چه‌ند بابه‌تێك له‌ رۆژووگرتن

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی ڕۆژوو، ده‌روازه‌ی پێشه‌كیه‌كانی ڕۆژوو، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا : پێناسه‌ی ڕۆژوو كراوه‌ له‌ زمانه‌وانی و زاراوه‌ی شه‌رعدا، وه‌ باسی حوكمی ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان وبه‌ڵگه‌كانی كراوه‌، له‌گه‌ڵ به‌ش و فه‌زڵ و مه‌رجه‌كانی واجب بوونی، هه‌روه‌ها باس له‌ چۆنیه‌تی ثابت بوون و ته‌واو بوونی مانگی ره‌مه‌زان كراوه‌، له‌ كۆتاییشه‌وه‌ باس له‌ كاتی نیه‌تێهنان بۆ ڕۆژووی مانگی ره‌مه‌زان و حوكمه‌كه‌ی كراوه‌ .

ئایه‌ته‌كانی رۆژووی ڕه‌مه‌زان ته‌نها باس كراون له‌ سوره‌تی ( البقرة )، پێویسته‌ مرۆڤی موسڵمان ته‌فسیره‌كه‌ی بخوێنێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ باشی تێبگات لێی.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا سێ بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م گرتنه‌وه‌ (قه‌زا كردنه‌وه‌ی) ڕۆژوو، بابه‌تی دووه‌م: ڕۆژووه‌ سوننه‌ته‌كان، بابه‌تی سێهه‌م: ئه‌و ڕۆژووانه‌ی كه‌ مه‌كروهـ وحه‌رامن گرتنیان .

نووسه‌ر له‌م بابه‌ته‌دا باسی گرنگی و فه‌زڵی پارشێو كردن ده‌كات، به‌ شێوه‌یه‌ك پارشێوكردن وه‌ڵامدانه‌وه‌ی فه‌رمانی پیغه‌مبه‌ری خوایه‌ ( صلی الله علیه وسلم ) وخاڵی جیاوازی نێوان ڕۆژووی ئه‌هلی ئیسلام و ئه‌هلی كیتابه‌، له‌گه‌ڵ به‌ده‌ستهێنانی خه‌یریه‌تی ئه‌و كاته‌، وخۆ به‌هێز كردن له‌ پێناو زیاتر طاعه‌تی خوای گه‌وره‌ كردن، وبه‌ده‌ستهێنانی صه‌ڵات و صه‌لامی په‌روه‌ردگار و فریشته‌كان و چه‌ند فه‌زل و گرنگی تر

خوای گه‌وره‌ ڕۆژووی بۆ ته‌شریع كردوین، و به‌ چواره‌م ڕوكنی ئیسلامه‌كه‌مانی داناوه‌، و كۆمه‌ڵێك ده‌قیش له‌ قورئان و سوننه‌ت جه‌خت له‌سه‌ر واجب بوونی ده‌كه‌نه‌وه‌، وئه‌حكامه‌كانیان به‌ شێوه‌یه‌كی جوان ڕوون كردوه‌ته‌وه‌.. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: ١- پێناسه‌ی ڕۆژوو له‌ زمانه‌وانییدا. ٢- پله‌ وپایه‌ی ڕۆژوو له‌ ئیسلامدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ توێژینه‌وه‌یه‌کی شه‌رعیه به‌به‌ڵگه‌کانی قورئان و سوننه‌ت به‌تێگه‌شتنی زانایانی پێشین‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی نوێژکردن و ڕۆژوو گرتن له‌و وڵاتانه‌ی که‌ شه‌وڕۆژیان جیاوازن ، تا چیتر مسوڵمانانی کوورد زوبان خۆیان بپارێزن له‌ راجیایی‌.

سوده‌كانی ڕۆژوو زۆرن له‌وانه‌: كۆئەندامی بەرگری مرۆڤ بەهێز دەكات ئەو خانە لیمفاویانە كە بەرگری لە مرۆڤ دەكەن لەكاتی بەڕۆژووبووندا كارەكانیان دە هێندە زیاد دەكات.

موسڵمانی یه‌كخوا په‌رست: خوشحاڵین به‌ بۆنه‌ی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز هه‌ندێك له‌ حوكمه‌كانی ڕۆژووت بۆ ڕوون بكه‌ینه‌وه‌، ئه‌ویش به‌ به‌ڵگه‌ی قورئانی پیرۆز وسوننه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم.

ئازیزان ڕۆژوو به‌گشتی و ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان به‌تایبه‌تی پله‌وپایه‌یه‌كی گه‌وره‌ ومه‌زنی هه‌یه‌ له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا، ئێمه‌ هه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌ئه‌ندازه‌ی پێویست ئه‌وه‌ی له‌فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كاندا له‌م باره‌یه‌وه‌ هاتووه‌، بیخه‌ینه‌ به‌رده‌م به‌ڕێزتان.

خۆشه‌ویستان پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌ فه‌رمووده‌كانیدا رۆژ‌ووگرتنى له‌ چه‌ند رۆژ‌ێكدا به‌ حه‌رام یا ناپه‌سه‌ند \”مكروه‌\” داناوه‌، كه‌ ئه‌مانه‌ن: - هه‌ردوو چه‌ژنی ڕه‌مه‌زان وقوربان. - سێ رۆژ‌ى پاش جه‌ژ‌نى قوربان: كه‌ پێى ده‌ڵێن \”أیام التشریق\”. - رۆژ‌ى گومان لێكراو \”یوم الشك\”. - رۆژ‌ى هه‌ینى به‌ته‌نیا.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

بۆ ئەوەی ئەم عیبادەتە نەبێتە جۆرێك لەعادەت و قورس نەبێت لە سەرمان پێویستە هەموو موسڵمانێك پرسیارێك لەخۆی بكات ئەویش بۆچی ڕۆژوو بگرین ؟ جونكە خەڵكێكی زۆر ڕۆژوو ئەگرن و نازانن بۆچی ڕۆژوو ئەگرن.

له‌ سوننه‌ته‌كانی ڕۆژوو:١- پارشیوكردن... ٢- دواخستنی پارشێو بۆ نزیكی كاتی بانگی به‌یانی...٣-نزا وپاڕانه‌وه‌ له‌كاتی به‌ربانگدا ...٤-ڕۆژوو شكاندن به‌ سێ ده‌نك خورمای ( رطب ) ته‌ڕ وپاراو....٥-زوو به‌ربانگ كردنه‌وه...‌

خۆشه‌ویستان له‌ووتاری ئه‌مجاره‌ماندا به‌یارمه‌تی خوای گه‌وره ‌هه‌وڵ ئه‌ده‌ین ئاماژه ‌به‌هه‌ندێك هه‌ڵه‌ وكه‌م وكورتی بكه‌ین كــه‌ڕۆژوه‌وانی تێ ئه‌كه‌وێت، به‌ئومێـــدی ئه‌وه‌ی إن شاء الله جێگای ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ وپاشان ئێوه‌ی به‌ڕێزیش بێت، به‌و هیوایه‌ی كه‌ببێت به‌هۆی ڕاستكردنه‌وه ‌ودوور كه‌وتنه‌وه ‌لێیان .

رۆژوو گرتن په‌روه‌رده‌یه ‌بۆ كۆمه‌ڵگه‌: كاتێك رۆژووان ته‌ماشای خه‌ڵكی ده‌كات له‌ده‌ورو پشتی زۆربه‌ی هه‌ره ‌زۆریان به‌ڕۆژوون، ئه‌وه ‌رۆژوو گرتن له‌لای ئاسان ده‌بێت، وه‌هه‌ست به‌یه‌ك ریزی ده‌كات له‌ناو كۆمه‌ڵگه...

گومان له‌وه‌دا نیه ‌ڕۆژوو ناڕه‌حه‌تی وماندووبوون وبه‌رگه‌گرتنی برسیه‌تی وخۆ گرتنه‌وه‌یه‌ له‌و هه‌مووه‌ نازونیعمه‌ته‌ی كه‌خوای گه‌وره‌ داویه‌تی به‌مرۆڤه‌كان، هه‌ر بۆیه ‌ده‌بینین كه‌گرتنی ڕۆژوو ئه‌رك وقورسی وبارگرانیه ‌له‌سه‌ر ده‌روونی ئاده‌میزاد بۆیه ‌په‌روه‌ردگار پاداشتی زۆر گه‌وره‌ی بۆ داناوه‌، وه‌له‌سه‌ره‌تای هاتنی ئیسلامیشه‌وه‌‌ به‌سێ قۆناغ ومه‌رحه‌له ‌فه‌رزكرا به‌سه‌ر باوه‌ڕداراندا، له‌به‌رئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ‌ده‌رون ونه‌فسی موسڵمانان ڕابهێنیت تاوه‌كو له‌پاشتر گرتنی ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان ئاسایی بێت به‌لایانه‌وه‌.

ئه‌گه‌ر كه‌سێك گرتنه‌وه‌ی ڕۆژوی چه‌ند ڕۆژێكی ڕه‌مه‌زانی له‌سه‌ر بوو دروسته‌ له‌هه‌رمانگێك له‌مانگه‌كانی ساڵدا ڕۆژوه‌كان بگرێته‌وه‌ هه‌ر له‌شه‌واله‌وه‌ تا شه‌عبان.

ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان وه‌ك هه‌ر کردارێکی تری ئاینی کۆمه‌ڵێك تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه‌. هه‌موو مسوڵمانێك پێویسته‌له‌سه‌ری که‌به‌رچاو ڕوونیه‌کی له‌سه‌ر ئه‌م مانگه‌و وه‌چۆنێتی ڕۆژوو گرتن هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌کانی به‌پێی ئه‌وه‌بێت که‌خوای گه‌وره‌ داوای کردووه‌.

خوشكی به‌ڕێزم: وا مانگێكی زۆر پیرۆز به‌ریوه‌یه‌، پێویسته‌ به‌ ده‌رونێكی پڕ له‌ باوه‌ڕه‌وه‌ پێشوازی لێ بكه‌یت و هه‌وڵی ئه‌وه‌ بده‌ییت كه‌ كاری چاكه‌ی زۆر تێدا بكه‌ییت، چونكه‌ ئه‌و مانگه‌ پیرۆزه‌ فه‌زڵی زۆره‌ و نابێت مرۆڤی ژیر و دانا كه‌مته‌رخه‌می تێیدا بكات...