په‌رتوكه‌كان

یه‌كێك له‌و باسه‌ فیقهییانه‌ی كه‌ هه‌رده‌م جێگه‌ی مشتومڕ و لێكۆڵینه‌وه‌ بووه‌ و، ڕای جیاوازی زۆری له‌ باره‌وه‌ هاتووه‌ و، خه‌ڵكانێكی زۆریش له‌ ڕوانگه‌ی پێویستییان به‌ بابه‌ته‌كه‌وه‌ لایان به‌ لادا كردووه‌ته‌وه‌، _چون كه‌م تا زۆر له‌ قۆناغێك له‌ قۆناغه‌كانی ته‌مه‌ندا زۆرێكمان بابه‌ته‌كه‌ ده‌بێته‌ جێی گرنگیمان و، حه‌وجێ‌ به‌ ڕای دروست له‌و باره‌وه‌ ده‌بین_ حوكمی ڕه‌شكردنی قژ و ڕیشه. بمانه‌وێ‌ و نه‌مانه‌وێ‌، به‌ هۆی ئه‌و فه‌رمووده‌ و گوته‌ و ڕایانه‌وه‌ كه‌ له‌ باره‌ی باسه‌كه‌وه‌ هاتوون، سروشتی بابه‌ته‌كه‌ ڕای جیاواز له‌ خۆ ده‌گرێ‌، هه‌ر بۆیه‌ وه‌ك هه‌ر باسێكی دیكه‌ی فیقهی، ده‌بێ‌ چاوه‌ڕێی ڕای جیاواز و پێچه‌وانه‌ی بكرێ‌ و، تاك لایه‌نانه‌ و به‌ ڕه‌هایی قسه‌ی تێدا نه‌كرێ‌...

باسی ئاژاوه‌و فه‌رته‌نه‌كانی ڕۆژی دوایی باسێكی به‌رفراوانه‌ له‌ كتێبه‌كانی فه‌رمووده‌دا كه‌ ڕووداوو كاره‌ساتێكی زۆر به‌خۆوه‌ ده‌گرێت له‌ ڕووداوه‌كانی نیشانه‌ بچووك و گه‌وره‌كانی ڕۆژی دوایی, كه‌ تێیدا زۆر گۆڕانكاری له‌سه‌ر ئاستی ژیانی به‌نده‌كان و گۆڕانكاریییه‌ گه‌ردوونییه‌كان و گۆڕینی سیسته‌می هه‌ڵسووڕانی ژیان ڕوو ئه‌دات. ئه‌و نیشانه‌ گه‌وره‌ و بچووكانه‌ش زۆر جۆرو چه‌شنیان هه‌یه‌, كه‌ هه‌ندێكیان په‌یوه‌ستن به‌ڕه‌وشته‌كانه‌وه‌, هه‌یه‌ په‌یوه‌سته‌ به‌ گۆڕانكارییه‌ جیۆلۆجییه‌كانه‌وه‌, هه‌روه‌ها ڕوودانی چه‌ندین موعجیزه‌ كه‌ ئه‌قڵی ئینسان له‌ئاستیاندا ده‌سته‌وسان و بێوه‌ڵام ئه‌مێنێ.. زۆر شتی تر كه‌ له‌م باسه‌دا بۆمان ڕوون ده‌بێته‌وه‌, هه‌موو ئه‌و نیشانه‌و ئایه‌تانه‌یش كه‌ ڕوو ئه‌ده‌ن وه‌ك دانه‌ی ته‌سبیح وان و یه‌ك به‌دوای یه‌كه‌وه‌ دێن, تا ئه‌وده‌مه‌ی ڕووداوه‌ گه‌وره‌كه‌ ئه‌قه‌ومێت كه‌ هاتنی ڕۆژی قیامه‌ته‌.

ئه‌م په‌ڕتووكه‌ له‌م باسانه‌ی خواره‌وه‌ پێكدێت: • حوكمی هاوسه‌رگیری • پایه‌كانی هاوسه‌رگیری • مه‌رجه‌كانی هاوسه‌رگیری • ئه‌وشتانه‌ی كه‌ له‌ سه‌ر بنه‌مای نیكاح و هاوسه‌رگیرییه‌وه‌ بونیات ده‌نرێن • سووده‌كانى ژنهێنان

ئه‌م كتێبه‌ باسی كه‌سایه‌تی وسه‌رده‌می عوسمانی كوڕی عه‌ففان خوا لێی ڕازی بێت ده‌كات، وه‌ دابه‌ش كراوه‌ته‌ سه‌ر حه‌وت به‌شدا: به‌شی یه‌كه‌م: له‌ ژیانی مه‌ككه‌وه‌ تا مه‌دینه‌ی منه‌وه‌ره‌. به‌شی دووه‌م: جێنشینكردنی عوسمان وڕێبازی حوكمكردنی... به‌شی سێهه‌م: داموزگای دارای و قه‌زایی له‌سه‌رده‌می عوسماندا. به‌شی چواره‌م: فتوحاته‌كانی سه‌رده‌می عوسمان. به‌شی پێنجه‌م:داموده‌زگای ویلایه‌ته‌كان له‌سه‌رده‌می عوسماندا. به‌شی شه‌شه‌م: هۆكاری فیتنه‌و كوشتنی عوسمان. به‌شی حه‌وته‌م: كوشتنی عوسمان.

ئه‌م كتێبه‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی فه‌رمووده‌ هاوبه‌شه‌كانی بوخاری و موسلیم، واته‌ ئه‌و فه‌رموودانه‌ی ئه‌و دوو پێشه‌وا به‌ڕێزه‌، هه‌ردووكیان له‌ صه‌حیحه‌كانیان هێناویانه‌...شایانی باسه‌ ئه‌و فه‌رموودانه‌ی ئه‌و دوو پێشه‌وایه‌ هێناویانه‌ له‌ ریزی پێشه‌وه‌ی كتێبه‌كانی سووننه‌دان. تێبینی: له‌م كتێبه‌دا هەڵەیه‌ك هه‌یه‌ لە لاپەڕەی (3)دایە، ئه‌ویش له‌ لێکدانەوەی ئه‌م ئایەته‌ دایه‌: خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: {مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا } [النساء: 80]. لێکدانەوەکە نوسراوە: (.....ئێمه تۆمان ناردوه بۆ پاراستنی ئه‌وان). بەڵام دروست ئەمەیە: ( ئێمه تۆمان نـەناردوه بۆ پاراستنی ئه‌وان). واتە لە جیاتی وشەی نەناردوە نوسراوە ناردوە، پێ ئەچێت هەڵەی چاپ بێت نەک ئەنقەست. خوای گەورە پاداشتی چاكه‌ی ئه‌و برایه‌ بدات كه‌وا ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌ی ئاشكرا كردوه‌ و لە گوناهی هەموومان ببورێت بە گەورەی خۆی.

ئه‌م كتێبه‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی به‌كارهێنانی ئینته‌رنێته‌، وه‌ باس له‌ چه‌ند خاڵێكی گرنگ ده‌كات، له‌وانه‌: - ئینته‌رنێت تاقیكردنه‌وه‌یه‌. - چه‌ند كارێك ده‌بنه‌ مایه‌ی رزگار بوون له‌ فیتنه‌ی ئینته‌رنێت.

ئه‌م نامێلكه‌یه بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی كتێبی ( چه‌ندین عیباده‌تێن ب ساناهی به‌ڵێ خێرا وان مه‌زن ) له‌ ئاماده‌كردنی به‌شی زانستی له‌ دار ئیبن خوزه‌یمه‌، برای به‌ڕێزمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر‌ زمانی كوردی، به‌ تكای ئه‌وه‌ی موسڵمانانی كورد سوودی لێوه‌رگرن.

ئه‌م نامێلكه‌یه بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی كتێبی ( چه‌ند كریارێن خێرا وان وه‌كو ڕابوونا عیباده‌تێ ب شه‌ڤێ ) دانه‌ره‌كه‌ی دكتۆر موحه‌مه‌د ئیراهیم النعیم، برای به‌ڕێزمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر‌ زمانی كوردی، به‌ تكای ئه‌وه‌ی موسڵمانانی كورد سوودی لێوه‌رگرن.

ئه‌م نامێلكه‌یه به‌ زمانی بادینانیه‌، ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی‌ بریتیه‌ له‌ كۆكردنه‌وه‌ی چه‌ند فه‌رموده‌یه‌كی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم كه‌ تایبه‌تن به‌ گوتن وكرده‌وه‌ چاكه‌كان.

ئه‌م كتێبه‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی ڕۆژووی سوننه‌ت وفه‌زله‌كه‌ی، ‌ برای خۆشه‌ویستمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر هه‌ستاوه‌ به‌ كۆكردنه‌وه‌ ووه‌رگێڕانی بۆ زمانی كوردی (كرمانجی).

ئه‌م كتێبه‌ بریتیه‌ له‌ كۆمه‌ڵه‌ زیكر وپه‌رستشێكی ئاسان به‌ڵام پاداشته‌كانیان زۆر وگه‌وره‌ن، ‌ برای خۆشه‌ویستمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر هه‌ستاوه‌ به‌ كۆكردنه‌وه‌ ووه‌رگێڕانی بۆ زمانی كوردی ( كرمانجی ).

ئه‌م كتێبه‌ بریتیه‌ له‌ ( ٤٠ )‌ كرده‌وه‌ی چاك كه‌ ده‌بنه‌ هۆكارێك بۆ چوونه‌ به‌هه‌شت به‌ یارمه‌تی خوای گه‌وره‌، له‌ ئاماده‌كردنی دار القاسمه‌، وه‌ برای خۆشه‌ویستمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر هه‌ستاوه‌ به‌ وه‌رگێڕانی بۆ زمانی كوردی ( كرمانجی ).

ئه‌م په‌رتوكه‌ به‌ زمانی كرمانجیه‌ وبریتیه‌ له‌ ئه‌حكام وچه‌ند فه‌توایه‌كی گرنگ ده‌رباره‌ی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز.

ووشه‌ی (الضلال) واته‌ لادان له‌ ڕێگاى ڕاست، دژى ڕێنمایییه‌. ووه‌شه‌ی (الفسق) له‌ ڕووى شه‌رعیه‌وه‌ واته‌ ده‌رچوون له‌ گوێرایه‌ڵیی خواى گه‌وره‌. ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ پێناسه‌كردنى شه‌رعیی هه‌ردوو وشه‌ى (الضلال) و (الفسق).

بنه‌ما له‌ بنیات نانی كۆمه‌ڵگه‌ی موسڵماندا بریتیه‌ له‌ خێزانی موسڵمان، لانك و كۆشی خێزانیش بریتیه‌ له‌ ماڵه‌وه ، و په‌روه‌رده‌ تیایدا، كۆڵه‌كه‌ی ئه‌م په‌روه‌رده‌یه‌ش بریتیه‌ له‌ ئافره‌تی موسڵمان. ئه‌م بابه‌ته‌ باس له‌ هه‌ڵسوكه‌وتی ئافره‌تی موسڵمان له‌ ماڵه‌كانیاندا ده‌كات.

پێغه‌مبه‌ری خودا (صلی الله علیه وسلم) زۆر سوور بووه‌ له‌سه‌ر پاراستن ویه‌كڕیزی وسه‌ربه‌رزی ئومه‌ته‌كه‌ی بۆ ئه‌وه‌ی ئومه‌تێكی به‌هێزی یه‌كخواپه‌رست بێت ودوور بكه‌وێته‌وه‌ له‌هه‌موو ئه‌و هۆكار و وه‌سائیلانه‌ی كه‌ دژ به‌یه‌كخواپه‌رستیه‌ وله‌گه‌ڵیدا نایه‌ته‌وه‌. به‌ڕێزان: ئه‌م بابه‌ته‌ باسی پێداگری پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌سه‌ر یه‌كخواپه‌رستی له‌ ژیانیدا ده‌كات.

ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌مێك شاره‌زای له‌زمانی عه‌ره‌بی وڕاڤه‌ی قورئان و قۆناغه‌كانی دروست بوونی ئاده‌م ونه‌وه‌كانی ئاده‌می هه‌بێت ته‌نها به‌ئه‌ندازه‌ی تۆزقاڵێكیش زانیاری دژ به‌یه‌ك نابینێته‌وه‌ له‌نێوان ئه‌و ئایه‌تانه‌ی كه‌ باسی دروست بوونی مرۆڤ ده‌كات... به‌ڕێزان ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌‌: وه‌ڵامی گومانی ڕه‌خنه‌گر و نه‌یارانه‌ی ئیسلامه له‌ كوردستان‌ كه‌ ده‌ڵین: خوا له‌ قورئاندا هه‌رجاره‌ و به‌شێوازێك باس له‌دروست بوونی مرۆڤ ده‌كات.

خۆشه‌ویستان خشوع ئه‌و صیفه‌ته‌ جوانه‌یه‌ كه‌ پیویستكراوه‌ له‌سه‌ر باوه‌ڕداران كه‌ له‌نوێژه‌كانیاندا هه‌یانبێت. به‌ڕێزان ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: مانای خشوع وفه‌زڵه‌كه‌ی وهۆكاره‌كانی.

بێگومان زه‌كاته‌كان ته‌نها بۆ هه‌ژاران‌و نه‌داران‌و ئه‌وانه‌ی‌ كۆی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و دڵ راگیراون ئه‌و كۆیڵانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت خۆیان ئازاد بكه‌ن‌و قه‌رزداران‌و له‌رێ‌ی‌ خوادا جه‌نگاوان ‌و رێبوارانه‌.

بێ گومان خوای گه‌وره‌ هه‌رچی سیفاتی پێشه‌وایه‌تی هه‌یه‌ كۆی كردوه‌ته‌وه‌ له‌ كه‌سایه‌تی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم. وه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ چه‌ند تیرۆژێكه‌ له‌ كه‌سایه‌تی و ژیان و تێكۆشانی پێغه‌مبه‌ری پێشه‌وا صلى الله عليه وسلم.