چه‌ند بابه‌تێك له‌ رۆژووگرتن

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی ڕۆژوو، ده‌روازه‌ی پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوو، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا : پێناسه‌ی ڕۆژوو كراوه‌ له‌ زمانه‌وانی و زاراوه‌ی شه‌رعدا، وه‌ باسی حوكمی ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان وبه‌ڵگه‌كانی كراوه‌، له‌گه‌ڵ به‌ش و فه‌زڵ و مه‌رجه‌كانی واجب بوونی، هه‌روه‌ها باس له‌ چۆنیه‌تی ثابت بوون و ته‌واو بوونی مانگی ره‌مه‌زان كراوه‌، له‌ كۆتاییشه‌وه‌ باس له‌ كاتی نیه‌تێهنان بۆ ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان و حوكمه‌كه‌ی كراوه‌ .

ئایه‌ته‌كانی رۆژووی ڕه‌مه‌زان ته‌نها باس كراون له‌ سوره‌تی ( البقرة )، پێویسته‌ مرۆڤی موسڵمان ته‌فسیره‌كه‌ی بخوێنێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ باشی تێبگات لێی.

ئه‌م كتێبه‌ پوخته‌یه‌كه‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی رۆژووی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم و، ئه‌و واجیباتانه‌ی رۆژوو و، ڕه‌وشت و، دوعاو و، به‌شه‌كانی خه‌ڵك تێیدا و، هه‌ندی شتی به‌سوودی تر ده‌رباره‌ی رۆژوو له‌ خۆ ده‌گرێت، داواكارین له‌ خوای گه‌وره‌ موسڵمانان موفه‌ق بكات بۆ جێبه‌جێ كردنی سوننه‌ته‌كانی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم.

ئه‌م كتێبه‌ باسی هه‌موو شتێك ده‌كات كه‌ په‌یوه‌ندی به‌ رۆژوه‌وه‌ هه‌یه‌، له‌ پێناسه‌ی رۆژوو فه‌رزه‌كانی و سوننه‌ته‌كانی و مه‌رجه‌كانی و به‌تاڵكه‌ره‌وه‌كانی و پاداشتی رۆژوان له‌ دونیا و قیامه‌تدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا سێ بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م گرتنه‌وه‌ (قه‌زا كردنه‌وه‌ی) ڕۆژوو، بابه‌تی دووه‌م: ڕۆژووه‌ سوننه‌ته‌كان، بابه‌تی سێهه‌م: ئه‌و ڕۆژووانه‌ی كه‌ مه‌كروهـ وحه‌رامن گرتنیان .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن سه‌ماحه‌تی شێخ محمد كوڕی ئیبراهیم ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه : " تووشی نه‌خۆشی سیل بووم، وه‌ بۆ ماوه‌ی دوو ساڵه‌ چاره‌سه‌ر ده‌كه‌م، و پزیشكه‌كانیش ناچاریان كردم كه‌ واز له‌ ڕۆژوو بهێنم، وه‌ ترساندیام ئه‌گه‌ر بێتو ڕۆژوو بگرم نه‌خۆشیه‌كه‌ زاڵ ده‌بێت به‌سه‌رمدا، بۆیه‌ ئامۆژگاریان كردم كه‌ ماوه‌ی پێنج ساڵ ڕۆژوو نه‌گرم، ئایا حوكمی وازهێنانی ڕۆژوو له‌و ماوه‌یه‌دا چیه‌ ؟.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د كوڕی صالح ئه‌لمونه‌جید دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه : " ئایا خواردن و خواردنه‌وه‌ و به‌ربانگ كردنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ كه‌سانی ناموسڵمان دروسته‌، وه‌ك له‌گه‌ڵ گاور و هیندۆسه‌كان " ؟

نووسه‌ر له‌م بابه‌ته‌دا باسی گرنگی و فه‌زڵی پارشێو كردن ده‌كات، به‌ شێوه‌یه‌ك پارشێوكردن وه‌ڵامدانه‌وه‌ی فه‌رمانی پیغه‌مبه‌ری خوایه‌ ( صلی الله علیه وسلم ) وخاڵی جیاوازی نێوان ڕۆژووی ئه‌هلی ئیسلام و ئه‌هلی كیتابه‌، له‌گه‌ڵ به‌ده‌ستهێنانی خه‌یریه‌تی ئه‌و كاته‌، وخۆ به‌هێز كردن له‌ پێناو زیاتر طاعه‌تی خوای گه‌وره‌ كردن، وبه‌ده‌ستهێنانی صه‌ڵات و صه‌لامی په‌روه‌ردگار و فریشته‌كان و چه‌ند فه‌زل و گرنگی تر

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د كوڕی صالح ئه‌لمونه‌جید دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه : " : ئایا حوكمی ئه‌و پاڕانه‌وه وذیكرانه‌ی كه‌ له‌م فه‌رموودانه‌دا هاتوون چیه‌، كه‌ ده‌ڵێن فه‌رمووده‌كان لاوازن‌ ؟ 1- له‌كاتی به‌ربان كردنه‌وه‌ بڵێیت : اللهم لك صمت وعلى رزقك أفطرت " . 2- خوێندنی نزای : " أشهد أن لا إله إلا الله أستغفر الله أسألك الجنة وأعوذ بك من النار " 3- ئایا مه‌شروعه‌ ؟ دروسته‌، دروست نیه‌، یان مه‌كروهه‌، ڕاسته‌، یان ناڕاسته‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی زانستی وفه‌توادان وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه : " له‌ ناوچه‌ی بیابانی گه‌وره‌ - كه‌ ده‌كه‌وێته‌ باكوری كیشوه‌ری ئه‌فریقا – كه‌ ناوچه‌یه‌كی یه‌جگار گه‌رمه‌، ئه‌م ڕه‌مه‌زانه‌یش كه‌ كه‌وتوه‌ته‌ نێو چله‌ی هاوینه‌وه‌ هێنده‌ی تر ڕۆژوویان له‌سه‌ر خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه‌ گرانتر كردووه‌، بگره‌ ده‌توانم بڵێم موسته‌حیله‌ گرتنی ڕۆژوو به‌وه‌ها حاڵێكه‌وه‌، ئه‌مه‌ش تا چه‌ند ساڵێك درێژه‌ ده‌كێشێت، ئایا خه‌ڵكی ئه‌و ناوچه‌یه‌ چۆن ڕۆژوو بگرن " ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ دكتۆر عبد الكریم كوڕی عبد الله الخضیر وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه : ئه‌گه‌ر هاتوو خوێندكارێك به‌ڕۆژوو بوو، له‌كاتی خوێندن و سه‌عی كردن وهه‌وڵ وتێكۆشانیدا ته‌مه‌ڵی و لاوازی وماندووی ڕووی تێكرد، وه‌ نه‌یتوانی چوست وچالاك بێت بۆ خوێندن و( طه‌له‌بی عیلم ) وناچار بوو ڕۆژووه‌كه‌ی شكاند، ئایا جگه‌ گرتنه‌وه‌ی ئه‌و ڕۆژانه‌ی شكاندوونی هیچی تری له‌سه‌ره‌ ؟ ".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: " ئايا گێڕانه‌وه‌ی ڕۆژووی ئافره‌تی سكپڕ ومناڵ بوو چۆنه‌ ؟ ".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من كوردێكی نیشته‌جێی ووڵاتی به‌ریطانیام، ڕۆژی ده‌یه‌می ڕه‌مه‌زان به‌ فڕۆكه‌ له‌ فڕۆكه‌خانه‌ی شاری له‌نده‌نه‌وه‌‌ سه‌فه‌رم كرده‌وه‌ بۆ سلێمانی، نیو كاتژمێر پێش به‌ربانگ كردنه‌وه‌ فڕۆكه‌كه‌مان هه‌ڵفڕی به‌ره‌و سلێمانی، نیو كاتژمێر پاش ئه‌وه‌ له‌ له‌نده‌ن كاتی به‌ربانگ كردنه‌وه‌ بوو، به‌ڵام ئێمه‌ له‌ناو فڕۆكه‌كه‌دا هێشتا خۆرمان ده‌بینی و تا سێ كاتژمێریش هه‌ر خۆر لای ئیمه‌ ئاوا نه‌بوو، تا له‌ فڕۆكه‌خانه‌ی سلێمانی دابه‌زین ئه‌وجا تازه‌ بانگی ئێواره‌ی دابوو، من تێرامابووم، نه‌مده‌زانی به‌كاتی چی ووڵاتێك ڕۆژوه‌كه‌م بشكێنم به‌ كاتی به‌ریطانیا یان به‌كاتی كوردستان؟ وڵاممان بده‌نه‌وه‌ خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێرتان بداته‌وه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئه‌گه‌ر كه‌سێك به‌ڕۆژوو بێت و له‌سه‌ر شاخی هه‌ورامان یان له‌سه‌ر چیای قه‌ندیل یان له‌ناو باڵه‌خانه‌یه‌كی زۆر به‌رز بێت، له‌و كاته‌دا خه‌ڵكی ناو شاره‌كان به‌ كاتی دیاریكراوی سلێمانی یان هه‌ولێر ڕۆژوو ده‌شكێنن، به‌ڵام لای ئه‌و كه‌سه‌ له‌به‌ر به‌رزی جێگاكه‌ی هێشتا خۆر به‌ته‌واوی ئاوا نه‌بووه‌، ئایا به‌كاتی كوێ وچۆن ڕۆژووه‌كه‌ی بشكێنێت؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد بن صالح العثیمین، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: خوای گه‌وره‌ له‌به‌رچی ڕۆژووی تایبه‌ت كردووه‌ به‌ خۆیه‌وه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من ئافره‌تێكم و مناڵ به‌ به‌رم و شیر ده‌ده‌م به‌ مناڵه‌كه‌م، ئایا ده‌كرێت ڕۆژوو نه‌گرم، وه‌ ئه‌گه‌ر ڕێگای پێدراوه‌ له‌ ئیسلامدا دواتر چیم له‌سه‌ر واجب ده‌بێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنمایی وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: هه‌ندێك له‌ شۆفێرانی ئۆتۆمبیله‌ گه‌وره‌كان و هه‌ندێك كه‌سیش به‌درێژایی ساڵ له‌سه‌فه‌ردان، ئایا له‌ مانگی ڕه‌مه‌زاندا دروسته‌ ڕۆژووه‌كانیان بشكێنن، یان دروست نییه‌، وه‌ ئه‌گه‌ر دروسته‌ له‌ چ كاتێكدا قه‌زای بكه‌نه‌وه‌ و ڕۆژووه‌كانیان بگرنه‌وه‌؟

خوای گه‌وره‌ ڕۆژووی بۆ ته‌شریع كردوین، و به‌ چواره‌م ڕوكنی ئیسلامه‌كه‌مانی داناوه‌، و كۆمه‌ڵێك ده‌قیش له‌ قورئان و سوننه‌ت جه‌خت له‌سه‌ر واجب بوونی ده‌كه‌نه‌وه‌، وئه‌حكامه‌كانیان به‌ شێوه‌یه‌كی جوان ڕوون كردوه‌ته‌وه‌.. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: ١- پێناسه‌ی ڕۆژوو له‌ زمانه‌وانییدا. ٢- پله‌ وپایه‌ی ڕۆژوو له‌ ئیسلامدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ توێژینه‌وه‌یه‌کی شه‌رعیه به‌به‌ڵگه‌کانی قورئان و سوننه‌ت به‌تێگه‌شتنی زانایانی پێشین‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی نوێژکردن و ڕۆژوو گرتن له‌و وڵاتانه‌ی که‌ شه‌وڕۆژیان جیاوازن ، تا چیتر مسوڵمانانی کوورد زوبان خۆیان بپارێزن له‌ راجیایی‌.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من دایكم موالیدی (1964) ــه‌، له‌ساڵی (1980) ــه‌وه‌ بۆ سالێ (1989) ڕۆژووی نه‌گرتووه‌، ئه‌و كات ماڵمان له‌لادێ بووه‌، نه‌یزانیوه‌ كه‌ ڕۆژوو فه‌رزه‌، یان سوننه‌ته‌، وه‌ هه‌روه‌ها ڕێگه‌شیان پێ نه‌داوه‌ ڕۆژوو بگرێت، وه‌ ئه‌گه‌ر ڕۆژوی بگرتایه‌ گاڵته‌یان پێ ده‌كرد، ئایا ئێستا ڕۆژووی له‌سه‌ره‌ بیگرێته‌وه‌، وه‌ ئایا ئه‌گه‌ر گرتیه‌وه‌ فدیه‌شی له‌سه‌ر واجب ده‌بێت ؟ تكایه‌ وه‌ڵاممان بده‌نه‌وه‌ ؟