Islamic Jurisprudence

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 12/5/1430ھـ/ 2009-يىلى 06-ئاينىڭ 05-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال-شەيخ سۆزلىگەن. خۇتبىدا ئېرى ۋاپات بولغان ئايالنىڭ شەرىئەت كۆرسەتمىسى بويۇنچە قارىلىق تۇتۇشى ئاللاھنىڭ بەلگىلىگەن پرىنسىپلىرىدىن ئىكەنلىكى، قارىلىق تۇتۇش جەريانىدا بەزى ئىشلارنى ئاشۇرۇۋەتمەستىن شەرىئەت ھۆكمىنى ئۆلچەم قىلىشنىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

ئاپتور ماقالىسىدا نېمە ئۈچۈن ئىسلام شەرىئىتىدە چوشقىنىڭ ھارام قىلىنغانلىقى، چوشقا زۇكۇمىنىڭ ئىنسانىيەتكە بولىدىغان خەتىرى، ئىنسانىيەت بۇنىڭغا ئوخشاش بالا-مۇسىبەتلەرگە نېمە ئۈچۈن ئارقىمۇ-ئارقا ئۇچرايدىغانلىقى، مۇسۇلمانلار بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا دىنىدا تېخىمۇ مۇستەھكەم تۇرۇشىنىڭ مۇھىملىقى، بەلكى ئىنسانىيەت دۇچ كېلىۋاتقان بالايى-ئاپەتلەر ئىنسانلارنىڭ ھەقىقەتكە قايتىشى ئۈچۈن قۇدرەتلىك ئاللاھ تەرىپىدىن بېرىلگەن سىگنال بولىشى مۇمكىنلىكى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 28/4/1430ھـ 2009-يىلى04-ئاينىڭ 24-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ قىسقىچە مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئابدۇراھمان ئىبنى ئابدۇلئەزىز سۇدەيس سۆزلىگەن. خۇتبىدا يالغانچىلىقنىڭ شەخس ۋە ئىجتىمائىي جەمئىيەتكە بولىدىغان يامان تەسىرى، يالغانچىلىقنىڭ ئاقىۋىتىدىن كېلىپ چىقىدىغان زىيانلار، مۇسۇلمان ھەرقانداق ۋەزىيەت ئاستىدا كاززاپلىقتىن يىراق بولۇشىنىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا قۇرئان ۋە سۈننەت نۇرى ئاستىدا مۇھىم مەسىلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

ئاپتور ماقالىسىدا، ئۇيغۇر دىيارىدا ئىسلام نۇرى چاقنىغاندىن تا بۈگۈنكى قەدەر، دىنى تەشۋىقات ساھەسىدە يۈزبەرگەن ۋە بېرىۋاتقان كەمچىلىك، خاتالىقلارنى ئوچۇق يورۇتۇپ بېرىش بىلەن بىرگە، ئىنسان قانداق قىلغاندا ئولچەملىك مۇسۇلمان بولىدىغانلىقى، ئۆلىمالار ۋە دىنى زىيالىيلارنىڭ ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئىسلاھات ئىلىپ بېرىشتىكى رولى، جەمئىيىتىمىزدىكى بەزى توك موللىلىرىنىڭ خۇدىنى يوقاتقان ھالدا ئىسلام نامىنى سۇيئىستىمال قىلىشتەك ناچار قىلمىشلىرى قاتارلىقلارنى ئىچىپ تاشلاپ، ئۇلارنى مىللەتنى قايمۇقتۇرماستىن توغرا يولغا يېتەكلەشكە چاقىرىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 14/4/1430 ھـ / 2009-يىلى 04-ئاينىڭ 10-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن.خۇتبىدا تىجارەت ۋە ئىلىم-سېتىمگە ئائىت ئەھكاملار، باھار پەسلىدە باغ ۋە ئىكىنزارلىقلارنى ئىجارىگە ئىلىش ياكى پىشمىغان مېۋىلىرىنى سېتىۋىلىش، شېرىكلىشىپ تىجارەت قىلىش ۋە شېرىكلەرنىڭ بىلىشى زۆرۈر بولغان مەسىلىلەر توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 18/2/1430 ھـ / 2009-يىلى 02-ئاينىڭ 13-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، بۇ خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن بولۇپ، خۇتبىدا، ئىسلامدا ئائىلىنىڭ پەرزەنت تەربىيىلەشتىكى ئەھمىيىتى ۋە رولى، ئاتا-ئانىنىڭ پەرزەنتلەرگە ھەق دىن ۋە ئەخلاقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تەلىم-تەربىيە بېرىش مەجبۇرىيىتىنىڭ بارلىقى، پەرزەنتلەرنىڭ ئاتا-ئانىغا بېغىشلانغان ئاللاھنىڭ ئامانىتى ئىكەنلىكى، ئاتا-ئانىلار ئۇلارنى ساغلام ئەقىدىگە يېتەكلەپ، مىللەت، ۋەتەنگە مەنپەئەت بېرىدىغان، ئىماندار، ئىرادىلىك پەرزەنتلەردىن قىلىپ تەربىيىلىشىنىڭ مۇھىم ئىكەنلىكى توغرىسىدا تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 11/2/1429ھـ 2009-يىلى02-ئاينىڭ 06-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئابدۇراھمان ئىبنى ئابدۇلئەزىز سۇدەيس سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا بەزى كىشىلەرنىڭ مۇپتىلىق شەرتلىرىنى ئېتىبارغا ئالماستىن ئۆزىنى پەتىۋا بېرىشكە ھەقلىق دەپ قاراپ، تېلېۋىزور قاناللىرىدا يېڭى ئەسىر مەسىلىلىرىگە جۈرئەت بىلەن ھۆكۈم قىلىشى، ئىلىمسىزلىك بىلەن بېرىلگەن پەتىۋانىڭ شەخس ۋە جەمئىيەتكە بولىدىغان خەتىرى، تېلېۋىزور قاناللىرى ئارقىلىق ھالال-ھارام توغرىسىدا پەتىۋا بەرگۈچىلەر، ئىسلامىي پەتىۋالارنىڭ ماھىيىتىنى خۈنۈكلاشتۇرۇپ قويۇشىدىن ئەنسىرىشى كېرەكلىكى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 19/01/1430 ھـ / 2009-يىلى 01-ئاينىڭ 16-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، بۇ خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەيىن ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن خۇتبىدا، مۇسۇلمان ھاياتىدا ئاللاھ تەرىپىدىن كىلىدىغان ئىززەت ۋە نۇسرەتنىڭ ئەھمىيىتى، دۇنيادىكى مۇسۇلمانلارنىڭ مەسئۇللىرى ۋە دىنى زىيالىلارغا ھازىرقى بولىۋاتقان ئىشلاردىن ئىبرەت ئېلىشىنىڭ مۇھىملىقى، مۇسۇلمانلارنىڭ مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ سۈننىتىگە پائال ئەگىشىپ، ئاللاھنىڭ دىنىدا مۇستەھكەم بولىشىنىڭ ۋاجىبلىقى توغرىسىدا مۇھىم تەۋسىيەلەرنى قىلدى.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 30/11/1429ھـ 2008-يىلى11-ئاينىڭ 28-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ دوكتۇر ئابدۇراھمان ئىبنى ئابدۇلئەزىز سۇدەيس سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا ھەج قىلغۇچىلار ئاللاھنىڭ قەدىرلىك مېھمانلىرى ئىكەنلىكى، ئۇلارغا ئاللاھنىڭ بەيتىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈش مۇيەسسەر قىلىنىشى، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام قەدەم باسقان مۇبارەك جايلارنى، ۋەھيى چۈشكەن زېمىنلارنى كۆرۈشكە مۇۋەپپەق قىلىش ئارقىلىق، ئىبادەتنىڭ خالىس بىر ئاللاھقىلا قىلىنىشى مەقسەت قىلىنىدىغانلىقىنى رېئاللىققا ئايلاندۇرۇش ئىكەنلىكى توغرىسىدا تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 16/11/1429 ھىجرى 2008-يىلى-11-ئاينىڭ-14 كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ سالىھ ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى ھۇمەيد سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا دىئالوگنىڭ ئەھمىيىتى، دىئالوگنىڭ شەرتلىرى ۋە ئاساسلىرى، ئىسلامدىكى كەڭرىچىلىك، ئىسلام دىنىنىڭ باشقا ساماۋى دىنلارغا بولغان ئارتۇقچىلىقى، ۋەزىيەتتە ئىنسانىيەت دۇچ كېلىۋاتقان مەسىلىلەرنى قاتتىق قوللۇق بىلەن ئەمەس بەلكى دىئالوگ بىلەن ھەل قىلىشنىڭ مۇھىملىقى ۋە دىنلار ئارا دىئالوگ تۇرغۇزۇشقا دائىر مەسىلىلەر ئۇستىدە توختىلىدۇ

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 9/11/1429ھ 2008-يىلى 11-ئاينىڭ 07-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئابدۇلبارى سۇبەيتى سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا ئىسلام ئىقتىساد نىزامىنىڭ ئەھمىيىتى ۋە ئۇنى خەلقئارا ئىقتىسادشۇناسلىق ساھەسىدە تەتبىقلاشنىڭ مۇھىملىقى، ئىسلام ئىقتىسادىنىڭ پەزىلىتى ۋە كېلىپ چىقىشى، جازانىخورلۇق بىلەن مۇئامىلە قىلىشنىڭ ھاراملىقى ۋە ئۇنىڭ جەمئىيەتكە بولىدىغان يامان تەسىرى قاتارلىق مۇھىم مەسىلىلەر توغرىسىدا توختىلىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 10/10/1429 ھـ / 2008-يىلى 10-ئاينىڭ 10-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، بۇ خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ھۈسەين ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئال شەيخ سۆزلىگەن.بۇ خۇتبىدا سۈننەت ۋە نەپلە نامازلارنىڭ ئەھمىيىتى ۋە پەزىلىتى، مۇسۇلمان كۈندىلىك ھاياتىدا ئادا قىلىشقا تېگىشلىك بولغان نەپلە نامازلارغا ھېرىس بولۇشنىڭ مۇھىملىقى ۋە ئاخىرەتتىكى ئەجرى، ناماز ئوقۇش چەكلەنگەن ۋاقىتلار قاتارلىق مەسىلىلەردە تەپسىلى توختىلىدۇ.

ئاپتور بۇ ماقالىدا روزا ھېيت نامىزىنىڭ قاچان يولغا قويۇلغانلىقى، روزا ھېيت نامىزىنىڭ ئەھكاملىرى، قايسى ۋاقىتتا ئوقۇلىدىغانلىقى ۋە ئادا قىلىش تەرىقىسى، ھېيت نامىزى خۇتبىسى، ھېيت كۈنى قىلىش ياخشى كۆرۈلگەن ئىشلار قاتارلىق روزا ھېيت نامىزىغا دائىر مۇھىم بىلىملەر بىلەن ئوقۇرمەنلەرنى تەمىن ئەتكۈسى.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 19/9/1429 ھىجرى 2008-يىلى 09-ئاينىڭ 19-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، بۇ خۇتبىنى پەزىلەتلىك شەيخ سەلاھ ئىبنى مۇھەممەد ئەلبۇدەير سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا رامزاننىڭ ئاخىرقى ئونى ۋە قەدىر كېچىسىنىڭ پەزىلىتى، ئېتىكاپنىڭ پەزىلىتى ۋە ساۋابى، تەھەججۈد نامىزى ۋە قۇرئان تىلاۋەت قىلىشنىڭ ئەھمىيىتى، مۇسۇلمان رامزاننىڭ ئاخىرقى ئون كۈنىدە جان-جەھلى بىلەن ئىبادەتكە بېرىلىشىنىڭ ئەۋزەل ئىكەنلىكى توغرىسىدا تەپسىلى چۈشەنچە بېرىدۇ.

ئاپتور بۇ ماقالىسىدا روزىنىڭ ئەھمىيىتى ۋە ئىنسان ھاياتىدىكى رولى، روزىنىڭ يولغا قويۇلىشىدىكى ھىكمەت، روزىنىڭ سالامەتلىككە دائىر پايدىلىرى ۋە روزىدارلار ئۈچۈن مۇھىم بەزى نەسىھەتلەرنى قۇرئان ۋە سۈننەت نۇرى ئاستىدا، تىببىي ئىلىملارنىڭ يەكۈنلىشى بىلەن ھۆزۈرۈڭلارغا سۇنىدۇ.

ئاپتور ماقالىسىدا مۇسۇلمان قىز-خانىملارنىڭ ئائىلىدىكى رولى، ئىبادەت مەۋسۇملىرىدىكى ئەھمىيىتى، ئېرى ۋە پەرزەنتلىرىنىڭ روزا، تەھەججۈد نامازلىرىنى خاتىرجەم ئادا قىلىشى ئۈچۈن قانداق ياردەمدە بولىدىغانلىقى، ئاللاھقا بوي سۇنۇش، ئېرىگە ئىتائەت قىلىش، ئۇرۇق-تۇغقانچىلىقنى يەتكۈزۇش، كەمبەغەل-يوقسۇللارغا ھېسداشلىق قىلىش قاتارلىق ئىشلاردا قانداق قىلغاندا ئائىلىسىدە چاقنىغان يۇلتۇز بولۇپ ئاللاھ رازىلىقىنى قازىنىشتا ئۆز مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلالايدىغانلىقى توغرىسىدا تەپسىلى چۈشەنچە بېرىدۇ.

ئاپتور بۇ ماقالىسىدا روزىنىڭ ئېنىقلىمىسى ۋە يولغا قويۇلىشى، روزىنىڭ ئىسلامدىكى ئورنى ۋە ئەھمىيىتى، تەراۋىھ نامىزىنىڭ پەزىلىتى ۋە ئەھمىيىتى، روزىدارنى ئىپتارلاتقاننىڭ ساۋابى،قەدىر كېچىسى ۋە پىتىر سەدىقىسىنىڭ پەزىلىتى ۋە ئەھمىيىتى، روزىنىڭ تۈرلىرى قاتارلىق مۇسۇلماننىڭ بېلىشى زۆرۈر بولغان رامىزان ۋە روزا تۇتقۇچىغا ئالاقىدار مۇھىم مەسىلىلەر تەپسىلى چۇشەندۇرۇلىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 21/8/1429ھـ 2008-يىلى 08-ئاينىڭ 22-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ سالىھ ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى ھۇمەيد سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا، ئائىلە تۇرمۇشىدا بۇيرۇق چۈشۈرۈش، چەكلەش، تەھدىت سېلىش، ئىنتىقام ئېلىش دېگەندەك ئىبارىلەرنىڭ بولمايدىغانلىقى، كىشىلىك تۇرمۇشىدا تۇراقسىزلىق، ئائىلىسىدە ئىزتىراپ، قىيىنچىلىقلاردىن شىكايەت قىلغان ئادەم پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ كارۋىنىغا قوشۇلۇپ، ھىدايە مۇھەممەدىيگە ئېسىلىشى كېرەكلىكى، ئائىلە تۇرمۇشىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئەڭ ياخشى يولباشچى ۋە ئۈلگە ئىكەنلىكى، ھەر قانداق مەسئۇلىيەت ئىگىسى ئەر ئۆز مەجبۇرىيىتىنى دىكتاتور تۈزىمى بىلەن ئەمەس، بەلكى مېھرى-مۇھەببەت بىلەن ئادا قىلىش ۋە ئائىلە باشقۇرۇش كىرەكلىكى توغرىسىدا تەۋسىيەلەرنى قىلىدۇ.

بۇ مەدىنە مۇنەۋۋەرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مەسچىتىنىڭ 14/8/1429 ھـ / 2008-يىلى 08-ئاينىڭ 15-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسى بولۇپ، بۇ جۈمە خۇتبىسىنى پەزىلەتلىك شەيخ ئەلى ئىبنى ئابدۇرەھمان ئەلھۇزەيپى سۆزلىگەن ، بۇ خۇتبىدا ئاللاھ ھوزۇرىدىكى ياخشىلىققا تائەت - ئىبادەت بىلەن ئېرىشكىلى بولىدىغانلىقى، يامان ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشى گۇناھ - مەسىيەتنىڭ سەۋەبىدىن ئىكەنلىكى، گۇناھ-مەسىيەتكە چۆمگەن كىشىنىڭ ئەھۋالى ئىززەت - شەرەپتىن خارلىققا، نېمەتلىنىشتىن مەھرۇملۇققا، تىنىچ - خاتىرجەملىكتىن خاتىرجەمسىزلىككە، مۇستەھكەم تۇرۇشتىن مەيدانسىزلىققا، ئاخىرەتتە جەننەتكە كىرىشتىن دوزاخقا، تائەت - ئىبادەت بىلەن خۇرسەن بولۇشتىن غەم - قايغۇ، خاپىلىققا، پاك ھاياتلىقتىن پەسكەشلىك تۇرمۇشقا يۈزلىنىدىغانلىقى توغرىسىدا تەپسىلى چۈشەنچە بېرىدۇ.

بۇ مەككە مۇكەررەمە ھەرەم مەسچىتىنىڭ 29/7/1429ھـ 2008-يىلى08-ئاينىڭ 01-كۈنىدىكى جۈمە خۇتبىسىنىڭ ئومۇمى مەزمۇنى بولۇپ، خۇتبنى پەزىلەتلىك شەيخ ئۇسامە ئىبنى ئابدۇللاھ خەييات سۆزلىگەن. بۇ خۇتبىدا، ئاللاھ ئەرلەرگە ئايرىم ئاياللارغا ئايرىم شەكىل، خۇسۇسىيەت ئاتا قىلغان بولۇپ، دۇنيادا ھەر بىرىنىڭ ئۆزىگە لايىق خىزمىتى ۋە ئورنى بارلىقى، ھەرقايسى تەرەپ يەنە بىر تەرەپكە ئېغىپ كەتسە، تەبىئەتنى بۇزۇپلا قالماستىن، ئىسلام ۋە مىللەت، ۋەتەننىڭ شەنىگە داغ كەلتۈرۈشى، بۇ ھەقىقەتنى چۈشەنمەسلىك بولسا، جەمئىيەتتە چوڭ بىر خەتەر ۋە بىنورماللىقنى كەلتۈرۈپ چىققاندىن سىرت، دىن ۋە مىللەت دۈشمەنلىرىنىڭ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئىسلامىي ئەخلاق، مىللى ئۆرپ-ئادەتلىرىمىزنى يوقىتىشىغا پۇرسەت يارىتىپ بېرىدىغانلىقىمىز توغرىسىدا تەپسىلى چۈشەنچە بېرىدۇ.