وتاره‌كان

یه‌كێك له‌ پایه‌ و بنه‌ماكانی بیروباوه‌ڕی ئیسلامی، ئه‌وه‌یه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر هه‌موو موسڵمانێك كه‌ هه‌ڵگری بیروباوه‌ڕێكی ڕاست ودروستی ئیسلامی بێت، پشتیوان وپاڵپشتی ئه‌هلی ئیسلام بێت، وپشتیش هه‌ڵبكات له‌وانه‌ی دوژمانه‌یه‌تی ده‌كه‌ن، یه‌كخواپه‌رستان وئه‌هلی ته‌وحید ودڵسۆزانی ئه‌م دینه‌ی خۆش بووێت وپشتگیریان بكات، له‌هه‌مان كاتیشدا بێباوه‌ڕان وهاوه‌ڵ بڕیارده‌رانی خۆش نه‌وێت وڕقی لێیان ببێته‌وه‌ ودژمنایه‌تیان بكات، ئا ئه‌مه‌ش ئه‌و میلله‌ت وئوممه‌ته‌یه‌ كه‌ خوای گه‌وره‌ له‌قورئانی پیرۆزدا مه‌دح وثه‌نای كردووه‌ وناوی لێ ناوه‌(میلله‌تی ئیبراهیم) وداوای لێكردووین شوێنی بكه‌وین

ئەی گرۆھی موسڵمانان: ئەوەی گومانی تێدا نیە لەلای ھەموو کەسێکی خاوەن ژیری ئەوەیە: لەپێش ئیسلام گەلانی پێشوو شەپۆلێکیان ڕووبەڕوو بویەوەو، سەرئەنجام ئەو شەپۆلە ڕێگای داخستنی نیشان دان، ئوممەتی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم چاکترینی ئوممەتان و تایبەترین ئوممەتیشن بەئاڕاستەی فەرمانکردن بە چاکەو ڕێگری کردن لە خراپەو بانگەواز کردن بۆ خێرو چاکە، ئەمەش وەک پەیوەست بوون و پەیڕەوی کردنی پێشەواو پێغەمبەرەکەیان صلى الله عليه وسلم، کە لە ھۆکارەکانی کامەرانی و بەختەوەرییانە لە دونیاو دواڕۆژدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی ده‌یه‌م: له‌ باره‌ی نوێژی هه‌ینیه‌وه‌، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، ئه‌م ووتاره‌ باس ده‌ بابه‌تی په‌یوه‌ست به‌ نوێژ وڕۆژی هه‌ینی ده‌كات: بابه‌تی یه‌كه‌م: حوكمی نوێژی هه‌ینی و به‌ڵگه‌كانی‌، بابه‌تی دووه‌م: نوێژی هه‌ینی له‌سه‌ر كێ واجبه‌؟، بابه‌تی سێهه‌م: كاتی نوێژی هه‌ینی، بابه‌تی چواره‌م: ووتاری نوێژی هه‌ینی، بابه‌تی پێنجه‌م: سوننه‌ته‌كانی ووتاری نوێژی هه‌ینی، بابه‌تی شه‌شه‌م: ئه‌وه‌ كاره‌ی ئه‌نجامدانی له‌ كاتی ووتاری نوێژی هه‌ینیدا حه‌رامه‌، بابه‌تی حه‌وته‌م: به‌چی شتێك ده‌گه‌یت به‌ نوێژی هه‌ینیدا؟ بابه‌تی هه‌شته‌م: له‌باره‌ی نوێژی سوننه‌تی هه‌یینیه‌وه‌، بابه‌تی نۆیه‌م: چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی نوێژی هه‌ینی، بابه‌تی ده‌یه‌م: سوننه‌ته‌كانی ڕۆژی هه‌ینی.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی چواره‌م : ، مه‌رجه‌كانی نوێژ وڕوكنه‌كانی، له‌گه‌ڵ به‌ڵگه‌كانی، وه‌ حوكمی ئه‌و كه‌سه‌ی نوێژ ناكات ، كه‌ ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا نۆ بابه‌ت باسكراوه‌، به‌م شێوه‌یه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م: ژماره‌ی نوێژه‌ فه‌رزه‌كان، بابه‌تی دووه‌م: نوێژ له‌سه‌ر كی واجبه‌؟ بابه‌تی سێهه‌م: مه‌رجه‌كانی نوێژ، بابه‌تی چواره‌م: ڕوكنه‌كانی نوێژ، بابه‌تی پێنجه‌م: واجباته‌كانی نوێژ، بابه‌تی شه‌شه‌م: سوننه‌ته‌كانی نوێژ، بابه‌تی حه‌وته‌م: ئه‌و شتانه‌ی نوێژ به‌تال ده‌كه‌نه‌وه‌، بابه‌تی هه‌شته‌م: ئه‌و شتانه‌ی مه‌كروهن له‌ناو نوێژدا، بابه‌تی نۆیه‌م: حوكمی كه‌سی نوێژ نه‌كه‌ر .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له په‌رتووكی نوێژ، ده‌روازه‌ی يه‌كه‌م: له‌ باره‌ی پێناسه‌ی نوێژ وفه‌زڵه‌كه‌ی، واجب بوونی پێج نوێژه‌كه‌وه‌یه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی پێناسه‌ی نوێژ له‌ زمانه‌وانی و شه‌رعدا كراوه‌، له‌گه‌ڵ فه‌زڵه‌كه‌ی، هه‌روه‌ها به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی نوێژ له‌ قورئان وسوننه‌ت و كۆده‌نگی زانایانیش باسكراوه‌ .

باوەڕبوون بە قەدەر چوار بوار دەگرێتەوە: یەكەم: باوەڕبوون بەوەی كە خوای گەورە زانایە بە هەموو شتێك، بە گشتی و بە ووردیش، بە هەمیشەیی و هەتاهەتاییش، جا ئەمە لەوانەدا كە پەیوەندییان بە كردارەكانی خواوە هەبێت یان بە كردارەكانی بەندەكانیەوە هەبێت یەكسانن. دووەم: باوەڕبوون بەوەی كە خوای گەورە ئەو زانیارییانەی نووسیوەتەوە لە نێو كتێبی پارێزراودا (اللوح الـمحفوظ) سێ‌یەم: باوەڕبوون بەوەی كە هەموو ڕووداوەكان (ئەو شتانەی كە دەبن) ڕوونادەن و نابن ئیللا بە ویستی خوای گەورە نەبێت، جا چ ئەوە لەو شتانەدا بێت كە پەیوەندیان هەیە بە كرداری خواوە یان پەیوەندیان هەیە بە كرداری دروستكراوەكانەوە یەكسانن. چوارەم: باوەڕبوون بەوەی كە هەموو بونەوەر و ڕووداوەكان (ئەو شتانەی كە دەبن) دروستكراوی خوای گەورەن بە خوودی خۆیان و سیفەتەكانیان و جموجوڵیانیشەوە

فه‌رموده‌كه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ئامۆژگارى ئایندارییه‌، ئه‌ویش بریتییه‌ له‌ دڵسۆزى و ڕاستگۆیى له‌شتێكدا به‌ئاڕاسته‌ى ئه‌نجامدانى به‌و شێوه‌یه‌ى په‌روه‌ردگار فه‌رزى كردوه‌، وه‌ ئاین ئامۆژگارییه‌ له‌سه‌رجه‌م ئه‌و ئه‌ركانه‌دا كه‌ په‌روه‌ردگار پێویستى كردون، هه‌روه‌ها وازهێنان له‌سه‌رجه‌م ئه‌و شتانه‌ى كه‌ یاساغ و حه‌رامى كردون، ئه‌مه‌ش شتێكى گشتگیره‌و په‌یوه‌ندى به‌ مافى خواو پێغه‌مبه‌رو قورئان و ئوممه‌ت و مافى گشتییه‌وه‌ هه‌یه‌.

ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شیك له‌ په‌رتووكی ( هۆكاره‌كانی ثه‌بات وجێگیر بوون له‌سه‌ر ئاینی خوای گه‌وره‌ ) كه‌ شێخ محمد كوڕی صالحی المنجد نوسیویه‌تی، نووسه‌ر له‌م بابه‌ته‌دا باسی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ په‌روه‌رده‌ی ئیمانی به‌ په‌روه‌رده‌یه‌كی ئیمانیانه‌ی زانستیانه‌ی تێگه‌یشتوانه‌ كه‌ پله‌ به‌ندی تێدا ڕه‌چاو بكرێت هۆكارێكی سه‌ره‌كیه‌ له‌هۆكاره‌كانی جێگیر بوون وثه‌بات له‌سه‌ر ئاینی خوای گه‌وره‌، ئه‌و په‌روه‌رده‌ ئیمانیه‌ی كه‌ دڵ وده‌روون و ویژدان به‌ ترس وهیواو وئومێد به‌خوا بوون و خۆشه‌ویستی بۆ ئه‌و زاته‌ به‌رز وپیرۆزه‌ زیندوو ده‌كاته‌وه‌، ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا ناته‌بایه‌ له‌گه‌ڵ ووشكی ودووره‌ په‌رێزی كه‌ به‌رهه‌می دووریه‌ له‌ ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌ت، وهۆگری بوونه‌ به‌ ووته‌ وگوفتاری كه‌سانی تر، خوا په‌نامان بدات ..

ئه‌م ووتاره‌ بریتیه‌ له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ ناوی خۆیان ناوه‌ قورئانیه‌كان، كه‌ ڕه‌دی ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌رۆژی قیامه‌تدا شه‌فاعه‌ت بۆ هیچ كه‌سێك هه‌بێت، ئه‌ویش هه‌ندێك له‌ ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیرۆز ده‌كه‌ن به‌ڵگه‌ بۆ قسه‌كانیان، به‌بێ ئه‌وه‌ی سه‌رنج بده‌نه‌ بوونی كۆمه‌ڵێك ئایه‌تی تر له‌ قورئانی پیرۆزدا كه‌ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌ڕۆژی دواییدا شه‌فاعه‌ت به‌ ئیزن ومۆڵه‌تی خوای گه‌وره‌ بۆ كه‌سانێك هه‌یه‌ كه‌ په‌روه‌ردگار ڕه‌زامه‌ند بیت له‌سه‌ری .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان، له‌م ووتاره‌دا پێناسه‌ی پاككردنه‌وه‌ و گرنگی و به‌شه‌كانی باسكراوه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌و ئاوه‌ی كه‌ پاككردنه‌وه‌ی پێ جێ به‌جێ ده‌بیت، وه‌ حوكمی ئه‌و ئاوه‌ی كه‌ پیسیه‌كی تێكه‌لاو ده‌بیت حوكمی ئه‌و ئاوه‌ی كه‌ شتێكی پاكی تێده‌كه‌وێت، وه‌ حوكمی ئاوی به‌كارهاتوو، له‌گه‌ڵ حوكمی پاش ماوه‌ی مرۆڤ و ئاژه‌ڵان ده‌كرێت...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی به‌شێك له‌ په‌رتوكی ( الایمان )، له‌ نوسینی شێخ عبد الله المطلق ئه‌ندامی ده‌سته‌ی گه‌وره‌ زانایانی وڵاتی سعودیه‌، باسی فه‌رموده‌كه‌ی جوبرائیل ده‌كات كه‌ پرسیاری كرد له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ده‌رباره‌ی باوه‌ڕ وئیمان.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ ووتارێكی وه‌رگێرڕاو له‌ په‌رتووكی (ته‌نها په‌یامێك) له‌ نووسینی دكتۆر ناجی كوڕی ئیبراهیم العرفج، به‌ ناونیشانی : " په‌رستراوی هه‌ق وڕاستی تاكه‌ په‌رستراوێكه‌ بۆیه‌ به‌تاك و ته‌نها هه‌ر ئه‌و بپه‌رسته‌ " ئه‌م ووتاره‌ باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ په‌یامی پێغه‌مبه‌ران و نێرراوانی خوای گه‌وره‌ یه‌ك په‌یام و یه‌ك ناوه‌ڕۆكیان هه‌یه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆك وجه‌وهه‌ری په‌یامه‌كه‌یان بریتیه‌ له‌ ته‌سلیم بوون به‌ خوای گه‌وره‌ وپه‌روه‌ردگار، ته‌سلیم بوون به‌ته‌واوی فه‌رمانه‌كانی په‌روه‌ردگار، به‌و شێوه‌یه‌ی له‌ناخ ودڵه‌وه‌ به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك ڕازی بێت كه‌ (الله) په‌روه‌ردگارت بێت، وئاینی پیرۆزی ئیسلامیش ئاین وشه‌ریعه‌ت و به‌رنامه‌ی ژیانت بێت، ووه‌ موحه‌مه‌دیش ( صلی الله علیه وسلم ) پێغه‌مبه‌ر و پێشه‌وات بێت . ته‌سلیم بوون: ئه‌و ووشه‌یه‌ی كه‌ ته‌عبیر له‌ مانا و مه‌به‌ستی ووشه‌ی (ئیسلام) ده‌كات .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ ووتارێكی وه‌رگێرڕاو له‌ په‌رتووكی (ته‌نها په‌یامێك) له‌ نووسینی دكتۆر ناجی كوڕی ئیبراهیم العرفج، به‌ ناونیشانی : خوای تاك و ته‌نها ئه‌و خوایه‌یه‌ كه‌ (خالق) وپه‌رستراوه‌ . ئه‌م ووتاره‌ باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌ خوای گه‌وره‌ خالق هه‌موو گه‌ردوونه‌ وئه‌وه‌شی له‌گه‌ردووندایه‌ له‌ مرۆڤ وگیانله‌به‌رانیش، هه‌ر ئه‌و شایانی ئه‌وه‌یه‌ بپه‌رسترێت، كه‌ خاوه‌نی هه‌موو ناوه‌ جوان و پیرۆزه‌كانه‌، جگه‌ له‌ویش هه‌موو دروستكراوون و تیاچوون ..

ناونیشانى ئه‌و بابه‌ته‌ى ده‌مه‌وێت پێشكه‌شتانى بكه‌م بریتییه‌ له‌ هاوكاریكردنى یه‌كترى له‌سه‌ر چاكه‌و ته‌قواى خوا، ئه‌مه‌ش وشه‌یه‌كه‌و هه‌موو شتێكى چاك ده‌گرێته‌وه‌، ئێوه‌ش "سوپاس بۆ خوا" له‌و كه‌سانه‌ن كه‌ گرنگى پێ ده‌دن و به‌ كردار هه‌وڵ بوَ به‌رجه‌سته‌كردنى ئه‌و ئامانجه‌ ده‌ده‌ن، خواى په‌روه‌ردگاریش فه‌رمانى به‌به‌نده‌كانى كردوه‌ كه‌ له‌سه‌ر چاكه‌و ته‌قوا هاوكارى یه‌كترى بكه‌ن و ڕێگرییان لىَ ده‌كات هاوكارى یه‌كترى بكه‌ن له‌سه‌ر تاوان و دوژمنایه‌تى.

ئه‌م ووتاره‌ به‌شێكه‌ له‌ كتێبی سێ بنچینه‌ی بیروباوه‌ڕی شێخ محمدی كوڕی عبد الوهاب ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) به‌ ناونیشانی ناسینی پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) : كه‌ مه‌به‌ست پێی ئه‌وه‌یه‌ : پێغه‌مبه‌ره‌كه‌مان موحه‌حه‌مه‌ده‌ ( صلی الله علیه وسلم )، ئه‌ویش موحه‌مه‌دی كوڕی عبد الله ی كوڕی عبد المطلب ی كوڕی هاشمه‌، هاشمیش له‌ هۆزی قوڕه‌یشه‌، قوڕه‌یشیش له‌ عه‌ره‌به‌، عه‌ره‌بیش له‌ وه‌چه‌وه‌ ونه‌وه‌كانی ئیسماعیلی كوڕی ئیبراهیمی خه‌لیلن، چاكترین و باشترین صه‌ڵات وسه‌لام له‌سه‌ر ئه‌و و پێغه‌مبه‌ری خۆیشمان بێت، ته‌مه‌نی شه‌ست وسێ ساڵ بووه‌، چل ساڵیان پێش پێغه‌مبه‌رایه‌تی بووه‌، و بیست وسێ ساڵی تریان هه‌واڵ پێدراو و نێرراو بووه‌ .

ئه‌م ووتاره‌ به‌شێكه‌ له‌ كتێبی سێ بنچینه‌ی بیروباوه‌ڕی شێخ محمدی كوڕی عبد الوهاب ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) به‌ ناونیشانی ( ناسینی ئاینی ئیسلام كه‌ مه‌به‌ست پیی : ته‌سلیم بوون به‌ خوای گه‌وره‌ و په‌وره‌دگار وپه‌رستنی به‌یه‌كخوای، و پابه‌ند بوون پێوه‌ی به‌ گوێڕایه‌ڵی كردنی، وخۆ به‌ری كردن ودوور كه‌وتنه‌وه‌ له‌ هاوه‌ڵ بڕیارده‌ران وشوینكه‌وتوانی . ئه‌مه‌ش سێ پله‌یه‌ : ئیسلام مه‌به‌ست پێی موسڵمان بوونه‌، له‌گه‌ڵ ئیمان وباوه‌ڕ هێنان، وه‌ هه‌روه‌ها ئیحسان وچاكه‌كاری، هه‌ر یه‌كێك له‌م پلانه‌ش پایه‌ و ڕوكنی خۆی هه‌یه‌ ..

ئه‌م ووتاره‌ به‌شێكه‌ له‌ كتێبی سێ بنچینه‌ی بیروباوه‌ڕی شێخ محمدی كوڕی عبد الوهاب ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) به‌ ناونیشانی ( ناسینی خوا ) كه‌ مه‌به‌ست پێی ناسینی خوایه‌ له‌ ڕێگای به‌ڵگه‌ و نیشانه‌كانه‌ ودروستكراوه‌كانیه‌وه، نمونه‌ی نیشانه‌كانیشی وه‌ك‌ شه‌و و ڕۆژ و خۆر مانگ، نمونه‌ی دروستكراوه‌كانیشی حه‌وت ئاسمان و زه‌ویه‌كه‌، وئه‌وه‌شی له‌ نێوانیاندایه‌ ..

"شێخولئیسلام ئیبنوته‌یمییه‌" (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) له‌ كتێبه‌ ناوداره‌كه‌ی خۆیدا به‌ناوی (منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة والقدرية) له‌ به‌رگی یه‌كه‌م كۆمه‌ڵێك خاڵی لێكچووی جوانی له‌باره‌ی ئه‌م دووتاقمه‌وه‌ ده‌ستنیشان كردووه‌و هاوكێشه‌یه‌كی زۆر جوانی له‌باره‌ی خاڵه‌ لێكچووه‌كانی جووله‌كه‌و شیعه‌رافیزییه‌كان خستۆته‌ ڕوو، باسی كردووه‌ كه‌ چۆن وه‌ك یه‌ك شوێن حه‌زو ئاره‌زووه‌كان كه‌وتوون و چه‌نده‌ پیس و گێلهه‌ڵوێستن. پاشان هه‌ڵساوه‌ نێوان گاوره‌كان و ئه‌وانی هه‌ڵسه‌نگاندووه‌ كه‌ چۆن له‌ڕووی زێده‌ڕه‌وی و جه‌هل و ده‌به‌نگیانه‌وه‌ له‌یه‌ك نزیك بوونه‌.

وه‌ ئه‌وه‌ی به‌ دی ده‌كرێت وه‌كو دیارده‌یه‌ك له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسلامیماندا، هیمه‌ته‌كان نزمن و خۆخه‌ریكردنن به‌ شتی لاوه‌كیه‌وه، هه‌ر‌وه‌ها رازین به‌و باردۆخه‌ی كه‌ تێدا ده‌ژێن له‌ زه‌لیلی و دواكه‌وتن له‌ زۆر له‌ بواره‌كانی ژیاندا‌... بۆیه‌ پێویستمان به‌ گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی ڕاسته‌قینه‌ هه‌یه‌ به‌ره‌و ئاینه‌كه‌مان وهیمه‌تمان به‌رزبكه‌ینه‌وه وبتوانین گورانكارێكی سه‌رتاسه‌ری بكه‌ین له‌ هه‌موو بواره‌كانی ژیاندا‌، تا جارێكی تر عیزه‌ت وده‌سه‌ڵاتمان بۆ بگه‌ڕێته‌وه به‌ یارمه‌تی خوای گه‌وره‌...‌

ئه‌م باه‌به‌ته‌ بریتیه‌ له‌ ڕاڤه‌ كردنی فه‌رموده‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی شه‌و نوێژكردن، چونكه‌ هه‌ندێك كه‌س به‌ هه‌ڵه‌ تێگه‌شتوون له‌ له‌ فه‌رموده‌یه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا (صلى الله عليه وسلم) چوار ڕكات شه‌و نوێژی ده‌كرد مه‌پرسه‌ له‌ جوانی وڕێكوپێكی و درێژی شه‌و نوێژه‌كه‌ی.