به‌كرێ دان

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی مامه‌ڵه‌كان، ده‌روازه‌ی يازده‌یه‌م : له‌باره‌ی به‌كرێدان (الاجاره‌) وه‌، ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا سێ بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : مه‌به‌ست له‌ به‌كرێدان (الاجارة)، وبه‌ڵگه‌كان له‌سه‌ر مه‌شروعیه‌تی، بابه‌تی دووه‌م : مه‌رجه‌كانی به‌كرێدان (الاجارة)، بابه‌تی سێهه‌م : ئه‌حكامه‌كانی په‌یوه‌یست به‌م بابه‌ته‌وه‌

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: " ئایا ده‌كرێت كه‌ كه‌سێك شه‌ریك بێت له‌ كۆمپانیایه‌ك وله‌هه‌مان كاتیشدا یه‌كێك بێت له‌كرێكار وكارمه‌نده‌كانی ؟ ".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: " ئایا دروسته‌ من ئه‌و به‌شه‌ی خۆم كه‌ ڕێژه‌كه‌ی نیوه‌ی ئه‌و موڵكه‌یه‌ كه‌ شه‌ره‌كه‌تی نێوان من وشه‌ریكه‌كه‌مه‌ به‌ ( شیوع ) ، بیده‌م به‌ كرێ به‌و شه‌ریكه‌ی خۆم كه‌ ئه‌ویش خاوه‌نی نیوه‌كه‌ی تره‌، جا ئیتر ئه‌و موڵكه‌ باڵه‌خانه‌یه‌ك بێت، یان دوكانێك یان پاپۆڕێك ؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د ساڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه:" من حه‌زم له‌ كڕینی زه‌ویه‌ك بوو، ئه‌كه‌وێته‌ نێو پڕۆژه‌یه‌كی نیشته‌جێ بوونه‌وه‌ كه‌ تا ئێستاش خه‌ریكی دامه‌زراندینی، مه‌به‌ستیش له‌ كڕینی ئه‌م زه‌ویه‌ ئه‌وه‌یه‌ پاش ماوه‌یه‌كی كه‌م بیفرۆشمه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی قازانجێكی لێ بكه‌م، له‌كاتی واژووكردنی گرێبه‌ستی كڕین وفرۆشتی ئه‌و پارچه‌ زه‌ویه‌ ڕێژه‌یه‌كی دیاری كراو ده‌بێت بده‌م به‌ خاوه‌نی پڕۆژه‌كه‌ كه‌ به‌شێكه‌ له‌نرخی زه‌ویه‌كه‌، پاش ئه‌وه‌ من ده‌گه‌ڕیم به‌ شوێن كڕێارێكدا تاوه‌كو ئه‌و پارچه‌ زه‌ویه‌ی پێ بفرۆشمه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی قازانجێك به‌ده‌ست بهێنم، به‌ڵام هێنده‌ هه‌یه‌ له‌م حاڵه‌ته‌دا گرێبه‌ستی كڕین وفرۆشتنه‌كه‌ ته‌نها له‌نێوانی ئه‌م كڕیاره‌ تازه‌ و خاوه‌نی پڕۆژه‌كه‌دایه‌، ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌ش زۆر به‌ربڵاوه‌ له‌نێو هه‌موو خه‌ڵكیدا، ئایا ئه‌م جۆره‌ كڕین وفرۆشتن ومامه‌ڵه‌یه‌ دروسته‌ ؟ وه‌ ئه‌گه‌ر دروست نییه‌ ئایا ده‌بێت چی بكه‌ین تاوه‌كو مامه‌ڵه‌كه‌ به‌ پێی شه‌ریعه‌تی ئیسلام بێت ؟ وه‌ ئایا حوكمی وه‌رگرتنی (عموله‌ ) چیه‌ ئه‌گه‌ر هاتوو من وه‌ری بگرم وه‌ك نێوه‌ندگیرێك له‌نێوان كڕیاره‌ تازه‌كه‌ و خاوه‌ن پڕۆژه‌كه‌دا ؟ وه‌ ئایا ئه‌گه‌ر دروست نییه‌، چی بكه‌م تاوه‌كو مامه‌ڵه‌كه‌ به‌پێی شه‌ریعه‌تی ئیسلام بێت ؟ خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێرتان بداته‌وه‌ .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا دروسته‌ مناره‌ی مزگه‌وته‌كان به‌كرێ بدرێته‌ یه‌كێك له‌ كۆمپانیاكانی مۆبایل بۆ ئه‌وه‌ی جهازی شه‌به‌كه‌ی كۆمپانیاكه‌یانی له‌سه‌ر دابنێن ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من له‌ئه‌مریكا داده‌نیشم، وشێوازی به‌كرێ گرتنی خانوو و شوقه‌ لێره‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سه‌ره‌تای هه‌موو مانگێك كرێكه‌ت بده‌یت به‌خاوه‌ن خانووه‌كه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو دواكه‌وتیت له‌دانی كرێكه‌ت له‌كاتی دیاری كراوی خۆیدا، ئه‌وه‌ خاوه‌ن خانوه‌كه‌ له‌بری ئه‌و دواكه‌وتنه‌ پاره‌یه‌كی زیاترت وه‌ك غه‌رامه‌ لێده‌سێنێت، جا هه‌ندێك جار بڕی ئه‌و غه‌رامه‌یه‌ له‌ گرێبه‌ستی به‌كرێگرتنه‌كه‌دا دیاری ده‌كرێت، پرسیاره‌كه‌ی منیش ئه‌مه‌یه‌ : ئایا ئه‌م غه‌رامه‌ زیاده‌یه‌ی كه‌ باسكراوه‌ ده‌چێته‌ چوارچێوه‌ی سوود ( ڕیبا ) وه‌ ؟ وه‌ ئه‌گه‌ر من هه‌موو مانگێك له‌كاتی خۆیدا به‌بێ دواكه‌وتن كرێ خانوه‌كه‌ی خۆمم داو غه‌رامه‌م هیچ نه‌هاته‌ سه‌ر، ئایا مانای ئه‌وه‌یه‌ من هه‌ر ده‌كه‌ومه‌وه‌ ناو سوود و( ڕیبا ) ی حه‌رامه‌وه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا حوكمی به‌كرێدانی به‌شێك له‌مزگه‌وت چیه‌، بۆ ئه‌وه‌ی به‌و پاره‌یه‌ مه‌سروفاتی مزگه‌وته‌كه‌ی پێ بكرێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا حوكمی به‌كرێدانی به‌شه‌ دوكانه‌كه‌م چیه‌ به‌ شه‌ریكه‌كه‌م، یان به‌كرێدانی به‌كه‌سێكی تر، به‌و مه‌رجه‌ی به‌ كرێكی مانگانه‌ و به‌ مه‌بله‌غیكی دیاری كراوبێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من له‌ كۆمپانیایه‌كی خزمه‌تگوزاری بواری ڕاگه‌یاندن كار ده‌كه‌م كه‌ خزمه‌تگوزاری پێشكه‌ش ده‌كات به‌چه‌ند كۆمپانیایه‌كی تر، كاره‌كه‌یش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێك كه‌ كاریان به‌رنامه‌ ڕێژی بواری كۆمپیته‌ره كۆمپانیای ئێمه‌ كاری لێ گرتوون پاشان كۆمپانیاكه‌ی ئێمه‌ش به‌كرێ ئه‌م به‌ر‌نامه‌ ڕێژانه‌ ده‌ده‌ینه‌وه‌ به‌و كۆمپانیایانه‌ی كه‌ داوای یارمه‌تی له‌ئێمه‌ ده‌كه‌ن، قازانجی ئێمه‌ له‌و جیاوازیه‌دایه‌ كه‌ له‌نێوان ئه‌و دوو گرێبه‌سته‌ وه‌ری ده‌گرین، چونكه‌ ئێمه‌ به‌كرێیه‌كی كه‌متر كاره‌كه‌ له‌و به‌رنامه‌ڕێژانه‌ وه‌رده‌گرین وبه‌زیاتر ده‌یده‌ینه‌وه‌ به‌كۆمپانیاكان، پرسیاره‌كه‌م ئه‌مه‌یه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م كاره‌ی كه‌من ده‌یكه‌م حه‌ڵاڵ نییه‌ ئایا به‌چ شێوه‌یه‌ك ئه‌و ماڵه‌ی كه‌ تا ئێستا كۆم كردوه‌ته‌وه‌ ده‌توانم پاكی بكه‌مه‌وه‌، ئایا ده‌بێت خێرا ئه‌و كاره‌م به‌جێ بهێڵم یان چاوه‌ڕێ بكه‌م تا كارێكی تر بدۆزمه‌وه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا من خێزاندارم و چوار مناڵی ووردیشم هه‌یه‌، من له‌خوای گه‌وره‌ ده‌ترسم ونامه‌وێت ماڵێك بخۆم كه‌ حه‌ڵاڵ نه‌بێت، یارمه‌تیم بده‌ن خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێرتان بداته‌وه‌ وبه‌ره‌كه‌ت بخاته‌ كاره‌كانتانه‌وه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صاڵح المنجد ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: داواكارم وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌م بده‌نه‌وه‌، چونكه‌ پرسیارێكی گرنگه‌ ولای ئێمه‌ تا ئێستاش حوكمی ڕوون نییه‌، ئه‌ویش پرسیاركردنه‌ ده‌رباره‌ی (سه‌رقفڵانه‌) كه‌مامه‌ڵه‌یه‌كی بازرگانییه‌ وله‌‌بازاڕدا ئه‌نجام ده‌درێت، ئایا حوكمی ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌ چیه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد الله بن عبد الرحمن الجبرين ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا دروسته‌ ئه‌و كرێكاره‌ی كه‌ به‌تایبه‌ت كار بۆ كه‌سێك ده‌كات دروسته‌ له‌گه‌ڵ خاوه‌ن كاره‌كه‌ی ڕێك بكه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كرێكه‌ی بریتی بێت له‌به‌شێكی ئه‌و قازانجه‌ی ده‌ستیان ده‌كه‌وێت ؟

به‌ نسبه‌ت شاهیدی دانه‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك دروست نییه‌ بریتی وه‌رگرتن له‌ به‌رامبه‌ریدا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی شاهیدی دان واجبه‌ له‌به‌ر ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ شتێكی لایه‌ له‌پێناو ئاشكراكردن وده‌رخستنی هه‌ق وڕاستی و نه‌هێشتن و ڕێگری كردن له‌ زوڵم وسته‌م.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ ابن باز ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" له‌هه‌ندێك مزگه‌وته‌كاندا كتێب یان كاسێت به‌ شێوه‌ی خواستن ( استعارة ) ده‌درێت به‌خه‌ڵكی به‌ڵام به‌مه‌رجێك هه‌ركه‌سێك ئه‌و كتێبه‌ی یان ئه‌و كاسێته‌ی له‌كاتی دیاری كراوی خۆیدا نه‌گه‌رانده‌وه‌ ئه‌وا بڕێك پاره‌ی وه‌ك غه‌رامه‌ لێ ده‌سه‌نرێت، كه‌ دواتر ئه‌و پاره‌یه‌ له‌ خزمه‌تكردن و به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی ئه‌و مزگه‌وته‌دا خه‌رج ده‌كرێت، ئایا ئه‌مه‌ دروسته‌ ئه‌ی سه‌ماحه‌تی شێخ؟".

مەبەست لە بەکرێدانی کۆتاهاتوو بە موڵک کردن ئەوە یە کە کۆمپانیایەک یان بانکێک یان کەسێک هەستێت بە بەکرێدانی شتێک وەک ئۆتۆمبیل یان خانوو یان دوکان بە کەسێک يان لایەنێک بۆ ماوەیەکی دیاری کراو وو بە نرخێکی زانراو کە زۆر جار ئەو نرخە لە نرخی کرێی ئاسایی زیاترە ، بەمەرجێک ئەو شتە بکاتە موڵکی کرێچیەکە بە گرێبەستێکی تازەی بە موڵک کردن ، ئەگەر هاتوو ماوەی بەکرێدانەکە تەواو بوو و ئەویش سەرجەم کرێکانی دابوو بە خاوەن ماڵه‌کە .