وتاره‌كان

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا دوو بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م: سوننه‌ته‌كانی ڕۆژوو، بابه‌تی دووه‌م : مه‌كروهاته‌كانی ڕۆژوو .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی ڕۆژوو، ده‌روازه‌ی دووه‌م : ئه‌و عوزرانه‌ی ده‌بنه‌ هۆی ڕۆژوو نه‌گرتن له‌گه‌ڵ ئه‌و شتانه‌ی ڕۆژوو ده‌شكێنن ، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا دوو بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : ئه‌و عوزرانه‌ی ده‌بنه‌ هۆی ڕۆژوو نه‌گرتن له‌ مانگی ره‌مه‌زاندا، بابه‌تی دووه‌م : ئه‌و شتانه‌ی كه‌ ڕۆژوو ده‌شكێنن وبه‌تاڵی ده‌كه‌نه‌وه‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له ده‌روازه‌ی دوه‌م له‌ باسی خوێنه‌كان، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان و مه‌شایخه‌كان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا : پێناسه‌ی خوێنه‌كان و مه‌شروعیه‌تیه‌كه‌ی وبه‌ڵگه‌ وحیكمه‌ته‌كانی باسكراوه‌، هه‌وره‌ها باسی ئه‌وه‌ كراوه‌ ئایا، خوێن ( دیة ) له‌سه‌ر كێ واجبه‌ ؟ وه‌ ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆی كێ ؟ له‌كۆتاییشه‌وه‌ باسی جۆره‌كانی خوێن ( الدیات ) و ئه‌ندازه‌ و بڕه‌كه‌یان كراوه‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له ده‌روازه‌ی چواره‌م له‌ زه‌كاتی ووشتر وئاژه‌ڵ وڕه‌شه‌ ووڵاخ، له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان ، له‌م ووتاره‌دا باسی چه‌ند بابه‌تێك كراوه‌، له‌وانه‌ : پێناسه‌ی كوشتنی لێكچووی عه‌مد و كوشتنی به‌ هه‌ڵه‌، له‌گه‌ڵ شێوه‌ وحوكم و جۆره‌كانیان، له‌كۆتاییشه‌وه‌ باسی ده‌ستدرێژ كردنه‌ سه‌ر غه‌یری ڕۆح وگیان كراوه‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له ده‌روازه‌ی چواره‌م له‌ زه‌كاتی ووشتر وئاژه‌ڵ وڕه‌شه‌ ووڵاخ، له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان ، له‌م ووتاره‌دا باسی چه‌ند بابه‌تێك كراوه‌، له‌وانه‌ : مه‌رجه‌كانی واجب بوونی زه‌كات له‌ ووشتر و ئاژه‌ڵ و ڕه‌شه‌ ووڵاخ، و ئه‌و ئه‌ندازه‌یه‌ی كه‌ واجبه‌ له‌ زه‌كاتی ووشتر و مه‌ڕ وبزن و ڕه‌شه‌ ووڵاخدا بدرێت به‌ زه‌كاتدا، هه‌روه‌ها باسی صیفه‌تی ئه‌و مه‌ڕ وماڵات وڕه‌شه‌ ووڵاخ و ووشتره‌ی كه‌ ده‌درێت له‌ زه‌كاتدا، كه‌ ده‌بێت چۆن بن باسكراوه‌، له‌ كۆتاییشه‌وه‌ باسی زه‌كاتی مه‌ڕ وماڵات و ئاژه‌ڵی تێكه‌ڵاو كراوه‌ ..

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان ، له‌م ووتاره‌دا پێناسه‌ی استجمار واستنجاء كراوه‌، له‌گه‌ڵ حوكمی ڕووكردن و پشت كردنه‌ قیبله‌ له‌كاتی چوونه‌ سه‌ر ئاو، هه‌روه‌ها باسی ئه‌و ئادابانه‌ی كردووه‌ كه‌ سوننه‌ته‌ له‌كاتی چوونه‌ سه‌ر ئاو و هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌ لێی ئه‌نجام بردێت، وه‌ ئه‌وه‌شی حه‌رامه‌ ئه‌نجام بدرێت، كۆتا جاریش باسی ئه‌و شتانه‌ی كردووه‌ كه‌ مه‌كروهه‌ و باش نیه‌ كه‌سی چووه‌ سه‌ر ئاو بیانكات ..

له‌م ووتاره‌دا باس له‌م بابه‌تانه‌ كراوه‌ : ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كاتیان پێده‌شێت، وه‌ ئه‌وانه‌شی كه‌ زه‌كاتیان پێ نادرێت، وه‌ ئایا مه‌رجه‌‌ له‌كاتی زه‌كات دابه‌شكردندا هه‌ر هه‌موو ئه‌و ده‌سته‌ وتاقمانه‌ بگرێته‌وه‌ كه‌ ئایه‌ته‌كه‌ ئاماژه‌ی پێداون، وه‌ ئایا دروسته‌ زه‌كات له‌ شار و جێگایه‌كه‌وه‌ بۆ شار وجێگایه‌كی تر نقڵ بكرێت وبگوازرێته‌وه‌ ؟

یەكێك لەو گومانانەی نكوڵی كارانی فەرموودە و بەناو قورئانیەكان و عەقلانیەكان دەیوروژێنن ئەوەیە كە پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) قەدەغەی كردووە فەرمودەكانی بنوسرێنەوە وەك لەو حەدیثەی كە موسلیم به‌ ژماره‌ (3004) و ئەحمەد به‌ ژماره‌ (11085) ریوایەتیان كردووە، جا ئەو كەسانە بۆ ئەوەی گومان بخەنە سەر فەرمودە دەڵێن كە پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) نەهی كردبێ فەرموودەكانی بنوسرێنەوە ئایا ئەو هەموو فەرموودەیە لە كێوه‌ هاتن ؟

له‌م ووتاره‌دا باسی زه‌كاتی ئه‌وه‌ی له‌ زه‌وی ده‌رده‌هێنرێت له‌ به‌روبومی كشتوكاڵ وچی كاتێك واجب ده‌بێت، له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌كانی واجب بوونی زه‌كات و ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی له‌ زه‌كاتدا ده‌درێت، هه‌روه‌ها باسی زه‌كاتی هه‌نگوین و ئه‌و شتانه‌ش كه‌ له‌ زه‌وی له‌ ئاسه‌واری كۆنی سه‌رده‌می نه‌فامی ده‌رده‌هێنرێن و ده‌دۆزرێنه‌وه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ ئه‌سڵدا وتارێكی شێخ عبد العزیز بن بازه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت، باسی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ خواى په‌روه‌ردگار پێغه‌مبه‌رى به‌هیدایه‌ت و ئاینێكى ڕاست و دروسته‌وه‌ ڕه‌وانه‌ كرد، وه‌ هه‌رچى ئاینى ڕاست و دروسته‌: بریتییه‌ له‌و شه‌ریعه‌ت و یاساو ئه‌حكامانه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا هێناویه‌تى، هه‌روه‌ها باسی ئه‌و ڕه‌وشتانه‌ ده‌كات كه‌ تایبه‌تن به‌ پیاوان وئافره‌تانه‌وه‌، كه‌وا له‌ قورئان وسوننه‌ت باس كراون...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان، له‌م ووتاره‌دا مه‌رجه‌كانی تۆڵه‌ كردنه‌وه‌ له‌ گیان و نه‌فس، وحیكمه‌ت له‌ تۆله‌ كردنه‌وه‌، ومه‌رجه‌كانی جێ به‌جێ كردنی، باس كراوه‌، له‌ كۆتاییشه‌وه‌ باسی كۆمه‌ڵێك ئه‌حكامی كراوه‌ كه‌ له‌ كاتی جێ به‌جێ كردنیدا ده‌بێت هه‌بن .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان ، له‌م ووتاره‌دا : حوكمی زه‌كاتی زێر ویزوو و ئه‌ندازه‌ی واجب بوونی زه‌كات تیایاندا له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌كانی، وحوكمی خستنه‌ سه‌ر یه‌كێك له‌م دووانه‌ بۆ سه‌ر ئه‌وی تر تاوه‌كو (نصاب) یان پێ ته‌وا بكرێت، باسكراوه‌، له‌گه‌ڵ باسكردنی زه‌كاتی خشڵی ئافره‌تان، له‌كۆتاییشه‌وه‌ باسی زه‌كاتی ماڵی بازرگانی كراوه‌، له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌كانی واحب بوونی زه‌كات تێیدا .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان، له‌م ووتاره‌دا باسی: به‌كارهێنانی قاپ وقاچاخی زێر و زیوو و غه‌یری ئه‌وانیش له‌ پاككردنه‌وه‌و، و حوكمی به‌كارهێنانی ئه‌و قاپ وقاچاخانه‌ی شكاون وبه‌ زێر یان زیوو پێكه‌وه‌ نوسراونه‌ته‌وه‌، و قاپ وقاچاخی بێباوه‌ڕان، و خۆ پاك كردنه‌وه‌ وده‌ست نوێژ گرتن له‌و قاپ وقاچاخانه‌ی كه‌ له‌ پێتسی مرداره‌وه‌ بوو دروستكراون، باسكراوه‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ په‌رتووكی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له‌ نووسینی ده‌سته‌ بژێرێك له‌ زانایان و گه‌وره‌ مه‌شایخه‌كان، له‌م ووتاره‌دا پێناسه‌ی تاوان وجۆره‌كانی، له‌گه‌ڵ باسكردنی حوكمی ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ كه‌سێك به‌ ناهه‌ق ده‌كوژێت، له‌گه‌ل جۆره‌كانی كوشتن، وشێوه‌كانی كوشتنی عه‌مد، و ئه‌و مه‌رجانه‌ی كه‌ پێویسته‌ هه‌بن بۆ تۆله‌كردنه‌وه‌ له‌كه‌سی بكوژ ..

سەرەتا رِێبازی زەردەشت گومانی لەسەرە كە ئاینە یان خەڵكانێك ناویان ناوە ئاین و شوێنی كەوتون... ئەوەی لەم نووسینەدا دەیخەینە ڕوو، ئەوەیە كە هەر لەدوورەوە ڕەخنە ناگرین بێ ئەوەی بزانین ناوەرۆكی ئەو ڕێبازە چیە، بەڵكو ڕەخنەگەلێكی لۆژیكی دەگرین و هەروەها تەنها پشتیشمان نەبەستووە بە سەرچاوە ئیسلامیەكان، بەڵكو لەسەرچاوەكانی خۆیانەوە گەڕاوین و توێژینەوەمان كردووە و ڕاستیە شاراوەكانمان خستۆتە ڕوو، دوای پیشان دانی ئەو بەڵگانەش ئیتر حوكم بۆ خوێنەر بەجێ دەهێڵین كە ئایا كام ئاینە شایستەی ئەوەیە پەیڕەوی لێ بكرێت و شوێنی بكەویت.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی پێشه‌كی كتیبی شێخ عبد الله ئه‌لمطلق ئه‌ندامی ده‌سته‌ی گه‌وره‌ زانایانی وڵاتی سعودیه‌، باسی ئه‌و ژیانه‌ی كه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم هێناویه‌تی كه‌ بریتیه‌ له‌ باوه‌ڕ هێنان به‌ خوای گه‌وره،‌ وه‌ بانگی خه‌ڵكی كردوه‌ بۆ لای و موسڵمانانی به‌ هۆیه‌وه‌ ده‌ركردوه‌ له‌ تاریكی نه‌فامی بۆ روناكی ئیسلام.

ئه‌م وتاره‌ وه‌ڵامێكه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی تانه‌ له‌ ئیسلام ده‌ده‌ن و ده‌ڵین ئیسلام تاكاتێك له‌ مه‌ككه‌دا لاواز بوو بانگه‌شه‌ی ته‌ساموح و لێبورده‌ی و پێكه‌وه‌ ژیانی ده‌كرد، به‌ڵام كاتێك هێزی په‌یدا كرد له‌ مه‌دینه‌دا ئیتر ده‌ستی كرد به‌ توند و تیژی وسرینه‌وه‌ی ئه‌وانی تر..

خۆشه‌ویستی خوای گه‌وره‌ هیوا وئومێدی هه‌موو موسڵمانێكه‌، بۆیه‌ ده‌بێت مرۆڤی موسڵمان ئه‌و كارانه‌ بكات كه‌وا ده‌بنه‌ مایه‌ی خۆشه‌ویستی خوای گه‌وره‌" وه‌كو شوێنكه‌وتنی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم.

برایه‌تى ئاینى نێوان گه‌لانى موسڵمان له‌ به‌هێزترینى ئه‌و هوَكارانه‌یه‌ ئوممه‌ت به‌یه‌كه‌وه‌ ده‌به‌ستێت ودڵه‌كانیان یه‌كده‌خات وبه‌و شێوازه‌ به‌یه‌ك هێزى به‌یه‌كه‌وه‌ گرێدراو ڕووبه‌ڕووى دوژمنه‌كانیان له‌ بێباوه‌ڕو دووڕووان ده‌بنه‌وه‌... ئه‌مه‌ش به‌خششێكى گه‌وره‌یه‌و به‌هۆیه‌وه‌ دوژمنانى ئیسلام هه‌موو ڕێگایه‌كیان لێ ته‌نگ بوه‌و، به‌رده‌وام له‌ هه‌وڵ وكۆششدان بۆ له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئوممه‌ت وچاندنى هوَكاره‌كانى جیاوازى وناكوَكى له‌نێوانیاندا به‌مه‌به‌ستى له‌ناوبردنى هێزو تواناى ئوممه‌ت به‌ئامانجى به‌ئاسانى ملكه‌چ كردنیان وزاڵبون به‌سه‌ریاندا، هه‌روه‌ك گوتراوه‌: فرق تسد. واته‌: ئاژاوه‌و ناكۆكى دروست بكه‌ ده‌بیت به‌ گه‌وره‌یان.

هه‌ر كاتێك گوێبیستی وشه‌ی موسیبه‌ت ده‌بیت، ئه‌وه‌ له‌ به‌رامبه‌ریدا ووشه‌ی ئارامگرتن دێت، وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش نه‌بێت،‌ كێشه‌كان زۆر ده‌بن و بێ ئومێدی روی تێده‌كردین، به‌ڵام خوای گه‌وره‌ به‌ سۆز ومیهره‌بانی خۆی له‌گه‌ڵ به‌نده‌كانی ئارامگرتنی كردوه‌ته‌ چاره‌سه‌ركردنی موسیبه‌ت وكێشه‌كان.