ئىسلامدا ئەخلاق ئۆلچىمى

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 23/5/1431ھـ 2010-يىلى05-ئاينىڭ07-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئەلى ئىبنى ئابدۇرەھمان ئەلھۇزەيپى سۆزلىگەن، خۇتبىدا گۈزەل ئەخلاق ۋە ئۇنىڭ پەزىلىتى، ئەخلاقلىنىشتا رەسۇلۇللاھنى ئۆلگە قىلىش كېرەكلىكى، مۇسۇلماننىڭ گۈزەل ئەخلاقنى ھاياتىدا ئۆزلەشتۈرۈشى دۇنيا-ئاخىرەتتە سائادەتمەن بولىشىنىڭ كاپالىتى ئىكەنلىكى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 19/3/1431ھـ2010-يىلى03-ئاينىڭ05-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ سالىھ ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى ھۇمەيد سۆزلىگەن. خۇتبىدا گۈزەل ئەخلاقنىڭ ماھىيىتى ۋە ئۇنىڭ ئىنسان ھاياتىدىكى رولى، ئەخلاقنىڭ دىن ۋە كىشىلىك تۇرمۇش، ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتتىكى جىددى ئالاقىسى قاتارلىق مۇھىم مەسىلىلەر ئۇستىدە توختالدى.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 13/5/1430 ھـ / 2009-يىلى05-ئاينىڭ 08-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئابدۇلمۇھسىن ئىبنى قاسىم سۆزلىگەن. خۇتبىدا گۈزەل ئەخلاق ۋە ئۇنىڭ پەزىلىتى، گۈزەل ئەخلاق جەننەتكە نائىل بولۇشتىكى ئاساسلىق ئامىللىقى، مۇسۇلماننىڭ گۈزەل ئەخلاق بىلەن ئىنسانىيەتكە ئۈلگە بولىشى ئۇنىڭ ئىمانى بۇرچى، ئاللاھنىڭ پەيغەمبەرلىرى ۋە ساھابە كىراملار گۈزەل ئەخلاق بىلەن زىننەتلەنگۇچىلەرنىڭ تىپىك مىسالى ئىكەنلىكىنى قۇرئان ۋە سۈننەت نۇرى ئاستىدا ئوقۇرمەنلەرگە ئوچۇق يورۇتۇپ بېرىدۇ.

ئىسلامدا ئامانەت چۈشەنچىسى ناملىق بۇ ئەسەردە، ئامەنتنىڭ تۈرلىرى، ئامانەتدارلىقنىڭ پەزىلىتى، ئامانەتدارلىقنىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتكە بولىدىغان ياخشى تەسىرى قاتارلىق مەسىلىلەرنى قۇرئان ۋە سۈننەت روھى بىلەن روشەن يورۇتۇپ بېرىدۇ.

مۇسۇلمانلار بىلەن بولغان ھېسداشلىق-كۆيۈمچانلىقنى ئاشكارا قىلىشنىڭ ئەھمىيىتى قايسى دەرىجىدە بولىدۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمىز.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ28/01/1433ھـ 2011-يىلى12-ئاينىڭ23-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن.خۇتبىدا ئىسلام شەرىئىتىنىڭ ئىنسان ھاياتىغا ئالاقىدارلىق چوڭ-كىچىك بارلىق ئىشلاردا راستچىللىقغا بۇيرۇيدىغانلىقى، راستچىللىق بىلەن قىلىنغان مۇئامىلىدا بەرىكەت بولىدىغانلىقى، ئالدامچىلىق ۋە يالغانچىلىق بىلەن قىلىنغان مۇئامىلىدا بەرىكەت بولمايدىغانلىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

ئاپتور ماقالىسىدا، مۇسۇلمان ھاياتىدا ياخشى گۇماننىڭ ئەھمىيىتى، ئۇنىڭ ئىجتىمائىي ئالاقە ۋە كىشىلىك تۇرمۇشتىكى رولى، باشقىلاردىن ياخشى گۇمان قىلىشقا ياردەمچى بولىدىغان ئاساسلىق ئامىللار، يامان گۇماننىڭ تەسەۋۋۇرسىز ئاقىۋىتى قاتارلىق مۇھىم مەلۇماتلارنى قۇرئان كەرىم ۋە ساغلام ھەدىسلەر بىلەن، شۇنداقلا سەلەپ-سالىھلارنىڭ ھېكمەتلىك سۆزلىرى ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرگە گۇماننىڭ ماھىيىتىنى ئوچۇق يورۇتۇپ بېرىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ24/2/1432ھـ2011-يىلى01-ئاينىڭ28-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئابدۇلمۇھسىن ئىبنى قاسىم سۆزلىگەن. خۇتبىدا گۈزەل ئەخلاقنىڭ مۇسۇلمان ھاياتىدىكى رولى، مۇلايىملىق-كەڭ قورساقلىق ئەخلاقنىڭ ئاساسى ئىكەنلىكى، مۇلايىملىق- كەڭ قورساقلىق، ئاللاھ يولىدا كەلگەن ئەزىيەتلەرگە سەبرى قىلىش ئەڭ گۈزەل ئەخلاقلاردىن ئىكەنلىكى توغرىسىدا ئەھمىيەتلىك تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ25/1/1432ھـ2010-يىلى12-ئاينىڭ31-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئابدۇلمۇھسىن ئىبنى قاسىم سۆزلىگەن. خۇتبىدا ئەھدىگە ۋاپا قىلىشنىڭ مۇھىملىقى، ئەھدىگە ۋاپا قىلىشتا رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئۆرنەك ئىكەنلىكى، رەسۇلۇللاھ ۋە ساھابە كىراملارنىڭ ھاياتىدىن ئەھدىگە ۋاپا قىلىشىدىكى جانلىق مىساللارنى بېرىشتىن تاشقىرى، ئەھدىگە ۋاپا قىلىش بولسا، ئەركەكلىك، ئەخلاق-پەزىلەت، پاك روھ ۋە ساغلام نىيەتلىك كىشىلەردىكى خىسلەت بولۇپ، بارلىق مۇسۇلمانلار بۇ گۈزەل ئەخلاق بىلەن سۈپەتلىنىشىنىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا توختىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 6/7/1431ھـ 2010-يىلى06-ئاينىڭ18-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئۇسامە ئىبنى ئابدۇللاھ خەييات سۆزلىگەن. خۇتبىدا ئاللاھ تائالانىڭ «ياخشى ئىشقا ۋە تەقۋادارلىققا ياردەملىشىڭلار، گۇناھقا ۋە زۇلۇمغا ياردەملەشمەڭلار» دېگەن ئايىتىدە تەپسىلى توختىلىپ، ياخشىلىقتا ھەمكارلىشىشنىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتكە بولىدىغان ياخشى تەسىرى، زۇلۇم ۋە رەزىللىكتە ھەمكارلىشىشنىڭ ئىنسانىيلىقتىن يىراق ئىكەنلىكى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ30/5/1431ھـ2010-يىلى05-ئاينىڭ 14-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن.خۇتبىدا ئىنساننىڭ ئاللاھ بىلەن بولغان سەمىمىيەت ۋە راستچىللىقى، سەمىمىيەتنىڭ پەزىلىتى، ئاللاھقا بولغان سەمىمىيەتنىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتنى ئىسلاھ قىلىشتىكى رولى قاتارلىق ئالاھىدىلىكلىرىنى ساھابىلارنىڭ ئاللاھقا بولغان سەمىمىيىتىنى بايان قىلىش ئارقىلىق روشەن ئىپادىلەپ بېرىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ8/1/1431ھـ 2009-يىلى12-ئاينىڭ25-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر سەئۇد ئىبنى ئىبراھىم ئەششۇرەيم سۆزلىگەن. خۇتبىدا جەمئىيەت تەرەققىياتىدا ئامانەتدارلىقنىڭ رولى، كىشىلىك جەمئىيەتتە ئىگىلىك تىلكەش ئۈچۈن مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى بولۇشنىڭ مۇھىملىقى، ئامانەت سۆزىنىڭ ئومۇمى مەنىسى دۇنيا ۋە ئاخىرەتلىك ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغانلىقى، ئامانەتدارلىقنىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتكە كۆرسىتىدىغان تەسىرى قاتارلىق مەسئۇلىيەتكە ئائىت مۇھىم تەۋسىيەلەر قىلىندى.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 8/1/1431ھـ/2009-يىلى12-ئاينىڭ 25-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەين ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن.خۇتبىدا ئامانەت ۋە ئۇنىڭ ئەھمىيىتى، ئامانەتنى مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى بىلەن ئادا قىلىشنىڭ لازىملىقى، مەنسەپ ئىگىلىرى ۋە مىللەت ۋەكىللىرى، شۇنداقلا كەڭ مۇسۇلمانلار ئاممىسى ھاياتتىكى بارلىق ئىشلىرىنى ئاللاھنىڭ ھەرۋاقىت كۆزىتىپ تۇرىدىغانلىقىنى ئونۇتماسلىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

«ئىسلامدا رەھىم-شەپقەت پرىنسىپى» ناملىق بۇ ئاۋازلىق ئەسەردە رەھىم-شەپقەت ئالى جاناپلىقنىڭ سىمۋولى ئىكەنلىكى، مۇسۇلماننىڭ رەھىم-شەپقەت بىلەن ئەخلاقلىنىشىنىڭ مۇھىملىقى ۋە ئۇنىڭ ئىنسان ھاياتىدىكى رولى، رەھىم-شەپقەتتە رەسۇلۇللاھنى ئۈلگە قىلىشنىڭ زۆرۈرلىكى، ئىسلام دىنىنىڭ رەھىم-شەپقەتتە باشقا دىن ۋە ئىدىلوگىيەلەردىن ئالاھىدە پەرقلىنىپ تۇرىدىغانلىقى، مۇسۇلمان ھاياتىنىڭ ئومۇمى قاتلىمىدا رەھىم-شەپقەتنى ئۆلچەم قىلىپ ياشاش ئارقىلىق قىيامەت كۈنىدە ئاللاھنىڭ رەھىم-شەپقەت قىلىشىنى قولغا كەلتۇرەلەيدىغانلىقى توغرىسىدىكى مۇھىم مەلۇماتلار ھۆزۈرۈڭلاردا.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ13/10/1430ھـ 2009-يىلى10-ئاينىڭ02-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر سەئۇد ئىبنى ئىبراھىم ئەششۇرەيم سۆزلىگەن. خۇتبىدا ئىنساپ ۋە ئادالەتنىڭ پەزىلىتى ۋە ئۇنىڭ ئىنسان ھاياتىغا كۆرسىتىدىغان ئىجابىي تەسىرى، ئىنسان ھاياتىدا ئىنساپ ۋە ئادالەت يوقالسا تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز يامان ئاقىۋەتلەرنىڭ كېلىپ چىقىدىغانلىقى توغرىسىدا بىلىۋېلىشقا تىگىشلىك مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 6/10/1430ھـ 2009-يىلى09-ئاينىڭ25-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئۇسامە ئىبنى ئابدۇللاھ خەييات سۆزلىگەن. خۇتبىدا مۇسۇلماننىڭ دىندا مۇستەھكەم تۇرۇشىدىكى ئاساسلىق ئامىللار، مۇسۇلمان دىنىغا، ۋەتىنىگە، مىللىتىگە، جۈملىدىن ئىنسانىيەتكە پايدىلىق بولغان ئىشلارغا كۆڭۈل بۆلۈپ، ئەھمىيەتسىز ئىشلاردىن قول يېغىشنىڭ ئىسلام ئەخلاقىدىن ئىكەنلىكى، مۇسۇلماننىڭ ھەرۋاقىت دىنىنى ياخشىلاشقا تىرىشىشىنىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

«ئامانەت ۋە خىيانەت» ناملىق بۇ ئاۋازلىق ئەسەردە مۇسۇلماننىڭ ئەخلاقلىنىشى ۋە چەكلىنىشى مۇھىم بولغان ئىشلاردىن، ئامانەت ۋە ئۇنىڭ پەزىلىتى، ئىبادەتتىكى ئامانەت، خىزمەت ۋە تىجارەتتىكى ئامانەت، ئامانەتكە خىيانەت قىلماسلىق ۋە ئۇنىڭ پەزلى، خىيانەت ۋە خىيانەت قىلغۇچىغا ئاللاھ تەرىپىدىن بېرىلىدىغان جازا، مۇسۇلماننىڭ ئامانەتدارلىق بىلەن سۈپەتلىنىشى ئىماننىڭ تەقەززاسى ئىكەنلىكى توغرىسىدا مۇھىم مەلۇماتلار ھۆزۈرۈڭلاردا.

«راستچىللىق دۇنيا-ئاخىرەت سائادىتىنىڭ ئاچقۇچى» ناملىق بۇ ئاۋازلىق ئەسەردە راستچىللىق پەزىلەتنىڭ مەنبىيى، مۇسۇلماننىڭ راستچىللىق بىلەن ئەخلاقلىنىشى ۋە ئۇنىڭ ئىنسان ھاياتىدىكى رولى، ئىسلام دىنىنىڭ راستچىللىق ئۇستىگە بەرپا قىلىنغانلىقى، ئاللاھ تائالا جانابى رەسۇلۇللاھنى راستچىللىقتا ئىنسانىيەتكە ئۈلگە قىلىپ ئەۋەتكەنلىكى توغرىسىدا مەلۇماتلار ھۆزۈرۈڭلارغا سۇنۇلدى.

«كەمتەرلىك ۋە ئۇنىڭ ئەھمىيىتى» ناملىق بۇ ئاۋازلىق ئەسەردە، كەمتەرلىكنىڭ پەزلى ۋە ئەھمىيىتى، مۇسۇلماننىڭ كەمتەرلىك بىلەن ئەخلاقلىنىشى، كەمتەرلىكتە ئوتتۇراھاللىقنى لازىم تۇتۇشىنىڭ مۇھىملىقى، كەمتەرلىك بىلەن ئەخلاقلانغۇچى دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە گۈزەل نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈدىغانلىقى توغرىسىدىكى مۇھىم مەلۇماتلار ھۆزۈرۈڭلاردا.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 1430/3/30 -ھىجرىيە 2009-يىلى 03-ئاينىڭ 27-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ سەلاھ ئىبنى مۇھەممەد ئەلبۇدەير سۆزلىگەن. خۇتبىدا ئەپۇچانلىقنىڭ پەزىلىتى، ئەپۇچانلىق گۈزەل ئەخلاقلاردىن بولۇپ، مۇسۇلماننىڭ سۈپەتلىنىشىنىڭ مۇھىملىقى، ئەپۇچانلىقنىڭ تەقۋادارلىققا ئەڭ يېقىن ئىكەنلىكى، ئاچچىق كەلگەندە سەۋر قىلىش، نادان بىلەن ئالاقە قىلغاندا ياخشى مۇئامىلىدە بولۇش، يامانلىق قىلغان كىشىنى ئەپۇ قىلىشنىڭ نەقەدەر بۈيۈك ئەجىرلەر بىلەن مۇكاپاتلىنىدىغانلىقى توغرىسىدا مۇھىم مەلۇماتلارنى بېرىدۇ.