زانسته‌كانی قورئان

برای خۆشه‌ویستم... ئه‌وه‌ بزانه‌ چه‌ند ڕوو بكه‌یته‌ قورئانه‌ پیرۆزه‌كه‌ی خوای په‌روه‌ردگار، خوای گه‌وره‌ش ئه‌وه‌نده‌ ڕووت لێ ده‌كات، وه‌ چه‌ندیش دووره‌ په‌رێز و بشت له‌ قورئان بیت، خوای گه‌وره‌ش ئه‌وه‌نده‌ دووره‌ په‌رێز و ڕووت لێ وه‌رده‌گێڕێت. بۆیه‌ له‌م نامیلكه‌یه‌دا چه‌ند سوود و ئامۆژگاری یه‌كی تێدایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تی ده‌ری تۆی به‌ڕێز بێت،بۆ كاریگه‌ر بوونت به‌ قورئانی پیرۆز و بشتوانی قورئانی پیرۆز له‌به‌ر بكه‌یت.

ئایا قورئانی پیرۆز چییە؟‬‬‬‬

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی ووتارێك سه‌باره‌ت به‌ (سه‌ره‌تایه‌ك له‌ زانستی قورئانی پیرۆز وه‌رگێرانی ماناكانی) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان، له‌م ووتاره‌دا پێناسه‌ی قورئانی پیرۆز كراوه‌، له‌گه‌ڵ باسكردنی چۆنیه‌تی دابه‌زینی بۆ سه‌ر پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم )، پاشان باس له‌ كۆكردنه‌وه‌ی قورئان وچۆنیه‌تیه‌كه‌ی ده‌كات، له‌گه‌ل ته‌رتیب كردنی سوره‌ت وجوزئه‌كان وحزبه‌كان، هه‌روه‌ها جۆره‌كانی ته‌فسیر و وه‌رگێرانی قورئان بۆ سه‌ر زمانه‌ جیاوازه‌كانی تری غه‌یری عه‌ره‌بی .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد العزیز بن باز (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت)، وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : " من زۆرێك له‌ ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیرۆز له‌به‌ر ده‌كه‌م، به‌ڵام پاش ماوه‌یه‌ك له‌بیرم ده‌چنه‌وه‌، وه‌ نازانم كاتێك ئایه‌تێك ده‌خوێنمه‌وه‌ ئایا خوێندنه‌وه‌كه‌م ڕاست ودروسته‌ یان نا ؟ دواتر بۆم ده‌رده‌كه‌ویت كه‌ من هه‌ڵه‌م كردووه‌ له‌ خوێندنه‌وه‌دا، بفه‌رموون ڕێنومایم بكه‌ن، خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێرتان بداته‌وه‌" .

ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌م پرسیاره‌: ئایا ڕاستی ناوه‌ڕۆكی ئه‌و نامه‌یه‌ چیه‌ كه‌ باس له‌ نهێنی نه‌بوونی پیتی ( یا ) ده‌كات له‌ پێش هاوار و نزاكانی قورئانی پیرۆز، ؟ بۆمان ڕوون بكه‌نه‌وه‌، خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێرتان بداته‌وه‌.... بۆ خوێندنه‌وه‌ی ده‌قی نامه‌كه‌ ووه‌ڵامه‌كه‌ فه‌رموو ئه‌م بابه‌ته‌ بخوێنه‌ره‌وه‌...‌

ئه‌م زنجیره‌یه‌ بریتییه‌ له‌چه‌ند كورته‌ وانه‌یه‌كى تایبه‌ت به‌ زانستى ته‌جویدو جوان خویندنه‌وه‌ى قورئانى پیروز، له‌روشنایى وانه‌و نووسینه‌كانى زایایانى ئه‌م زانسته‌، له‌ لایه‌ن مامۆستا ئیحسان بورهان الدین مۆڵه‌ت پێدراو له‌ قیرائاتی عه‌شره‌ ئاماده‌كراوه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌‌ باسی ئه‌و ڕێگا سه‌ركه‌وتوانه‌ ده‌كات بۆ له‌به‌ر كردنی قورئانی پیرۆز، شێخی به‌ڕێز یه‌حیى ئه‌لغه‌وثانی ئاماده‌ی كردوه‌ ، وه‌ ڕێزدار ئه‌حمه‌د وه‌رتی پێشكه‌شی ده‌كات به‌ زمانی كوردی شیرین.

مانای هێز له‌ قورئاندا به‌ هه‌موو شێوازیه‌كانیه‌وه‌ ٤٢ جار هاتوه، له‌ ٢٥ سوره‌تدا. ئه‌مه‌ش گرنگی هێز ده‌گه‌یه‌نێت له ‌ژیانی ئوممه‌تی موسڵماندا. ئه‌م بابه‌ته‌ باس له‌ مانای ووشه‌كانی هێز ده‌كات له‌ قورئانی پیرۆزدا...

هێندێك له‌ ده‌سته‌واژه‌ی قوڕئانی هه‌ن كه‌ له‌ ڕووی زمانه‌وه‌ به‌شدارن له‌سه‌ر یه‌ك پێناسه‌كردنیان له‌گه‌ڵ‌ هێندێكی تردا، له‌گه‌ڵ‌ بوونی چه‌ند جیاوازییه‌كی كه‌م، له‌وانه‌ وشه‌ی (جمَّ) ، وشه‌ی (غدق) ، وشه‌ی (كثر). ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ده‌سته‌واژه‌كانی (الكثرة) له‌ قوڕئاندا ده‌كات.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌كات: - سنوور‌ى زانستی قیرائات. - باسه‌كانى زانستی قیرائات. - به‌رووبوو‌مى زانستی قیرائات. - فه‌زڵى زانستی قیرائات. - به‌راوردكردنى زانستی قیرائات له‌ گه‌ڵ زانسته‌كانى تر. - سه‌رچاوه‌‌ى زانستی قیرائات.

قورئانی پیرۆز به‌شێوازێكی زانستییانه‌، له‌ هه‌موو ئه‌و ڕاستییانه‌ دواوه‌، كه‌ به‌ سوڕی ئاوو بارانبارینه‌وه‌ په‌یوه‌ستن، به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ له‌گه‌ڵ نوێترین دۆزینه‌وه‌ زانستییه‌كاندایه‌كده‌گرێته‌وه‌، با به‌وردی له‌م وێنه‌یه‌و له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌ ڕابمێنین، كه‌ باس له‌ هه‌موو به‌شێك له‌ به‌شه‌كانی سوڕی ئاو ده‌كه‌ن...

ووشه‌ی فیتنه‌ له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ مانای تاقیكردنه‌وه‌ وناڕه‌حه‌تی وبێباوه‌ڕی وماڵ ومنداڵ دێیت...وه‌‌ له‌ قورئانی پیرۆزدا به‌ پازده‌ ( ١٥ ) مانا هاتوه‌، به‌ كورتی باسی ده‌كه‌ین بۆ ئێوه‌ی خۆشه‌ویست...

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی گرنگی زانست ده‌كات، هه‌روه‌ها پێناسه‌ی قورئان ده‌كات و له‌گه‌ڵ ناسینی ناوه‌كانی و سیفه‌ته‌كانی به‌ به‌ڵگه‌ی ئایه‌ت و فه‌رموده‌.

ئه‌مه‌ بابه‌ته‌ ده‌قى(چلینه‌ى قورئانی)(الاربعون القرانیه‌) یه‌، دانه‌ر خوا بیپارێزێت چل فه‌رمووده‌ى صه‌حیحى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله عليه وسلم) هێناوه‌ سه‌باره‌ت به‌ فه‌زڵ و گه‌وره‌یی قورئان و حوكم و ئادابه‌كانى تایبه‌ت به‌ قورئانى پیرۆز. هه‌وڵی داوه‌ ئه‌و فه‌رموودانه‌ بێنێت كه‌ ده‌ربڕینه‌كانى له‌ یه‌كه‌وه‌ نزیكن ودورودرێژ نین وزۆر روونن، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌م بۆ له‌به‌ركردن ئاسان بێت و هه‌م خوێنه‌ریش پێی سوودمه‌ند بێت و كار به‌و فه‌رمودانه‌ بكات. وه‌ ئه‌م په‌رتو‌كه‌ له‌م به‌ندانه‌ پێك دێت: به‌ندی یه‌كه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی ده‌رباره‌ی فه‌زڵی خوێندنی قورئان هاتوون. به‌ندی دووه‌م: باسی ئاداب وئه‌حكامه‌كان. به‌ندی سێهه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوون ده‌رباره‌ی فه‌زڵی له‌به‌ركردنی قورئانی پیرۆز وپاداشتی خاوه‌نه‌كه‌ی. به‌ندی چواره‌م: باسی هاندان له‌سه‌ر په‌یماندان به‌ قورئان وپێداچونه‌وه‌ی. به‌ندی پێنجه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوه‌ ده‌رباره‌ی ده‌نگ خۆش كردن به‌ خوێندنه‌وه‌ی قورئان. به‌ندی شه‌شه‌م: ئه‌و فه‌رمودانه‌ی هاتوه‌ ده‌رباره‌ی ئیخلاص بوونی كار بۆ خوای گه‌وره‌. به‌ندی حه‌وته‌م: فه‌زڵی هه‌ندێ له‌ سوره‌ته‌كانی قورئان.

ئه‌م په‌رتوكه‌ باسی ئه‌م به‌شه‌انه‌ داكات: به‌شی یه‌كه‌م: باسی چۆنێتی نوسینه‌وه‌ی قورئان ده‌كات. به‌شی دووه‌م: باسی بابه‌ته‌ زۆره‌كانی ناو قورئان ئه‌كات. به‌شی سێهه‌م: باسی زانسته‌كانی قورئان ده‌كات. به‌شی چوار: باسی هه‌ندێ هه‌ڵس وكه‌وتمان له‌گه‌ڵ قورئاندا ده‌كات

مه‌به‌ست له‌ زانستی باش خوێندنه‌وه‌ ڕێك ده‌ركردنی وشه‌كانی قورئانی پیرۆز هه‌ر چۆن وه‌رگیراوه‌ له‌ پێغه‌مبه‌ری هه‌ره‌ زمان پاراوه‌ وه‌ ( صلى الله عليه وسلم ) ، وه‌ وتراوه‌ مه‌به‌ست پێی پاراستنی زمانه‌ له‌ هه‌ڵه‌كردن له‌ په‌رتووكی خوای گه‌وره‌دا ( قورئانی پیرۆز ).