چه‌ند بابه‌تێك له‌ رۆژووگرتن

سوده‌كانی ڕۆژوو زۆرن له‌وانه‌: كۆئەندامی بەرگری مرۆڤ بەهێز دەكات ئەو خانە لیمفاویانە كە بەرگری لە مرۆڤ دەكەن لەكاتی بەڕۆژووبووندا كارەكانیان دە هێندە زیاد دەكات.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ صالح الفوزان، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه: ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ناوه‌ندی ئه‌و ڕۆژه‌ی تێیدا به‌ڕۆژووه‌ سه‌فه‌ری كرد، ئایا بۆی هه‌یه‌ ڕۆژوه‌كه‌ی بشكێنێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبدالكریم الخضیر، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌ ئایا حوكمی به‌كارهێنانی ئه‌و سیواكانه‌ی كه‌ تامێكی خۆشیان هه‌یه‌ چیه‌ بۆ ڕۆژوه‌وان؟

موسڵمانی یه‌كخوا په‌رست: خوشحاڵین به‌ بۆنه‌ی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز هه‌ندێك له‌ حوكمه‌كانی ڕۆژووت بۆ ڕوون بكه‌ینه‌وه‌، ئه‌ویش به‌ به‌ڵگه‌ی قورئانی پیرۆز وسوننه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم.

ئه‌م په‌رتوكه‌ به‌ زمانی كرمانجیه‌ وبریتیه‌ له‌ ئه‌حكام وچه‌ند فه‌توایه‌كی گرنگ ده‌رباره‌ی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز.

بابه‌تی فیقهی ڕۆژوو مامۆستا كه‌مال موحه‌مه‌د ئه‌بو به‌كر هه‌ستاوه‌ به‌رونكردنه‌وه‌ی له‌ زنجیره‌ وانه‌ێكدا به‌ زمانی كوردی به‌ شێوه‌ێكی ئاسان و پوخت.

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د ساڵح العثیمین وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌:\” ڕۆژووه‌وان دوعا ونزای گیرای بۆ هه‌یه‌ له‌كاتی ڕۆژوو شكاندنه‌كه‌یدا، ئایا ئه‌و كاته‌ كه‌یه‌، ئایا كاتی ئه‌و نزایه‌ پێش ڕۆژوو شكاندنه‌ یان له‌كاتی ڕۆژوو شكاندندایه‌ یان له‌پاش ڕۆژوو شكاندنه‌؟\”.

ئازیزان ڕۆژوو به‌گشتی و ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان به‌تایبه‌تی پله‌وپایه‌یه‌كی گه‌وره‌ ومه‌زنی هه‌یه‌ له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا، ئێمه‌ هه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌ئه‌ندازه‌ی پێویست ئه‌وه‌ی له‌فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كاندا له‌م باره‌یه‌وه‌ هاتووه‌، بیخه‌ینه‌ به‌رده‌م به‌ڕێزتان.

خۆشه‌ویستان پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌ فه‌رمووده‌كانیدا رۆژ‌ووگرتنى له‌ چه‌ند رۆژ‌ێكدا به‌ حه‌رام یا ناپه‌سه‌ند \”مكروه‌\” داناوه‌، كه‌ ئه‌مانه‌ن: - هه‌ردوو چه‌ژنی ڕه‌مه‌زان وقوربان. - سێ رۆژ‌ى پاش جه‌ژ‌نى قوربان: كه‌ پێى ده‌ڵێن \”أیام التشریق\”. - رۆژ‌ى گومان لێكراو \”یوم الشك\”. - رۆژ‌ى هه‌ینى به‌ته‌نیا.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

بۆ ئەوەی ئەم عیبادەتە نەبێتە جۆرێك لەعادەت و قورس نەبێت لە سەرمان پێویستە هەموو موسڵمانێك پرسیارێك لەخۆی بكات ئەویش بۆچی ڕۆژوو بگرین ؟ جونكە خەڵكێكی زۆر ڕۆژوو ئەگرن و نازانن بۆچی ڕۆژوو ئەگرن.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنماییوه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" ئێمه‌ له‌ووڵاتێكی ڕۆژئاواین كه‌ گرنگی به‌ ڕۆژوو و ڕۆژووگران ناده‌ن، پیاوه‌كه‌م ده‌بێت بۆ ماوه‌ی ساڵێك ئیش بكات بۆ ئه‌وه‌ی ساڵی كۆتایی ته‌واو بكات له‌ بواری ده‌رمانسازیدا، ئه‌م كاره‌ش یه‌كێكه‌ له‌وانه‌كانی ساڵی كۆتایی( واته‌ ساڵی پراكتیكی وجێبه‌جێكردن له‌بواری كاركردن له‌ مه‌یدانی كاردا ) ئه‌و گرفته‌ش كه‌ ڕووبه‌ڕوومان ده‌بێته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ شوێنی كاره‌كه‌مان یه‌ك كاتژمێر به‌ ئۆتۆموبیل له‌خۆمانه‌وه‌ دووره‌ وجێگاكه‌ش پڕیه‌تی له‌نه‌خۆش، پیاوه‌كه‌شم هه‌ست به‌ سه‌رئێشه‌ وگێژبوون ده‌كات به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ هه‌ندێك جار ده‌رمان به‌هه‌ڵه‌ ده‌دات به‌نه‌خۆشه‌كان، بۆیه‌ ئێستا بیری له‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ ڕۆژوونه‌گرێت، بۆ زانیاری زیاتریش ماوه‌ی نێوان ماڵی ئێمه‌ وسه‌ری كاره‌كه‌ی كه‌متره‌ له‌ (48) میل، هه‌روه‌ك له‌یه‌كێك له‌وه‌ڵامه‌كانتاندا باستان كردووه‌، به‌ڵام بڕینی ئه‌و ڕیگایه‌ كاتژمێرێكی ده‌وێت بۆ ڕۆشتن وكاتژمێرێكیش بۆ هاتنه‌وه‌ وماوه‌ی كاركردنه‌كه‌ش (12) كاتژمێری له‌سه‌ریه‌ك ده‌خایه‌نێت، ئایا دروسته‌ ڕۆژوو نه‌گرێت وپاش ته‌واوكردنی كۆتا ساڵی خوێندنه‌كه‌ی قه‌زایان بكاته‌وه‌؟ ".

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی‌ به‌شی ڕۆژوو له‌ كتێبی فقه السنه به‌ زمانی كوردی.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنمایی وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" پێش دوو هه‌فته‌ له‌ناردنی ئه‌م پرسیاره‌ خێزانم ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) وه‌فاتی كرد، وبه‌هۆی سوڕی مانگانه‌وه‌ حه‌وت ڕۆژ ڕۆژوو له‌ڕه‌مه‌زانی ڕابردوو قه‌رزار بوو، به‌ڕه‌حمه‌ت بێت وه‌فاتی كرد و قه‌زای ڕۆژه‌كانی نه‌گرته‌وه‌، ئایا ئه‌توانم له‌بری ئه‌و ڕۆژوو بگرمه‌وه‌، بۆ زانیاری زیاتریش من خۆم مانگێك ڕۆژوو قه‌رزارم، ئایا ڕۆژوه‌كانی خۆم بگرمه‌وه‌ ئه‌مجا ئه‌وانه‌ی ئه‌ویش بگرمه‌وه، یان ده‌توانم سه‌ره‌تا ئه‌وانه‌ی ئه‌ویش بگرمه‌وه‌‌ ؟ ".

له‌ سوننه‌ته‌كانی ڕۆژوو:١- پارشیوكردن... ٢- دواخستنی پارشێو بۆ نزیكی كاتی بانگی به‌یانی...٣-نزا وپاڕانه‌وه‌ له‌كاتی به‌ربانگدا ...٤-ڕۆژوو شكاندن به‌ سێ ده‌نك خورمای ( رطب ) ته‌ڕ وپاراو....٥-زوو به‌ربانگ كردنه‌وه...‌

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عه‌بدولعه‌زیز بن باز ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" له‌ڕۆژێك له‌ڕۆژه‌كانی ڕه‌مه‌زاندا جیماعم كرد له‌گه‌ڵ خێزانمدا، پاشان دوای ڕه‌مه‌زان ده‌ستم كرد به‌گرتنی دوومانگ ڕۆژووی كه‌فاره‌ت، به‌رۆژووبووم هه‌تا په‌نجاوحه‌وت ڕۆژمم لێگرت، به‌ڵام له‌دوای ئه‌وه‌ تووشی نه‌خۆسیه‌كی قورس بووم كه‌ نه‌متوانی دوو ڕۆژ به‌ڕۆژووبم، به‌ڵام یه‌كسه‌ر ده‌ستم كرده‌وه‌ به‌ گرتنی سێ ڕۆژه‌كه‌ی تر و هه‌ر شه‌ست ڕۆژه‌كه‌م ته‌واو كرد، ئایا هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ به‌سه‌ ؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن سایتی ( ئیسلام پرسیار وه‌ڵام ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" ڕه‌مه‌زانێكی ساڵانی ڕابردوو كه‌وتمه‌ سوڕی مانگانه‌وه‌ وڕۆژم نه‌گرت وپاشتریش هه‌تا ئێستا نه‌متوانیوه‌ته‌وه‌ بیانگرمه‌وه،‌ چه‌ند ساڵێكی زۆریش به‌سه‌ریدا تێپه‌ڕی كردووه‌، ئێستا ئه‌مه‌وێت ئه‌و ڕۆژووانه‌ی كه‌ قه‌رزن له‌سه‌رم بیانگرمه‌وه‌. به‌ڵام به‌دڵنیایش نازانم چه‌ند ڕۆژ قه‌رزارم، جا من چیم له‌سه‌ره‌ ئه‌نجامی بده‌م ؟ خوای گه‌وره‌ پاداشتی خێڕتان بداته‌وه‌ ؟ ".

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی فه‌رموده‌كانی‌ به‌شی ڕۆژوو له‌ پوخته‌ی صه‌حیحی موسلیم به‌ زمانی كوردی.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن سایتی ( ئیسلام پرسیار وه‌ڵام ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" ئایا دروسته‌ پشت ببه‌سترێت به‌ حسابات ولێكدانه‌وه‌ی فه‌له‌كی بۆ جێگیركردن وسه‌لماندن وته‌واو بوونی مانگ ؟ وه‌ ئایا دروسته‌ موسڵمانان ئامێره‌كانی سه‌رده‌م به‌كاربهێنن بۆبینینی مانگ ؟ یان پێویست ده‌كات بینینی مانگ‌ به‌ته‌نها هه‌ر به‌چاوی ئاسایی بێت‌‌؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عه‌بدولعه‌زیز بن باز ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" من چی بكه‌م له‌كاتێكدا له‌هه‌ندێك ووڵاتانی ئیسلامیدا مانگ بینرا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و وڵاته‌ی من كاری تێدا ده‌كه‌م سیهه‌م _ 30 _ رۆژی شه‌عبانیان ته‌واو كردوه‌ وڕه‌مه‌زانیش سی _ 30 _ ڕۆژ بوو، ده‌ی كه‌واته‌ ئایا هۆكاری جیاوازی خه‌ڵكی له‌هاتن وڕۆشتنـی ڕه‌مـه‌زاندا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ؟".