بۆنە وەرزییەکان

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من گه‌نجێكی مولته‌زیمم به‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌، و له‌یه‌كێك له‌ زانكۆكانی ده‌ره‌وه‌ی ووڵات ده‌خوێنم، ئایا دروسته‌ به‌ بۆنه‌ی یادی له‌دایك بوونیه‌وه‌ پیرۆز بایی له‌ دایكم بكه‌م، هه‌رچه‌ند من ئه‌زانم كه‌ دروست نییه‌ ئاهه‌نگێران به‌م بۆنه‌یه‌وه‌، وه‌ سوپاس بۆ خوا من كه‌سێكی زۆر چاكه‌كارم له‌گه‌ڵ دایكمدا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دایكم زۆر زۆر دووره‌ له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌، بۆیه‌ من نامه‌وێت به‌هۆی ته‌صه‌ڕوفی منه‌وه‌ دایكم زیاتر ڕاونێم له‌ ئیسلام، ئایا ئامۆژگاری ئێوه‌ چییه‌ بۆ من ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا له‌كاتی سه‌ربڕینی ئاژه‌ڵدا ده‌بێت كام ڕه‌گ و ده‌ماری ببچڕێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لژنا هەردەم یا فتوە و ڤەکولینێن زانستی ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: حوکمێ دینیێ پیروزکرنا ژ دایكبوونا پێغەمبەری ( سلاڤێن خودێ ل سەر بن) ، جەژنە بوونا زاروکان ، روژا دەیکان، پیروزکرنا حەفتیا دارا، پیروزکرنا روژێن مللی (روژێن سەرخوەبوونێ) چ نە ؟

ئه‌م كتێبه‌ له‌ هه‌شت به‌ند پێك دێیت، كه‌ ئه‌مانه‌ن: به‌ندى یه‌كه‌م:ده‌رباره‌ى بیدعه‌... به‌ندى دووه‌م:شوێن كه‌وتنى سوننه‌ت و وازهێنان له‌ لاسایی كردنه‌وه‌ى بێ به‌ڵگه‌و كوێرانه‌... به‌ندى سێیه‌م: حوكمي ئاهه‌نگ گێرِان به‌ بۆنه‌ى له‌ دایك بوونى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم... به‌ندى چواره‌م: شوبهه‌ى ئه‌وانه‌ى كه‌ ئاهه‌نگ گێرِان به‌ دروست داده‌نێنن... به‌ندى پێنجه‌م: فه‌تواى زانایانى كۆن و هاوچه‌رخ ده‌رباره‌ى ئاهه‌نگ گێرِان به‌ بۆنه‌ى له‌ دایك بونى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم... به‌ندى شه‌شه‌م:رِاستكردنه‌وه‌ى بۆچونێكى هه‌ڵه... به‌ندى حه‌وته‌م: كتێبه‌كه‌ى پرِۆژه‌ى چراو چه‌ند سه‌رنجێك... ‌به‌ندى هه‌شته‌م:حوكمى ئاهه‌نگ گێرِان به‌ بۆنه‌ى له‌دایك بوونى عیسى علیه السلام...

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وبیدعه‌ی ئاهه‌نگی له‌ دایك بوونیوه‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی بریتین له‌م خاڵانه‌: یه‌كه‌م: مژده‌ی هاتنی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم. دووه‌م: خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم له‌ لای هاوه‌ڵانیدا. سێهه‌م: حه‌قیقه‌تی خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم. چواره‌م: خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم له‌ نێوان زیاده‌ڕه‌وی وفه‌رامۆشكردنی. پێنجه‌م: په‌یوه‌ندی له‌ نێوان خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وبیدعه‌ی ئاهه‌نگی مه‌ولود نه‌به‌و‌ی. شه‌شه‌م: حوكمی ئاهه‌نگی له‌ دایكبوون له‌ لای زانایان وئه‌هلی علیم.

له‌م وتاره‌دا مامۆستا عەلی خان پیش نوێژ و وتار خوینی مەزگەوتی قازی مەحمەد لە شاری کەلار" باسی مانگی مەولود دەکات وبۆ نابێ ئاهنگ بگیرین تێدا لە نیوان بيدعە وڕاستیدا، ئه‌مةش لە روانگەی شرعەوە و پشت بەست بە فەرمودەکانی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم .

له‌م ووتاره‌ مامۆستا موحسین به‌ كورتی باسی مێژووی مه‌ولود نه‌به‌وی و حوكمی یاد كردنه‌وه‌ی ده‌كات به‌ شێوه‌یه‌كی زانستانه‌.

گوێگری بەڕێز: ئەم وتارەی بەردەستت وتارێكی ڕۆژی هەینیە كە لە مزگەوتی قازی محمد لە شاری كەلار پێشكەشكراوە، ودوای فەزڵی خوا بوە مایەی ڕێنیشاندەری زۆرێك چ لە ناو وتارەكە چ لەوەو دواش كە بڵاودەكرایەوە، خوای مەزن بە هۆیەوە سودێكی باشی بەو گەنجانە گەیاند كە پێشتر باسی لەم جۆرەیان نەبیستبوو.

سوپاسی خوای گه‌وره‌ ده‌كه‌ین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ هیچ عیباده‌ت و په‌رستنێكی دانه‌ناوه‌ بۆ ئومه‌تی ئیسلام به‌ بێ حیكمه‌ت، سه‌رجه‌م عیباده‌ته‌كان حیكمه‌ت و داناییان تێدا ره‌چاو كراوه‌، وه‌ هه‌ریه‌كه‌یان فه‌زڵی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌ به‌سه‌ر باوه‌ڕدارنه‌وه‌، نوێژ و زه‌كات و حه‌ج، وه‌ هه‌روه‌ها ڕۆژوویش فه‌زڵێكی گه‌وره‌یان هه‌یه‌ له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا .

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی فه‌زڵه‌كانی ڕۆژوو ده‌كات له‌ ژێر تیشكی فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم، وه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي».

ئه‌م بابه‌ته‌ وتارێكی هه‌ینیه‌ مامۆستا عبداللطيف پێشكه‌شی موسڵمانانی كوردی كردوه‌، باس له‌ حوكمی مه‌ولود كردن له‌ ئیسلامدا ده‌كات.

ئه‌م وتاره‌ چه‌ند سرنجێكی تێدایه‌، له‌وانه‌: یه‌كه‌م : خوای گه‌وره‌فه‌رمانی كردوه‌به‌پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ( صلی الله علیه وسلم ) كه‌شوێن ئه‌و شه‌ریعه‌ت وڕێنومایانه‌بكه‌وێت كه‌بۆی دیاری كردوه‌، وه‌به‌هیچ شێوه‌یه‌ك شوێن هه‌واو ئاره‌زوو نه‌كه‌وێت... دووه‌م : خوای گه‌وره ‌منه‌ت ده‌كات به‌سه‌ر ئوممه‌تی ئیسلامدا به‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری ئیسلامی له‌ناو ئه‌م ئوممه‌ته‌دا ڕه‌وانه‌كرد، نه‌ك به‌وه‌ی منه‌ت بكات به‌یادكردنه‌وه‌ی له‌دایك بوونی ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌( صلی الله علیه وسلم )... سێهه‌م : سه‌له‌فی صالحی ئه‌م ئوممه‌ته زیندووه‌‌له‌هاوه‌ڵه‌به‌ڕێزه‌كانی پێغه‌مبه‌ری ئازیز ( صلی الله علیه وسلم ) وه‌ئه‌و دوو جیله‌به‌ڕێزه‌شی كه‌به‌داویی ئه‌واندا هاتوون به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ڕۆژێكیان دیاری نه‌كردبوو بۆ یادكردنه‌وه‌ی ڕۆژی له‌دایك بوونی پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم )...

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن سایتی ( ئه‌لئیسلام وه‌ڵام و پرسیار ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" زانراوه‌كه‌وا ئاهه‌نگ گێڕان به‌بۆنه‌ی رۆژی له‌دایك بوونی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم بیدعه‌یه‌، به‌ڵام خه‌ڵكانێك هه‌ن ( مه‌ولد ) ده‌كه‌ن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌نها باسی ژیانی پێغه‌مبه‌ر بكه‌ن صلى الله عليه وسلم، نه‌ك ئاهه‌نگ گیران به‌بۆنه‌ی له‌دایك بوونیه‌وه، ئایه‌ ئه‌گه‌ر باسی ژیانی بكرێیت صلى الله عليه وسلم له‌رۆژێك له‌رۆژه‌كان به‌بێ دیاری كردنی ئه‌و رۆژه ‌وناوی لێ بنێن ( مه‌ولد ) حه‌رامه‌‌؟...‌".

٭ چۆنیه‌تی به‌رۆژوو بوونی عاشورا: ئیبنو حه‌جه‌ر ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ده‌فه‌رموێت:" رۆژوی عاشورا سێ پله‌یه‌: نزم ترینیان : به‌ته‌نها ئه‌و رۆژه‌به‌رۆژوو بێت. وه‌به‌ڵگه‌له‌سه‌ر ئه‌م پله‌یه‌: فه‌زڵی رۆژوو بوونی رۆژی ده‌یه‌م به‌ڕه‌هایی هاتوه‌بێ ئه‌وه‌ی باسی رۆژووی رۆژێكی پێشتری یان پاشتری بكرێت. به‌رزتر له‌و : به‌رۆژوو بوونی رۆژی نۆیه‌م و ده‌یه‌می مانگی موحه‌ڕه‌مه‌...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی پینج بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : پێناسه‌ی قوربانیكردن وحوكمه‌كه‌ی وبه‌ڵگه‌ی مه‌شروعیه‌ت ومه‌رجه‌كانی، و بابه‌تی دووه‌م : ئه‌وه‌ی ده‌شێت ودروسته‌ بكرێت به‌ قوربانی، و بابه‌تی سێهه‌م : مه‌رجه‌ له‌به‌رچاو گیراوه‌كانی قوربانیكردن، و بابه‌تی چواره‌م : كاتی قوربانیكردن، وبابه‌تی پێنجه‌م : ده‌بێت چی بكرێت به‌و قوربانیه‌ی كه‌ كراوه‌، وه‌ ده‌بێت قوربانیكار كاتێك‌ ده‌ڕۆژی مانگی ذي الحجة هات چی بكات .

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ كورتی باسی ئه‌و فه‌رمودانه‌ ده‌كات كه‌ ده‌رباره‌ی ڕۆژووی مانگی موحڕه‌م و رۆژی عاشورا هاتوون" وه‌ گومانی تێدا نیه‌ كه‌وا باشترین و ئه‌فزه‌ڵترین مانگێك دوای مانگی ڕه‌مه‌زان مانگی موحه‌ڕه‌می خوای گه‌وره‌یه.

موسڵمانی بەڕێز: دیارە یەکێک لەچاکەو بەخششی خودا بۆموسڵمانان ئەوەیە کەکۆتای مانگەکانی ساڵی مانگی ( ذو الحجة ) یە کەمانگی حەج کردن و عیبادەت کردنە، وەسەرەتای مانگەکانی ساڵی دەست پێدەکات بە مانگی موحەرەم کەمانگی چاکەکردن و عیبادەت کردنە بەتایبەتی عیبادەتی ڕۆژوو گرتن.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌ڕێز شێخ محمد صالح المنجده‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : ئایا سوننه‌ته‌ مرۆڤی موسڵمان له‌مانگی موحه‌ره‌مدا زۆر ڕۆژوو بگرێت ؟ وه‌ ئایا ئه‌م مانگه‌ تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه‌ له‌ مانگه‌كانی تر ؟

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ كورتی باس له‌ پێناسه‌ حوكم وحیكمه‌تی قوربانی كردن ده‌كات له‌ گه‌ڵ ئه‌و به‌ڵگانه‌ی هاتوون له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی، وه‌ قوربانی دان یه‌كێكه‌ له‌ دروشمه‌كانی دینی خوا بۆ ئه‌وه‌ی پێی نزیك ببنه‌وه‌ بۆ لای خوای گه‌وره‌.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : ئایا حوكمی گواستنه‌وه‌ی گۆشتی ئه‌و ئاژه‌ڵانه‌ی له‌ حه‌ج سه‌ر ده‌بڕێن بۆ ده‌ره‌وه‌ی حه‌ره‌م چیه‌ ؟