(1) ئى ئىنسانلار! سىلەرنى ئاتاڭلار ئادەمدىن ئىبارەت بىر ئىنساندىن ياراتقان پەرۋەردىگارىڭلاردىن قورقۇڭلار، ئاللاھ ئادەمدىن سىلەرنىڭ ئاناڭلار ھەۋۋانى ياراتتى، ئادەم بىلەن ھەۋۋادىن دۇنيانىڭ ھەممە تەرەپلىرىگە نۇرغۇن ئەر-ئايال ئەۋلادلارنى تاراتتى، بىر-بىرىڭلاردىن بىر نەرسە سورىغاندا: ئاللاھنىڭ نامى بىلەن مۇنداق قىلىپ بېرىشىڭنى سورايمەن دەپ نامىنى تىلغا ئالىدىغان ئاللاھدىن قورقۇڭلار، ئاراڭلارنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرغان ئۇرۇغ-تۇغقانچىلىقنى ئۈزۈشتىن ساقلىنىڭلار، ئاللاھ سىلەرنىڭ ئەھۋالىڭلارنى كۈزىتىپ تۇرغۇچىدۇر، سىلەرنىڭ ئەمەللىرىڭلاردىن ھېچ نەرسە ئاللاھنىڭ كۈزۈتىشىنىڭ سىرتىدا قالمايدۇ، بەلكى ھەممىنى ھېسابلاپ ئەمەللىرىڭلارغا ئاساسەن جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(2) ئى ۋەسىيەت قىلىنغۇچىلار! ئاتا-ئانىسى ئۆلۈپ كەتكەن، بالاغەتكە يەتمىگەن يېتىملەرنىڭ مال-مۈلكىنى ئۇلار بالاغەتكە يېتىپ، توغرا يول تۇتقۇدەك بولغاندا تولۇق قايتۇرۇپ بېرىڭلار، ھالالنى ھارامغا ئالماشتۇرماڭلار، يېتىمنىڭ ماللىرىنىڭ ئېسىللىرىنى ئېلىۋىلىپ، ئورنىغا ماللىرىڭلاردىن ناچار-يارىماسلىرىنى بەرمەڭلار، يېتىمنىڭ مال-مۈلكىنى ئۆزۈڭلارنىڭ مال-مۈلكىگە قېتىپ يەۋالماڭلار، ئۇنداق قىلىش ئاللاھنىڭ ھوزۇرىدا چوڭ گۇناھدۇر.
(3) ئەگەر قول ئاستىڭلاردىكى يېتىم قىزلار بىلەن توي قىلىپ ئۇلارغا تويلۇق مېھرىنى تولۇق بەرمەسلىك ياكى ياخشى مۇئامىلە قىلماسلىق تەرەپلىرىدىن ئادىللىق قىلالماسلىقىڭلاردىن قورۇقساڭلار، ئۇلارنى قويۇپ باشقا پاك ئاياللار بىلەن توي قىلىڭلار، خالىساڭلار ئىككىنى ياكى ئۈچنى ياكى تۆتنى ئېلىڭلار، ئەگەر ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئادىللىق قىلالماسلىقتىن ئەنسىرىسەڭلار بىر بىلەن كۇپايىلەنسەڭلار بولىدۇ، ياكى قول ئاستىڭلاردىكى دېدەك-چۆرىلەردىن پايدىلانساڭلار بولىدۇ چۈنكى ئۇلارغا باشقا ھۆر ئاياللارغا ئوخشاش ھەق-ھوقۇقلار ۋاجىپ بولمايدۇ، قۇرئان كەرىمدىمۇ يېتىملار توغرسىدىكى ئايەتتە: بىر ئايال بىلەن توي قىلىش ياكى دېدەك-چۆرىلەردىن پايدىلىنىش زۇلۇم قىلماسلىق ۋە بىرىگە مايىل بولۇپ يەنە بىرىنى تاشلاپ قويماسلىققا بۇيرۇيدۇ.
(4) ئاياللارغا بېرىش كېرەك بولغان تويلۇق مېھرىنى خۇرسەنلىك بىلەن بېرىڭلار، ئەگەر ئاياللار دىلىدىن رازى بولۇپ تويلۇق مېھرىنىڭ بىر قىسمىنى سىلەرگە ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن بەرسە، ئۇنى كەڭ-تاشا، سېڭىشلىك يەڭلار.
(5) ئى يېتىملارنىڭ ئېگىلىرى! ياخشى تەسەررۇپ قىلالمايدىغان نادانلارغا ماللىرىنى بەرمەڭلار، بۇ ماللارنى ئاللاھ بەندىلەرنىڭ مەنپەئەتى ۋە تۇرمۇش ئىشلىرىنى تۇرغۇزۇشقا سەۋەپ قىلدى، ئۇلار مال سەرپ قىلىش ۋە ساقلاشقا لايىق ئەمەس. ئۇلارنىڭ تۇرمۇشىغا يارىشا سەرپ قىلىپ بېرىڭلار، كىيىم-كېچەك قىلىپ بېرىڭلار، ئۇلارغا چېرايلىق سۆزنى دەڭلار، بالاغەتكە يەتكەندە ۋە ياخشى تەسەررۇپ قىلىشنى ئۈگەنگەندە ماللىرىڭلارنى بېرىمىز دەپ چېرايلىق ۋەدىلەرنى بېرىڭلار.
(6) ئى يېتىمنىڭ ئىگىلىرى! ئۇلارنى بالاغەت يېشىغا يەتكەنگە قەدەر ئۇلارغا ماللىرىدىن مەلۇم مىقداردا بېرىپ سىناڭلار، ئۇلاردا توغرا يول تۇتۇپ، مالنى چېرايلىق تەسەررۇپ قىلىش ئالامەتلىرى بايقالسا، ئۇلارغا ماللىرىنى كىمەيتىۋەتمەستىن تولۇق تاپشۇرۇپ بېرىڭلار، ئۇلارنىڭ ماللىرىدىن ھاجەت بولغاندا ئاللاھ سىلەرگە دۇرۇس قىلىپ بەرگەن مىقداردىن ئارتۇق يەۋالماڭلار، ئۇلارنىڭ بالاغەتكە يەتكەندە ماللىرىنى ئېلىۋىلىشىدىن ئەنسىرەپ ئۇنى بۇزۇپ-چېچىپ يېيىشكە ئالدىرىماڭلار، ئۆزىگە يەتكۈدەك مېلى بار كىشى يېتىمنىڭ مېلىنى ئېلىشتىن چەكلەنسۇن، سىلەرنىڭ بىرىڭلار كەمبەغەل بولسا، ئۇنىڭ مېلى بولمىسا يېتىمنىڭ مېلىدىن ھاجەت مىقدارىدا يېسە بولىدۇ، ئۇلار بالاغەتكە يەتكەندىن كېيىن ئۇلارنىڭ توغرا تەسەررۇپ قىلىدىغانلىقى نامايەندە بولغاندا ئۇلارغا ماللىرىنى تاپشۇرۇپ بېرىڭلار، ئىختىلاپتىن ساقلىنىپ، ھەق-ھوقۇقنى مۇھاپىزەت قىلىش ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ماللىرىنى تاپشۇرۇپ بەرگەن شاھىتلارنى ھازىر قىلىڭلار، بۇنىڭدا شاھىتلىققا ئاللاھ كۇپايە قىلىدۇ، بەندىلەردىن قىلغان ئەمەللىرىگە كۆرە ھېساب ئالىدۇ.
(7) ئەرلەر ئۈچۈن ئاتا-ئانىسى تاغىسى ۋە قېرىنداشلىرى دېگەندەك ئۇرۇغ-تۇغقانلىرى ۋاپات بولۇپ قالدۇرۇپ كەتكەن نەرسىدە ئاز بولسۇن ياكى كۆپ بولسۇن ئۇلارنىڭ نەسىۋېىسى بار، ئاياللار ئۈچۈنمۇ ئاشۇ تۇغقانلىرى قالدۇرۇپ كەتكەن مىراستا نەسىۋېسى بار، بۇ جاھىلىيەتنىڭ ئاياللار ۋە بالىلارنى مېراستىن مەھرۇم قىلىش تۈزۈمىنىڭ ئەكسىدۇر. بۇ ئاللاھ تەرىپىدىن پەرز قىلىپ بىكىتىلگەن روشەن ھەق نەسىۋېدۇر.
(8) مېيىتنىڭ قالدۇرۇپ كەتكەن نەرسىلىرىنى تەقسىم قىلىدىغان ۋاقىتتا مىراسخۇر بولمىغان تۇغقانلار، يېتىملەر ۋە كەمبەغەللەر كېلىپ قالسا، ئۇلارغا بۇ مالنى تەقسىم قىلىشتىن ئىلگىرى كۆڭلۈڭلاردىن رازى بولۇپ ئازراق بىر نەرسە بېرىڭلار. بۇ مال سىلەرگە مۇشەققەتسىز كەلگەندىكىن، ئۇلارغا چىرايلىق سۆز قىلىڭلار، سەت گەپ قىلماڭلار. چۈنكى ئۇلار ئۇ مالدىن بېرىشىڭلارنى ئارزۇ قىلىپ قالغان .بولۇشى مۇمكىن
(9) ئۆزلىرى ئۆلۈپ كېتىپ قالسا، ئارقىسىدا قالىدىغان كېچىك ئاجىز بالىلىرىنىڭ زايە بولۇپ كېتىشىدىن ئەنسىرەيدىغان كىشى، باشقىلارنىڭ يېتىم قالغان باللىرىغىمۇ (يەنى كۆڭۈل بۆلۈشى ئاستىدىكى بالىلار ئۈچۈنمۇ) شۇنداق ئەنسىرىسۇن، يېتىملارغا زۇلۇم قىلىشتا ئاللاھتىن قورقسۇن، ئۇ كىشىمۇ باشقىلارنىڭ ئەۋلادىغا ياخشىلىق قىلغاندەك، ئۇ كىشى ۋاپات بولۇپ كەتسىمۇ ئاللاھ ئۇنىڭ بالىلىرىغا ياخشىلىق قىلىدىغان كىشىنى ئىز باسار قىلىدۇ، ۋەسىيىتىگە ھازىر بولغان كىشىنىڭ ئەۋلادلىرىغا ياخشىلىق قىلسۇن، ئۇ كىشىنىڭ كېيىنكى ۋارىسلىرىنىڭ ھەققى توغرىسىدىكى ۋەسىيىتىگە زۇلۇم قىلمىسۇن، ۋەسىيەتنى تەرك قىلىش بىلەن ئۆزىنى ياخشىلىقتىن مەھرۇم قىلمىسۇن.
(10) ھەقىقەتەن يېتىمنىڭ مېلىنى يەۋالغۇچىلار، زۇلۇم قىلىپ، دۈشمەنلىك قىلىپ خالىغانچە تەسەررۇپ قىلغۇچىلار، ھەقىقەتتە قورسىقىدا لاۋۇلداپ تۇرغان ئوتنى يەيدۇ، قىيامەتتە جەھەننەمنىڭ ئوتىدا كۆيدۈرىلىدۇ.
(11) ئاللاھ سىلەردىن ۋەدە ئالىدۇ ۋە ئەۋلادلىرىڭلارنىڭ مىراسى توغرىسىدا شۇنىڭغا بۇيرۇيدۇ: شۈبھىسىزكى مىراس ئۇلارنىڭ ئارىسىدا بىر ئوغۇلغا ئىككى قىزنىڭ نېسىۋىسى بېرىلىدۇ، ئەگەر مېيىتنىڭ ئوغلى يوق قىزلىرى بولۇپ قالسا، قىزلىرى ئىككى ياكى ئىككىدىن كۆپ بولسا مىراسنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىنى ئالىدۇ، ئەگەر بىرلا قىزى بولسا مىراسنىڭ يېرىمىنى ئالىدۇ، ئەگەر مېيىتنىڭ ئوغۇل ياكى قىز پەرزەنتى بولۇپ قالسا ئاتا-ئانىسى مىراسنىڭ ئالتىدىن بىرىنى ئالىدۇ، ئەگەر پەرزەنتى يوق ۋە ئاتا-ئانىسىدىن باشقا ۋارىسى بولمىسا، ئانىسى ئۈچتىن بىرىنى، دادىسى مىراسنىڭ قالغىنىنى ئالىدۇ، ئەگەر مېيىتنىڭ بىر تۇغقان ياكى دادا بىر قېرىنداشلىرى بولسا ئوغۇل بولسۇن ياكى قىز بولسۇن، ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن كۆپ بولسۇن ئۇ ۋاقىتتا ئانىسى بەلگىلىمە بويىچە مىراسنىڭ ئالتىدىن بىرىنى ئالىدۇ، دادىسى يېقىنلىقى بويىچە قالغان ھەممىسىنى ئالىدۇ قېرىنداشلىرىغا بىر نەرسە بېرىلمەيدۇ، مىراستىكى بۇ تەقسىمات مېيىت ۋەسىيەت قىلغان بولسا ئۇنىڭ ۋەسىيىتى ئىجرا قىلىنغاندىن كېيىن بولىدۇ، ۋەسىيەت ئومۇمى مىراسنىڭ ئۈچتىن بىر قىسمىدىن ئىشىپ كەتمەسلىك شەرتى بىلەن ئىجرا قىلىنىدۇ، شۇنداقلا مېيىتنىڭ قەرزى بولسا قەرزىنى ئادا قىلىپ بولغاندىن كېيىن تەقسىم قېلىنىدۇ، ئاللاھ مىراس تەقسىماتىنى مۇشۇنداق بېكىتتى، چۈنكى سىلەر دۇنيا-ئاخىرەتتە سىلەرگە مەنپەئەت يەتكۈزۈشتە ئاتا-ئاناڭلار ۋە بالىلىرىڭلاردىن قايسىسىنىڭ يېقىن ئىكەنلىكىنى بىلمەيسىلەر، ھەقىقەتەن مېيىت ۋارىسلىرىدىن بىرىنى ياخشى دەپ ئويلاپ ئۇنىڭغا مىراسنىڭ ھەممىسىنى بېرىۋىتىشى مۇمكىن ياكى ئۇنى يامان دەپ ئويلاپ ئۇنى مىراستىن چەكلىۋېتىشى مۇمكىن، بەلكى ئىش ئۇنىڭ ئەكسىچە بولىشىمۇ مۇمكىن، بۇنىڭ ھەممىسىنى ھېچ نەرسە مەخپى قالمايدىغان ئۇلۇغ ئاللاھ ياخشى بىلىدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن مىراسنى يۇقىرىدا بايان قىلىنغان بويىچە تەقسىم قىلدى، ئۇنى ئۆزى بەندىلىرىنىڭ ئىجرا قىلىشى ئۈچۈن بېكىتتى، ھەقىقەتەن ئاللاھ ھەممىنى بىلگۈچىدۇر، بەندىلىرىنىڭ مەنپەتىگە ئالاقىدار بولغان ھېچ نەرسە ئۇنىڭدىن مەخپى قالمايدۇ، ئۆزىنىڭ يولغا قويغان پرىنسىپى ۋە تەدبىرىدە ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
(12) ئى ئەرلەر! سىلەر ئۈچۈن ئاياللىرىڭلار قالدۇرۇپ كەتكەن مىراسنىڭ يېرىمى تېگىدۇ، ئۇلارنىڭ سىلەردىن ياكى سىلەردىن بۇرۇنقى ئەرلىرىدىن ئوغۇل بولسۇن ياكى قىز بولسۇن پەرزەنتى بولماسلىقى كېرەك، ئەگەر ئۇلارنىڭ ئوغۇل بولسۇن ياكى قىز بولسۇن پەرزەنتى بولۇپ قالسا سىلەرگە ئۇلار قالدۇرۇپ كەتكەن مىراسنىڭ تۆتتىن بىر قىسمى تېگىدۇ، بۇ تەقسىمات ئۇلارنىڭ ۋەسىيىتى ئىجرا قىلىنغاندىن ۋە قەرزلىرى بولسا ئادا قىلىنغاندىن كېيىن بولىدۇ. ئاياللىرىڭلار ئۈچۈن سىلەر قالدۇرغان مىراسنىڭ تۆتتىن بىر قىسمى تېگىدۇ، بۇنىڭ شەرتى سىلەرنىڭ ئوغۇل بولسۇن ياكى قىز بولسۇن بۇ ئايالدىن بولسۇن ياكى باشقا ئايالدىن بولسۇن پەرزەنتىڭلار بولماسلىقى كېرەك، ئەگەر پەرزەنتىڭلار بولۇپ قالسا قىز بولسۇن ياكى ئوغۇل بولسۇن ئۇلارغا مىراسنىڭ سەككىزدىن بىر قىسمى تېگىدۇ، بۇ تەقسىمات سىلەرنىڭ ۋەسىيەتلىرىڭلار ئىجرا قىلىنغاندىن ۋە قەرزلىرىڭلار ئادا قىلىنغاندىن كېيىن بولىدۇ. ئەگەر بىر ئەر كىشى ۋاپات بولۇپ ئۇنىڭ مىراس ئالىدىغان دادىسى ياكى بالىسى بولمىسا، شۇنىڭدەك بىر ئايال ۋاپات بولۇپ ئۇنىڭ مىراس ئالىدىغان دادىسى ياكى بالىسى بولمىسا، مېيىتنىڭ ئانا بىر قېرىندىشى ياكى ئانا بىر ھەمشىرىسى بولسا، ئانا بىر قېرىندىشى ياكى ئانا بىر ھەمشىرىسى ئۈچۈن مىراستىن بەلگىلىمە بويىچە ھەر بىرىگە ئالتىدىن بىر قىسمى تېگىدۇ، ئەگەر ئانا بىر قېرىندىشى ياكى ئانا بىر ھەمشىرىسى بىردىن كۆپ بولسا، ئۇلارنىڭ ھەممىسى بەلگىلىمە بويىچە مىراسنىڭ ئۈچتىن بىر قىسمىگە شېرىك بولىدۇ، بۇنىڭدا ئەر-ئاياللار باراۋەر بولىدۇ، ئۇلار مېيىتنىڭ ۋەسىيىتى ئىجرا قىلىنغان ۋە ئۇنىڭ قەرزى ئادا قىلىنغاندىن كېيىن مىراستىن نېسىۋىسىنى ئالىدۇ، مېيىتنىڭ قىلغان ۋەسىيىتى ۋارىسلارغا زەرەر يەتكۈزمەسلىك ۋە ئومۇمى مىراسنىڭ ئۈچتىن بىر قىسمىدىن ئېشىپ كەتمەسلىك شەرتى بىلەن ئىجرا قىلىنىدۇ. ئايەت ئۆز ئېچىگە ئالغان بۇ ھۆكۈم ئاللاھدىن سىلەرگە بولغان ۋەدە بولۇپ ئۇنى سىلەرگە پەرز قىلدى. ئاللاھ دۇنيا-ئاخىرەتتە بەندىلىرىگە نېمىنىڭ پايدىلىق ئىكەنلىكىنى ياخشى بىلگۈچىدۇر، كەڭ قورساق بولۇپ ئاسىيلىق قىلغۇچىنى جازالاشقا ئالدىرمايدۇ.
(13) ئاشۇ يۇقىرىدا زىكىر قىلىنغان يېتىملەر توغرىسىدىكى ۋە باشقا مىراس ئەھكاملىرى ئاللاھنىڭ پرىنسىپى بولۇپ، ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ئەمەل قىلىشى ئۈچۈن بۇنى يولغا قويدى، كىمكى ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىنىڭ بۇيرىقىغا بويسۇنۇش ۋە چەكلىمىلىرىدىن يىراق بولۇش بىلەن تەقۋادارلىق قىلىدىكەن، ئاللاھ ئۇ كىشىنى قەسىرلىرىنىڭ ئاستىدىن ئېرىقتا سۇلار ئېقىپ تۇرىدىغان مەڭگۈ تۇرىدىغان جەننەتكە نائىل قىلىدۇ. بۇ ئاللاھنىڭ مۇكاپىتى بولۇپ، ئۇ ھېچ قانداق ئۇتۇق باراۋەر بولالمايدىغان تەڭداشسىز كاتتا نىجاتلىقتۇر.
(14) كىمكى ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىنىڭ ھۆكۈملىرىنى بىكار قىلىش ۋە ئەمەل قىلىشنى بىكار قىلىش ياكى ئۇنىڭدا شەكلىنىش بىلەن ئاسىيلىق قىلىدىكەن، ئاللاھنىڭ بەلگىلىمىسىنىڭ سىرتىغا چەتنىگەن بولۇپ، ئاللاھ ئۇنى دوزاخقا كىرگۈزىدۇ، ئۇ كىشى دوزاختا مەڭگۈ قالىدۇ، ئۇ كىشىگە دوزاختا خارلىغۇچى ئازاب بار.
(15) ئاياللىرىڭلاردىن نىكاھلانغان ياكى نىكاھلانمىغان بولسۇن زىنا-پاھىشە قىلغان بولسا، ئادىل مۇسۇلمان ئەرلەردىن تۆت كىشىنى ئۇلارغا شاھىت قىلىڭلار، ئەگەر ئۇلار ئۇ ئايالنىڭ پاھىشە قىلغانلىقىغا شاھىت بولسا، ئۇلارنى جازالاپ ئۆلگەنگە قەدەر ئۆيگە قاماپ قويۇڭلار، ياكى ئاللاھ ئۇلار ئۈچۈن ئۆيگە قاماشتىن باشقا بىر يول كۆرسۈتۈپ بىرەر، ئاندىن ئاللاھ ئۇلار ئۈچۈن ئۆيگە قاماشتىن باشقا بىر يولنى بايان قىلىپ بەردى. يەنى زىنا قىلغۇچى ئايال توي قىلمىغان قىز بولسا يۈز قامچا ئۇرۇپ بىر يىل باشقا يۇرتقا سۈرگۈن قىلىش، توي قىلغان بولسا چالما-كېسەك قىلىشتىن ئىبارەت ھۆكۈمنى يولغا قويدى.
(16) ئاراڭلاردا ئەرلەردىن ئىككى كىشى زىنا-پاھىشە قىلغان بولسا، ئۇلار توي قىلغان بولسۇن ياكى توي قىلمىغان بولسۇن، تىللىرىڭلار ۋە قوللىرىڭلار بىلەن ئۇلارنى ئاھانەت قىلىش ۋە چەكلەش بىلەن ئەيىبلەڭلار، ئەگەر ئۇلار خاتالىقتىن قول ئۈزۈپ قىلمىشىنى ئىسلاھ قىلسا، ئۇلارغا ئەزىيەت يەتكۈزمەڭلار، چۈنكى گۇناھىدىن تەۋبە قىلغۇچى گۇناھ قىلمىغان كىشىگە ئوخشاشتۇر، ھەقىقەتەن ئاللاھ تائالا بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغان كىشىنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلغۇچىدۇر ۋە ئۇلارغا بەك مېھرىباندۇر، ئىسلامنىڭ دەسلەپكى دەۋرىدە مۇشۇ بىرقانچە تۈرلۈك جازالاش بىلەن كۇپايە قىلغان، كېيىن توي قىلمىغان قىزنى قامچا ئۇرۇپ سۈرگۈن قىلىش ۋە توي قىلغان ئايالنى چالما-كېسەك قىلىش دېگەن ھۆكۈم بىلەن دەسلەپكى ھۆكۈم ئەمەلدىن قالغان.
(17) ھەقىقەتتە ئاللاھ قوبۇل قىلىدىغان تەۋبە بولسا: بىلمەسلىكتىن گۇناھ-مەسىيەت قىلىپ، ئۇنىڭ جازاسى ۋە ئاقىبىتىنى بىلمىگەن، بۇ گۇناھنى قەستەن قىلغان بولسۇن ياكى قەستەن قىلمىغان بولسۇن ئوخشاش، ئاندىن ئۆلۈم كىلىشتىن بۇرۇن ئۆز پەرۋەردىگارىنىڭ تەرىپىگە قايىتقۇچى كىشىنىڭ تەۋبىسىدۇر. ئاللاھ ئاشۇ كىشىلەرنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىدۇ، خاتالىقلىرىنى ئۆتىۋېتىدۇ، ئاللاھ ئۆز خەلقىنىڭ ئەھۋالىنى بىلگۈچىدۇر، ئۇلارنىڭ ئىشلىرىنى بېكىتىش ۋە يولغا قويۇشتا ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
(18) ئاللاھ تائالا داۋاملىق گۇناھ-مەسىيەتنى داۋاملاشتۇرغان، جان ھەلقۇمغا كەلمىگۈچە گۇناھىغا تەۋبە قىلمىغان كىشىنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلمايدۇ، جان ھەلقۇمغا يەتكەندە، ئۇلارنىڭ بىرى: مەن ئىلگىرىكى بارلىق خاتالىقلىرىم ئۈچۈن تەۋبە قىلدىم دەيدۇ، ئاللاھ ئۇنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلمايدۇ، شۇنىڭدەك ئۆزىنىڭ كۇپىرلىقىنى داۋاملاشتۇرۇپ كاپىر ھالەتتە ئۆلۈپ كەتكەنلەرنىڭ تەۋبىسىنىمۇ قوبۇل قىلمايدۇ، ئۇلار گۇناھ-مەسىيەتنى داۋاملاشتۇرغۇچى ئاسىيلار بولۇپ، كۇپىر ھالەتتە ئۆلىدۇ، ئۇلارغا دەرتلىك ئازاب تەييارلىدۇق.
(19) ئى ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! سىلەرنىڭ ئاتىلىرىڭلارنىڭ ماللىرىنى مىراس ئالغاندەك ئاياللىرىنى مىراس ئېلىشىڭلار، ئۇلار بىلەن توي قىلىش ياكى ئەرگە بېرىش ياكى توي قىلىشتىن چەكلەش قاتارلىق تەسەررۇپاتلارنى قىلىشىڭلار توغرا بولمايدۇ، شۇنىڭدەك سىلەر ياقتۇرمايدىغان ئاياللىرىڭلارنى ئۇلارغا زىيان يەتكۈزۈش مەقسىتىدە ھەتتا ئۇلار سىلەر بەرگەن تويلۇق مېھرىدىن ياكى باشقا ماللاردىن مەلۇم مىقدار سىلەرگە ئۆتۈنۈپ بېرىشى ئۈچۈن ئۇلارنى ئەمرىڭلاردا تۇتۇپ تۇرىشىڭلار توغرا بولمايدۇ، لېكىن ئۇلار زىناغا ئوخشاش ئوچۇق-ئاشكارا پاھىشە قىلسا، ئۇ ۋاقىتتا سىلەرگە ئۇ ئاياللارنى تۇتۇپ تۇرۇش، سىلەر بەرگەن تويلۇق مېھرىدىن مەلۇم بىر نەرسە بەرگەنگە قەدەر سىقىشىڭلار توغرا بولىدۇ، ئاياللىرىڭلار بىلەن ئۇلارغا ئەزىيەت يەتكۈزمەستىن ياخشىلىق قىلىڭلار چېرايلىق ياشاڭلار، ئۇلارنىڭ دۇنيالىق بىرەر ئىشىنى ياقتۇرمىساڭلار ئۇنىڭغا سەۋىر قىلىڭلار، چوقۇم ئاللاھ تائالا سىلەر ياقتۇرمىغان ئىشتا سىلەر ئۈچۈن دۇنيا-ئاخىرەتتە كۆپ ياخشىلىق قىلىدۇ.
(20) ئى ئەرلەر! ئەگەر سىلەر بىر خوتۇننى قويىۋېتىپ ئورنىغا يەنە بىر خوتۇن ئالماقچى بولساڭلار، بۇنىڭدا سىلەرگە گۇناھ يوق، ئەگەر سىلەر كەسكىن ئايرىلماقچى بولغان ئايالغا تويلۇق مېھرى ئۈچۈن كۆپ مال-دۇنيا بەرگەن بولساڭلارمۇ سىلەرنىڭ ئۇنىڭدىن بىر نەرسىنى ئېلىۋېلىشىڭلار توغرا بولمايدۇ، ئەگەر مەقسىتىڭلار ئۇلارغا بېرىلگەن نەرسىدىن بىر نەرسە ئىلىۋېلىش بولسا، بۇ ئوچۇق بۆھتان ۋە روشەن گۇناھدۇر.
(21) سىلەر بىلەن ئاياللار ئارىسىدا جىنسى ئالاقە، مۇھەببەت، مەنپەئەتلىنىش ۋە بىر-بىرىنىڭ سىرلىرىدىن خەۋەردار بولۇش قاتارلىق ئىشلار ھاسىل بولغان تۇرسا، سىلەر ئۇلارغا تويلۇق مېھرى ئۈچۈن بەرگەن نەرسىنى قانداقمۇ ئېلىۋالىسىلەر؟مۇشۇ ئىشلاردىن كېيىن ئۇلارنىڭ قولىدىن بىر نەرسە تاما قىلىش بەك پەسكەشلىكتۇر، ھەقىقەتەن سىلەردىن مۇستەھكەم چىڭ ئەھدە ئىلىنغان بولۇپ، ئۇ بولسىمۇ ئۇلارنى ئاللاھنىڭ سۆزى ۋە پرىنسىپى بىلەن ھالال قىلىشتۇر.
(22) ئاياللاردىن ئاتىلىرىڭلار توي قىلغان ئاياللارنى يەنى ئۆگەي ئاناڭلارنى نىكاھلاپ ئالماڭلار، بۇنداق قىلىش ھارام بولىدۇ، لېكىن ئىسلامدىن ئىلگىرى بولغان بولسا بۇنىڭ ئۈچۈن جازالانمايدۇ، ئوغۇللارنىڭ دادىسىنىڭ ئاياللىرى يەنى ئۆگەي ئانىسى بىلەن توي قىلىشى بەك ئىپلاس ئىش ھېسابلىنىدۇ، بۇنداق قىلغان كىشى ئاللاھنىڭ غەزىبىگە دۇچار بولىدۇ ۋە ناچار-ئەخلاقسىزلىق يولىدا ماڭغان بولىدۇ.
(23) سىلەرگە ئانىلىرىڭلار بىلەن توي قىلىش ھارام قىلىندى، شۇنىڭدەك ئانا تەرەپ ۋە دادا تەرەپتىن بولغان چوڭ ئانىلار بىلەن، قىزلىرىڭلار بىلەن شۇنداقلا ئۇلارنىڭ قىزلىرى ۋە قىزلىرىنىڭ قىزلىرى بىلەن، ئوغۇلنىڭ قىزلىرى ۋە ئۇلارنىڭ قىزلىرىنىڭ قىزلىرى بىلەن، قېرىنداش ھەمشىرەڭلار ۋە ئانا باشقا ياكى دادا باشقا ھەمشىرىلىرىڭلار بىلەن، ھاممىلىرىڭلار بىلەن شۇنىڭدەك دادا تەرەپ ھاممىلىرىڭلار بىلەن ۋە ئۇلاردىن يۇقىرى ھاممىلىرىڭلار بىلەن، ئانا تەرەپ ھاممىلىرىڭلار بىلەن، شۇنىڭدەك ئۇلاردىن يۇقىرى بولغان ھاممىلىرىڭلار بىلەن، ئاكا-ئۇكا ۋە ھەمشىرىلىرىڭلارنىڭ قىزلىرى بىلەن، ئۇلارنىڭ قىزلىرىنىڭ قىزلىرى بىلەن، سۈت ئانىلىرىڭلار بىلەن، ئېمىلداش ھەمشىرىلىرىڭلار بىلەن، قېيىن ئانىلىرىڭلار بىلەن ئۇلارنىڭ قىزى بىلەن بىرگە بولۇڭلار ياكى بىرگە بولماڭلار ئوخشاشتۇر. ئاياللىرىڭلارنىڭ باشقا ئەردىن بولغان كۆپىنچە سىلەرنىڭ ئۆيۈڭلاردا تەربىيىلىنىۋاتقان قىزى بىلەن، شۇنىڭدەك باشقا جايدا تەربىيىلىنىۋاتقان بولسىمۇ ئانىسى بىلەن بىر ياستۇققا باش قويغان بولساڭلار ئۇنىڭ بىلەن توي قىلىش ھارام بولىدۇ. ئەمما ئانىسى بىلەن بىر ياستۇققا باش قويمىغان بولساڭلار، ئۇ ۋاقىتتا قىزلىرى بىلەن توي قىلىش دۇرۇس بولىدۇ. ئۆز پۇشتىدىن بولغان پەرزەنتىنىڭ ئايالى بىلەن توي قىلىش ھارام قىلىندى، گەرچە ئوغلى ئۇ ئايال بىلەن بىر ياستۇققا باش قويمىغان بولسىمۇ، بۇنىڭ قاتارىغا ئېمىلدەشلىكتىن بولغان ئوغۇللىرىنىڭ ئاياللىرىمۇ كېرىدۇ، شۇنىڭدەك نەسەبتىن بولسۇن ياكى ئېمىلداشلىقتىن بولسۇن ئىككى ھەمشىرىنى بىر ۋاقىتتا نىكاھىدا ساقلاش ھارام قىلىندى. لېكىن ئىلگىرى جاھىلىيەت دەۋرىدە بولغان بولسا ئۇنى ئاللاھ ئەپۇ قىلىدۇ، ئاللاھ ئۆزىگە تەۋبە قىلغان بەندىلىرىنى كەچۈرۈم قىلغۇچىدۇر، ئۇلارغا مېھرىباندۇر، شۇنىڭدەك پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ سۈننىتىدە بىر ئايالنى ئۆزىنىڭ تاغا ئاچىسى ياكى ھامماچىسى بىلەن بىرگە .نىكاھىدا ساقلاشمۇ ھارام قىلىندى
(24) سىلەرگە ئېرى بار ئاياللارنى ئېلىش ھارام قىلىندى. لېكىن ئاللاھ يولىدىكى جىھادتا ئەسىرگە چۈشكەن چۆرىلەر بولسا، بىر قېتىم ئادەت كۆرۈپ پاكلىنىپ بولغاندىن كېيىن بىرگە بولساڭلار بولىدۇ. بۇ ئاللاھنىڭ سىلەرگە پەرز قىلغان ھۆكمىدۇر. بۇنىڭدىن باشقا ئاياللار بىلەن زىنا قىلىش كويىدا بولماي، ئۆزۈڭلارنىڭ ۋە ئۇلارنىڭمۇ ئىپپىتىنى ساقلىغان ئاساستا، مېھرىنى بېرىپ ھالاللىق بىلەن نىكاھىڭلارغا ئالساڭلار بولىدۇ. قايسى ئايال بىلەن توي قىلىپ پايدىلانساڭلار، ئۇنىڭغا ئاللاھ سىلەرگە پەرز قىلغان تويلۇق مېھرىنى بېرىڭلار، تويلۇق مېھرىنى پۈتۈشۈپ بولغاندىن كېيىن پۈتۈشكەندىن ئارتۇق بەرسەڭلار ياكى ئايالنىڭ رازىلىقى بىلەن مەلۇم قىسمىنى ساقىت قىلىۋەتسەڭلار سىلەرگە گۇناھ بولمايدۇ. ئاللاھ تائالا شەكسىزكى ئۆزىنىڭ مەخلۇقاتلىرىنى بىلگۈچىدۇر، ئۇلارنىڭ ئىشلىرىدىن ھېچنەرسە ئۇنىڭغا مەخپىي قالمايدۇ، ئاللاھ ئىشلارنى تەدبىر قىلىش ۋە يولغا قويۇشتا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
(25) قولى قىسقا بولغانلىقتىن ھۆر ئاياللار بىلەن توي قىلىشقا قۇربى يەتمەيدىغان كىشىلەر باشقىلارنىڭ قول ئاستىدىكى مۇئمىنە چۆرىلەرنى ئالسا بولىدۇ، سىلەرنىڭ ئىچكى ئەھۋالىڭلارنى ۋە ئىمانىڭلارنى ئاللاھ ياخشى بىلىدۇ، سىلەر ۋە ئۇلار (چۆرىلەر) دىندا ۋە ئىنسانلىقتا ئوخشاش، شۇڭا ئۇلار بىلەن توي قىلىشتىن ئۆزۈڭلارنى قاچۇرماڭلار، ئۇلارنى خوجايىنلىرىنىڭ رۇخسىتى بىلەن نىكاھلاپ ئېلىڭلار. ئۇلارنىڭ تويلۇق مېھرىنى كېمەيتىۋەتمەي، ئۇزۇنغىمۇ سوزۇۋەتمەي بېرىڭلار. بۇلار ئاشكارا زىنا قىلمايدىغان ۋە يوشۇرۇن ئاشنا تۇتمايدىغان بولۇشى كېرەك. ناۋادا ئۇلار توي قىلىپ بولغاندىن كېيىن زىنا-پاھىشە قىلسا، ئۇلارغا بېرىلىدىغان جازا ئېرى بار، ھۆر ئاياللاردىن پەرقلىق بولىدۇ، يەنى ھۆر ئاياللارغا بېرىلىدىغان جازانىڭ يېرىمى بېرىلىدۇ، ئەللىك قامچا ئۇرۇلىدۇ، چالما-كېسەك قىلىنمايدۇ. ئىپپەتلىك، مۇئمىن، چۆرىلەرنى نىكاھلاپ ئىلىشتىن ئىبارەت بۇ ھۆكۈم، ھۆر ئاياللار بىلەن توي قىلىشقا قۇربى يەتمەيدىغان، توي قىلمىسا زىنا-پاھىشە قىلىپ سېلىشتىن ئەنسىرەيدىغان كىشىلەر ئۈچۈندۇر. لېكىن ئەۋلادلىرىنى قۇللۇقتىن ساقلاپ قىلىش ئۈچۈن سەۋر قىلىش، دېدەك ئاياللار بىلەن توي قىلغاندىن ياخشىدۇر. ئاللاھ بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغانلارنى كەچۈرۈم قىلغۇچىدۇر ۋە ئۇلارغا مېھرىباندۇر. ھۆر ئاياللار بىلەن توي قىلىشقا قۇربى يەتمىگەنلىكتىن زىنا-پاھىشىگە چۈشۈپ قېلىشتىن ئەنسىرىگەن كىشىلەرنىڭ دېدەكلەر بىلەن توي قىلىشقا رۇخسەت قىلىنىشى ئاللاھنىڭ بەندىلەرگە بولغان رەھمىتىدىندۇر.
(26) ئاللاھ مۇشۇنداق ئەھكاملارنى يولغا قويۇش ئارقىلىق سىلەرگە ئۆز شەرىئىتى ۋە دىنىنىڭ كۆرسەتمىلىرىنى ھەمدە سىلەرنىڭ دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىكىڭلار ئۈچۈن پايدىلىق نەرسىلەرنى بايان قىلماقچى، ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ ئېسىل پەزىلەتلىرى ۋە ماختاشقا لايىق ئىش-ئىزلىرىغا ئەگىشىشىڭلار ئۈچۈن ھالال-ھارام ئىشلىرىدا سىلەرنى شۇ پەيغەمبەرلەرنىڭ يوللىرىغا يېتەكلىمەكچى، شۇنداقلا سىلەرنى گۇناھ-مەئسىيەتتىن ئۆزنىڭ تائىتىگە قايتۇرماقچى. ئاللاھ بەندىلىرىگە نېمىنىڭ پايدىلىق ئىكەنلىكىنى بىلىپ يولغا قويىدۇ. يولغا قويغان ئىشلاردا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر ۋە بەندىلىرىنىڭ ئىشلىرىنى پىلانلىق ئورۇنلاشتۇرغۇچىدۇر.
(27) ئاللاھ سىلەرنىڭ تەۋبەڭلارنى قوبۇل قىلىشنى ۋە خاتالىقىڭلارنى كەچۈرۈۋېتىشنى خالايدۇ. ئەيش-ئىشرەتكە چۆمگەنلەر بولسا سىلەرنى توغرا يولدىن تولىمۇ يىراقلاشتۇرۇۋېتىشنى ئويلايدۇ.
(28) ئاللاھ سىلەردىن شەرىئەت ئەھكاملىرىنى يەڭگىللىتىشنى، سىلەرنى كۈچۈڭلار يەتمەيدىغان ئىشقا تەكلىپ قىلماسلىقنى خالايدۇ، چۈنكى ئاللاھ ئىنساننىڭ يارىتىلىشى ۋە تەبىئىتىدىكى ئاجىزلىقنى بىلگۈچىدۇر.
(29) ئى ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! بۇلاش، ئوغرىلاش، پارا بېرىش ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان ناھەق ۋاسىتىلەر بىلەن بىر-بىرىڭلارنىڭ ماللىرىنى ئېلىۋالماڭلار. لېكىن ئىككى تەرەپنىڭ پۈتۈشۈشى ئارقىلىق قىلىنغان ئېلىم-سېتىملاردىن ئېرىشكەن ماللار بولسا، بۇنى يېيىشكە ۋە ئىشلىتىشكە بولىدۇ. بىر-بىرىڭلارنى ئۆلتۈرمەڭلار، ئۆزۈڭلارنىمۇ ئۆلتۈرمەڭلار، ئۆزۈڭلارنى ھالاكەتكە تاشلىماڭلار. ئاللاھ سىلەرگە ئىنتايىن مېھرىباندۇر. ئاللاھنىڭ سىلەرگە ئۆز-ئارا قان تۆكۈشۈڭلارنى، بىر-بىرىڭلارنىڭ مېلىنى ئېلىۋېلىشنى ۋە بىر-بىرىڭلارنىڭ يۈز-ئابرويىنى تۆكۈشۈڭلارنى ھارام قىلغانلىقى ئۇنىڭ رەھمىتىدىندۇر.
(30) كىمكى ئاشۇ چەكلەنگەن ئىشنى قىلىپ، باشقىلارنىڭ مېلىنى بىلمەسلىك ياكى ئۇنتۇپ قالغانلىقتىن ئەمەس، بەلكى بىلىپ تۇرۇپ، چەكتىن ئېشىپ باشقىلارنىڭ مېلىنى يەۋالسا ياكى ئۆلتۈرۈۋەتسە، ئاللاھ قىيامەت كۈنى ئۇنى دەھشەتلىك ئوتقا كىرگۈزىدۇ، ئۇ ئوتنىڭ ھارارىتىدىن قىينىلىدۇ ۋە ئۇنىڭ قاتتىق ئازابىنى تېتىيدۇ. بۇنداق ئازابلاش ئاللاھقا ئاسان، چۈنكى ئاللاھ ھەممىگە قادىردۇر، ئۇنىڭ كۈچى يەتمەيدىغان ھېچنەرسە يوقتۇر.
(31) ئى مۇئمىنلەر! سىلەر ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش، ئاتا-ئانىنى قاقشىتىش، ناھەق ئادەم ئۆلتۈرۈش ۋە جازانە يېيىش دېگەندەك چوڭ گۇناھلاردىن يىراق تۇرساڭلار، كىچىك گۇناھلىرىڭلارنى پۈتۈنلەي كەچۈرۈم قىلىۋېتىمىز ھەمدە ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدىكى جەننەتتىن ئىبارەت ئېسىل جايغا كىرگۈزىمىز.
(32) ئى مۇئمىنلەر! ئاللاھ سىلەردىن بەزىلىرڭلاردىن بەزىلىرىڭلار ئۈچۈن ئارتۇق قىلغان نەرسىنى ئارزۇ قىلماڭلار، بۇ ئۆچمەنلىك ۋە ھەسەتخورلۇققا ئېلىپ بارمىسۇن، ئاياللارنىڭ ئاللاھ ئەرلەرگە خاس قىلغان نەرسىنى ئازرۇ قىلىشى لايىق بولمايدۇ، ھەر بىرىنىڭ ئۆز لايىغىدا جازا-مۇكاپاتتىن نەسىۋېسى بولىدۇ. ئاللاھتىن سىلەرگە ئۆز پەزلىنى زىيادە قىلىپ بېرىشىنى تەلەپ قىلىڭلار، ھەقىقەتەن ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر، ھەر بىرىگە ئۆزىگە مۇناسىپ كېلىدىغان نەرسىنى ئاتا قىلغۇچىدۇر
(33) سىلەردىن ھەر بىرىڭلار ئۈچۈن ئاتا-ئانىسى ۋە ئۇرۇغ-تۇغقانلىرى قالدۇرۇپ كەتكەن مىراسقا ۋارىسلىق قىلىدىغان ئۇرۇقداش تۇغقانلارنى قىلدۇق. ئۆزئارا ئىتتىپاقداش بولۇش ۋە بىر-بىرىڭلارغا ياردەم بېرىشكە ئەھدۇپەيمان قىلىشقان كىشىلەرگە مىراستىن نېسىۋىسىنى بېرىڭلار. ئاللاھ ھەر نەرسىگە شاھىدتۇر، مۇشۇ ئەھدۇپەيمانلىرىڭلارنىمۇ كۆزىتىپ تۇرغۇچىدۇر. ئىتتىپاقداشلىق بىلەن مىراسخور بولۇش ئىسلامنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە يولغا قويۇلغان بولۇپ، كېيىن ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان.
(34) ئاللاھ تائالا ئەرلەرگە ئاياللارغا بەرمىگەن بىر قىسىم ئارتۇقچىلىقلارنى بەرگەنلىكى، ئاياللارنىڭ نەپىقىسىنى بېرىش ۋە ئۇلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىش مەجبۇرىيەتلىرى ئەرلەرنىڭ زىممىسىگە يۈكلەنگەنلىكى ئۈچۈن ئۇلار ئاياللارنى باشقۇرىدۇ ۋە ئۇلارنىڭ ئىش-پائالىيەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ. سالىھ ئاياللار پەرۋەردىگارىغا ئىتائەت قىلغۇچى ۋە ئەرلىرىگە بويسۇنغۇچىلاردۇر. ئەرلىرى يېنىدا بولمىغان ۋاقىتلاردا ئاللاھنىڭ مۇۋەپپەق قىلىشى بىلەن ئەرلىرىنىڭ ھەقلىرىنى ساقلىغۇچىلاردۇر. ئەي ئەرلەر، سىلەر گەپ-سۆزدە ياكى ئىش-ھەرىكەتلىرىدە ئەرلىرىگە بويسۇنماسلىقىدىن ئەنسىرەيدىغان ئاياللارغا دەسلەپتە چىرايلىق نەسىھەت قىلىپ، ئاللاھتىن قورقۇشقا تەۋسىيە قىلىڭلار. ئەگەر ۋەز-نەسىھەت ئۈنۈم بەرمىسە، ئۇلارنى كۆرپىسىدە يالغۇز قويۇپ، كەينىڭلارنى قىلىۋېلىپ، ئۇلار بىلەن جىنسىي ئالاقىدە بولماڭلار. بۇمۇ ئۈنۈم بەرمىسە، يارلاندۇرماستىن يەڭگىل ئۇرۇڭلار. ئەگەر ئۇلار ئەيۋەشكە كەلسە، ئۇلارغا زۇلۇم قىلىش ۋە ئەيىبلەش بىلەن ھەددىڭلاردىن ئاشماڭلار. ھەقىقەتەن ئاللاھ تائالا ھەر نەرسىدىن ئۈستۈندۇر، زاتى ۋە سۈپىتىدە ھەممىدىن كاتتىدۇر، ئاللاھدىن قورقۇڭلار.
(35) ئەي ۋەلىيلەر! ئەر-ئاياللار ئوتتۇرىسىدىكى تالاش-تارتىش ئۆزئارا ئۆچ-ئاداۋەت ۋە بىر-بىرىدىن يۈز ئۆرۈشكە بېرىپ قېلىشىدىن ئەنسىرەپ قالساڭلار، ئۇلارنى ئايرىۋېتىش ياكى ياراشتۇرۇپ قويۇشتا ھەرئىككىلا تەرەپكە كۆيۈنگەن ئاساستا قارار چىقىرىشلىرى ئۈچۈن ئەر تەرەپتىنمۇ ھەققانىيەتچى بىر كىشىنى، ئايال تەرەپتىنمۇ ھەققانىيەتچى بىر كىشىنى ئەۋەتىڭلار. ئۇلارنى ياراشتۇرۇپ قويۇش ئايرىۋەتكەندىن ياخشى ۋە ئەۋزەلدۇر. ئەگەر ھۆكۈم قىلىشقا ئەۋەتىلگەن ئۇ ئىككەيلەن ئۇلارنى ياراشتۇرۇپ قويماقچى بولۇپ، ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇل قوللىنالىسا، ئاللاھ ئۇلارنىڭ ئارىسىنى ياخشىلاپ بېرىدۇ، ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى دەتالاشنى كۆتۈرۈۋېتىدۇ. ھەقىقەتەن ئاللاھقا بەندىلىرىنىڭ ئىشىدىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ، ئاللاھ ئۇلارنىڭ دىللىرىدا يوشۇرغان كىچىككىنە مەخپىيەتلىكنىمۇ بىلگۈچىدۇر.
(36) پۈتۈن ۋۇجۇدۇڭلار بىلەن بويسۇنۇش ئارقىلىق يالغۇز بىر ئاللاھقىلا قۇلچىلىق قىلىڭلار، ئۇنىڭغا باشقا بىرىنى شېرىك قىلىۋالماڭلار، ئاتا-ئاناڭلارغا ئىززەت-ئىكرام قىلىش ۋە ياخشى خىزمىتىدە بولۇش ئارقىلىق ياخشىلىق قىلىڭلار، ئۇرۇق-تۇغقان، يېتىم-يېسىر، پېقىر-مىسكىنلەرگىمۇ ياخشىلىق قىلىڭلار، ئۇرۇق-تۇغقانچىلىق مۇناسىۋېتىڭلار بولغان قوشنا ۋە ئۇرۇق-تۇغقانچىلىق مۇناسىۋېتىڭلار بولمىغان قوشنىلارغىمۇ ياخشىلىق قىلىڭلار، يېنىڭلاردىكى سەپەردىشىڭلارغا ۋە يولدا ئۇزۇق-تۈلۈكى ئۈزۈلۈپ قالغان ناتونۇش مۇساپىرغىمۇ ياخشىلىق قىلىڭلار، قول ئاستىڭلاردىكى قۇل-چۆرىلىرىڭلارغا ياخشىلىق قىلىڭلار. ئاللاھ ئۆزىگە تەمەننا قويىدىغان، باشقىلارغا چوڭچىلىق قىلىدىغان ۋە باشقىلار ئالدىدا پەخىرلەنگەن ھالدا ئۆزىنى ماختايدىغان كىشىلەرنى ياخشى كۆرمەيدۇ.
(37) ئاللاھ تائالا ئۆزى بەرگەن رىزىقتىن ياخشىلىق يوللىرىغا ئىشلىتىشنى ۋاجىب قىلغان كىچىككىنە بىر قىسمىنىمۇ بەرگىلى ئۇنىمايدىغان، گەپ-سۆزلىرى ۋە ئىش-ھەرىكەتلىرى ئارقىلىق باشقىلارنىمۇ بەرمەسلىككە تەشۋىق قىلىدىغانلارنى ياقتۇرمايدۇ. بۇلار ئاللاھ ئۆز پەزلىدىن بەرگەن رىزىق، ئىلىم ۋە باشقا تۈرلۈك نېئمەتلەرنى يوشۇرىدۇ، كىشىلەرگە ھەقنى ئوچۇق ئېيتماي، ھەقىقىي ئەھۋالنى يوشۇرىدۇ، يالغان-ياۋىداقلارنى ئاشكارىلايدۇ. بۇ كاپىرلارنىڭ خۇسۇسىيىتىدۇر، بىز ھەقىقەتەن كاپىرلارغا خورلىغۇچى ئازاب تەييارلىدۇق.
(38) ئەنە شۇنىڭدەك، بىز بۇ ئازابنى پۇل-ماللىرىنى كىشىلەرگە كۆز-كۆز قىلىپ مەدھىيەگە ئېرىشىش ئۈچۈن چىقىم قىلىدىغان، ھالبۇكى ئاللاھقا ۋە قىيامەت كۈنىگە ئىشەنمەيدىغانلارغا تەييارلىدۇق. بىز ئۇلارغا ئاشۇ خارلىغۇچى ئازابنى تەييارلىدۇق. ئۇلارنىڭ شەيتانغا ئەگەشكەنلىكى پەقەت ئۆزلىرىنى ئازدۇرۇۋەتتى. كىمگە شەيتان ھەمراھ بولىدىكەن، ئۇ .نېمىدىگەن يامان ھەمراھ!؟
(39) ئۇلار ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ھەقىقىي ئىشەنسە، پۇل-ماللىرىنى نىيەتلىرىنى خالىس قىلىپ ئاللاھ يولىدا سەرپ قىلسا، ئۇلارغا نېمە زىيىنى بار؟ ئەكسىچە بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىدە ياخشىلىق بارغۇ!؟. ئاللاھ ئۇلارنى ياخشى بىلگۈچىدۇر، ئۇلارنىڭ ئەھۋالى ئاللاھقا مەخپىي قالمايدۇ. ئاللاھ ھەر كىمنىڭ ئەمىلىگە يارىشا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(40) ئاللاھ ھەقىقەتەن ئادىلدۇر، بەندىلىرىگە قىلچە زۇلۇم قىلمايدۇ. ئۇلارنىڭ ياخشىلىقىدىن كىچىك چۈمۈلىچىلىك نەرسىنىمۇ كېمەيتىۋەتمەيدۇ، ھەمدە يامانلىقىغا كىچىككىنە نەرسىنى قوشۇپمۇ قويمايدۇ. زەررىچىلىك ياخشىلىقى بوپقالسا، مەرھەمەت قىلىپ ئۇنى ھەسسىلەپ كۆپەيتىپ بېرىدۇ ھەمدە مۇكاپاتنى ھەسسىلەش بىلەن بىرگە يەنە ئۆز پەزلىدىن كاتتا ساۋابلارنى بېرىدۇ.
(41) بىز ھەر ئۈممەتنىڭ پەيغەمبىرىنى ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىغا گۇۋاھچى قىلىپ كەلتۈرىدىغان، ئەي پەيغەمبەر! سېنىمۇ ئۈممىتىڭگە گۇۋاھچى قىلىپ كەلتۈرىدىغان قىيامەت كۈنىدە ئۇلارنىڭ ئەھۋالى قانداق بوپ كېتەر؟!
(42) ئاشۇ ئۇلۇغ كۈندە ئاللاھقا كاپىر بولغان ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىگە ئاسىيلىق قىلغانلار تۇپراققا ئايلىنىپ، يەر بىلەن ئوخشاش بولۇپ كېتىشنى ئارزۇ قىلىدۇ، ئۇلار قىلمىشلىرىدىن ھېچنەرسىنى ئاللاھتىن يوشۇرالمايدۇ. چۈنكى ئاللاھ ئۇلارنىڭ تىللىرىنى مۆھۈرلىۋەتكەنلىكتىن ئۇلار سۆزلىيەلمەيدۇ. ئاللاھ ئۇلارنىڭ باشقا ئەزالىرىغا سۆزلەشكە رۇخسەت بېرىدۇ، ئاندىن ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرى ھەققىدە گۇۋاھلىق بېرىدۇ.
(43) ئى ئاللاھقا ئىشەنگەن ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! سىلەر مەست بولۇپ قالغىنىڭلاردا تاكى مەستلىكىڭلاردىن تولۇق يېشىىلىپ، نېمە دېگىنىڭلارنى پەرقلەندۈرگىدەك بولمىغۇچە ناماز ئوقۇماڭلار -بۇ، ھاراق كەسكىن ھارام قىلىنىشتىن بۇرۇنقى ھۆكۈمدۇر-. ئەگەر جۇنۇب بولساڭلار، تاكى غۇسلى قىلمىغۇچە ناماز ئوقۇماڭلار، مەسجىدكىمۇ كىرمەڭلار، پەقەت مەسجىدتە تۇرماي ئۆتۈپ كېتىش ئۈچۈن كىرسەڭلار بولىدۇ. ئەگەر سۇ زىيان قىلىدىغان بىرەر كېسەلگە گىرىپتار بولغان بولساڭلار، ياكى سەپەردە بولساڭلار، ياكى تاھارەت سۇندۇرۇپ ۋە ياكى ئاياللار بىلەن جىنسىي ئالاقىدە بولۇپ، سۇ تاپالمىساڭلار، پاك تۇپراقنى يۈزۈڭلار ۋە قولۇڭلارغا سۈرتۈپ تەيەممۇم قىلىڭلار. ئاللاھ سىلەرنىڭ كەمچىلىكلىرىڭلارنى ئەپۇ قىلغۇچى ۋە خاتالىقلىرىڭلارنى كەچۈرۈم قىلغۇچىدۇر.
(44) ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھ تائالا تەۋراتتىكى ئىلىمدىن نېسىۋە بەرگەن يەھۇدىيلارنىڭ گۇمراھلىقنى ھىدايەتكە ئالماشتۇرغانلىقىدىن خەۋىرىڭ بارمۇ؟. ئى مۇئمىنلەر! يەھۇدىيلار سىلەرنىڭمۇ ئۆزلىرىنىڭ ئەگرى يولىدا مېڭىشىڭلار ئۈچۈن سىلەرنى پەيغەمبەر ئېلىپ كەلگەن توغرا يولدىن ئازدۇرۇشنىڭ كويىدا بولىدۇ.
(45) ئى مۇئمىنلەر! ئاللاھ دۈشمەنلىرىڭلارنى سىلەردىن ياخشىراق بىلگەچكە، سىلەرگە ئۇلارنىڭ ئەھۋاالىنى ئېيتىپ بېرىدۇ ۋە ئۇلارنىڭ سىلەرگە بولغان دۈشمەنلىكىنى پاش قىلىدۇ. ئاللاھ سىلەرگە يېتەرلىكتۇركى، ئۇ سىلەرنى ئۇلارنىڭ يامانلىقلىرىدىن ساقلايدۇ. ئاللاھ سىلەرگە يېتەرلىكتۇركى، ئۇ سىلەرنى ئۇلارنىڭ سۇيىقەستلىرىدىن ۋە ئازار-كۈلپەتلىرىدىن قوغدايدۇ ھەمدە سىلەرگە ئۇلارغا قارشى ياردەم بېرىدۇ.
(46) يەھۇدىيلارنىڭ ئىچىدە شۇنداق ناچار كىشىلەر باركى، ئۇلار ئاللاھ نازىل قىلغان سۆزنى ئۆزگەرتىپ، ئۇنى ئاللاھ نازىل قىلغاندىن باشقا تەرەپكە بۇرۇۋېتىدۇ. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئۇلارنى بىرەر ئىشقا بۇيرۇغان چاغدا ئۇلار: «سۆزۈڭنى ئاڭلىدۇق، ئەمما بۇيرۇقۇڭغا ئاسىيلىق قىلدۇق» دېيىشىدۇ. ئۇلار مەسخىرە قىلىپ: «بىزنىڭ دەيدىغانلىرىمىزغا قۇلاق سالغىن، سەن قۇلاق سالمىدىڭ» دېيىشىدۇ. ئۇلار: «راعنا» دېيىش ئارقىلىق ئۆزلىرىنى «بىزگە قۇلاق سېلىشقا ئەھمىيەت بەرگىن» دېمەكچى بولغاندەك كۆرسىتىشكە ئۇرۇنىدۇ - يۇ، ئەمەلىيەتتە بۇ سۆزنى تەلەپپۇز قىلغاندا تىللىرىنى تولغاپ پەيغەمبەرنى مەسخىرە قىلماقچى بولۇشىدۇ. قارىماققا پەيغەمبەرگە دۇئا قىلماقچى بولغاندەك قىلىدۇ - يۇ، ئەمەلىيەتتە دىنغا تەنە قىلىشىدۇ. كاشكى ئۇلار «سۆزۈڭنى ئاڭلىدۇق، بۇيرۇقۇڭغا ئاسىيلىق قىلدۇق» دېگۈچە «سۆزۈڭنى ئاڭلىدۇق ۋە بۇيرۇقۇڭغا بويسۇندۇق» دېگەن بولسا، «بىزگە قۇلاق سالغىن، سەن قۇلاق سالمىدىڭ» دېگۈچە «سۆزىمىزگە قۇلاق سالغىن» دېگەن بولسا، «بىزگە ئەخمەق بولۇپ بەرگىن» دېگۈچە «بىزگە مۆھلەت بەرگىن، دېگەنلىرىڭنى ئاڭقىرىۋالايلى» دېگەن بولسا، ئەلۋەتتە بۇ ئۇلار ئۈچۈن ئۇلارنىڭ دەسلەپتە دېگەنلىرىدىن تولىمۇ ياخشى ۋە توغرا بولغان بولاتتى، چۈنكى بۇ، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ھۇزۇرىغا لايىق گۈزەل ئەخلاقنىڭ جۈملىسىدىن ئىدى. لېكىن ئۇلار كاپىر بولغانلىقى تۈپەيلىدىن ئاللاھ ئۇلارغا لەنەت قىلىپ، رەھمىتىدىن يىراق قىلدى. شۇڭا ئۇلار ئۆزلىرىگە پايدا ئېلىپ كېلىدىغان دەرىجىدە ئىمان ئېيتمايدۇ.
(47) ئەي كىتاب بېرىلگەن يەھۇدىي ۋە ناسارالار! يۈزۈڭلاردىكى سەزگۈ ئەزالىرىڭلارنى گەردىنىڭلارغا قىلىپ قويۇشتىن بۇرۇن ياكى شەنبە كۈنى بېلىق تۇتۇشتىن چەكلەنگەندىن كېيىنمۇ چەكتىن ئېشىپ بېلىق تۇتقانلارنى ئۆز رەھمىتىمىزدىن يىراق قىلىپ، تەلەتىنى مايمۇنغا ئۆزگەرتىۋەتكەندەك، سىلەرنىمۇ رەھمىتىمىزدىن قوغلاندى قىلىشتىن بۇرۇن بىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا نازىل قىلغان، قولۇڭلاردىكى تەۋرات ۋە ئىنجىلنى تەستىقلايدىغان قۇرئان كەرىمگە ئىمان ئېيتىڭلار. ئاللاھنىڭ بۇيرۇقى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشى چوقۇم ئەمەلگە ئاشىدۇ.
(48) شەكسىزكى ئاللاھ تائالا ئۆزىگە مەخلۇقاتلىرى ئىچىدىن ھېچنەرسىنىڭ شېرىك قىلىنىشىنى كەچۈرمەيدۇ، ئەمما پەزلى-مەرھەمىتى بىلەن ئۆزى خالىغان كىشىنىڭ شېرىك ۋە كۇپرىدىن باشقا خاتالىقلىرىنى ئۆتۈۋېتىدۇ ياكى ئادالىتىنى نامايان قىلىش يۈزىسىدىن ئۆزى خالىغان كىشىگە گۇناھلىرىغا تۇشلۇق جازا بېرىدۇ. كىمكى ئاللاھقا باشقا نەرسىنى شېرىك قىلىدىكەن، ھەقىقەتەن ئېغىر گۇناھ سادىر قىلغان بولىدۇكى، مۇشۇ پېتى ئۆلۈپ كەتكەن كىشىگە مەغپىرەت قىلىنمايدۇ.
(49) ئەي پەيغەمبەر! ئۆزلىرىنى گۇناھسىز، قىلغان ئەمەللىرىنى توغرا دەپ ماختىنىدىغان كىشىلەرنى كۆرمىدىڭمۇ؟ بەلكى ئاللاھ تائالا بەندىلىرى ئىچىدىن ئۆزى خالىغان كىشىنى ماختايدۇ ۋە گۇناھتىنمۇ پاكلايدۇ، چۈنكى ئاللاھ تائالا دىللاردىكى مەخپىيەتلىكلەرنىمۇ بىلگۈچىدۇر. بەندىلەرنىڭ قىلغان ئەمەللىرىنىڭ ساۋابىدىن خورمىنىڭ ئۇرۇقچىسىدىكى يىپقا چاغلىق نەرسىمۇ قەتئىي كېمەيتىۋېتىلمەيدۇ.
(50) ئەي پەيغەمبەر! ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنى ماختاش ئارقىلىق قانداق قىلىپ ئاللاھ نامىدىن يالغاننى توقۇۋاتقانلىقىغا دىققەت قىلغىن. بۇ قىلمىش ئۇلارنىڭ گۇمراھلىقىدىن كېلىپ چىققان ئاشكارا گۇناھ بولۇشقا يېتەرلىكتۇر.
(51) ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھ تائالا ئىلىمدىن ئازغىنە نېسىۋە بەرگەن يەھۇدىيلارنىڭ ھالىنى كۆرۈپ، ئەجەبلەندىڭمۇ؟ ئۇلار ئاللاھنى قويۇپ، ئۆزلىرى پەيدا قىلىۋالغان مەبۇدلىرىغا ئىمان ئېيتىدۇ ۋە مۇشرىكلارغا خۇشامەت قىلىپ: شەكسىزكى ئۇلار مۇھەممەدنىڭ ھەمراھلىرىدىنمۇ توغرىراق يولدىدۇر، دەيدۇ.
(52) ئەنە ئاشۇلار شۇنداق ئېتىقادى بۇزۇق كىشىلەردۇركى، ئاللاھ ئۇلارنى ئۆز رەھمىتىدىن يىراق قىلدى. ئاللاھ تائالا كىمنى ئۆز رەھمىتىدىن يىراق قىلىدىكەن، ھەرگىزمۇ ئۇنىڭغا ئىگە بولالايدىغان ياردەمچى تاپالمايسەن.
(53) ئۇلارغا پادىشاھلىقتىن ھېچقانداق نېسىۋە يوق. ناۋادا ئۇلارنىڭ پادىشاھلىقتىن خورمىنىڭ ئۇرۇقچىسىغا چاپلىشىپ قالغان نېپىز پوستلاقچىلىك نېسىۋىسى بولسىدى، ئۇلار ھېچكىمگە ھېچنەرسە بەرمىگەن بولاتتى.
(54) بەلكى ئۇلار مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا ۋە ئۇنىڭ ساھابىلىرىگە ئاللاھ تەرىپىدىن بېرىلگەن پەيغەمبەرلىك، ئىمان ۋە زېمىندا قۇدرەت تېپىشتىن ئېبارەت نېئمەتلەرگە ھەسەت قىلىشىدۇ. ئۇلار مۇئمىنلەرگە نېمىشقا ھەسەت قىلىشىدۇ؟ ھالبۇكى بىز ئىلگىرى ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ ئەۋلادلىرىغا ئاسماندىن نازىل قىلىنغان كىتاب ۋە ئۇ كىتابتىن باشقا بىز ۋەھىي قىلغان نەرسىلەرنى ھەمدە ئۇلارغا ئىنسانلار ئۈستىدىن ھۆكۈمرانلىق يۈرگۈزىدىغان كاتتا پادىشاھلىقنى بەردۇق.
(55) ئەھلى كىتاب ئىچىدە ئاللاھ تائالا ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامغا ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ئىچىدىن چىققان پەيغەمبەرلەرگە نازىل قىلغان كىتابلارغا ئىمان ئېيتقان بىر قىسىم كىشىلەر بار. ئۇلار مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا نازىل قىلىنغان قۇرئانغىمۇ شۇنداق پوزىتسىيەدە بولدى. دوزاخ ئۇلاردىن كاپىر بولغانلارغا يېتەرلىك جازادۇر.
(56) شەكسىزكى بىز ئايەتلىرىمىزگە كاپىر بولغانلارنى قىيامەت كۈنى ھەر تەرەپتىن قورشاپ تۇرىدىغان ئوتقا كىرگۈزىمىز. ئۇ ئوت ھەر قاچان ئۇلارنىڭ تېرىلىرىنى كۆيدۈرۈپ تاشلىغاندا، ئۇلارغا قىلىنغان ئازاب ئىزچىل بولۇشى ئۈچۈن ئۇلارغا باشقا تېرىلەرنى ئالماشتۇرىمىز. ئاللاھ ھەقىقەتەن غالىبتۇر، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە تەڭ كېلەلمەيدۇ. ئۇ ئۆزى پىلانلىغان ۋە ھۆكۈم قىلغان ئىشلاردا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
(57) ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان، پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان مۇئمىنلەرنى قىيامەت كۈنى سارايلىرى ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان جەننەتلەرگە كىرگۈزىمىز، ئۇلار ئۇ جايدا مەڭگۈ قالىدۇ. ئۇلار ئۈچۈن بۇ جەننەتلەردە ھەر قانداق مەينەتچىلىكتىن پاكلانغان جۈپتلەر بار. بىز چوقۇم ئۇلارنى بەك ئىسسىقمۇ ئەمەس، بەك سوغۇقمۇ ئەمەس، ھەممە ياققا تاشلىنىپ تۇرىدىغان، قويۇق سايىلىك باغچىلارغا كىرگۈزىمىز.
(58) شەكسىزكى ئاللاھ تائالا سىلەرنى ئامانەتلەرنى ئىگىسىگە تاپشۇرۇشقا، كىشىلەر ئارىسىدا ھۆكۈم قىلغاندا ئادىل بولۇشقا، ھۆكۈمدە ئاغمىچىلىق بىلەن زۇلۇم قىلماسلىققا بۇيرۇيدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ تائالانىڭ داۋاملىق سىلەرگە ۋەز-نەسىھەت قىلىپ تۇرۇشى ۋە يول كۆرسىتىشلىرى نېمىدېگەن ياخشى - ھە!. شەكسىزكى ئاللاھ سۆزۈڭلارنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ئىش-ھەرىكەتلىرىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر.
(59) ئى ئاللاھقا ئىشەنگەن ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! بۇيرۇغاننى قىلىش ۋە چەكلىگەندىن يېنىش ئارقىلىق ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىتائەت قىلىڭلار. سىلەرنى ئاسىيلىققا بۇيرۇمىسىلا ئىش ئۈستىدىكىلەرگىمۇ بويسۇنۇڭلار. ناۋادا بىرەر ئىشتا ئوخشىمىغان قاراشتا بوپقالساڭلار، ئەگەر ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشىنىدىغانلا بولساڭلار بۇ ئىشتا ئاللاھنىڭ كىتابىغا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىنىڭ سۈننىتىگە مۇراجىئەت قىلىڭلار. ئەنە شۇنداق كىتابقا ۋە سۈننەتكە مۇراجىئەت قىلىش ئۆز قارىشىدا چىڭ تۇرۇۋېلىپ بارغانسېرى ئىختىلاپقا چۆككەندىن ياخشى ۋە سىلەرگە ئېلىپ كېلىدىغان نەتىجىسىمۇ گۈزەلدۇر.
(60) ئەي پەيغەمبەر! ساڭا نازىل قىلىنغان قۇرئانغا ۋە سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە نازىل قىلىنغان كىتابلارغا ئىمان كەلتۈرگەنلىكىنى داۋراڭ سالىدىغان يەھۇدىيلارنىڭ مۇناپىقلىرىنى كۆرمىدىڭمۇ؟ ئۇلار ئارىلىرىدىكى دەتالاشلاردا ئاللاھ يولغا قويغان شەرىئەتنى قويۇپ، ئىنسانلار چىقىرىۋالغان قانۇنلارنىڭ ئالدىغا دەۋالىشىپ بارماقچى بولۇشىدۇ، ھالبۇكى ئۇلار بۇنى ئىنكار قىلىشقا بۇيرۇلغان ئىدى. شەيتان ئۇلارنى توغرا يول تېپىۋالمىسۇن دەپ ھەقتىن تولىمۇ يىراقلاشتۇرۇۋېتىشنىڭ كويىدا بولىدۇ.
(61) ناۋادا بۇ مۇناپىقلارغا: ئاراڭلاردىكى دەۋا-دەستۇرلارنى ھەل قىلىشتا ئاللاھ تائالا كىتابىدا نازىل قىلغان ھۆكۈملەرگە ۋە پەيغەمبەرنىڭ يېنىغا كېلىڭلار دېيىسلە، -ئەي پەيغەمبەر!- ئۇلارنىڭ سەندىن تامامەن يۈز ئۆرۈگەنلىكتىن ئەرز-شىكايەتلىرىنى باشقىلارنىڭ يېنىغا كۆتۈرۈپ بېرىشقانلىقىنى كۆرىسەن.
(62) ئەي پەيغەمبەر! قىلغان گۇناھلىرى تۈپەيلىدىن بېشىغا خاپىلىق كەلگەندە ئاللاھ بىلەن قەسەم قىلىپ ساڭا: بىزنىڭ باشقىلارنىڭ قېشىغا ئەرز-شىكايەتلىرىمىزنى كۆتۈرۈپ بېرىشتا پەقەت دەتالاشقا چۈشۈپ قالغان ئىككى تەرەپنىڭ ئارىسىنى چىرايلىقچە ياراشتۇرۇپ قويۇشتىن باشقا غەرىزىمىز يوق، دەپ ئۆزۈرخاھلىق ئېيتىپ كېلىشىدۇ. ئۇلار بۇ سۆزلىرىدە يالغانچىدۇر. چۈنكى ئېھسان دېگەن پەقەت بەندىلەر ئۈستىدىن ئاللاھنىڭ شەرىئىتىنى يۈرگۈزۈش ئارقىلىق بولىدۇ.
(63) ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ دىللىرىدا يوشۇرغان نىفاق ۋە يامان غەرەزلىرىنى ياخشى بىلىدۇ. -ئەي پەيغەمبەر!- شۇڭا ئۇلارنى ئۆز مەيلىگە قويۇۋەتكىن، ئۇلار بىلەن كارىڭ بولمىسۇن، ئاللاھنىڭ ساۋاب-مۇكاپاتلىرىغا رىغبەتلەندۈرۈش ۋە ئازابىدىن قورقۇتۇش يۈزىسىدىن ئۇلارغا ئاللاھنىڭ ھۆكمىنى ئۇقتۇرۇپ قويغىن. ئۇلارغا دىللىرىغا چوڭقۇر تەسىر قىلىدىغان پاساھەتلىك سۆزلەرنى قىلغىن.
(64) بىز ھەرقانداق بىر پەيغەمبەر ئەۋەتسەك، ئۇ بۇيرۇغان ئىشلاردا ئاللاھنىڭ خاھىشى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن ئىتائەت قىلىنسۇن دەپ ئەۋەتتۇق. ئەي پەيغەمبەر! ئەگەر ئۇلار گۇناھ-مەئسىيەت قىلىش ئارقىلىق ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغان چاغدا، قىلغان گۇناھلىرىنى ئېتىراپ قىلىپ، قىلمىشلىرىغا پۇشايمان قىلغان ۋە ئاللاھقا تەۋبە قىلغان ھالدا سەن ھايات ۋاقتىڭدا يېنىڭغا كەلگەن بولسا ۋە ئاللاھتىن مەغپىرەت تىلىگەن بولسا، سەنمۇ ئۇلار ئۈچۈن مەغپىرەت تىلىگەن بولساڭ، ئەلۋەتتە ئۇلار ئاللاھ تائالانىڭ بەندىلىرىنىڭ تەۋبىسىنى كۆپ قوبۇل قىلغۇچى ۋە ئۇلارغا نەقەدەر شەپقەتلىك ئىكەنلىكىنى بىلىپ قالاتتى.
(65) ھەقىقىي ئەھۋال بۇ مۇناپىقلار ئويلىغاندەك ئەمەس. ئاللاھنىڭ زاتى بىلەن قەسەمكى، ئۇلار ئارىلىرىدا يۈز بەرگەن ھەرقانداق دەتالاشتا پەيغەمبەر ھايات ۋاقتىدا شۇنىڭ يېنىغا، ۋاپات تاپقاندىن كېيىن ئۇنىڭ شەرىئىتىگە دەۋا-دەستۇرلىرىنى كۆتۈرۈپ بارمىغۇچە، ئاندىن پەيغەمبەرنىڭ ھۆكمىگە رازى بولۇپ، قەلبىدىكى ئازراق بولسىمۇ سىقىلىش ۋە ئىككىلىنىش قالمىغۇچە ۋە ئۇنىڭ ھۆكمىگە چىن كۆڭلىدىن بويسۇنۇپ، تامامەن قوبۇل قىلمىغۇچە ھەقىقىي راستچىل مۇئمىنلەردىن بولالمايدۇ.
(66) ناۋادا بىز ئۇلارغا بىر-بىرىنى ئۆلتۈرۈشنى ياكى يۇرتلىرىدىن قوغلاپ چىقىرىۋېتىشنى پەرز قىلساق ئىدۇق، ئۇلارنىڭ ئازغىنىسىدىن باشقىسى بۇيرۇقىمىزنى ئۇرۇندىمايتتى. شۇڭا ئۇلار ئاللاھ تائالانىڭ ئۆزلىرىنى قىلالمايدىغان ئىشقا بۇيرۇمىغانلىقىغا كۆپ شۈكۈر قىلسۇن. ئەگەر ئۇلار ئاللاھقا ئىتائەت قىلىش توغرىسىدا قىلىنغان نەسىھەتلەرگە ئەمەل قىلغان بولسا ئىدى، بۇنداق قىلىش ئەلۋەتتە قارشى چىققاندىن كۆپ ياخشى ۋە ئۇلارنىڭ ئىمانى تېخىمۇ مۇستەھكەم بولاتتى، شۇنداقلا بىز ئۇلارغا ھۇزۇرىمىزدىن كاتتا ساۋاب-مۇكاپاتلارنى بەرگەن بولاتتۇق ھەمدە ئۇلارنى ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ جەننىتىگە ئېلىپ بارىدىغان يولغا مۇۋەپپەق قىلغان بولاتتۇق.
(67) ناۋادا بىز ئۇلارغا بىر-بىرىنى ئۆلتۈرۈشنى ياكى يۇرتلىرىدىن قوغلاپ چىقىرىۋېتىشنى پەرز قىلساق ئىدۇق، ئۇلارنىڭ ئازغىنىسىدىن باشقىسى بۇيرۇقىمىزنى ئۇرۇندىمايتتى. شۇڭا ئۇلار ئاللاھ تائالانىڭ ئۆزلىرىنى قىلالمايدىغان ئىشقا بۇيرۇمىغانلىقىغا كۆپ شۈكۈر قىلسۇن. ئەگەر ئۇلار ئاللاھقا ئىتائەت قىلىش توغرىسىدا قىلىنغان نەسىھەتلەرگە ئەمەل قىلغان بولسا ئىدى، بۇنداق قىلىش ئەلۋەتتە قارشى چىققاندىن كۆپ ياخشى ۋە ئۇلارنىڭ ئىمانى تېخىمۇ مۇستەھكەم بولاتتى، شۇنداقلا بىز ئۇلارغا ھۇزۇرىمىزدىن كاتتا ساۋاب-مۇكاپاتلارنى بەرگەن بولاتتۇق ھەمدە ئۇلارنى ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ جەننىتىگە ئېلىپ بارىدىغان يولغا مۇۋەپپەق قىلغان بولاتتۇق.
(68) ناۋادا بىز ئۇلارغا بىر-بىرىنى ئۆلتۈرۈشنى ياكى يۇرتلىرىدىن قوغلاپ چىقىرىۋېتىشنى پەرز قىلساق ئىدۇق، ئۇلارنىڭ ئازغىنىسىدىن باشقىسى بۇيرۇقىمىزنى ئۇرۇندىمايتتى. شۇڭا ئۇلار ئاللاھ تائالانىڭ ئۆزلىرىنى قىلالمايدىغان ئىشقا بۇيرۇمىغانلىقىغا كۆپ شۈكۈر قىلسۇن. ئەگەر ئۇلار ئاللاھقا ئىتائەت قىلىش توغرىسىدا قىلىنغان نەسىھەتلەرگە ئەمەل قىلغان بولسا ئىدى، بۇنداق قىلىش ئەلۋەتتە قارشى چىققاندىن كۆپ ياخشى ۋە ئۇلارنىڭ ئىمانى تېخىمۇ مۇستەھكەم بولاتتى، شۇنداقلا بىز ئۇلارغا ھۇزۇرىمىزدىن كاتتا ساۋاب-مۇكاپاتلارنى بەرگەن بولاتتۇق ھەمدە ئۇلارنى ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ جەننىتىگە ئېلىپ بارىدىغان يولغا مۇۋەپپەق قىلغان بولاتتۇق.
(69) كىمكى ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىتائەت قىلىدىكەن، قىيامەت كۈنى ئۇ كىشى ئاللاھ تائالا جەننەتكە كىرىشكە مۇۋەپپەق قىلغان پەيغەمبەرلەر ھەمدە پەيغەمبەرلەر ئېلىپ كەلگەن دىنغا بولغان ئىشەنچىسى مۇكەممەل بولغان سىددىقلار، ئاللاھ يولىدا ئۆلتۈرۈلگەن شېھىتلەر، ئىچكى-تاشقى جەھەتتىن دۇرۇس بولغانلىقتىن ئەمەللىرىمۇ ياخشى بولغان سالىھ كىشىلەر بىلەن بىرگە بولىدۇ. ئەنە شۇ كىشىلەر جەننەتتە نېمىدېگەن ياخشى ھەمراھلار - ھە!.
(70) يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئاشۇ ساۋاب-مۇكاپاتلار ئاللاھنىڭ بەندىلىرىگە قىلغان ئىلتىپاتىدۇر. ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ئەھۋالىنى بىلىشتە يېتەرلىكتۇر. ئۇ ھەركىمنىڭ ئەمىلىگە يارىشا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(71) ئەي ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! دۈشمىنىڭلارغا قارشى ئۇرۇش ئېچىشقا ياردىمى بولىدىغان ۋاسىتىلەرنى قوللىنىش ئارقىلىق ھۇشيار بولۇڭلار. ئۇلار تەرەپكە مەيلى گۇرۇھ-گۇرۇھقا بۆلۈنۈپ، مەيلى ھەممىڭلار بىردەك يۈرۈش قىلىڭلار، بۇ ئىشلارنى ئۆز مەنپەئەتىڭلارنى ۋە دۈشمىنىڭلارغا بېرىلىدىغان زەربىنى چىقىش قىلغان ئاساستا ئورۇنلاشتۇرساڭلار بولىدۇ.
(72) ئى مۇئمىنلەر! ئاراڭلاردا قورقۇنچاقلىق قىلىپ دۈشمەنگە قارشى ئۇرۇشقا چىقىشتىن قېپقالغان بىر بۆلۈك كىشىلەر باركى، بۇنداق ئادەملەر باشقىلارنىڭمۇ ئىرادىسىنى بوشاشتۇرۇۋېتىدۇ، ئۇلار ئىمانى ئاجىز مۇناپىقلاردۇر. ئەگەر سىلەرگە ئۆلۈم كەلسە ياكى مەغلۇبىيەت يەتسە، ئۇلاردىن بىرى ئۆزىنىڭ ساق قالغىنىغا خۇرسەن بولۇپ: ئاللاھ ماڭا مەرھەمەت قىپتۇ، ھېلىمۇ ياخشى ئۇلار بىلەن بىرگە جەڭگە چىقماپتىمەن، بولمىسا ماڭىمۇ شۇلارغا ئوخشاش خاپىلىق كېلەتتىكەن، دەيدۇ.
(73) ئەي مۇسۇلمانلار! ناۋادا سىلەر غەلىبە قازىنىش ياكى غەنىمەتكە ئېرىشىش دېگەندەك ئاللاھنىڭ ئىلتىپاتىغا ئېرىشىپ قالساڭلار، جىھادتىن قېپقالغانلار گوياكى بۇندىن بۇرۇن ئاراڭلاردا ھېچقانداق ئۈلپەتداشلىق ۋە سەپداشلىق مەۋجۇت بولمىغاندەك: كاشكى مەنمۇ شۇلار بىلەن جەڭگە قاتناشقان بولسام، شۇلارغا ئوخشاش كاتتا غەنىمەتكە ئېرىشكەن بولاتتىم، دەيدۇ.
(74) ئاخىرەتكە قىزىقىپ ھاياتىي دۇنيادىن ۋاز كەچكەن، ئىمانىدا راستچىل مۇئمىنلەر ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنىڭ ئۈستۈن بولۇشى ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلسۇن. كىمكى ئاللاھنىڭ كەلىمىسى ئۈستۈن بولۇشى ئۈچۈن ئۇنىڭ يولىدا جىھاد قىلىپ، شېھىت بولسا ياكى دۈشمەنلىرى ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ زەپەر قۇچسا، ئاللاھ تائالا ئۇنىڭغا كاتتا ساۋاب-مۇكاپات بېرىدۇ. ئۇ كاتتا ساۋاب جەننەت ۋە ئاللاھنىڭ رازىلىقىدۇر.
(75) ئى مۇئمىنلەر! سىلەرنى ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنى ئۈستۈن قىلىش ۋە بوزەك قىلىنغان ئەرلەر، ئاياللار، بالىلارنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلىشتىن نېمە توستى؟ ئۇلار ئاللاھقا يالۋۇرۇپ: ئەي پەرۋەردىگارىمىز! بىزنى ئاھالىسى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش ۋە ئاللاھنىڭ بەندىلىرىگە تاجاۋۇز قىلىش ئارقىلىق زالىم بولغان مەككىدىن چىقارغىن، بىزگە دەرگاھىڭدىن ئىشلىرىمىزغا كۆڭۈل بۆلىدىغان ۋە بىزنى كاپىرلارنىڭ زىيانكەشلىكىدىن قوغدايدىغان بىرىنى ئەۋەتكىن، دەپ دۇئا قىلىۋاتىدۇ.
(76) ئىمانىدا راستچىل مۇئمىنلەر ئاللاھنىڭ سۆزىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا ئۇرۇش قىلىدۇ، كاپىرلار بولسا ئۆزلىرىنىڭ باتىل ئىلاھلىرى ئۈچۈن ئۇرۇش قىلىدۇ. شەيتاننىڭ سەپداشلىرىغا قارشى ئۇرۇش قىلىڭلار. ئەگەر ئۇلارغا قارشى ئۇرۇش قىلساڭلار، چوقۇم ئۇلار ئۈستىدىن غالىب كېلىسىلەر، چۈنكى شەيتاننىڭ تەدبىرى ئاجىز بولۇپ، ئاللاھقا تەۋەككۇل قىلغۇچىلارغا زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ.
(77) ئەي پەيغەمبەر! ئۆزلىرىگە جىھاد پەرز قىلىنىشىنى تىلىگەندە: (ھازىرچە) ئۇرۇشتىن قوللىرىڭلارنى تارتىڭلار، ناماز ئوقۇپ، زاكاتنى ئادا قىلغاچ تۇرۇڭلار، دېيىلگەن بىر بۆلۈك ساھابىلىرىڭنىڭ ھالىدىن خەۋىرىڭ بارمۇ؟ -بۇ، جىھاد پەرز قىلىنىشتىن بۇرۇنقى ئىش ئىدى-. ئۇزاق ئۆتمەي ئۇلار مەدىنىگە ھىجرەت قىلىپ، ئىسلام كۈچەيگەندە جىھاد پەرز قىلىنسا، ئۇلارنىڭ بىر قىسمىغا جىھاد قىلىش ئېغىر كېلىپ، كىشىلەردىن خۇددى ئاللاھتىن قورققاندەك ياكى ئۇنىڭدىنمۇ بەكرەك قورقىدىغان بوپقالدى، ھەمدە: ئەي پەرۋەردىگارىمىز، بىزگە نېمىشقا جىھادنى پەرز قىلدىڭ؟ بىز دۇنيادىن بىر مۇددەت بەھىرلىنىۋالغانغا قەدەر يەنە ئازراق كېچىكتۈرسەڭ بولماسىمىدى؟ دېيىشتى. ئەي پەيغەمبەر! ئۇلارغا ئېيتقىنكى، دۇنيا مەنپەئەتى ھەرقانچە ۋايىغا يەتسىمۇ (ئاخىرەت نېئمەتلىرىگە نىسبەتەن) يەنىلا ئاز، ھامان يوقىلىدۇ. ئاخىرەت بولسا ئاللاھتىن قورققان كىشىلەر ئۈچۈن ھەممىدىن ياخشىدۇر، چۈنكى ئۇ ئۈزۈلۈپ قالمايدىغان، دائىمىي نېئمەتتۇر. سىلەرنىڭ ياخشى ئەمەللىرىڭلاردىن، گەرچە خورمىنىڭ ئۇرۇقچىسىدىكى يىپقا چاغلىق كىچىككىنە نەرسىمۇ كېمەيتىۋېتىلمەيدۇ.
(78) سىلەر جەڭ مەيدانىدىن يىراق، مۇستەھكەم قەلئەلەرگە بېكىنىۋالغان تەقدىردىمۇ، ئەجىلىڭلار كەلگەندە ئۆلۈم ھامان سىلەر بار يەرنى تاپىدۇ. ناۋادا بۇ مۇناپىقلار كۆپ پەرزەنت ۋە كەڭتاشا رىزىق دېگەندەك ئۆزلىرىنى خۇش قىلىدىغان نېئمەتلەرگە ئېرىشسە، بۇ ئاللاھنىڭ بىزگە قىلغان ئىلتىپاتى، دېيىشىدۇ. ئەگەر ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرى ياكى رىزقىغا بىرەر كېلىشمەسلىك يەتسە، ئۇلار بۇنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامدىن كۆرۈپ: بۇ كېلىشمەسلىك سېنىڭ سەۋەبىڭدىن كەلدى، دېيىشىدۇ. ئەي پەيغەمبەر! ئۇلارغا جاۋابەن: ھەر قانداق خۇشاللىق ۋە خاپىلىق ئاللاھنىڭ ھۆكمى ۋە تەقدىرى بىلەن كېلىدۇ، دېگىن. مۇشۇ گەپنى دېگەن ئاشۇ كىشىلەر نېمىشقا سېنىڭ دېگەنلىرىڭنى چۈشىنەي دېمەيدۇ؟!
(79) ئەي ئادەم ئەۋلادى! سېنى خۇرسەن قىلىدىغان مال-مۈلۈك ۋە پەرزەنتلەر ئاللاھنىڭ ساڭا قىلغان ئىلتىپاتىدۇر. مال-مۈلكۈڭ ۋە پەرزەنتلىرىڭگە كەلگەن كېلىشمەسلىكلەر بولسا، ئۆزۈڭ قىلغان گۇناھ-مەئسىيەتلەر تۈپەيلىدىندۇر. ئەي پەيغەمبەر! بىز سېنى پۈتكۈل ئىنسانلارغا ئاللاھنىڭ ئەلچىسى قىلىپ ئەۋەتتۇق. سەن ئۇلارغا پەرۋەردىگارىڭ تاپشۇرغان ۋەزىپىنى يەتكۈزىسەن. ئاللاھ سەن يەتكۈزگەن پەيغەمبەرلىكتە سېنىڭ راستچىل ئىكەنلىكىڭگە گۇۋاھچى بولۇشقا يېتەرلىكتۇر، چۈنكى ئاللاھ ساڭا دەلىل-پاكىتلارنى بەرگەن.
(80) كىمكى پەيغەمبەرنىڭ بۇيرۇغانلىرىنى ئىجرا قىلىش ۋە چەكلىگەنلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئىتائەت قىلىدىكەن، شەكسىزكى ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىنى ئۇرۇندىغان بولىدۇ. كىمكى ساڭا ئىتائەت قىلىشتىن باش تارتىدىكەن، -ئەي پەيغەمبەر!- ئۇنىڭغا قايغۇرۇپ كەتمىگىن. چۈنكى بىز سېنى ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىنى نازارەت قىلىدىغان كۆزەتچى قىلىپ ئەۋەتمىدۇق. ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىنى ساناپ، ھېسابلاپ تۇرىدىغىنى پەقەت بىز.
(81) مۇناپىقلار ساڭا ئېغىزىدا: بىز سېنىڭ بۇيرۇقۇڭغا بويسۇنۇپ، دېگىنىڭنى قىلىمىز، دەيدۇ. ئەمما يېنىڭدىن چىقىپ كەتسىلا، ئۇلاردىن بىر بۆلۈكى مەخپىي ھالەتتە ساڭا ئىزھار قىلغىنىنىڭ ئەكسىچە سۇيىقەست پىلانلايدۇ. ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ سۇيىقەستىنى ئوبدان بىلىدۇ ۋە ئۇلارنى مۇشۇ سۇيىقەستلىرىگە قارىتا جازالايدۇ. شۇڭا ئۇلارغا پەرۋا قىلىپ كەتمىگىن. ئۇلار ساڭا قىلچە زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ. ئىشلىرىڭنى ئاللاھقا تاپشۇرغىن، ئۇنىڭغا تايانغىن. ئاللاھ تايىنىشىڭغا يېتەرلىك ھامىيدۇر.
(82) ئۇلار نېمىشقا قۇرئان ئۈستىدە ئويلىنىپ، تاكى ئۇنىڭدا ئازراقمۇ ئوخشاشماسلىق ۋە قالايمىقانچىلىق يوقلۇقى ئېنىق بولغانغا قەدەر تەتقىق قىلمايدۇ؟ شۇنداق قىلغان بولسا ئۇلار سەن ئېلىپ كەلگەن دىننىڭ ھەقلىقىنىمۇ بىلىپ قالاتتى. ناۋادا بۇ قۇرئان ئاللاھنىڭ غەيرىدىن كەلگەن بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئۇلار ئۇنىڭ ھۆكۈملىرىدە قالايمىقانچىلىق ۋە مەنىلىرىدە كۆپلىگەن ئوخشاشماسلىقلارنى بايقىغان بولاتتى.
(83) ناۋادا ئۇ مۇناپىقلارغا مۇسۇلمانلارنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە خۇشاللىقىغا ياكى ئەنسىزلىكى ۋە قايغۇسىغا مۇناسىۋەتلىك بىرەر خەۋەر يەتسە، ئۇلار ئۇنى دەرھال پاش قىلىپ، تارقىتىشقا باشلايدۇ. كاشكى ئۇلار بىرئاز سالماقراق بولۇپ، ئەھۋالنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا ۋە ساھابىلەر ئىچىدىكى ئىلىملىك، سەمىمىي كىشىلەرگە مەلۇم قىلغان بولسا، ئەلۋەتتە ئۇلار بۇ خەۋەرنى تارقىتىش ياكى مەخپىي تۇتۇش ھەققىدە لايىقىدا قارار چىقارغان بولاتتى. -ئەي مۇئمىنلەر!- ئەگەر ئاللاھ سىلەرگە مەرھەمەت قىلىپ، ئاشۇ مۇناپىقلار مۇپتىلا بولغان كېسەللىكتىن ساقلاپ قالمىغان بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە سىلەردىن ئازغىنا كىشىلەردىن باشقىلىرىڭلار شەيتاننىڭ ۋەسۋەسىسىنىڭ كەينىگە كىرىپ كەتكەن بولاتتىڭلار.
(84) ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھنىڭ كەلىمىسىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلغىن، سەن باشقىلارنىڭ ئىشىغا جاۋابكار ئەمەسسەن، ئۇنىڭدا سېنىڭ مەسئۇلىيىتىڭ يوق. چۈنكى سېنىڭ مەجبۇرىيىتىڭ پەقەت ئۆزۈڭنى جىھادقا ئۈندەش. مۇئمىنلەرنىمۇ جىھادقا تەرغىب قىلغىن ۋە قىزىقتۇرغىن. ئاللاھ چوقۇم سىلەرنىڭ جىھادىڭلار ئارقىلىق كاپىرلارنىڭ ھەربىي يۈرۈشىنى توسىدۇ. ئاللاھ تائالا ھەممىدىن كۈچلۈكتۇر ۋە جازاسى ئەڭ قاتتىقتۇر.
(85) كىمكى باشقىلارغا پايدا كەلتۈرۈش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلىدىكەن، ئۇنىڭ ساۋاب-مۇكاپاتتىن نېسىۋىسى بولىدۇ. كىمكى باشقىلارغا يامانلىق يەتكۈزۈش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلسا، ئۇنىڭغىمۇ گۇناھتىن مەلۇم نېسىۋە بار. ئاللاھ تائالا ئىنسانلارنىڭ بارلىق ئىشلىرىغا شاھىتتۇر ۋە شۇنىڭغا قارىتا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ. ئاراڭلاردىن كىم بىرەر ياخشى ئىشنىڭ بەرپا بولۇشىغا سەۋەبچى بولىدىكەن، ئۇنىڭغىمۇ شۇ ياخشىلىقتىن مەلۇم نېسىۋە ۋە ئۈلۈش تېگىدۇ. كىمكى بىرەر يامانلىقنىڭ ئوتتۇرىغا چىقىشىغا سەۋەبچى بولىدىكەن، شۇ يامانلىقنىڭ مەلۇم قىسمى ئۇنىڭغىمۇ كېلىدۇ.
(86) سىلەرگە بىرسى سالام بەرسە، ئۇنىڭغا ئۆزۈڭلارغا قىلغان سالامدىنمۇ ئارتۇقراق ياكى سالامنىڭ ئوخشىشىنى قايتۇرۇڭلار. تېخىمۇ ياخشىسىنى قايتۇرۇش ئەۋزەلدۇر. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ قىلغانلىرىڭلارنى ساقلاپ قويۇپ، ھەركىمگە ئۆز ئەمىلىگە يارىشا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(87) ئاللاھتىن باشقا ئىبادەتكە ھەقلىق بەرھەق مەبۇد يوقتۇر. ئۇ سىلەرگە ئەمەللىرىڭلارغا يارىشا جازا-مۇكاپات بېرىش ئۈچۈن يۈز بېرىشىدە قىلچە شەك بولمىغان قىيامەت كۈنى باشتىن-ئاخىر ھەممەيلەننى توپلايدۇ. سۆزدە ئاللاھتىنمۇ راستچىل كىم بار؟.
(88) ئى مۇئمىنلەر! مۇناپىقلارغا قانداق مۇئامىلە قىلىشتا نېمىشقا ئىككىگە بۆلۈنۈپ كېتىسىلەر؟ بىر بۆلۈكۈڭلار: ئۇلار كاپىر بولغاچقا ئۇلارغا قارشى ئۇرۇش قىلىمىز دەيسىلەر. يەنە بىر بۆلۈكۈڭلار: ئۇلارنىڭ ئىمانى بار، شۇڭا ئۇلار بىلەن ئۇرۇش قىلمايمىز دەيسىلەر. ئۇلارنى دەپ ئۆزئارا ئىختىلاپلىشىشىڭلارنىڭ قىلچە ئورنى يوق. ئاللاھ ئۇلارنى قىلمىشلىرى تۈپەيلىدىن كۇپرىغا ۋە ئازغۇنلۇققا قايتۇرۇۋەتتى. سىلەر ئاللاھ توغرىغا مۇۋەپپەق قىلمىغانلارنى توغرىغا يېتەكلىمەكچىمۇ؟، كىمنىكى ئاللاھ ھەق يولدىن ئازدۇرۇۋېتىدىكەن، سەن ھەرگىزمۇ ئۇنى توغرىغا يېتەكلەشكە ئامال قىلالمايسەن.
(89) مۇناپىقلار سىلەرنىڭمۇ ئۆزلىرىگە ئوخشاش سىلەرگە نازىل قىلىنغان قۇرئانغا كاپىر بولۇشۇڭلارنى، ئاندىن كۇپرىدىمۇ ئۆزلىرىگە ئوخشاش بولۇشۇڭلارنى ئارزۇ قىلىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ ئىمانى بارلىقىنىڭ ئىسپاتى سۈپىتىدە شېرىك ئۇۋىسىدىن ئىسلام دىيارىغا ئاللاھ يولىدا ھىجرەت قىلىپ كەلگەنگە قەدەر ئۇلارنى دۈشمەن بىلىپ، ئۇلار ئىچىدىن دوست تۇتۇۋالماڭلار. ناۋادا ئۇلار بۇنداق قىلىشتىن يۈز ئۆرۈپ، شۇ پېتى تۇرۇۋەرسە، ئۇلارنى تاپقان يەردە تۇتۇپ ئۆلتۈرۈڭلار. ئۇلار ئىچىدىن سىلەرنىڭ ئىشلىرىڭلارنى بىلىدىغان سىرداش دوست تۇتۇۋالماڭلار، دۈشمىنىڭلارغا قارشى سىلەرگە ياردەم بېرىدىغان ياردەمچىمۇ قىلماڭلار.
(90) لېكىن ئۇلار ئىچىدىن سىلەر بىلەن ئارىسىدا ئۇرۇش توختىتىش توغرۇلۇق كېلىشىم تۈزۈشكەن ياكى نە سىلەرگە قارشى، نە ئۆز خەلقىگە قارشى ئۇرۇش قىلىشقا رايى بارماي، قەلبلىرى سىقىلغان ھالدا يېنىڭلارغا كەلگەنلەر بۇنىڭ سىرتىدا. ئەگەر ئاللاھ خالىسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئۇلارنى سىلەردىن كۈچلۈك قىلاتتى-دە، ئۇلار سىلەرگە ھۇجۇم قىلغان بولاتتى. شۇڭا ئاللاھ بېغىشلىغان خاتىرجەملىكنى قوبۇل قىلىڭلار، ئۇلارنى ئۆلتۈرۈپ، ئەسىر ئالىدىغان ئىشنى قىلماڭلار. ناۋادا ئۇلار ئۆزلىرىنى چەتكە ئېلىپ، سىلەرگە ھۇجۇم قىلمىسا ۋە سىلەر بىلەن ئۇرۇش قىلماي، كېلىشىم تۈزۈشكە ماقۇل بولغان ۋاقىتتا، ئاللاھ سىلەرنىڭ ئۇلارنى ئۆلتۈرۈشۈڭلارغا ياكى ئەسىر ئېلىشىڭلارغا يول قويمايدۇ.
(91) ئەي مۇئمىنلەر! مۇناپىقلار ئىچىدە يەنە بىر ئوچۇم كىشىلەر باركى، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ بىخەتەرلىكى ئۈچۈن سىلەرگە ئىمان ئېيتقاندەك كۆرۈنىدۇ. كاپىر قەۋمىنىڭ يېنىغا بارغاندا ئۇلارنى ئۆزلىرىگە ئىشەندۈرۈش ئۈچۈن كۇپرىنى ئىزھار قىلىشىدۇ. ئۇلار قاچانكى ئاللاھقا كاپىر بولۇشقا ۋە ئۇنىڭغا شېرىك كەلتۈرۈشكە چاقىرىلسا، دەرھال ئۇنىڭغا باشچىلاپ كىرىپلا كېتىدۇ. شۇڭا بۇلار سىلەرگە قارشى ئۇرۇش قىلىشنى تاشلاپ، سىلەر بىلەن كېلىشىم تۈزۈشكىلى كەلمىسە ۋە قوللىرىنى سىلەردىن يىغمىسا، ئۇلارنى تاپقان يەردە تۇتۇپ ئۆلتۈرۈڭلار. ئۇلار ئەنە شۇنداق مىجەزلىك كىشىلەركى، بىز ئۇلارنىڭ سىلەرگە قىلغان خىيانىتى ۋە ئالدامچىلىقىنى ئۇلارنى تۇتۇپ ئۆلتۈرۈشۈڭلارغا ئوچۇق سەۋەب قىلدۇق.
(92) بىر مۇئمىننىڭ يەنە بىر مۇئمىننى ئۆلتۈرۈۋېتىشى توغرا ئەمەس، لېكىن بۇ ئىش سەۋەنلىكتىن يۈز بېرىپ قالغان بولسا، (بۇنىڭغا باشقىچە مۇئامىلە قىلىنىدۇ). يەنى، كىمكى بىر مۇئمىننى سەۋەنلىكتىن ئۆلتۈرۈپ قويىدىكەن، ئۇ ئۆز قىلمىشىنىڭ كەففارىتى ئۈچۈن بىر قۇل ئازات قىلىشى، قاتىلنىڭ مىراسخور تۇغقانلىرى ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ مىراسخورلىرىغا تولۇق بىر دىيەت تۆلىشى كېرەك. لېكىن ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ تۇغقانلىرى دىيەتنى ئۆتۈۋەتسە، تۆلىمىسىمۇ بولىدۇ. ئۆلتۈرۈلگۈچى سىلەرگە دۈشمەن قەۋمدىن بولغان تەقدىردىمۇ، مۇئمىنلا بولىدىكەن، يەنىلا قاتىل مۇئمىن بىر قۇل ئازات قىلىشى كېرەك، ئەمما دىيەت تۆلىمەيدۇ. ناۋادا ئۆلتۈرۈلگۈچى مۇئمىن ئەمەس، ئەمما ئاراڭلاردا ئەھدى-پەيمان بار، مەسىلەن زىممىيلەرگە ئوخشاش كىشى بولسا، بۇ چاغدا قاتىلنىڭ مىراسخور تۇغقانلىرى ئۆلتۈرۈلگۈچىنىڭ تۇغقانلىرىغا تولۇق بىر دىيەت تۆلىشى كېرەك. قاتىل بولسا ئۆز قىلمىشىنىڭ كەففارىتى ئۈچۈن مۇئمىن قۇلدىن بىرنى ئازات قىلىشى لازىم. ئەگەر ئازات قىلىدىغانغا مۇئمىن قۇل تاپالمىسا ياكى ئۇنىڭ قىممىتىنىمۇ بېرەلمىسە، بۇ چاغدا ئۇ ئىككى ئاي ئارقىمۇ-ئارقا، بۇ ۋاقىت ئىچىدە ئارىلىقنى ئۈزۈپ قويماي روزا تۇتۇشى كېرەك. بۇ ھۆكۈملەر ئاللاھنىڭ، قاتىلنىڭ قىلمىشلىرىغا قارىتا قىلغان تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىشى ئۈچۈندۇر. ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ئەمەللىرىنى ۋە نىيەتلىرىنى بىلگۈچىدۇر، يولغا قويغان ئەھكام ۋە پىلانلىرىدا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
(93) كىمكى بىر مۇئمىننى قەستەن، ناھەق ئۆلتۈرىدىكەن، ئەگەر بۇنداق قىلىش توغرا دەپ قارىغان ياكى تەۋبە قىلمىغان بولسا، ئۇنىڭ جازاسى جەھەننەمدە مەڭگۈ قىلىشتۇر. ئۇنىڭغا ئاللاھنىڭ غەزىبى ياغىدۇ، ئاللاھ ئۇنى ئۆز رەھمىتىدىن يىراق قىلىدۇ ھەمدە ئۇنىڭغا مۇشۇنداق چوڭ گۇناھنى سادىر قىلغانلىقى ئۈچۈن كاتتا ئازاب تەييارلىدى.
(94) ئەي ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! ناۋادا ئاللاھ يولىدا جىھادقا چىقىپ قالساڭلار، ئالدى بىلەن كىمگە قارشى جىھاد قىلىدىغانلىقىڭلارنى مۇئەييەنلەشتۈرۈۋېلىڭلار. ئۆزىنىڭ مۇسۇلمانلىقىنى ئىزھار قىلغان كىشىگە: سەن مۇئمىن ئەمەس، پەقەت ئۆلۈمدىن ۋە مال-مۈلكۈڭدىن ئەنسىرەپ مۇسۇلمانلىقىڭنى ئىزھار قىلىشقا مەجبۇر بولدۇڭ، دېمەڭلار ھەمدە ئۇنى ئۆلتۈرۈش ئارقىلىق ئۇنىڭدىن غەنىمەت ئېلىش دېگەندەك دۇنيانىڭ ئەرزىمەس مەنپەئەتىنى كۆزلەپ ئۆلتۈرۈۋەتمەڭلار. چۈنكى ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا كۆپلىگەن غەنىمەتلەر بار، ئۇ بۇنىڭدىن كۆپ ياخشى ھەم تولىمۇ كاتتىدۇر. سىلەرمۇ ئىلگىرى ئۆز قەۋمىدىن ئىمانىنى يوشۇرۇپ كەلگەن مۇشۇ ئادەمگە ئوخشاش ئىدىڭلار. ئاندىن ئاللاھ سىلەرگە ئىسلام ئارقىلىق كۆپ ياخشىلىق قىلدى، جېنىڭلارنى ساقلاپ قالدى. شۇڭا ئالدى بىلەن كىمگە قارشى ئۇرۇش قىلىدىغانلىقىڭلارنى مۇئەييەنلەشتۈرۈۋېلىڭلار. شەكسىزكى ئاللاھقا سىلەرنىڭ قىلمىشلىرىڭلاردىن كىچىككىنە نەرسىمۇ مەخپىي قالمايدۇ. سىلەرنى چوقۇم ئەمىلىڭلارغا يارىشا جازا-مۇكاپاتقا تارتىدۇ.
(95) كېسەل ۋە ئەمالارغا ئوخشاش ئۆزرىسى يوق تۇرۇپ ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلىشتىن يالتىيىۋالغان مۇئمىنلەر، ماللىرىنى ۋە جانلىرىنى قۇربان قىلىپ تۇرۇپ ئاللاھ يولىدا جىھاد قىلغان مۇجاھىدلار بىلەن باراۋەر بولمايدۇ. ئاللاھ تائالا ماللىرى ۋە جانلىرى بىلەن جىھاد قىلغانلارنىڭ دەرىجىسىنى جىھادتىن يالتىيىۋالغانلاردىن ئارتۇق قىلدى.
(96) ئۇلارغا گۇناھلىرى مەغپىرەت قىلىنىش ۋە ئاللاھنىڭ رەھمىتى بىلەن بىرگە، بىر-بىرىدىن مەرتىۋىسى ئۈستۈن بولغان مۇشۇنداق ساۋاب-مۇكاپاتلار بېرىلىدۇ. ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر ۋە تولىمۇ شەپقەتلىكتۇر.
(97) شەكسىزكى پەرىشتىلەر كۇپرى يۇرتىدىن ئىسلام دىيارىغا ھىجرەت قىلماي ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلارنىڭ جېنىنى ئالىدىغان چاغدا ئۇلارنىڭ جېنىنى ئېلىۋېتىپ كايىغان ھالدا: سىلەر قانداق ھالدا ئىدىڭلار؟ مۇشرىكلاردىن قايسى جەھەتتە پەرقلىنەتتىڭلار؟ دەيدۇ. ئاندىن ئۇلار باھانە-سەۋەب كۆرسىتىپ: بىز ئاجىز ئىدۇق، ئۆزىمىزنى قوغدىغۇدەك كۈچ-مادارىمىز يوق ئىدى، دەپ جاۋاب بېرىدۇ. پەرىشتىلەر ئۇلارغا يەنە: ئاللاھنىڭ زېمىنى كەڭرى تۇرسا، دىنىڭلار ۋە جېنىڭلارنى خورلۇق ۋە زورلۇقتىن قۇتۇلدۇرۇش ئۈچۈن شۇ يەرلەرگە چىقىپ كەتسەڭلار بولمامتتى؟ دەپ كايىيدۇ. ئەنە شۇ ھىجرەت قىلمىغانلارنىڭ ئورۇنلىشىدىغان جايى دوزاختۇر. ئۇلارنىڭ قايتىدىغان جايى نېمىدېگەن يامان!؟.
(98) مەيلى ئەر ياكى ئايال ياكى بالىلار بولسۇن، ئۆزلىرىنى زۇلۇم ۋە خورلۇقتىن قوغدىغۇدەك كۈچى يوق، ئۇ خورلۇقتىن قۇتۇلۇشقا ئامالىمۇ يوق كىشىلەردىن ئىبارەت ھەقىقىي ئۆزرىلىك، ئاجىز كىشىلەر بۇ تەھدىتنىڭ سىرتىدىدۇر. ئاللاھ ئۆز رەھمىتى ۋە مەرھەمىتى بىلەن بۇنداق كىشىلەرنى ئەپۇ قىلغاي! ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنى تولىمۇ ئەپۇ قىلغۇچى، تەۋبە قىلغانلارنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر.
(99) مەيلى ئەر ياكى ئايال ياكى بالىلار بولسۇن، ئۆزلىرىنى زۇلۇم ۋە خورلۇقتىن قوغدىغۇدەك كۈچى يوق، ئۇ خورلۇقتىن قۇتۇلۇشقا ئامالىمۇ يوق كىشىلەردىن ئىبارەت ھەقىقىي ئۆزرىلىك، ئاجىز كىشىلەر بۇ تەھدىتنىڭ سىرتىدىدۇر. ئاللاھ ئۆز رەھمىتى ۋە مەرھەمىتى بىلەن بۇنداق كىشىلەرنى ئەپۇ قىلغاي! ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنى تولىمۇ ئەپۇ قىلغۇچى، تەۋبە قىلغانلارنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر.
(100) كىمكى ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى كۆزلەپ كۇپرى يۇرتىدىن ئىسلام دىيارىغا ھىجرەت قىلىدىكەن، ھىجرەت قىلىپ بارغان يەردە باشقىچە بىر ئەھۋالنى ۋە ئۇ جاينىڭ ئۆزى تاشلاپ چىققان زېمىندىن باشقىچە بىر جاي ئىكەنلىكىنى بىلىپ قالىدۇ. ئۇ، بۇ جايدا ئىززەت-شەرەپ ۋە مول رىزىققا ئېرىشىدۇ. كىمكى ئۆيىدىن ئاللاھ ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرى تەرەپكە ھىجرەت قىلىپ چىقىپ، ئاندىن ھىجرەت ماكانىغا يېتىپ بېرىشتىن بۇرۇن ئۆلۈپ كەتكەن بولسا، ئۇنىڭ ئەجرىنى چوقۇم ئاللاھ بېرىدۇ. ئۇنىڭ كۆزلىگەن جايغا يېتىپ بارالمىغانلىقىنىڭ ئۇنىڭغا ھېچقانداق زىيىنى بولمايدۇ. ئاللاھ تائالا بەندىلىرى ئىچىدىن تەۋبە قىلغانلارنىڭ گۇناھىنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئۇلارغا تولىمۇ شەپقەتلىكتۇر.
(101) سىلەر زېمىندا سەپەر قىلغاندا كاپىرلاردىن ئەزىيەت يېتىپ قىلىشتىن ئەنسىرىسەڭلار، تۆت رەكئەتلىك نامازنى ئىككى رەكئەتكە قەسىر قىلىپ ئوقۇساڭلار گۇناھ بولمايدۇ، چۈنكى كاپىرلارنىڭ سىلەرگە بولغان دۈشمەنلىكى ئاشكارىدۇر، سەپەردە تىنچ-خاتىرجەم بولغاندىمۇ نامازنى قەسىر قىلىش سەھىھ ھەدىسلەر بىلەن ئىسپاتلانغاندۇر.
(102) ئەي پەيغەمبەر! دۈشمەن بىلەن جەڭ قىلىۋاتقان ۋاقىتتا قوشۇن ئىچىدە ناماز ئوقۇماقچى بولغىنىڭدا، قوشۇننى ئىككى گۇرۇپقا ئايرىپ، ئۇلاردىن بىر گۇرۇپ سەن بىلەن بىرگە نامازغا تۇرسۇن، ئەمما نامازدىمۇ قوراللىرىنى ئېلىۋالسۇن. يەنە بىر گۇرۇپ سىلەرنى مۇھاپىزەت قىلىپ تۇرسۇن. بىرىنچى گۇرۇپ ئىمام بىلەن بىر رەكئەت نامازنى ئوقۇپ بولغاندا، قالغىنىنى ئۆزلىرى تاماملىسۇن. نامازنى ئوقۇپ بولغاندا كەينىڭلارغا دۈشمەن تەرەپكە ئۆتۈپ تۇرسۇن ۋە مۇھاپىزەتچىلىكتە تۇرۇپ ناماز ئوقۇيالمىغان گۇرۇپ كېلىپ، ئىمام بىلەن بىرگە بىر رەكئەت ناماز ئوقۇسۇن. ئىمام سالام بەرگەندە نامازلىرىدىن قېپقالغىنىنى تولۇقلىۋالسۇن، دۈشمەنلىرىدىن پەخەس بولسۇن، قوراللىرىنىمۇ يانلىرىدا ئېلىۋالسۇن. شەكسىزكى كاپىرلار قوراللىرىڭلاردىن ۋە يۈك-تاقلىرىڭلاردىن بىخۇد قېلىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىدۇ. مۇبادا ھەممىڭلار بىراقلا نامازغا تۇرساڭلار، ئۇلار سىلەرنى بىخۇد ھالىتىڭلاردا بىر ھۇجۇم بىلەنلا يوقىتىشنى ئويلايدۇ. ئەگەر يامغۇر سەۋەبىدىن قىينىلىپ قالساڭلار ياكى كېسەل ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش ئۆزرىلىك بوپقالساڭلار، قوراللىرىڭلارنى يېنىڭلاردا قويۇپ، قولۇڭلارغا ئالمىساڭلارمۇ سىلەرگە ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. قولۇڭلاردىن كېلىشىچە دۈشمىنىڭلاردىن ھۇشيار بولۇڭلار. شەكسىزكى ئاللاھ كاپىرلارغا خورلىغۇچى ئازاب تەييارلىدى.
(103) ئەي مۇئمىنلەر! نامازدىن بىكار بولغىنىڭلاردا ئۆرە تۇرغان، ئولتۇرغان ۋە ياتقان ھەر قانداق ھالىتىڭلاردا تەسبىھ ئېيتىش، ھەمدۇسانا ئېيتىش ۋە تەھلىل ئوقۇش ئارقىلىق ئاللاھنى ئەسلەپ تۇرۇڭلار. ئەنسىزلىك يوقىلىپ، خاتىرجەم بولغان ۋاقتىڭلاردا نامازنى بارلىق ئەركانلىرى، ۋاجىبلىرى ۋە مۇستەھەبلىرى بىلەن ئەسلى بۇيرۇلغىنىڭلار بويىچە تولۇق ئادا قىلىڭلار. شەكسىزكى ناماز مۇئمىنلەرگە ۋاقتى ئېنىق بېكىتىلگەن پەرزدۇر، ئۇنى ھېچبىر ئۆزرىسىز بېكىتىلگەن ۋاقىتتىن كېچىكتۈرۈش توغرا ئەمەس. بۇ، مۇقىم تۇرغان ھالەتتىكى ھۆكۈمدۇر. ئەمما سەپەر ھالىتىدە نامازلارنى جۇغلاپ ۋە قىسقارتىپ ئوقۇساڭلار بولىدۇ.
(104) ئەي مۇئمىنلەر! كاپىر دۈشمىنىڭلارنى قوغلاشتا بوشاڭلىق، ھۇرۇنلۇق قىلماڭلار. چۈنكى سىلەر ئۆلتۈرۈلۈش ۋە يارىلىنىشتىن بىئارام بولغىنىڭلاردەك، دۈشمىنىڭلارمۇ بىئارام بولىدۇ. سىلەرگە كەلگەن خاپىلىق ئوخشاشلا ئۇلارغىمۇ كېلىدۇ. ئۇلارنىڭ چىدامچانلىقى سىلەرنىڭكىدىن ئېشىپ كەتمىسۇن. چۈنكى سىلەر ئاللاھتىن ساۋاب، غەلىبە ۋە ياردەم كۈتىسىلەر، ئەمما ئۇلار ئۇنى كۈتەلمەيدۇ. ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ ئەھۋالىنى تولۇق بىلگۈچىدۇر، ئىشلارنى ئورۇنلاشتۇرۇشى ۋە يولغا قويغان ھۆكۈملىرىدە ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
(105) ئەي پەيغەمبەر! شەكسىزكى بىز ساڭا ئىنسانلارنىڭ بارلىق ئىشلىرىدا ئۆز خاھىشىڭ ۋە كۆز-قارىشىڭ بويىچە ئەمەس، بەلكى ئاللاھ ساڭا ئۆگەتكەن ۋە ئىلھام قىلغان بويىچە ھۆكۈم قىلسۇن دەپ تامامەن توغرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قۇرئان كەرىمنى نازىل قىلدۇق. ھەق تەرەپدارلىرىنىڭ تەلىپىنى رەت قىلىپ ئۆزلىرىگە ۋە ئامانەتلەرگە خىيانەت قىلغان خائىنلارنىڭ تەرىپىنى ئالمىغىن.
(106) ئاللاھتىن مەغپىرەت تىلىگىن ۋە كەچۈرۈم سورىغىن. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا بەندىلىرى ئىچىدىن تەۋبە قىلغانلارنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر ۋە مېھرىباندۇر.
(107) خىيانەت قىلىدىغان ۋە خىيانىتىنى يوشۇرۇش ئارقىلىق چەكتىن ئاشىدىغان ھەر قانداق كىشىنىڭ تەرىپىنى ئالمىغىن. ئاللاھ تائالا بۇنداق خائىن، يالغانچىلارنى ياقتۇرمايدۇ.
(108) ئۇلار گۇناھ-مەئسىيەت سادىر قىلغان چاغدا قورقۇپ ۋە خىجىل بولۇپ ئىنسانلاردىن يوشۇرۇن قىلىدۇ - يۇ، ئاللاھتىن يوشۇرمايدۇ. ھالبۇكى ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى تولۇق بىلىش ئارقىلىق ھەر دائىم ئۇلار بىلەن بىللىدۇر. ئۇلار گۇناھكارغا چاپان يېپىش، گۇناھسىز كىشىلەرگە تۆھمەت قىلىش دېگەندەك ئاللاھ رازى بولمايدىغان ئىشلارنى مەخپىي پىلانلىغان چاغدا ئۇلاردىن ھېچنەرسە ئاللاھقا مەخپىي قالمايدۇ. ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ مەخپىي ۋە ئاشكارا قىلمىشلىرىنى تولۇق بىلىپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ، ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىغا قارىتا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(109) ئاشۇ جىنايەت ئۆتكۈزىدىغانلارنىڭ ئەھۋالىغا كۆڭۈل بۆلىدىغان ئەي ئىنسانلار! سىلەر بۇ دۇنيادا جىنايەتچىلەرنى ئاقلاش ۋە ئۇلارنى جازالىنىشتىن ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئۇلارنىڭ تەرىپىنى ئالدىڭلار. ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىنى بىلىدىغان تۇرسا، قىيامەت كۈنى ئاللاھقا قارشى كىم ئۇلارنىڭ تەرىپىنى ئالالايدۇ؟ ئاشۇ كۈندە كىم ئۇلارغا چاپان ياپالايدۇ؟ شەكسىزكى ھېچكىم ئۇنداق قىلالمايدۇ.
(110) كىمكى بىرەر يامان ئىش قىلىپ ياكى گۇناھلارنى سادىر قىلىش ئارقىلىق ئۆزىگە زۇلۇم قىلغان بولسا، ئاندىن قىلمىشلىرىغا پۇشايمان قىلىپ ھەم گۇناھتىن قول ئۈزۈپ ئاللاھتىن مەغپىرەت تىلىسە، ئاللاھنىڭ چوقۇم ئۆزىنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلغۇچى ۋە ناھايىتى رەھىمدىل ئىكەنلىكىنى بىلىپ قالىدۇ.
(111) كىمكى مەيلى كىچىك بولسۇن ياكى چوڭ بولسۇن، بىرەر گۇناھ سادىر قىلغان بولسا، شەكسىزكى ئۇنىڭ جازاسى پەقەت شۇ كىشىگىلا بېرىلىدۇ، باشقىلار ئۇنىڭغا چېتىلىپ قالمايدۇ. ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ ئەمەللىرىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر، پىلانلىشى ۋە قانۇن يولغا قويۇشىدا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
(112) كىمكى مەقسەتسىز ياكى مەقسەتلىك ھالدا بىرەر خاتالىق ياكى گۇناھ سادىر قىلىپ، ئاندىن ئاشۇ گۇناھ بىلەن پاك كىشىلەرنى قارىلىغان بولسا، ئۇ مۇشۇ قىلمىشى تۈپەيلىدىن ئېغىر دەرىجىدە يالغانچىلىق ۋە ئوپئوچۇق گۇناھنى يۈدۈۋالغان بولىدۇ.
(113) ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھ تائالا سېنى ئۆز پاناھىغا ئېلىش ئارقىلىق مەرھەمەت قىلمىغان بولسا ئىدى، ئەلۋەتتە ئۆزلىرىگە خىيانەت قىلىدىغان ئاشۇلاردىن بىر ئوچۇم كىشىلەر سېنى توغرىدىن ئازدۇرۇۋېتىشكە بەل باغلىغان بولاتتى، ئۇ چاغدا سەن ئادالەتسىز ھۆكۈم قىلغان بولاتتىڭ. ئۇلار ئەمەلىيەتتە پەقەت ئۆزلىرىنىلا ئازدۇرىدۇ. چۈنكى ئۇلارنىڭ ئازدۇرۇۋېتىشكە ئۇرۇنۇشلىرىنىڭ جازاسى ئۆزلىرىگە يانىدۇ. ئاللاھ تائالا ساڭا قۇرئاننى ۋە سۈننەتنى نازىل قىلدى، ساڭا ھىدايەت ۋە نۇردىن سەن ئىلگىرى بىلمەيدىغان نەرسىلەرنى ئۆگەتتى. ئاللاھنىڭ ساڭا پەيغەمبەرلىكنى بېرىش ۋە باشقىلارنىڭ ئازدۇرۇشىدىن ساقلاش ئارقىلىق قىلغان ئىلتىپاتى تولىمۇ كاتتىدۇر.
(114) كىشىلەر يوشۇرۇن قىلىشقان سۆھبەتلەرنىڭ تولىسىدا ياخشىلىق ۋە مەنپەئەت يوق، لېكىن ئۇلارنىڭ سەدىقىگە ياكى شەرىئەت ئېلىپ كەلگەن ھەمدە ئەقىلمۇ قوبۇل قىلغان بىرەر ياخشى ئىشقا بۇيرۇش ياكى ماجىرالىشىپ قالغان ئىككى تەرەپنى ياراشتۇرۇپ قويۇشقا دەۋەت قىلىش ھەققىدىكى سۆزلىرى بۇنىڭ سىرتىدا. كىمكى بۇ ئىشلارنى ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى كۆزلەپ قىلىدىكەن، بىز چوقۇم ئۇنىڭغا كاتتا ساۋاب-مۇكاپات بېرىمىز.
(115) كىمكى ئۆزىگە ھەقىقەت ئوچۇق بولغاندىن كېيىن پەيغەمبەرگە بويۇنتاۋلىق قىلىپ، ئۇ ئېلىپ كەلگەن نەرسىگە قارشى چىقىپ، مۇئمىنلەرنىڭ يولىدىن باشقا يولغا ماڭىدىكەن، بىز ئۇنى ئۆز مەيلىگە تاشلاپ قويىمىز، ھەقتىن قەستەن يۈز ئۆرۈگەنلىكى ئۈچۈن ئۇنى ھەقكە مۇۋەپپەق قىلمايمىز ھەمدە ئۇنى ھارارېتى قاتتىق ئەلەم بېرىدىغان جەھەننەمنىڭ ئوتىغا كىرگۈزىمىز. جەھەننەم كىرگەنلەرگە نېمىدېگەن يامان جاي!
(116) شەكسىزكى ئاللاھ تائالا ئۆزىگە شېرىك كەلتۈرۈلۈش گۇناھىنى كەچۈرمەيدۇ، ئەكسىچە ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرگۈچى دوزاختا مەڭگۈ قالدۇرۇلىدۇ. ئاللاھ پەزلى-مەرھەمىتى بىلەن ئۆزى خالىغان كىشىنىڭ شېرىكتىن تۆۋەن گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلىدۇ. كىمكى ئاللاھقا قانداقتۇر بىرىنى شېرىك قىلىدىكەن، ھەقتىن ئادىشىپ، ئۇنىڭدىن تولىمۇ يىراقلاپ كەتكەن بولىدۇ. چۈنكى ئۇ ياراتقۇچى بىلەن يارالغۇچىنىڭ ئوتتۇرىسىنى ئوخشاش قىلغان بولىدۇ.
(117) بۇ مۇشرىكلار ئاللاھقا، چىشى جىنسنىڭ ئىسىملىرى بىلەن ئاتالغان، قىلچە پايدا-زىيىنىمۇ يوق لات ۋە ئۇززاغا ئوخشاش بۇتلارنىمۇ قوشۇپ چوقۇنىدۇ ۋە دۇئا قىلىدۇ. ئۇلار ئەمەلىيەتتە ئاللاھنىڭ ئىتائىتىدىن چىققان، قىلچە ياخشىلىق بولمىغان شەيتانغا چوقۇنىدۇ. چۈنكى ئۇلارنى بۇتلارغا چوقۇنۇشقا بۇيرۇغىنى ئاشۇ شەيتاندۇر.
(118) ئاشۇ سەۋەبتىن ئاللاھ شەيتاننى ئۆز رەھمىتىدىن قوغلىدى. بۇ شەيتان قەسەم قىلىپ تۇرۇپ پەرۋەردىگارىغا: بەندىلىرىڭ ئىچىدىن مەلۇم كىشىلەرنى ھەقىقەتتىن ئازدۇرۇۋېتىمەن دېدى.
(119) ئۇلارنى سېنىڭ توغرا يولۇڭدىن توسىمەن، ئۇلارغا ئازغۇنلۇقنى چىرايلىق كۆرسىتىدىغان يالغان ۋەدىلەر بىلەن ئۈمىدلەندۈرىمەن، ئاللاھ ھالال قىلغان نەرسىلەرنى ھارام قىلىش ئۈچۈن چاھارىپايلارنىڭ قۇلاقلىرىنى كېسىشكە، ئاللاھنىڭ ياراتقىنىنى ۋە ئەسلى ھالىتىنى ئۆزگەرتىۋېتىشكە بۇيرۇيمەن. كىمكى شەيتاننى دوست تۇتۇپ، ئۇنىڭ كەينىگە كىرىدىكەن، قوغلاندى شەيتاننى دوست تۇتقانلىقى تۈپەيلىدىن ئوپئوچۇق زىيان تارتقان بولىدۇ.
(120) شەيتان ئۇلارغا يالغان ۋەدىلەرنى بېرىدۇ، ئەمەلگە ئاشمايدىغان خىياللارغا چۈمدۈرىدۇ. ئەمەلىيەتتە شەيتان ئۇلارغا ئاساسسىز، يالغان-ياۋىداقلارنى ۋەدە قىلىدۇ.
(121) شەيتاننىڭ يوللىرىغا ۋە كۆرسەتمىلىرىگە ئەگەشكەن ئاشۇ كىشىلەرنىڭ بارار جايى جەھەننەم بولۇپ، ئۇلار جەھەننەمدىن قېچىپ پاناھلانغۇدەك جاي تاپالمايدۇ.
(122) ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئۇنىڭغا يېقىنلاشتۇرىدىغان ياخشى ئەمەللەرنى قىلغانلارنى بىز چوقۇم سارايلىرى ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدىغان جەننەتلەرگە كىرگۈزىمىز. ئۇلار ئۇ جەننەتلەردە مەڭگۈ قالىدۇ. بۇ، ئاللاھنىڭ ۋەدىسىدۇر، ئاللاھنىڭ ۋەدىسى ھەقتۇر، چۈنكى ئۇ ۋەدىسىگە خىلاپلىق قىلمايدۇ. سۆزدە ئاللاھتىن راستچىل ھېچكىم يوق.
(123) ئەي مۇئمىنلەر! دوزاختىن قۇتۇلۇش ۋە جەننەتكە ئېرىشىش، كۆڭلۈڭلار تارتقان ئىشنى قىلىش ياكى ئەھلى كىتابنىڭ ئارزۇسى بويىچە ئىش قىلىش بىلەن ئەمەس، بەلكى ياخشى ئەمەل قىلىش بىلەن قولغا كېلىدۇ. ئاراڭلاردىن كىمكى بىرەر يامان ئىش قىلىدىكەن، قىيامەت كۈنى ئۇنىڭغا قارىتا جازاغا تارتىلىدۇ. ئۇ نە ئۆزىگە ئاللاھتىن باشقا پايدا ئېلىپ كېلەلەيدىغان بىرەر دوست، نە زىياننى توسۇپ قالالايدىغان بىرەر ياردەمچى تاپالمايدۇ.
(124) ئەر-ئاياللاردىن كىمكى ئاللاھ تائالاغا ھەقىقىي ئىشىنىپ تۇرۇپ ياخشى ئەمەللەرنى قىلىدىكەن، ئەنە شۇلار ئىمان بىلەن ياخشى ئەمەلنىڭ ئارىسىنى بىرلەشتۈرگەن كىشىلەر بولۇپ، ئۇلار جەننەتكە كىرىدۇ، ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىنىڭ ساۋابىدىن گەرچە خورمىنىڭ ئۇرۇقچىسىدىكى كاتەكچىلىك كىچىككىنە نەرسىمۇ كېمەيتىلمەيدۇ.
(125) ئىچكى-تاشقى جەھەتتىن تامامەن ئاللاھقا تەسلىم بولغان، نىيىتىنى ئاللاھقا خالىس قىلغان، ئاللاھ يولغا قويغان ئەھكاملارغا ئەمەل قىلىش ئارقىلىق ئەمەللىرىنى ياخشى قىلغان، شېرىكتىن ۋە كۇپرىدىن تەۋھىدكە ۋە ئىمانغا مايىل بولغان ھالدا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ دىنىنىڭ يىلتىزى بولغان ئىبراھىمنىڭ دىنىغا ئەگەشكەن كىشىدىنمۇ دىندا ياخشىراق كىشى بارمۇ؟ ئاللاھ تائالا پەيغەمبىرى ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنى پۈتۈن مەخلۇقاتلىرى ئىچىدىن تولۇق مۇھەببىتىگە تاللىدى.
(126) ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى نەرسىلەر يالغۇز ئاللاھنىڭ مۈلكىدۇر. ئاللاھ تائالا مەخلۇقاتلىرىدىن ھەر نەرسىنى ئىلمى، قۇدرىتى ۋە تەدبىرى بىلەن قورشاپ تۇرغۇچىدۇر.
(127) ئەي پەيغەمبەر! ئۇلار سەندىن ئاياللار توغرىسىدا ھەمدە ئۇلارنىڭ ھەق-ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتلىرى توغرىسىدا پەتىۋا سورايدۇ. ئۇلارغا دەپ قويغىنكى: ئاللاھ سىلەر پەتىۋا سورىغان ئىشنى بايان قىلىدۇ، قۇرئان كەرىمدە سىلەرگە تىلاۋەت قىلىنىپ تۇرۇۋاتقان، قول ئاستىڭلاردىكى ئاياللار ئىچىدىن يېتىملەر ھەققىدىكى بايانلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئايەتلەر سىلەرگە بايان قىلىدۇ. سىلەر ئۇ يېتىم ئاياللارغا ئاللاھ بېكىتكەن تويلۇق مېھرىنى ياكى مىراسنى بەرمەيسىلەر، ئۇلارنى ئۆزۈڭلار نىكاھىڭلارغا ئېلىشنىمۇ خالىمايسىلەر، ئۇلارنىڭ مال-مۈلكىگە كۆز تىكىپ باشقىلارغا نىكاھلاپمۇ بەرمەيسىلەر. ئاللاھ سىلەرگە ئاشۇ كىچىك بىچارىلەر ھەققىدە ۋاجىب بولغان ھۆكۈملەرنى، يەنى ئۇلارنىڭ مىراستىن كەلگەن ھەقلىرىنى ئۆز قوللىرىغا بېرىش ھەمدە ئۇلارنىڭ ماللىرىنى ئىگىلىۋېلىش ئارقىلىق ئۇلارغا زۇلۇم قىلماسلىقتىن ئىبارەت ھۆكۈملەرنى بايان قىلىدۇ. ئاللاھ تائالا يېتىملەرنىڭ بۇ دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىكىگە پايدىلىق ئىشلارنى قىلىش ئارقىلىق ئۇلارنىڭ ئالدىدىكى مەجبۇرىيىتىڭلارنى ھەققانىيلىق بىلەن ئادا قىلىشىڭلارنىڭ ۋاجىبلىقىنى بايان قىلىدۇ. سىلەر يېتىملەرگە ۋە باشقىلارغا قانداق ياخشىلىق قىلغان بولساڭلار، ئاللاھ تائالا شەكسىزكى ئۇنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر. چوقۇم ئۇنىڭغا قارىتا سىلەرگە مۇكاپات بېرىدۇ.
(128) ئەگەر بىرەر ئايال ئېرىنىڭ ئۆزىنى تاشلىۋېتىشىدىن ياكى كۆڭلى سوۋۇپ كېتىشىدىن ئەنسىرەپ قالسا، ئايال كىشى نەپىقە ۋە قونالغۇ ھەققى دېگەندەك ئۆزىگە تېگىشلىك بولغان بىر قسىىم ھەقلىرىدىن ۋاز كېچىدىغانلىقى توغرىسىدا ئىككەيلەن ئۆزئارا كېلىشسە، ئۇلارغا ھېچ گۇناھ بولمايدۇ. بۇنداق ھالەتتە مۇشۇنداق كېلىشىش ھەر ئىككەيلەن ئۈچۈن ئاجراشقاندىن ياخشىدۇر. كۆڭۈللەرنىڭ تەبىئىتىگە ھېرىسمەنلىك ۋە بېخىللىق سىڭىپ كەتكەن بولغاچقا، ئايالنى ئۆزىگە تېگىشلىك بولغان ھەقلىرىدىن ۋاز كېچىشكە بەك تەرغىب قىلىپ كەتمىگىن. ئەر-خوتۇن ئىككەيلەن كۆڭلىنى كەڭ قورساقلىق ۋە ئېھسانغا كۆندۈرۈش ئارقىلىق بۇ خاراكتېرىنى تۈزىتىشى كېرەك. ئەگەر سىلەر بارچە ئىشلىرىڭلاردا ئېھسان بىلەن ئىش قىلساڭلار، ئاللاھنىڭ بۇيرۇقلىرىغا بويسۇنۇش ۋە توسقانلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئۇنىڭدىن قورقساڭلار، شەكسىزكى ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن خەۋەرداردۇر، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ ۋە سىلەرگە ھەربىر ئىشقا قارىتا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(129) ئەي ئەرلەر! ئۆز ئىرادەڭلارنىڭ سىرتىدا بولغان بىر قىسىم سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ھەرقانچە تىرىشساڭلارمۇ ئاياللىرىڭلار ئارىسىدا كۆڭۈلنىڭ مايىللىقىدا تولۇق ئادىللىق قىلالمايسىلەر. شۇڭا ئۆزۈڭلار ياقتۇرمايدىغان ئايالىڭلاردىن پۈتۈنلەي يۈز ئۆرۈپ، ئۇنى كۆڭۈل بۆلىدىغان ئېرى باردەكمۇ ئەمەس، باشقا ئەرگە تېگەي دېسە ئېرى يوقتەكمۇ ئەمەس، ئېسىپ قويۇلغاندەك تاشلاپ قويماڭلار. كۆڭلۈڭلار ئۇنىمىسىمۇ ئۆزۈڭلارنى ئايالنىڭ ھەقلىرىنى ئادا قىلىشقا مەجبۇرلاش ئارقىلىق ئاراڭلارنى تۈزىسەڭلار، ئاياللار توغرىسىدا ئاللاھتىن قورقساڭلار، شەكسىزكى ئاللاھ تائالا تولىمۇ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، سىلەرگە رەھىمدىلدۇر.
(130) ئەر-ئايال ئىككەيلەن تالاق ياكى خۇلئى بىلەن بىر-بىرىدىن ئايرىلىپ كەتكەن بولسا، ئۇلارنىڭ ھەر بىرىنى ئاللاھ تائالا ئۆز پەزلى بىلەن بىھاجەت قىلىدۇ، ئاللاھ تائالانىڭ پەزلى-رەھمىتى كەڭرىدۇر، ئاللاھ تائالا ئىشلارنى تەدبىر قىلىش ۋە بېكىتىشتە ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
(131) ئاسمانلاردىكى، زېمىندىكى ۋە ئۇ ئىككىسى ئارىسىدىكى بارچە نەرسىلەرنىڭ ئىگىدارچىلىقى يالغۇز ئاللاھقا ئائىتتۇر. ھەقىقەتەن بىز ئاللاھنىڭ بۇيرۇقلىرىغا بويسۇنۇش ھەمدە چەكلىملىرىدىن يېنىش ھەققىدە كىتاب بېرىلگەن يەھۇدىي-ناسارالاردىن ۋە سىلەردىن ئەھدى ئالدۇق. ئەگەر سىلەر بۇ ئەھدىنى بۇزساڭلار، پەقەت ئۆزۈڭلارغىلا زىيان سالىسىلەر. ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ تائەت-ئىبادەتلىرىڭلاردىن بىھاجەتتۇر. چۈنكى ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى بارلىق نەرسىلەر ئاللاھنىڭ مۈلكىدۇر، ئۇ پۈتۈن مەخلۇقاتلىرىدىن بىھاجەتتۇر، بارچە سۈپەتلىرى ۋە ئىشلىرىغا قارىتا مەدھىيەگە لايىقتۇر.
(132) ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى بارچە نەرسىلەر يالغۇز بىر ئاللاھنىڭ مۈلكىدۇر، ئۇ ئىتائەت قىلىنىشقا ھەقىقىي لايىقتۇر. ئاللاھ پۈتۈن مەخلۇقاتلىرىنىڭ ئىشلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇشقا يېتەرلىكتۇر.
(133) ئەي ئىنسانلار! ئەگەر ئاللاھ خالىسا ئىدى، سىلەرنى يوق قىلىۋېتىپ، ئورنۇڭلارغا ئاللاھقا ئىتائەت قىلىدىغان، ئاسىيلىق قىلمايدىغان سىلەردىن باشقا كىشىلەرنى پەيدا قىلاتتى. ئاللاھ تائالا شۇنداق قىلىشقا قادىردۇر.
(134) ئەي ئىنسانلار! ئاراڭلاردىن كىمكى ئۆز ئەمىلى ئارقىلىق پەقەت مۇشۇ دۇنيانىڭ مۇكاپاتىنى كۆزلەيدىكەن، بىلىپ قويسۇنكى، دۇنيا ۋە ئاخىرەتنىڭ ساۋاب-مۇكاپاتلىرى ئاللاھنىڭ دەرگاھىدىدۇر. شۇڭا ئىككى دۇنيالىقىنى ئاللاھ تائالادىن تىلىسۇن. ئاللاھ سۆزلىرىڭلارنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ئىش-ھەرىكەتلىرىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر. سىلەرگە چوقۇم شۇنىڭغا قارىتا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(135) ئەي ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! ھەر قانداق ئەھۋالدا ئادىل بولۇڭلار. ئەگەر ئادالەت ئۆزۈڭلارنىڭ، ئاتا-ئانىلىرىڭلارنىڭ ياكى يېقىن ئۇرۇق-تۇغقانلىرىڭلارنىڭ زىيىنىغا گۇۋاھلىق بېرىشنى تەقەززا قىلسىمۇ، يەنىلا ھەر قانداق كىشىگە قارىتا ھەققانىي گۇۋاھلىق بېرىڭلار. بىراۋنىڭ نامراتلىقى ياكى بايلىقى سىلەرنىڭ تېگىشلىك بولمىغان گۇۋاھلىقنى بېرىشىڭلارغا ياكى تېگىشلىك بولغان گۇۋاھلىقنى بەرمەسلىكىڭلارغا سەۋەب بوپقالمىسۇن. چۈنكى ئاللاھ نامراتقىمۇ، بايغىمۇ سىلەردىن يېقىنراقتۇر ۋە ئۇلارغا نېمىنىڭ پايدىلىق ئىكەنلىكىنى ئوبدان بىلىدۇ. شۇڭا ھەقتىن تېيىپ كەتمەسلىكىڭلار ئۈچۈن گۇۋاھلىق بېرىشتە ھاۋاىي-ھەۋەسنىڭ كەينىگە كىرمەڭلار. ئەگەر سىلەر گۇۋاھلىقنى ئەمەلىي ھالىتىدىن ئۆزگەرتىپ بەرسەڭلار ياكى گۇۋاھلىق بېرىشتىن قاچساڭلار، شەكسىزكى ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ قىلمىشىڭلاردىن تولۇق خەۋەرداردۇر.
(136) ئەي مۇئمىنلەر! ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ھەمدە ئاللاھ تائالا ئۆز پەيغەمبىرىگە نازىل قىلغان قۇرئان كەرىمگە ۋە ئۇنىڭدىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە نازىل قىلغان كىتابلارغا بولغان ئىمانىڭلاردا مۇستەھكەم تۇرۇڭلار. كىمكى ئاللاھقا، پەرىشىتىلىرىگە، كىتابلىرىغا، پەيغەمبەرلىرىگە ۋە قىيامەت كۈنىگە كاپىر بولىدىكەن، ھەقىقەتەن توغرا يولدىن تولىمۇ يىراقلاپ كەتكەن بولىدۇ.
(137) شەكسىزكى ئىمان ئېيتقاندىن كېيىن تەكرار كۇپرىلىق سادىر قىلغانلار، يەنى ئىمان ئېيتىپ دىنغا كىرگەندىن كېيىن ئىمانىدىن يېنىۋالغانلار، ئاندىن كېيىن قايتا دىنغا كىرىپ، يەنە دىندىن يېنىۋالغان ۋە كۇپرىدا چىڭ تۇرۇپ، شۇ پېتى ئۆلۈپ كەتكەنلەرگە كەلسەك، ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلمايدۇ ھەمدە ئاللاھ تەرەپكە ئېلىپ بارىدىغان توغرا يولغىمۇ مۇۋەپپەق قىلمايدۇ.
(138) ئەي پەيغەمبەر! قارىماققا ئىمان ئېيتقاندەك كۆرۈنۈپ، ئەمەلىيەتتە دىللىرىدا كۇپرىنى يوشۇرىدىغان مۇناپىقلارغا قىيامەت كۈنى ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا دەرتلىك ئازاب بارلىقىدىن بېشارەت بەرگىن.
(139) ئۇلارغا بۇنداق ئازاب تەييارلىنىشى شۇ سەۋەبتىندۇركى، ئۇلار مۇئمىنلەرنى قويۇپ كاپىرلارنى ياردەمچى ۋە مەدەتكار قىلىۋالدى. ئۇلارنىڭ كاپىرلارنى سىرداش قىلىۋالغانلىقلىرى تېخىمۇ ئەجەبلىنەرلىك. ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ مەرتىۋىلىك بولۇشلىرىغا ۋەسىلە بولۇشى ئۈچۈن كاپىرلاردىن كۈچ-قۇۋۋەت ۋە نوپۇز كۈتەمدۇ؟ شەكسىزكى كۈچ-قۇۋۋەت ۋە نوپۇزنىڭ ھەممىسى ئاللاھقا مەنسۇپتۇر.
(140) ئەي مۇئمىنلەر! ئاللاھ تائالا سىلەرگە قۇرئان كەرىمدە شۇنداق نازىل قىلدىكى، ئەگەر سىلەر بىرەر سورۇندا بولۇپ، ئۇ سورۇندا قانداقتۇر بىرىنىڭ ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولغانلىقىنى ۋە ئۇنى مەسخىرە قىلغانلىقىنى ئاڭلاپ قالساڭلار، تاكى ئۇلار ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولۇش ۋە ئۇنى مەسخىرە قىلىشتىن باشقا پاراڭغا چۈشمىگىچە ئۇلار بىلەن بىللە ئولتۇرۇشنى تاشلاپ، ئۇلارنىڭ سورۇندىن ئايرىلىشىڭلار لازىم. ناۋادا ئۇلار ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولغان ۋە ئۇنى مەسخىرە قىلغان ھالەتتىمۇ، ئۇلارنىڭ مەسخىرىلىرىنى ئاڭلاپ تۇرۇپ يەنە شۇلار بىلەن ھەمسۆھبەت بولساڭلار، سىلەرمۇ ئاللاھنىڭ ئەمرىگە قارشى چىقىشتا شۇلارغا ئوخشاش ھېسابلىنىسىلەر. چۈنكى ئۇلار ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولۇش ئارقىلىق ئاللاھقا قانداق ئاسىي بولغان بولسا، سىلەرمۇ ئۇلارغا ھەمسۆھبەت بولۇش ئارقىلىق ئاسىي بولدۇڭلار. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا قارىماققا مۇسۇلمان بولغاندەك كۆرۈنۈپ، ئەمەلىيەتتە كۇپرىنى يوشۇرىدىغان مۇناپىقلارنى قىيامەت كۈنى جەھەننەمنىڭ ئوتىدا كاپىرلار بىلەن بىر يەرگە توپلايدۇ.
(141) سىلەرگە ياخشىلىق كېلەرمۇ ياكى يامانلىقمۇ؟ دەپ كۆزىتىپ تۇرىدىغانلار بار، ئەگەر سىلەرگە ئاللاھنىڭ بىرەر نۇسرىتى كېلىپ، غەنىمەت ئالساڭلار، ئۇلار غەنىمەتكە ئېرىشىش مەقسىتىدە سىلەرگە: بىزمۇ سىلەر بىلەن بىرگە ئەمەسمىدۇق؟ سىلەر قاتناشقان جەڭگە بىزمۇ قاتناشمىدۇقمۇ؟ دېيىشىدۇ. ئەگەر كاپىرلارنىڭ تەلىيى كېلىپ قالسا، ئۇلارغا: بىزمۇ سىلەرگە ياردەملىشىپ، ھەر تەرەپتىن كۆڭۈل بۆلۈپ، يېقىندىن ھەمدەمدە بولمىدۇقمۇ؟ سىلەرگە ياردەم بېرىپ، مۇئمىنلەرنى ياردەمسىز قويۇش ئارقىلىق سىلەرنى ئۇلاردىن قوغدىمىدۇقمۇ؟ دېيىشىدۇ. ئاللاھ تائالا قىيامەت كۈنى ھەممىڭلارنىڭ ئارىسىدا ھۆكۈم قىلىدۇ، ئاندىن مۇئمىنلەرنى جەننەتكە كىرىش بىلەن مۇكاپاتلايدۇ، مۇناپىقلارنى دوزاخنىڭ ئەڭ تېگىگە تاشلاش بىلەن جازالايدۇ. ئاللاھ تائالا ئۆز پەزلى بىلەن قىيامەت كۈنى ھەرگىز مۇئمىنلەرگە قارشى كاپىرلار ئۈچۈن بىرەر باھانە-سەۋەب قالدۇرمايدۇ. بەلكى ئاخىرقى غەلىبىنى چوقۇم مۇئمىنلەرگە مەنسۇپ قىلىدۇ.
(142) شەكسىزكى مۇناپىقلار ئىسلامنى ئىزھار قىلىش ۋە كۇپرىنى يوشۇرۇش ئارقىلىق ئاللاھنى ئالدىماقچى بولۇشىدۇ، ھالبۇكى ئاللاھ ئۇلارنىڭ ئالدامچىلىقىغا قارىتا جازا بېرىدۇ. چۈنكى ئاللاھ تائالا ئۇلارنىڭ كۇپرىسىنى بىلىپ تۇرۇپ جانلىرىنى ساقلاپ قالدى ھەمدە ئۇلارغا ئاخىرەتتە ئەڭ قاتتىق ئازاب تەييارلىدى. ئۇلار نامازغا تۇرغان ۋاقىتلىرىدا خۇشياقماسلىق بىلەن، نامازنى ياقتۇرمىغان ھالدا ئوقۇيدۇ، پەقەت مۇئمىنلەرنى كۆرگەن ۋاقىتتىلا ئاللاھنى (ئىنتايىن ئاز) ئەسلەيدۇ.
(143) بۇ مۇناپىقلار گاڭگىراش ئىچىدە ئىككىلىنىپ يۈرىدۇ. ئۇلار مەيلى نىيىتىدە مەيلى ئىش-ھەرىكەتلىرىدە بولسۇن مۇئمىنلەر بىلەن بىرگە ئەمەس، ئەكسىچە ئۇلار كاپىرلار بىلەن بىرگىدۇر. ئۇلار قارىماققا مۇئمىنلەر بىلەن بىرگە بولغاندەك، ئەمما دىللىرى كاپىرلار بىلەن بىللىدۇر. ئاللاھ تائالا كىمنى ئازدۇرۇۋەتسە، -ئەي پەيغەمبەر!- سەن ھەرگىزمۇ ئۇنىڭ ئازغۇنلۇقتىن ھىدايەت تېپىشى ئۈچۈن ھېچقانداق چارە تاپالمايسەن.
(144) ئەي ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئەگەشكەن مۇئمىنلەر! سىلەر مۇئمىنلەرنى قويۇپ ئاللاھقا كاپىر بولغانلارنى سىرداش دوست قىلىۋالماڭلار. مۇشۇ قىلمىشىڭلار ئارقىلىق ئاللاھقا ئۆزۈڭلارنىڭ ئازابقا لايىق ئىكەنلىكىڭلارنى ئىسپاتلايدىغان ئوپئوچۇق پاكىت قىلماقچىمۇ سىلەر؟
(145) شەكسىزكى ئاللاھ تائالا قىيامەت كۈنى مۇناپىقلارنى دوزاخنىڭ ئەڭ تېگىگە تاشلايدۇ. سەن ھەرگىزمۇ ئۇلار ئۈچۈن ئۇلاردىن ئازابنى توسۇپ قالالايدىغان بىرەر ياردەمچى تاپالمايسەن.
(146) مۇناپىقلىقتىن تەۋبە قىلىش ئارقىلىق ئاللاھقا قايتقانلار، نىيەتلىرىنى ساپ قىلغانلار، ئاللاھقا بەرگەن ۋەدىسىدە تۇرغانلار، ئەمەللىرىنى رىياسىز ھالدا ئاللاھ ئۈچۈن خالىس قىلغانلار، مۇشۇ سۈپەتكە ئىگە بولغان ئەنە شۇ كىشىلەر دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە مۇئمىنلەر بىلەن بىرگە بولىدۇ. ئاللاھ تائالا چوقۇم مۇئمىنلەرگە كۆپ ساۋاب بېرىدۇ.
(147) ئەگەر سىلەر ئاللاھقا شۈكۈر ئېيتساڭلار ۋە ئىمان ئېيتساڭلار، ئاللاھنىڭ سىلەرنى ئازابلاپ ئولتۇرۇشىنىڭ ھاجىتى قالمايدۇ. چۈنكى ئاللاھ تائالا ياخشىلىق قىلغۇچى ۋە شەپقەتلىكتۇر. ئاللاھ سىلەرنى پەقەتلا ئۆزۈڭلارنىڭ گۇناھلىرى تۈپەيلىدىن ئازابلايدۇ. ئەگەر سىلەر ئەمەللىرىڭلارنى تۈزەتسەڭلار، ئاللاھقا نېئمەتلىرىگە قارىتا شۈكۈر ئېيتساڭلار، ئۇنىڭغا ئىچكى-تاشقى جەھەتتىن ئىمان ئېيتساڭلار، ئاللاھ سىلەرنى ھەرگىز ئازابلىمايدۇ. ئاللاھ تائالا ئۆزىنىڭ نېئمەتلىرىنى تونۇغانلارنىڭ شۈكرىسىنى قوبۇل قىلغۇچىدۇركى، ئۇلارغا بۇ شۈكرانىسىغا قارىتا كۆپ ساۋاب-مۇكاپات بېرىدۇ. ئۇ مەخلۇقاتلىرىنىڭ ئىمانىنى بىلگۈچىدۇركى، ھەر كىمگە ئۆز ئەمىلىگە يارىشا جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(148) ئاللاھ ئاشكارا قىلىنغان يامان سۆزنى ياقتۇرمايدۇ بەلكى ئۆچ كۆرىدۇ ۋە ئۇ كىشىنى جازالايدۇ، لېكىن زۇلۇمغا ئۇچرىغان كىشىنىڭ زالىمنىڭ ئۈستىدىن شىكايەت قىلىشى، زالىمغا بەد دۇئا قىلىشى ۋە قىلغان سۆزىنىڭ ئوخشىشى بىلەن ئۇنى جازالىشى ئۈچۈن ئۇنىڭ ئاشكارا يامان سۆز قىلىشىغا رۇخسەت قىلدى، لېكىن زۇلۇمغا ئۇچرىغۇچىنىڭ ئاشكارا يامان سۆز قىلغىنىدىن سەبرى قىلىشى ياخشى بولىدۇ، ئاللاھ سىلەرنىڭ سۆزلىرىڭلارنى ئاڭلىغۇچىدۇر ۋە نىيەتلىرىڭلارنى بىلگۈچىدۇر، شۇنىڭ ئۈچۈن ناچار سۆز ۋە يامان نىيەتتە بولۇشتىن ھەزەر قىلىڭلار
(149) سىلەر ئاغزاكى ۋە ئەمەلى ياخشىلىقتىن بىرنى ئاشكارا قىلىڭلار ياكى مەخپى قىلىڭلار ياكى سىلەرگە ئەسكىلىك قىلغان كىشىنى ئەپۇ قېلىۋىتىڭلار، ھەقىقەتەن ئاللاھ ئەپۇ قىلغۇچى ۋە قۇدرەتلىكتۇر، ئەپۇ قىلىش سىلەرنىڭ ئەخلاقىڭلار بولسۇن، شەكسىزكى ئاللاھمۇ سىلەرنى ئەپۇ .قىلىدۇ
(150) ھەقىقەتەن ئاللاھقا ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا كاپىر بولغان بەدبەختلەر، ئاللاھ بىلەن ئاللاھنىڭ رەسۇلىنىڭ ئارىسىنى ئايرىۋېتىشنى مەقسەت قىلىدۇ، ئاللاھقا ئىشىنىدۇ ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبەرلىرىنى ئىنكار قىلىدۇ، ئۇلار: پەيغەمبەرلەرنىڭ بەزىسىگە ئىشىنىمىز ۋە بەزىسىگە كاپىر بولىمىز دەيدۇ، ئۇلار ئىمان بىلەن كۇپىرنىڭ ئارىسىدا بىر يول تۇتۇشنى مەقسەت قېلىدۇ ۋە بۇ يول ئۆزلىرىنى قۇتقۇزىدۇ دەپ ئويلايدۇ
(151) مۇشۇ يولدا ماڭغان ئاشۇ كىشىلەر ھەقىقى كاپىرلاردۇر، ئۇنداق بولىشى: كىمكى بىر پەيغەمبەرگە ياكى بەزى پەيغەمبەرگە كاپىر بولىدىكەن، ھەقىقەتتە ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىگە كاپىر بولغان بولدى، بىز قىيامەت كۈنى كاپىرلار ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئاللاھ ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا ئىمان ئېيتىشتىن تەكەببۇرلۇق قىلغانلىقىغا لايىق خار قىلغۇچى ئازابنى تەييارلىدۇق
(152) يالغۇز بىر ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان، ھېچ بىر نەرسىنى ئاللاھقا شېرىك قىلمىغان، بارلىق پەيغەمبەرلەرگە ئىشەنگەن، كاپىرلار قىلغانغا ئوخشاش قىلماستىن ئۇلارنىڭ ھېچ بىرىنىڭ ئارىسىنى ئايرىۋەتمەي بەلكى ھەممىسىگە ئىشەنگەن ئاشۇ كىشىلەرگە ئاللاھ ئۇلارنىڭ ئىمانى ۋە ئۇنىڭدىن كىلىپ چىققان ياخشى ئەمەللىرىگە كاتتا مۇكاپات بېرىدۇ. ئاللاھ بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغان كىشنى كەچۈرۈم قىلغۇچى ۋە ئۇلارغا مېھرىباندۇر
(153) ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! يەھۇدىيلار سەندىن سېنىڭ ھەقىقى پەيغەمبەر ئىكەنلىكىڭگە ئالامەت بولىشى ئۈچۈن خۇددى مۇسا ئەلەيھىسسالامغا تەۋرات بىراقلا چۈشكەندەك ساڭا قۇرئان كەرىمنىڭ بىراقلا چۈشىشىنى سورايدۇ، ئۇلارنىڭ بۇ سۆزىنى چوڭ بىلىپ كەتمىگىن، ئۇلارنىڭ ئاتا-بوۋىلىرى مۇسا ئەلەيھىسسالامدىن سەندىن سورىغان سوئالدىن چوڭراقىنى سورىغان، ئۇلار مۇسا ئەلەيھىسسالامدىن ئاللاھنى ئاشكارا كۆرسىتىشنى تەلەپ قىلغان، ئۇلارنىڭ قىلمىشىغا جازا بولۇپ ئۇلارنى چاقماق سوقۇپ ئۆلگەن، ئاندىن ئاللاھ ئۇلارنى تىرىلدۈرگەن، ئاللاھنىڭ بىرلىكى ۋە ئىلاھلىق ۋە پەرۋەردىگارلىقتا يالغۇز ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدىغان ئوچۇق ئايەتلەر كەلگەندىن كېيىنمۇ ئاللاھنى قويۇپ موزايغا ئىبادەت قىلغان، ئاندىن بىز ئۇلارنىڭ خاتالىقىنى ئەپۇ قىلىۋەتتۇق، مۇسا ئەلەيھىسسالامغا قەۋمىنى يېتەكلەيدىغان روشەن ھۆججەتنى بەردۇق.
(154) ئۇلاردىن چىن ئەھدە ئالماق ۋە تەۋراتتىكى ھۆكۈملەرگە ئەمەل قىلىشى ئۈچۈن ئۇلارنى قورقۇتۇپ ئۈستىگە تاغنى تىكلەپ قويدۇق، تاغنى ئۇلارنىڭ ئۈستىدىن ئېلىۋەتكەندىن كېيىن: بەيتىل مۇقەددەس شەھرىنىڭ ئېشىكىدىن بېشىڭلارنى ئېگىپ سەجدە قىلىپ كېرىڭلار دېسەك، ئۇلار كاسىسىنى تولغاپ كەينىچەككە كىردى، ئۇلارغا: شەنبە كۈنلۈكتە بېلىق تۇتۇشقا قەدەم باسماڭلار دېدۇق، ئۇلار ھەددىدىن ئىشىپ شەنبە كۈنىدە بېلىق تۇتتى، ئۇلاردىن بۇ توغرىدا چىن ئەھدە ئالغان ئىدۇق، ئۇلار ئۆزلىرىدىن ئېلىنغان ئەھدىنى بۇزدى.
(155) بىز ئۇلارنى تەكىتلەنگەن ئەھدىنى بۇزغانلىقلىرى، ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولغانلىقى، پەيغەمبەرلەرنى ئۆلتۈرۈشكە جۈرئەت قىلغانلىقى ۋە مۇھەممەدئەلەيھىسسالامغا: بىزنىڭ دىلىمىزدا پەردە بار، سېنىڭ نېمە دېگەنلىكىڭنى ئېسىمىزدە تۇتالمايمىز دېگەنلىكلىرى ئۈچۈن ئۇلارنى رەھمىتىمىزدىن قوغلىدۇق، ئىش ئۇلار ئېيتقاندەك ئەمەس، بەلكى ئاللاھ ئۇلارنىڭ دىللىرىغا پېچەت ئۇرىۋەتتى، ئۇنىڭغا ياخشىلىق كېرمەيدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلار مەنپەئەت بولمايدىغان ئازغىنە دەرىجىدە ئېشىنىدۇ.
(156) ئۇلارنى يەنە كاپىر بولغانلىقى، مەريەم ئەلەيھىسسالامغا زىنا قىلدى دەپ زور بۆھتان قىلغانلىقى ئۈچۈن رەھمىتىمىزدىن يىراق قىلدۇق
(157) ئۇلار پەخىرلىنىپ يالغاندىن ئاللاھنىڭ ئەلچىسى بولغان مەريەم ئوغلى مەسىھ ئىسانى بىز ئۆلتۈردۇق دېگەنلىكى ئۈچۈن ئۇلارغا لەنەت قىلدۇق، ۋاھالەنكى ئۇلار دەۋا قىلغىنىدەك ئىسانى ئۆلتۈرگىنىمۇ يوق ۋە دارغا ئاسقىنىمۇ يوق، لېكىن ئۇلار ئاللاھ ئىسانىڭ شەكلىگە ئوخشىتىپ قويغان باشقا بىر كىشىنى ئۆلتۈرۈپ، ئۆلتۈرۈلگۈچىنى ئىسا ئەلەيھىسسالام دەپ ئويلىدى، ئىسا ئەلەيھىسسالامنى ئۆلتۈردۈق دەپ دەۋا قىلغۇچىلار يەھۇدىي ۋە ئۇنى تۇتۇپ تاپشۇرۇپ بەرگۈچىلەر ناسارالار ئىدى، ھەر ئىككى گورۇھ ئىسا ئەلەيھىسسالامنىڭ ئىشى توغرىسىدا ھەيرانلىق شەكلىنىشتە قالدى، بۇ توغرىدا ئۇلاردا ئىلىم يوق پەقەت گۇمانغا ئەگىشىدۇ، گۇمان دېگەن ھەقنى بىر نەرسىدىن بىھاجەت قىلالمايدۇ، ئۇلار ھەرگىزمۇ ئىسا ئەلەيھىسسالامنى ئۆلتۈرمىدى ۋە دارغا ئاسمىدى.
(158) بەلكى ئاللاھ ئۇنى ئۇلارنىڭ مىكرىدىن قۇتقازدى، ئۇنى جىسمى ۋە روھى بىلەن بىللە ئۆزىنىڭ تەرىپىگە كۆتۈردى، ئاللاھ ئۆز مۈلكىدە غالىپتۇر، ھېچ بىرى ئاللاھقا غالىپ كىلەلمەيدۇ، ئىشلارنى تەدبىر قىلىش، ھۆكۈم قىلىش ۋە يولغا قويۇشتا ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر
(159) ئەھلى كىتابتىن بولغان ھەر بىرى ئۆلۈشتىن بۇرۇن ئىسا ئەلەيھىسسالامنىڭ ئاخىر زاماندا چۈشىدىغانلىقىغا، قىيامەت كۈنى ئىسا ئەلەيھىسسالامنىڭ ئۇلارنىڭ شەرىئەتكە مۇۋاپىق ياكى مۇخالىپ ھالەتتە قىلغان بارلىق ئەمەللىرىگە شاھىت بولىدىغانلىقىغا ئىشىنىدۇ
(160) يەھۇدىيلارنىڭ قىلغان زۇلمى سەۋەبىدىن ئىلگىرى ھالال بولغان پاكىزە نەرسىلەرنىڭ بەزىسىنى ھارام قىلدۇق، ئۇلارغا توم تۇياقلىق ھايۋانلارنى ھارام قىلدۇق، كالا، قوي قاتارلىق چارىپايلاردىن دۈمبە مېيىنى قويۇپ ئېچمىيىنى ھارام قىلدۇق، ئۇلارنىڭ ئۆزىنى ۋە باشقىلارنى ئاللاھنىڭ يولىدىن توسقانلىقى ئۈچۈن ئۇ نەرسىلەرنى ھارام قىلدۇق، ھەتتا ياخشىلىقتىن توسۇش ئۇلارنىڭ خۇسۇسىيىتى بولۇپ قالدى
(161) ئاللاھ جازانە مۇئامىلىسى قىلىشتىن چەكلىگەندىن كېيىن ئۇلارنىڭ جازانە مۇئامىلىسى قىلغانلىقى، كىشىلەرنىڭ مال-مۈلكىنى زۇلۇم قىلىپ-ھەقسىز ئالغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارغا پاكىزە نەرسىلەرنىڭ بەزىسىنى ھارام قىلدۇق، ئۇلاردىن بولغان كاپىرلارغا دەرتلىك ئازابنى تەييارلىدۇق.
(162) لېكىن يەھۇدىيلاردىن بولغان بىلىمى مول، ھەقتە مۇستەھكەم تۇرىدىغان مۆئمىنلەر بولۇپ، ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! ئۇلار ئاللاھ ساڭا نازىل قىلغان قۇرئانغا ئىشىنىدۇ، سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە نازىل بولغان تەۋرات ۋە ئىنجىل قاتارلىق كىتابلارغا ئىشىنىدۇ، ناماز ئوقۇيدۇ، ماللىرىنىڭ زاكىتىنى بېرىدۇ، ھېچقانداق شېرىكى بولمىغان يالغۇز بىر ئاللاھقا ئىشىنىدۇ، قىيامەت كۈنىگە ئىشىنىدۇ، مۇشۇ سۈپەت بىلەن سۈپەتلەنگەن ئاشۇ كىشىلەرگە كاتتا ئەجىر-ساۋاپ بېرىمىز
(163) ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! بىز سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە ۋەھيى قىلغاندەك، ھەقىقەتەن ساڭىمۇ ۋەھيى قىلدۇق، سەن پەيغەمبەرلەرنىڭ تۇنجىسى ئەمەسسەن، ھەقىقەتەن بىز نۇھقا ۋە ئۇنىڭدىن كېيىن كەلگەن پەيغەمبەرلەرگە، ئىبراھىمغا ۋە ئۇنىڭ ئوغۇللىرى ئىسمائىل، ئىسھاققا، يەئقۇب ئىبنى ئىسھاققا ۋە يەئقۇبنىڭ ئەۋلادلىرىدىن بولغان پەيغەمبەرلەرگە (ئۇ پەيغەمبەرلەر يەئقۇب ئەلەيھىسسالامنىڭ ئوغۇللىرىدىن بولغان بەنى ئىسرائىلدىكى ئون ئىككى قەبىلىدىن بولغان) .ۋەھيى قىلدۇق ۋە داۋۇدقا زەبۇرنى بەردۇق
(164) قۇرئان كەرىمدە ساڭا ۋەقەلىكىنى بايان قىلىپ بەرگەن پەيغەمبەرلەرنى ئەۋەتتۇق ۋە ساڭا ۋەقەلىكىنى بايان قىلىپ بەرمىگەن پەيغەمبەرلەرنىمۇ ئەۋەتتۇق، ئۇلارنىڭ ۋەقەلىكىنى بايان قىلماسلىقتا بىر ھېكمەت بار. ئاللاھ مۇسا ئەلەيھىسسالامنى پەيغەمبەر قىلىپ ئۇنىڭغا بىۋاستە سۆز قىلدى، مۇسا ئەلەيھىسسالامنى ئىززەت قىلىپ ئاللاھ ئۆزىگە لايىق بولغان .رەۋىشتە ھەقىقى سۆز قىلدى
(165) پەيغەمبەرلەرنى ئەۋەتكەندىن كېيىن ئاللاھنىڭ ئالدىدا كىشىلەرگە ھۆججەت بولۇپ قالماسلىق ئۈچۈن، ئاللاھقا ئىشەنگەنلەرگە ئېسىل ساۋاپ بىلەن خۇشخەۋەر بېرىدىغان، كاپىر بولغانلارغا دەرتلىك ئازاب بىلەن بىشارەت بەرگۈچى پەيغەمبەرلەرنى ئەۋەتتۇق، ئاللاھ ئۆز .پادىشاھلىقىدا غالىپتۇر، قىلغان ھۆكمىدە ھېكمەتلىكتۇر
(166) ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! يەھۇدىيلار سېنى ئىنكار قىلىش بىلەن بىرگە، ئاللاھ ساڭا نازىل قىلغان قۇرئاننىڭ راستلىقىغا گۇۋاھلىق بېرىدۇ. ئاللاھ قۇرئاننى ئۆزىنىڭ خاس ئىلمى بىلەن نازىل قىلدى، بەندىلەرنى ئۇنىڭدىكى ياقتۇرىدىغان، رازى بولىدىغان، ياقتۇرمايدىغا ۋە باش تارتىدىغان نەرسىلەرگە خەۋەردار قىلىشنى خالىدى. پەرىشتىلەر سەن ئىلىپ كەلگەن نەرسىنىڭ راستلىقىغا ئاللاھنىڭ گۇۋاھلىقى بىلەن بىرگە گۇۋاھلىق بېرىدۇ، ئاللاھنىڭ گۇۋاھلىقى ھەممىگە يېتەرلىكتۇر. ئاللاھنىڭ گۇۋاھلىقى ئۇنىڭدىن باشقا ھەممە گۇۋاھلىققا كۇپايىدۇر.
(167) سېنىڭ پەيغەمبەرلىكىڭنى ئىنكار قىلغان ۋە كىشىلەرنى ئىسلامدىن توسقان ئىنسانلارنىڭ ھەقىقەتتىن يىراقلاپ كەتكىنىدە ھېچ شۈبھى يوقتۇر.
(168) ھەقىقەتەن ئاللاھقا ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا كاپىر بولغان، كۇپىرنى داۋاملاشتۇرۇش بىلەن ئۆزىگە زۇلۇم قىلغانلارنى، كۇفرىلىقنى داۋاملاشتۇرىۋاتقان ئەھۋال ئاستىدا ئاللاھ تائالا ئۇلارنى كەچۈرۈم قىلمايدۇ ۋە ئازابتىن قۇتۇلدۇرىدىغان توغرا يولغا مۇۋەپپەق قىلمايدۇ.
(169) ئۇلارنى پەقەت جەھەننەمگە ئېلىپ بارىدىغان يولغا قويىۋېتىدۇ، ئۇلار جەھەننەمدە مەڭگۈ قالىدۇ، بۇ ئاللاھقا ئاساندۇر. ئاللاھ ھەر ئىشقا قادىردۇر.
(170) ئى ئىنسانلار! مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام سىلەرگە ئاللاھ تەرىپىدىن توغرا يولنى ۋە ھەق دىننى ئېلىپ كەلدى، دۇنيا-ئاخىرەتتە ئۆزۈڭلارغا ياخشى بولىشى ئۈچۈن مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئېلىپ كەلگەن ھەقىقەتكە ئىشىنىڭلار، ئەگەر ئاللاھقا كاپىر بولساڭلار ئاللاھ سىلەرنىڭ ئىمانىڭلاردىن بىھاجەتتۇر. سىلەرنىڭ كاپىر بولۇشىڭلارنىڭ ئاللاھقا زېيىنى يوق، ئاسمانلاردىكى، زېمىندىكى ۋە ئۇ ئىككىسىنىڭ ئارىسىدىكى نەرسىلەر ئاللاھنىڭ مۈلكىدۇر. ئاللاھ كىمنىڭ ھىدايەتكە ھەقلىق بولىدىغانلىقىنى بىلىدۇ ۋە ئۇنىڭغا ھىدايەتنىڭ يولىنى ئاسانلاشتۇرۇپ بەرگۈچىدۇر. كىمنىڭ ھىدايەتكە ھەقلىق ئەمەسلىكىنى بىلىدۇ ۋە ئۇنى ھىدايەتتىن يىراق قىلىدۇ. ئاللاھ سۆزلىرى، ئىش-ھەرىكەتلىرى، پرىنسىپلىرى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىدا ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
(171) ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! ئىنجىل ئەھلى بولغان ناسارالارغا ئېيتقىنكى: سىلەر دىنىڭلاردا ھەددىڭلاردىن ئاشماڭلار، ئىسا ئەلەيھىسسالام توغرىسىدا پەقەت ھەق سۆزنى دەڭلار، ھەقىقەتەن مەريەم ئوغلى ئىسا مەسىھ ئاللاھنىڭ ھەق بىلەن ئەۋەتكەن پەيغەمبىرىدۇر. ئاللاھ ئۇنى جىبرائىل ئەلەيھىسسالام ئارقىلىق مەريەمگە ئەۋەتكەن سۆزدىن ياراتتى، ئۇ ۋۇجۇتقا كەل دېگەن سۆز بولۇپ، شۇنىڭدىن يارىتىلدى، بۇ ئاللاھتىن بولغان بىر پۈۋلەش بولۇپ، ئاللاھنىڭ ئەمرى بىلەن جىبرائىل ئەلەيھىسسالام مەريەمگە پۈۋلىدى. ئاللاھقا ۋە ئاللاھنىڭ بارلىق پەيغەمبەرلىرىگە ھېچ بېرىنى ئايرىۋەتمەستىن ئىشىنىڭلار، ئاللاھنى ئۈچ دېمەڭلار، بۇ بۇزۇق يالغان سۆزدىن يېنىڭلار، ئۇ سۆزدىن يېنىشىڭلار سىلەر ئۈچۈن دۇنيا-ئاخىرەتتە ياخشىدۇر. ھەقىقەتەن ئاللاھ يەككە-يېگانە ئىلاھتۇر. ئاللاھ شېرىكتىن ۋە بالىدىن مۇنەززەھتۇر ۋە ئۇنىڭدىن بىھاجەتتۇر. ئاسمان- زېمىننىڭ ۋە ئۇ ئىككىسىنىڭ ئارىسىدىكى بارلىق نەرسىلەرنىڭ پادىشاھلىقى ئاللاھقا خاستۇر. ئاسمان ۋە زېمىندىكى نەرسىلەرنى ئىدارە قىلىش ۋە تەدبىر قىلىشقا ئاللاھ يېتەرلەكتۇر.
(172) مەريەم ئوغلى ئىسا ۋە ئاللاھقا ئەڭ يېقىن پەرىشتىلەرمۇ مەرتىۋىسىنىڭ يۇقىرى بولماقلىقى بىلەن ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىشتىن قىلچە باش تارتمايدۇ، ئۇنداق بولغان ئىكەن ئىسانى قانداقمۇ ئىلاھ قىلىۋالىسىلەر؟، مۇشرىكلار پەرىشتىلەرنى قانداقسىگە ئىلاھ قىلىۋالىدۇ؟، كىمكى ئۆزىنى چوڭ تۇتۇپ ئاللاھقا بەندىچىلىك قىلىشتىن باش تارتىدىكەن، شەكسىزكى ئاللاھ تائالا قىيامەت كۈنى ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى جۇغلاپ ھەر بىرىگە لايىق شەكىلدە جازا-مۇكاپات بېرىدۇ.
(173) ئاللاھقا ئىمان ئېيتقان ۋە ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىشەنگەن، شەرىئەت كۆرسەتمىسىگە مۇۋاپىق، خالىس ئاللاھ ئۈچۈن ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان كىشىلەرگە ئۇلارنىڭ قىلغان ياخشىلىقلىرىنى كېمەيتىۋەتمەستىن تولۇق ساۋاب بېرىلىدۇ، ئۇنىڭدىن سېرت ئاللاھ ئۆز پەزلى رەھمىتىدىن زىيادە قىلىپ بېرىدۇ. ئەمما ئاللاھقا ئىبادەت قىلىش ۋە ئىتائەت قېلىشتىن باش تارتقان، ئۆزىنى چوڭ تۇتۇپ تەكەببۇرلۇق قىلغانلارنى دەرتلىك ئازاب بىلەن ئازابلايدۇ. ئۇلار ئاللاھدىن باشقا ئۆزلىرىنىڭ ئىشلىرىغا ئىگە بولىدىغان، پايدا-مەنپەئەت كەلتۈرىدىغان، زىياننى مۇداپىئە قىلىدىغان .بىرىنى تاپالمايدۇ
(174) ئى ئىنسانلار! سىلەرگە پەرۋەردىگارىڭلار تەرىپىدىن شەك-شۈبھىنى يوق قىلىدىغان ۋە ئۆزۈر-سەۋەبلەرنى بىكار قىلىدىغان ئوچۇق دەلىل كەلدى، ئۇ بولسىمۇ مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتىلىشىدۇر. سىلەرگە قۇرئاندىن ئىبارەت بولغان روشەن، نۇرلۇق كىتابنى نازىل .قىلدۇق
(175) ئاللاھقا ئىمان ئېيتىپ، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا نازىل قىلىنغان قۇرئانغا مۇستەھكەم ئېسىلغانلارنى ئاللاھ جەننەتكە كېرگۈزۈش بىلەن رەھمەت قىلىدۇ. ئۇلارنىڭ ساۋابىنى زىيادە قىلىپ، مەرتىۋىسىنى يۇقىرى قىلىدۇ، ئۇلارنى ھېچ قانداق قىڭغىرلىقى بولمىغان جەننەتكە ئىلىپ بارىدىغان توغرا يولدا مېڭىشقا مۇۋەپپەق قىلىدۇ.
(176) ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! ئۇلار سەندىن كالالە توغرىسىدىكى مىراستىن سورايدۇ، كەلالە دېگەن: بىر كىشى ۋاپات بولۇپ ئۇنىڭ مىراس ئالىدىغان دادىسى ياكى بالىسى بولمايدۇ، ئۇلارغا ئېيتقىنكى: ئاللاھ كالالە توغرىسىدىكى ھۆكۈمنى بايان قىلىپ بېرىدۇ. بىرى ۋاپات بولۇپ ئۇنىڭ دادىسى ۋە بالىسىمۇ يوق بولۇپ، ئۇنىڭ بىر تۇغقان ھەمشىرىسى ياكى دادا بىر ھەمشىرىسى بولسا، ئۇنىڭغا قالغان مىراسنىڭ يېرىمى تېگىدۇ، بىر تۇغقان قېرىندىشى ياكى دادا بىر قېرىندىشى بولسا ۋە باشقا ئۆلچەملىك مىراس ئالىدىغان ۋارىسلار بولمىسا، ئۇ مىراسنىڭ قالغىنىنى يېقىنلىق بىلەن ئالىدۇ، ئەگەر ئۆلچەملىك مىراس ئالىدىغان ۋارىس بولسا ئۇنىڭدىن ئاشقىنىنى ئالىدۇ، ئەگەر بىر تۇغقان ھەمشىرىلەر ياكى دادا بىر ھەمشىرىلەر بىر قانچە بولسا، ئىككى ياكى ئىككىدىن كۆپ بولسا، ئۇلار مىراسنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىنى ئالىدۇ. ئەگەر بىر تۇغقان قېرىنداشلار ياكى دادا بىر قېرىنداشلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئەر-ئاياللار بولسا، ئۇلار يېقىنلىق بىلەن "بىر ئەر ئىككى ئايالنىڭ مىراسىنىڭ ئوخشىشىنى ئالىدۇ" دېگەن قائىدە بويىچە مىراس ئالىدۇ. يەنى ئەرلەرنىڭ مىراسى ئىككى ئايالنىڭ مىراسىغا باراۋەر بولىدۇ. ئاللاھ تائالا سىلەرنىڭ مىراس ئىشلىرىدا ئېزىپ كەتمەسلىكىڭلار ئۈچۈن كەلالە ۋە باشقا مىراس ھۆكۈملىرىنى بايان قىلىپ بەردى. ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر، .ھېچ نەرسە ئاللاھقا مەخپى ئەمەس