قه‌رز

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی مامه‌ڵه‌كان، ده‌روازه‌ی سسێهه‌م : له‌باره‌ی قه‌رزه‌وه‌، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا دوو بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : پێناسه‌ی قه‌رز و به‌ڵگه‌كان له‌سه‌ر مه‌شروعیه‌تی، بابه‌تی دووه‌م : مه‌رجه‌كانی قه‌رز وهه‌ندێك حوكمی په‌یوه‌ست پێوه‌ی .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د صاڵح المنجد، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: : خوشكه‌كه‌م له‌ بانكی ناوه‌ندی عێراقی فه‌رعی موصڵ كارده‌كات، له‌و بانكه‌دا قه‌رز ده‌درێت به‌ خه‌ڵكی به‌مه‌به‌ستی دروستكردنی خانوبه‌ره‌ به‌بێ وه‌رگرتنی سوود و ڕیبا، به‌ڵام ئه‌و گرێبه‌سته‌ له‌ بڕگه‌یه‌ك له‌ بڕگه‌كانیدا ده‌ڵیت ، ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رزه‌كه‌ وه‌رده‌گرێت ده‌بێت ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ بداته‌وه‌ كه‌ به‌قه‌رزی وه‌رگرتووه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ندێك سوود له‌چه‌ند كاتێكی تایبه‌تیدا، له‌ پێناو پاراستنی قه‌رزه‌كه‌ ئه‌گه‌ر هاتوو به‌مه‌به‌ستی غه‌یری خانوو دروستكردن به‌كارهات... ئایا ئه‌م قه‌رزه‌ ته‌نها له‌به‌ر بوونی ئه‌و بڕگه‌یه‌ی كه‌ سزایه‌ك ده‌سه‌پێنێت به‌سه‌ر قه‌رزاره‌كه‌دا له‌حاڵه‌تی دواخستنی قه‌رزه‌كه‌ له‌كاتی خۆیدا ده‌بێت بڵێین ئه‌م گرێبه‌سته‌ دروست نییه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد العزیز بن باز ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من كابرایه‌كی جووتیارم، پێویستم به‌ هه‌ندێك پاره‌ هه‌بوو بۆ مه‌سروفاتی كشتوكاڵ كردنه‌كه‌م، چووم بۆلای كه‌سێك بۆ وه‌رگرتنی قه‌رز لێی، ئه‌ویش ڕازی بوو به‌پێدانی قه‌رز پێم، به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ی كه‌ منیش به‌ربوومی سه‌وزه‌كه‌م لای ئه‌و بفرۆشم، ئایا حوكمی ئه‌م كاره چیه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا پێدانی قه‌رز به‌كه‌سێك كه‌ داوای قه‌رزت لێ ده‌كات، لای خوای گه‌وره‌ تووشی پاداشتی خێر ده‌بیت ؟

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن زانای پایه‌ به‌رز شێخ عه‌بدولعه‌زیز بن بازه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت‌ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌: پیاوێك فه‌رمانبه‌ره‌ له‌یه‌كێك له‌ كۆمپانیاو دامه‌زراوه‌كاندا وده‌یه‌وێت كه‌ حه‌ج بكات، ئایا دروسته‌ قه‌رز بكات له‌ هاوه‌ڵه‌كانی بۆ ئه‌وه‌ی حه‌جی پێ بكات و پاشان قه‌رزه‌كه‌یان بداته‌وه‌؟.

قه‌رزكردن: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • جۆره‌كانی گرێبه‌ست . • حیكمه‌ت له‌ ڕه‌وا بوونی قه‌رز . • فه‌زڵی قه‌رزدان . • حوكمی قه‌رز . • حوكمی چاكه‌ كردن له‌ قه‌رزدا . • حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه‌ بگێڕێته‌وه‌. • حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار . • سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه‌.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنمایی له‌ وڵاتی سعودیه‌ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" مێرده‌كه‌م به‌هۆی ئه‌وه‌ی بازرگانی ده‌كرد زه‌ره‌رێكی گه‌وره‌ی كرد، ئێستاش قه‌رزێكی زۆری بانكه‌كان وچه‌ند خزمێكی خۆشمانی به‌سه‌ره‌وه‌یه‌، جا دانه‌وه‌ی ئه‌م قه‌رزانه ‌چه‌ند ساڵێك ده‌خایه‌نێت، ئایا دروسته ‌بۆ ئێمه ‌به‌م حاڵه‌وه‌ بچین بۆ به‌جێهێنانی حه‌ج و عومره‌‌ ‌؟‌".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" من مه‌بله‌غێك پاره‌م له‌ماوه‌ی چوار ساڵدا به‌قه‌رز داوه ‌به‌كه‌سێكیتر، یه‌عنی هه‌ر مانگه‌و برێك پاره‌م پێداوه‌.ئێستا ئه‌و پاره‌یه‌م پێدراوه‌ته‌وه‌، ئایا چۆن زه‌كاته‌كه‌ی بده‌م .؟‌".

وه‌رگڕتنی قه‌رز له‌ یه‌كێك له‌ به‌نكه‌كان به‌ ( ربا - سوو ) ، ئه‌وه‌ ( ریبای ـ سووی ) حه‌رامه‌و نه‌هیشی لێكراوه‌ ، وه‌ نابێت قه‌رز وه‌ڕگێرێیت به‌ سوو ، كه‌م بێت یان زۆر.