مێژوو

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : " ئایا تا چ ڕاده‌یه‌ك دروسته‌ حاجی و عومره‌كاران سه‌ردانی مزگه‌وته‌كانی ناو شاری مه‌دینه‌ی منه‌وه‌ره‌ بكه‌ن ؟ ".

نوسینی: نهاد جلال حبیب الله ئه‌م كتێبه‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا توێژینه‌وه‌یه‌كه‌ پێشكه‌ش به‌ به‌شی مێژووی كۆلێجی زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كانی زانكۆی سلێمانی كراوه‌ له‌ ساڵی خوێندنی ٢٠٠٨ - ٢--٩ ز، وه‌ له‌ سێ به‌ش پێك دێت: ١- باروودۆخی جیهانی ئیسلامی له‌سه‌ده‌ی حه‌وته‌م وهه‌شته‌م كۆچییدا. ٢- ڕه‌چه‌ڵه‌ك وژیان وبه‌رهه‌مه‌كانی ئیبن ته‌یمیه‌. ٣- ڕۆڵ وكاریگه‌ری ئیبن ته‌یمیه‌ له‌ مێژوی ئیسلامیدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ژیانی پێشه‌وا موحه‌مه‌دی كوڕی عه‌بدولوه‌هاب ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ ده‌كات وهه‌روه‌ها باسی بانگه‌وازه‌كه‌ی ده‌كات له‌سه‌ره‌تای ده‌ست پێكردنیه‌وه‌ تا كۆتایی ژیانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی حه‌ج، ده‌روازه‌ی پێنجه‌م : ئه‌و جێگایانه‌ی كه‌ دروسته‌ زیاره‌ت بكرێن له‌ مه‌دینه‌ی منه‌وه‌ره‌‌، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا سێ بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : زیاره‌تی مزگه‌وتی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم )، بابه‌تی دووه‌م : زیاره‌تی گۆڕی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم )، بابه‌تی سێهه‌م : ئه‌و جێگایانه‌ی تر كه‌ له‌ شاری مه‌دینه‌ی منه‌وه‌ره‌‌ دروسته‌ زیاره‌ت وسه‌ردانی بكرێن .

ووتارێكه‌ وه‌رگێڕراوه‌ له‌ په‌رتووكی (ڕێزی ئیسلام بۆ ئافره‌تان ) له‌ نووسینی شێخ محمد جه‌میل زینۆ، ناوه‌ڕۆكی ووتاره‌كه‌ش باس له‌ : قوربانی دانی ئافره‌تیكی خواناسی وه‌ك خه‌نسا ده‌كات، كه‌ هه‌ڵویستی له‌ پێش ئیسلام و له‌ پاش ئیسلام چۆن بووه‌؟ به‌وه‌ی له‌ پێش ئیسلام كاتێك هه‌واڵی كوژرانی براكه‌ی پێده‌ده‌ن، زۆ دڵگران ده‌بێت وزۆریش ده‌گریه‌ت و هۆنراوه‌یه‌كیشی به‌سه‌ردا ده‌ڵێت، به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌ڵویستی دوای ئیسلام، كاتیك خوای گه‌وره‌ چوار كوڕی پێده‌به‌خشێت، وهه‌ر هه‌موویان ئاماده‌ ده‌كات بۆ به‌شداری كردن له‌ جه‌نگی قادسیه‌دا وهانیان ده‌دات كه‌ چۆن هه‌ڵمه‌ت به‌رن دژ به‌ دوژمنان وچۆن خۆیان به‌كه‌ن به‌گۆڕه‌پانی جیهادا، ئه‌وه‌ بوو هه‌ر هه‌موویان له‌ پێناو خوای گه‌وره‌دا جه‌نگان، هه‌تاوه‌ك یه‌ك له‌دوای یه‌ك شه‌هید بوون . وه‌ كاتێكیش هه‌واڵیان به‌ خه‌نسای دایكیان دا كه‌ كوڕه‌كانت هه‌موویان شه‌هید بوون، هیچ شتێكی له‌مه‌ زیاتر نه‌ووت : سوپاس بۆ ئه‌و خوایه‌ی كه‌ شه‌ره‌فمه‌ندی كردم و ڕێزی لێنام به‌ شه‌هید بوونیان له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌دا، ئومێده‌وارم خوای گه‌وره‌ هه‌ر هه‌موومان له‌ به‌هه‌شتدا پێكه‌وه‌ كۆبكاته‌وه‌ .

*خیلافەتی عومەری كوڕی خەتاب رضي الله عنه بە جوانترین ساڵەكانی تەمەنی ئیسلام دادەنرێ، لە دوای ژیانی پەیامبەر صلى الله عليه وسلم و ئەبوبەكر رضي الله عنه. *عومەر لە ڕۆژانی ئەو شەڕە قورسەی كە لەشامدا ڕویدا خیلافەتی گرتە دەست، ئەو كاتەی كە موسوڵمانان لە یەرموك بەرانبەر ئەو هێزە سامناكەی ڕۆم ڕاوەستابوون، موسوڵمانان لەو شەڕەدا سەركەوتن، فەتحی هەریەك لە دیمەشق وحیمص وقیننەسرین وئەجنادەین كرا، پاشان فەتحە مەزنەكەی (بیت المقدس)یشی بە دوادا هات.

دوای بڵاوبونەوەی وەفاتی پەیامبەر صلى الله عليه وسلم، ئەبوبەكری صدیق رضي الله عنه لە(سُنُح)ەوە گەڕایەوە و ڕووی پەیامبەری صلى الله عليه وسلم هەڵدایەوە و نێوچەوانی موبارەكی ماچ كرد و وتی: (دایك وبابم بە قوربانت بێ بە مردوێتی و بە زیندوێتی هەر بۆنت خۆشە).دایپۆشیەوە و پاشان سەركەوتە سەر مینبەر و وتی: (هەركەس موحەممەدی صلى الله عليه وسلم دەپەرست، ئەوا بێگومان موحەممەد صلى الله عليه وسلم وەفاتی كرد وە هەر كەسێك خوای دەپەرست، ئەوا بێگومان خوا هەر زیندووە و نامرێ). خوای گەورە دەفەرموێت: {وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِيْن مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}. ئه‌م كتێبه به‌ كورتی‌ باسی خیلافەتى ئەمیرى ئیمانداران ئەبو بەكرى سدیق خوا لێی ڕازی بێت ده‌كات.

ئه‌وه‌ی ڕۆشنبیری ئیبن ته‌یمیه‌ جیاده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ رۆشنبیریه‌كی قوڵی ئیسلامی بووه‌ به‌ پله‌ی یه‌كه‌م، ئه‌وتیایدا به‌ته‌واوی شوێن به‌رنامه‌ی ئه‌هلی سوننه‌و جه‌ماعه‌ كه‌وتووه‌، به‌تایبه‌ت رێبازی پێشه‌وا ئه‌حمه‌دی كوڕی حه‌نبه‌ل و گه‌وره‌ زانایانی حه‌نبه‌لی، ئه‌گه‌ر چی ئه‌و ڕای له‌ هه‌رچوار مه‌زهه‌به‌كه‌ وه‌رده‌گرت

ئه‌وه‌ی پێشتر قسه‌مان له‌سه‌ركرد، ته‌نها دروستكردنی هه‌ست و به‌رپرسیارێتیه‌كی بوو له‌پێناو ئه‌وه‌ى هه‌نگاو بنێین به‌ره‌و مێژووی ئیسلامی و دواتریش نیشاندانی ئامانجی ئه‌وكاره‌ بوو، به‌ومه‌به‌سته‌ی ده‌رونی كه‌سانێك ئاماده‌یی هه‌بێت بۆ خوێندنه‌وه‌و ڕامان له‌ مێژووی ئیسلامی، هه‌نگاوی دوای ئه‌وه‌ش بریتیه‌ له‌ ناسینی سه‌رچاوه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ مێژووی ئیسلام، تا خوێنه‌ر بزانێت بۆ وه‌رگرتنی بابه‌تێكی ناو مێژووی ئیسلامی چ سه‌رچاوه‌یه‌كی پێویسته‌و ئه‌و سه‌رچاوه‌ چۆنه‌و چۆن لێی بنه‌وێت و چۆنیش لێی وه‌ربگرێت، چونكه‌ كه‌ره‌سته‌كانی كاره‌كه‌ ئه‌و سه‌رچاوانه‌ن، بۆیه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك شاره‌زای كه‌ره‌سته‌كان و شێوه‌ی به‌كارهێنانیان نه‌بێت، بێگومان كاره‌كه‌ی له‌نگی تێدا ده‌بێت.

سه‌باره‌ت به‌ ئامانج له‌ روانین بۆ مێژووى ئیسلامى ئه‌وه‌ى باسى ده‌كه‌ین له‌ دیدى پابه‌ند بوون به‌ ئیسلامه‌وه‌ ده‌یڵێن، له‌و نێوه‌نده‌شدا خاڵه‌ گشتیه‌كانى ئه‌و روانینه‌ بۆ ناموسوڵمانه‌كانیش له‌ خۆ ده‌گرێـت, ئه‌وه‌شى په‌یوه‌ست به‌ ئیسلام نه‌بێت ده‌تۆانێـت كۆمه‌ڵێك له‌و خاڵانه‌ بگرێته‌ خۆ.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- ڕه‌وشتی ئیبن جه‌وزی.٢- مامۆستاكانی. ٣- قوتابیه‌كانی.٤- پله‌وپایه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆشنبیری.٥- نوسینه‌كانی.٦- ناڕه‌حه‌تی و زیندان.٧- كۆچی دوایی.

ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: ١- مێژووى پێش جێ نشین.2- سه‌ره‌تاى ژیانى.3- هه‌ندێك له‌وته‌ى زانایان و پیاوانى سه‌رده‌مى خۆى كه‌ باس له‌ چاكى و دادوه‌رى (عومه‌ر) ده‌كه‌ن.4- كۆتاى ژیان و وه‌فاتى....

به‌مه‌به‌ستی شاره‌زابوون له‌م چیرۆکه قورئانیه‌ به‌ پێویستم زانی ئه‌م ڕوداوه‌ به‌ڕوونی وپوختی بخه‌ینه‌ به‌رده‌م خوێنه‌رو وه‌ریبگێڕمه‌ سه‌ر زمانی کوردی، چونکه‌ زۆرینه‌مان وه‌ک پێویست زانیاریمان له‌م روداوه‌ ڕاسته‌قینه‌ نیه‌ که ‌ڕویداوه‌ له‌ مێژوودا، وه‌ ‌ئه‌م چیرۆکه به‌داخه‌وه ‌ ئازاری مسوڵمانانی(میانمار_بۆرمای) بیرخستمه‌وه که له ‌ئێستادا ڕویدا.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صاڵح المنجد ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: كاتێك هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كانی پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) له‌ قودس بوون وئه‌و شاره‌یان ڕزگار كرد، وسیدنا عومه‌ریان له‌گه‌ڵ بوو (خوای لێ ڕازی بێت) هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان له‌سه‌ر بانگهێشتی گه‌وره‌ به‌تریاكی نه‌صاراكان له‌ژێرخانی ئه‌و كه‌نیسه‌یه‌دا نوێژیان كرد، به‌ڵام عومه‌ری كوڕی خه‌تاب له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌ك به‌شداری نه‌كرد له‌و نوێژ كردنه‌دا، ئایا ئه‌مه‌ ڕاسته‌ كه‌ هاوه‌ڵه‌ به‌رێزه‌كان نوێژیان له‌ كه‌نیسه‌كه‌دا كردبێت ؟

له‌م وتاره‌ مامۆستا موحسین مه‌حمود باسی ژیانی پێشه‌وا ئه‌حمه‌د ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ده‌كات به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر جوان كه‌ موسڵمانان سوودی لێوه‌رگرن.

له‌م وتاره‌ مامۆستا موحسین مه‌حمود باسی ژیانی پێشه‌وا شافعی ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ده‌كات به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر جوان كه‌ موسڵمانان سوودی لێوه‌رگرن. .

له‌م وتاره‌ مامۆستا موحسین مه‌حمود باسی ژیانی پێشه‌وا مالك ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ده‌كات به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر جوان كه‌ موسڵمانان سوودی لێوه‌رگرن.

له‌م وتاره‌ مامۆستا موحسین مه‌حمود باسی ژیانی پێشه‌وا ئه‌بو حه‌نیفه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ده‌كات به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر جوان كه‌ موسڵمانان سوودی لێوه‌رگرن.

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌: ئایا راو كردن له‌ حه‌ره‌مى مه‌دینه‌ و بڕینى دره‌ختى وه‌ك حه‌ره‌می مه‌ككه‌ وایه‌ ؟.

ئه‌م باسه‌ له‌م خاڵانه‌ ده‌دوێت: ١-مانای چیرۆك له‌ قورئاندا. ٢-تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی چیرۆكی قورئان. ٣-سودی باسكردنی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٤-دووباره‌ بوونه‌وه‌ی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٥-چیرۆك له‌ قورئاندا ڕاستیه‌ نه‌ك ( خه‌یاڵ ). ٦-سوود وه‌رگرتن له‌ چیرۆكی قورئان له‌ بواری په‌روه‌رده‌ وبانگه‌وازدا.