(1) خداوند متعال بر پیامبرش منت می‌گذارد و می‌فرماید: (﴿أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَكَ صَدۡرَكَ﴾) آیا دل و سینۀ تو را، برای مقررات دینی و دعوت به سوی خدا و متصف شدن به فضایل اخلاقی و روی آوردن به آخرت و خوبی‌ها نگشودیم؟! پس دل تو تنگ بود، به گونه‌ای که پذیرای هیچ خیر و خوبی نبود، اما اکنون آن را گشوده می‌یابی.
(2) (﴿وَوَضَعۡنَا عَنكَ وِزۡرَكَ﴾) و آیا گناهت را از دوش تو برنگرفتیم؟
(3) در حالی که بر پشت تو سنگینی می‌کرد؛ همان‌طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ﴾ تا خداوند گناهان گذشته و آیند‌ه‌ات را بیامرزد.
(4) (﴿وَرَفَعۡنَا لَكَ ذِكۡرَكَ﴾) و مقام و جایگاه تو را بلند گرداندیم، و نام نیکی از تو برجای گذاردیم که هیچ کسی از جهانیان به آن نرسیده است. پس هرگاه خداوند ذکر شود، پیامبر صلی الله علیه وسلم هم همراه با او یاد می‌گردد. همچنان که در داخل شدن به اسلام و در اذان و اقامه و خطبه‌ها و امور دیگری که خداوند یاد پیامبرش را در آنها بلند گردانده است. و او چنان در دل امتش محبت دارد و مورد تعظیم و بزرگداشت است که هیچ کسی بعد از خداوند چنین نیست. خداوند بهترین پاداش را در برابر امت به او بدهد.
(5) (﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرًا إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرٗا﴾) این مژدۀ بزرگی است که هرگاه سختی و دشواری در میان آید، آسانی همراه آن خواهد بود؛ حتی اگر سختی و دشواری در سوراخ سوسماری برود، آسانی بر آن وارد می‌شود و آن را بیرون می‌آورد. همان‌طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿سَيَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ يُسۡرٗا﴾ خداوند بعد از سختی، آسانی خواهد آورد. و همان‌طور که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «فرج به همراه سختی و اندوه است، و آسانی با سختی همراه است.» و معرفه آمدن کلمۀ «عسر» در هر دو آیه بر این دلالت می‌کند که سختی و دشواری یکی است، و نکره بودن کلمۀ «یسر» نشانگر آن است که آسانی تکرار خواهد شد. پس یک دشواری بر دو آسانی غالب نخواهد شد. و معرفه بودن کلمۀ «العسر» که الف و لام آن بر استغراق و عموم می‌باشد، دال بر این است که سختی و دشواری هرچند شدت یابد، در آخر آسان خواهد شد و آسانی با آن همراه خواهد بود.
(6) (﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرًا إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرٗا﴾) این مژدۀ بزرگی است که هرگاه سختی و دشواری در میان آید، آسانی همراه آن خواهد بود؛ حتی اگر سختی و دشواری در سوراخ سوسماری برود، آسانی بر آن وارد می‌شود و آن را بیرون می‌آورد. همان‌طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿سَيَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ يُسۡرٗا﴾ خداوند بعد از سختی، آسانی خواهد آورد. و همان‌طور که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «فرج به همراه سختی و اندوه است، و آسانی با سختی همراه است.» و معرفه آمدن کلمۀ «عسر» در هر دو آیه بر این دلالت می‌کند که سختی و دشواری یکی است، و نکره بودن کلمۀ «یسر» نشانگر آن است که آسانی تکرار خواهد شد. پس یک دشواری بر دو آسانی غالب نخواهد شد. و معرفه بودن کلمۀ «العسر» که الف و لام آن بر استغراق و عموم می‌باشد، دال بر این است که سختی و دشواری هرچند شدت یابد، در آخر آسان خواهد شد و آسانی با آن همراه خواهد بود.
(7) سپس پیامبرش را به صورت مخاطب اصلی و مؤمنان را به تبع او دستور داد تا خدا را سپاس گزارند، و وظیفۀ خود را در برابر نعمت او انجام دهند، و فرمود: (﴿فَإِذَا فَرَغۡتَ فَٱنصَبۡ﴾) وقتی از کارهایت فراغت یافتی، و در دل تو چیزی که آن را دچار مشکل نماید باقی نماند، در دعا و عبادت بکوش.
(8) (﴿وَإِلَىٰ رَبِّكَ فَٱرۡغَب﴾) و برای اجابت دعای خود فقط به پروردگارت روی بیاور، و از کسانی مباش که وقتی کار و بارشان تمام می‌شود به بازی و سرگرمی مشغول می‌شوند، و از پروردگار خود و از ذکر او اعراض می‌کنند. و اگر چنین کنی آنگاه از زیانکاران خواهی بود. و گفته شده معنی آیه چنین است: هرگاه از نماز فارغ شدی و آن را کامل نمودی، در دعا بکوش، و در خواستن نیازهایت به او روی بیاور. و کسی که چنین گفته، بر مشروعیت دعا و ذکر بعد از نمازهای فرض استدلال کرده است. والله اعلم.