ئوصوڵی فیقه

سەرچاوەی تەشریع لە ئیسلامدا خوایە نەك مرۆڤ و هەموو مرۆڤەكان وەكو یەكن بەرامبەری، تەنانەت پێغەمبەریش (صلی الله علیه وسلم) كە گەیەنەری پەیامەكەیە، ملكه‌چی یاساكانی شه‌ریعه‌ت بووه‌. وه‌ یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی حوكمی ئیسلامی سەروەری شه‌ریعه‌ت ویاساكانیه‌تی‌، بەڵام نەك بەناوی سەروەری یاساوە بەڵكو بەناوی سەروەری شەریعەوە كە حاكم و مەحكوم وەكو یەك ملكەچی فەرمانەكانی بوون.

پرسیارێكه ده‌رباره‌ی كتێبه‌كانی عیلمی مه‌نتیق له‌ لایه‌ن شێخ الاسلام ابن ته‌یمیه‌ ـ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن به‌شی زانستی سایتی ئیسلام پرسیار ووه‌ڵام – خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێریان بداته‌وه‌ -، وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌: " ئایا له‌ سه‌ده‌ی سێهه‌می كۆچیدا كۆده‌نگی زانایان له‌باره‌ی دروستی گه‌ردنگیری ته‌و‌او بۆ یه‌كێك له‌ چوار مه‌زهه‌به‌ هه‌یه‌ ؟".

كتێبى مذكرة أصول الفقه دانه‌ره‌كه‌ی ( زانای پایه‌ به‌رز ئیبن قودامه‌ی مه‌قدسیه‌ به‌ روونكردنه‌وه‌ی شێخ موحه‌مه‌د ئه‌مین ئه‌لشه‌نقیطی ـ ڕه‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ـ )، وه‌ مامۆستا خه‌لیل ئه‌حمه‌د هه‌ستاوه‌ به‌رونكردنه‌وه‌ی له‌ دووبه‌شدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌یه‌كی پوخت و ئاسان.

خوای گه‌وره‌ له‌ ئایین دا هیچ کارێکی قورس و گرانی له‌سه‌ر مرۆڤه‌كان دانه‌ناوه.‌ وه‌ ئه‌حكام و په‌رستشه‌كان سوك وئاسانن له‌سه‌ر مرۆڤه‌كان.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن زانای پایه‌ به‌رز شێخ عبد العزیز بن باز ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: هه‌ندێك له‌ قوتابیانی زانسته‌ شه‌رعیه‌كان ئیجتهاده‌كانیان ده‌گاته‌ ڕاده‌یه‌ك پێچه‌وانه‌ی ئه‌و كاوربارانه‌ بێت كه‌ زانینیان پێویست كراوه‌ له‌ دیندا، ئایا ئه‌و كاروبارانه‌ی كه‌ زانینیان پێویست كراوه‌ له‌دیندا جێگای ئه‌وه‌یه‌ كه‌ مرۆڤ ئیجتهادیان تێدا بكات و لێیان بكۆڵێته‌وه‌؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن زانای پایه‌ به‌رز شێخ عبد العزیز بن باز ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: له‌ هه‌ندێك فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوادا ( صلی الله علیه وسلم ) هاتووه‌ : كه‌وا نه‌هی و ڕێگری كردووه‌ له‌ فڵان كار له‌ كاره‌كان، ئایا هه‌موو نه‌هی و ڕێگرییه‌ك بۆ حه‌رامی ئه‌و كاره‌یه‌، یان بۆ كه‌راهه‌ته‌ ؟

زانستی (فقه ) له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام وفه‌زڵ وگه‌وره‌یی: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” فیقهی ئاسان له‌ ژێر ڕۆشنای قورئان و سوننه‌ت\”، له‌ ئاماده‌كردنی ده‌سته‌یه‌ك له‌ زانایانی ئیسلام. • ماناو واتای ( الفقه ) له‌ زمانه‌وانیی و زاراوه‌دا. • به‌روبومی زانستی فقه . • فه‌زڵی تێگه‌یشتن وزانستی (فقه) له‌ دین.

به‌ڵێ گومانی تێدا نیه (الاجتهاد المطلق)‌ ئیتجتهادی ڕه‌ها ماوه‌یه‌كی دور ودرێژه‌ وه‌ستاوه‌ و ئه‌ویش به‌هۆی نه‌بوونی كه‌سانی شیاو له‌و بواره‌دا،به‌ڵام ده‌رگای ئیجتهاد دانه‌خراوه‌ وكراوه‌یه‌.

مه‌نزومه‌ی قه‌واعیدی فیقهی: دانه‌ره‌كه‌ی ( عبد الرحمن بن ناصر السعدي ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ )، مامۆستا عبداللطيف هه‌ستاوه‌ به‌رونكردنه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ وانه‌ێكدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌یه‌كی پوخت و ئاسان.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن زانای به‌ڕێز ابن سه‌ڵاحی شاره‌زوری ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:"كه‌‌سانێك خۆیان خه‌ریك ده‌ه‌كه‌ن به‌خوێندن و فێركردنی عیلمی(فه‌لسه‌فه‌و مه‌نتیق(ژیربیژی)، ئایا شه‌رعی خودا ڕێگه‌ی داوه ‌به‌فێربوون و زانینی عیلمی مه‌نتیق(علم المنطق)؟ وه‌ ئايا سه‌حابه‌ وتابیعین وئیمامانی چوار مه‌زهه‌به‌كه ‌وسه‌له‌فی ساڵح خۆیان مه‌شغوڵ كردوه ‌به‌‌فێربوونی ئه‌م عیلمه ‌وڕێگه‌یان داوه‌ به‌فێربوون و ووتنه‌وه‌ی ئه‌م عیلمه‌؟ وه‌ئایا درووسته ‌به‌كارهێنانی زاراوه‌ی مه‌نتیقی(المصطلحات المنطقية) بۆ سه‌لماندنی حوكمه‌ شه‌رعيه‌كان...؟‌".