەلەپ قىلىنىدۇ؟.

«روزىنىڭ پەرز قىلىنىشىدىكى ھېكمەت ۋە ئۇنىڭ پايدىلىرى» ناملىق بۇ ماقالىدا، روزىنىڭ ئىسلام دىنىدىكى ئورنى ۋە قاچان پەرز قىلىنغانلىقى، ئۇنىڭ كىشىلىك جەمئىيەتكە بولىدىغان، دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىك پايدىلىرى، روزىنىڭ ئىنسانغا، سىلە-رەھىم، سەۋىرچانلىققا ئوخشاش بۈيۈك ئىنسانى ئەخلاقنى يېتىلدۇرۇش بىلەن بىرگە مۇسۇلمانغا خاس ئىرادىنى تاۋلاپ چىقىدىغانلىقىنى بايان قىلىپ بىرىدۇ.