هه‌موو بابه‌ته‌كان

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن‌ زانای پایه‌ به‌رز شێخ محمد بن صالح العثيمين - رحمه الله - وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌ ده‌قه‌كه‌ی ئه‌مه‌یه‌: (( من گه‌نجێكم په‌یوه‌ستم به‌ ئیسلامه‌وه ‌به‌ڵام هه‌ستم كردووه ‌له‌م ماوه‌ی دوایی دا ئیمانم لاواز بووه ‌به‌به‌ڵگه‌ی جێ به‌جێ كردنی هه‌ندێك تاوان وه‌ك له‌كیس چوونی نوێژ یان دواخستنی...؟ )).

له‌م بابه‌ته‌ كۆمه‌ڵه‌ ئایه‌ت و فه‌رموده‌یه‌كی تێدایه‌ باسی ئه‌و كرده‌وانه‌ ده‌كات كه‌ ده‌بێته‌ هۆی چونه‌ به‌هه‌شت به‌ فه‌زل و ره‌حمه‌تی خوا.

ئایه‌ت و فه‌رموده‌كانی پێغه‌مبه‌ر _ صلى الله عليه وسلم _ به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی برایه‌تی ڕاسته‌قینه‌ بریتیه‌ له‌ برایه‌تی له‌ ئیسلامدا، وه‌ جێ به‌جی كردنی ئه‌و برایه‌تیه‌ یه‌كێكه‌ له‌ هۆكانی هێز و عیزه‌تی موسڵمانان.

برای گه‌نجم: له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ـ صلى الله عليه وسلم ـ ئامۆژگاری كراوین به‌ خوڕه‌شت و سونه‌ت و فه‌رموده‌كانی بۆ ئه‌وه‌ی سودیان لێ وه‌ربگرین و جێ به‌جیان بكه‌ین، تاوه‌كو پێكه‌وه‌ بتوانین كۆمه‌ڵگایه‌كی به‌خته‌وه‌ر و خۆشویست بنیات بنێین.

1. ئه‌م ئالقه‌يه‌ ده‌ بنه‌ماكان(المبادئ العشرة)ي زانستي ميرات له‌ نيو خوى ده‌گرێ، كه‌بريتيه‌ له‌، پێناسه‌ى زانستي ميرات و بابه‌ت و به‌رهه‌مي ئه‌م زانسته‌و نيسبه‌ت و فه‌زل و دانه‌ڕ و ناو و سه‌رچاوه‌ و حوكمى فێڕبوونى و مسه‌سه‌له‌كاني. 2. ئه‌مه‌ وانه‌یه‌ی دووه‌مه‌ له‌ چه‌ند پێشه‌كێك له‌ زانستی میرات،‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی یاسای میرات له‌ چه‌رخی نه‌فامیدا و یاسای میرات له‌ شه‌ریعه‌تی ئیسلامیدا و به‌راورد له‌ نێوانیاندا، وه‌ هه‌روه‌ها تێیدا باسی حیكمه‌تی شه‌ریعه‌تی ئیسلامی له‌ دیاری كردنی ئه‌ندازه‌ی به‌شه‌ میراته‌كاندا كراوه‌.

ئه‌م وتاره‌ باسی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ قورئان ووته‌و كه‌لامى خواى په‌روه‌ردگاره‌, وه‌كه‌لامى خواى په‌روه‌رودگار مه‌زنترین ووته‌یه‌, قورئان شیفایه‌; وه‌ خوێندنه‌وه‌ی فه‌زڵ و خێرو چاكه‌ى زۆرى تێدایه‌، وه‌ نابێت بشت گوێ بخرێت.

ئه‌م وتاره‌ لیژنه‌ی جیهانی بۆ سه‌رخستنی كۆتا پیغه‌مبه‌ران ـ درودی خوای له‌ سه‌ر بێت ئاماده‌ی كردوه‌، له‌ ناوه‌رۆكی ئه‌م وتاره‌ جه‌نه‌ها هۆكاری تێدایه‌ كه‌ ده‌توانرێت له‌ ڕێگه‌یه‌وه‌ هه‌موو توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگا به‌كاری بهێنین بۆ سه‌رخستنی پێغه‌مبه‌رمان درودی خوای له‌ سه‌ر بێت.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی چه‌ند شتێك ده‌كات له‌وانه‌: مانای سرووش ـ الوحی ـ له‌ زمانی عه‌ره‌بی و زاراوه‌ی شه‌رعدا و چۆنیه‌تی ( وه‌حی ) خوای گه‌وره‌ بۆ پێغه‌مبه‌ران و چۆنیه‌تی دابه‌زینی قورئانی پیرۆز بۆ سه‌ر پێغه‌مبه‌رمان درودی خوای له‌سه‌ر بێت.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی گرنگی زانست ده‌كات، هه‌روه‌ها پێناسه‌ی قورئان ده‌كات و له‌گه‌ڵ ناسینی ناوه‌كانی و سیفه‌ته‌كانی به‌ به‌ڵگه‌ی ئایه‌ت و فه‌رموده‌.

ئه‌گه‌ر ته‌ماشای ژیانی پێغه‌مبه‌ر ـ درودی خوای له‌ سه‌ر بێت ـ و هاوڵانی بكه‌ین ده‌بینین خوێندنه‌وه‌ی قوڕئان پیشه‌یان بووه‌، چونكه‌ ده‌یانزانی كه‌وا قورئان ژیانه‌... قورئان گیانه‌... ڕه‌مزی ناسینه‌وه‌ی له‌ خوا ترس و عارفینه‌..داینه‌مۆی هێزی عیززه‌ت و سه‌ر به‌رزی دینه‌.

ئه‌م وتاره‌ باسی نیعمه‌تی ئاسایش و سوپاس كردنی خوای گه‌وره‌ له‌ سه‌ری ده‌كات، وه‌ئه‌م نیعمه‌ته‌ وه‌كو نیعمه‌تی خواردن و خواردنه‌وه‌یه‌، وه‌ به‌ به‌ڵگه‌ی قورئان و سوننه‌ت ئه‌م بابه‌ته‌ باس كراوه و ڕازاوه‌ته‌وه‌‌.

دوعا كردن زۆر گرنگه‌ له‌ ژیانی موسڵماندا، وه‌ چه‌كێكی كاریگه‌ره‌، بۆیه‌ ده‌بێت له‌ كاتی خۆشی و ناخۆشی مرۆڤی موسڵمان بپارێته‌وه‌ له‌ خوای گه‌وره‌.

Fiqha Îbadetan ya biwêne https://www.al-feqh.com/ku

ئه‌مه‌ بابه‌ته‌ ده‌قى(چلینه‌ى قورئانی)(الاربعون القرانیه‌) یه‌، دانه‌ر خوا بیپارێزێت چل فه‌رمووده‌ى صه‌حیحى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله عليه وسلم) هێناوه‌ سه‌باره‌ت به‌ فه‌زڵ و گه‌وره‌یی قورئان و حوكم و ئادابه‌كانى تایبه‌ت به‌ قورئانى پیرۆز. هه‌وڵی داوه‌ ئه‌و فه‌رموودانه‌ بێنێت كه‌ ده‌ربڕینه‌كانى له‌ یه‌كه‌وه‌ نزیكن ودورودرێژ نین وزۆر روونن، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌م بۆ له‌به‌ركردن ئاسان بێت و هه‌م خوێنه‌ریش پێی سوودمه‌ند بێت و كار به‌و فه‌رمودانه‌ بكات. وه‌ ئه‌م په‌رتو‌كه‌ له‌م به‌ندانه‌ پێك دێت: به‌ندی یه‌كه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی ده‌رباره‌ی فه‌زڵی خوێندنی قورئان هاتوون. به‌ندی دووه‌م: باسی ئاداب وئه‌حكامه‌كان. به‌ندی سێهه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوون ده‌رباره‌ی فه‌زڵی له‌به‌ركردنی قورئانی پیرۆز وپاداشتی خاوه‌نه‌كه‌ی. به‌ندی چواره‌م: باسی هاندان له‌سه‌ر په‌یماندان به‌ قورئان وپێداچونه‌وه‌ی. به‌ندی پێنجه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوه‌ ده‌رباره‌ی ده‌نگ خۆش كردن به‌ خوێندنه‌وه‌ی قورئان. به‌ندی شه‌شه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوه‌ ده‌رباره‌ی ئیخلاص بوونی كار بۆ خوای گه‌وره‌. به‌ندی حه‌وته‌م: فه‌زڵی هه‌ندێ له‌ سوره‌ته‌كانی قورئان.

ئه‌م په‌رتوكه‌ باسی ئه‌م به‌شه‌انه‌ داكات: به‌شی یه‌كه‌م: باسی چۆنێتی نوسینه‌وه‌ی قورئان ده‌كات. به‌شی دووه‌م: باسی بابه‌ته‌ زۆره‌كانی ناو قورئان ئه‌كات. به‌شی سێهه‌م: باسی زانسته‌كانی قورئان ده‌كات. به‌شی چوار: باسی هه‌ندێ هه‌ڵس وكه‌وتمان له‌گه‌ڵ قورئاندا ده‌كات

ئیمامی ته‌به‌ری له‌ نوسیني مێژووه‌ گه‌وره‌‌‌كه‌یدا پشتى به‌ دوو ڕه‌وتى سه‌رچاوه‌یی به‌ستووه‌، زاره‌كى كه‌ به‌ بیستن له‌ مامۆستاكانى وه‌ریگرتووه‌.بۆ ئه‌مه‌ش ده‌ربڕینى(حدثنى)یان(اخبرنى) ، چه‌ند دانراوێكیش كه‌ له‌ گێڕانه‌وه‌كانى وه‌رگرتووه‌ و لێى هێناون وه‌ك له‌ نوسینه‌كانى واقدی و ئه‌بووموخه‌نه‌ف، بۆ ئه‌مه‌ش ده‌قى(ذكر)یان(قال) یان(زعم)دێنێ.

مافی دانه‌ر شێوه‌یه‌كه‌ له‌شێوه‌ی مافه‌ مه‌عنه‌ویه‌كان، یان مافی داهێنانه‌، كه‌ هه‌ق ئه‌دات به‌ دانه‌ر پارێزگاری له‌و هه‌وڵ وتێكۆشانه‌ بكات كه‌ به‌روبوومی بیروهۆشی خۆیه‌تی. وه‌ دانه‌ر دوو مافی هه‌یه‌: یه‌كه‌میان : مافێكی ئه‌ده‌بیه‌ كه‌ به‌هه‌میشه‌یی مافی خۆیه‌تی و هیچ كه‌س ولایه‌نێك ناتواننێت لیی زه‌وت بكات. دووه‌م : مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ كه‌ خۆی بڵاوی بكاته‌وه‌، یان پاش خۆی میراتگره‌كانی تاماوه‌یه‌كی دیاری كراو.

دانه‌ری ئه‌م كتێبه‌ باسی ئیمامی بوخاری و سه‌حیحه‌كه‌ی ده‌كات، ئه‌ویش به‌باسكردنی ژیانی ئیمام بوخاری ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ، پاشان به‌ پێناسه‌كردنی سه‌حیحی بوخاری وشروحه‌كانی وهه‌وڵ وجهودی زانایانی ئیسلام له‌سه‌ری...

ناوه‌رِۆكى ئه‌م كتێبه‌یه‌ بریتى یه‌ له‌ : پێشه‌كی ، ژیاننامه‌ی ئیمامی بوخاری :ناو و نه‌سه‌بی ، له‌ دایك بوونی ،سیفات و ره‌وشتی ،ئیمامی بوخاری و زانست ،له‌ خواترسانی ئیمامی بوخاری ،زیره‌كی و پێگه‌یشتویی ئیمامی بوخاری ، وته‌ی زانایان ده‌رباره‌ی ئیمامی بوخاری ،مامۆستاكانی ،قوتابییه‌كانی ،نوسینه‌كانی،رووبه‌رو بونه‌وه‌ی فیتنه‌ ،كۆچی دوایی ئیمامی بوخاری ،كتێبی (صحيح البخاري ) ،ناوی كتێبه‌كه‌ ،رێبازی ئیمامی بوخاری له‌ نوسینی كتێبه‌كه‌یدا ،ژماره‌ی فه‌رمووده‌كانی (صحيح البخاري) ،پله‌ و پایه‌ی (صحيح البخاري) له‌ نێو كتێبه‌كانی تردا ،هه‌ردوو كتێبی (صحيح البخاري) و (صحيح مسلم) كامیان صحيح ترن ؟ ، راڤه‌كردنه‌كانی (صحيح البخاري) شروحات ،المستخرجات له‌ سه‌ر كتێبی (صحيح البخاري) ،المستدركات له‌ سه‌ر كتێبی (صحيح البخاري) ،ئیمامی بوخاری وه‌كو فه‌قیهێك ....

مه‌به‌ست له‌ زانستی باش خوێندنه‌وه‌ ڕێك ده‌ركردنی وشه‌كانی قورئانی پیرۆز هه‌ر چۆن وه‌رگیراوه‌ له‌ پێغه‌مبه‌ری هه‌ره‌ زمان پاراوه‌ وه‌ ( صلى الله عليه وسلم ) ، وه‌ وتراوه‌ مه‌به‌ست پێی پاراستنی زمانه‌ له‌ هه‌ڵه‌كردن له‌ په‌رتووكی خوای گه‌وره‌دا ( قورئانی پیرۆز ).