فیقه

شەست پرسیار سەبارەت بە حوكمەكانی سووڕی مانگانە -حەیز- و زەیستانی -نیفاس-

ئەو بابەتانەى دەبێت منداڵی مسوڵمان بیزانێت

په‌رتووكی ئادابه‌كانی سه‌ردانی كردنی مزگه‌وتی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌ نووسینی سه‌ماحه‌تی شیخ عبد العزیز بن باز (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ئه‌م كتێبه‌ پێكهاتووه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك ئاداب كه‌ واجبه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی سه‌ردانی مزگه‌وتی پێغه‌مبه‌ر ده‌كات ره‌چاوی بكات، سه‌ره‌تا له‌ چوونه‌ نێو مزگه‌وت و ئه‌نجامدانی دوو ڕكات نوێژی (تحیة المسجد) ئه‌گه‌ر كرا له‌ ڕه‌وزه‌ی موباره‌ك باشتره‌، پاشان سه‌لام كردن له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) و هه‌ردوو هاوڕێكه‌ی، وپاشان سه‌ردانی كردنی گۆڕستانی به‌قیع و شه‌هیدانی ئوحود ودواتریش سه‌ردانی كردنی مزگه‌وتی قوباء ونوێژكردن تێیدا، وچه‌ند ئادابێكی تر ...

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هانی تێكۆشان ده‌دات له‌ پێناوی خوادا، وه‌ چه‌ند جۆرێكه‌، له‌وانه‌:جیهادی نه‌فس وشه‌یتان وسه‌رپێچی كاران له‌ ناو موسڵمانان ودوڕوه‌كان وجیهادی بێباوه‌ڕان.

مردن قه‌ده‌ریكی نوسراوه‌ له‌ كاتێكی دیاری كراودا و دواكه‌وتن و پێش كه‌وتنی بۆ نیه‌، گیان كێشان ئازارێكی زۆر به‌ ئێشی هه‌یه‌و خه‌ڵكی تێیدا جیاوازن به‌ پێی ئیمان و ته‌قوایان، ئیمانداران له‌ كاتی گیان كێشاندا مژده‌ی به‌هه‌شتیان پێ ده‌درێت و رۆحیان سه‌رده‌كه‌ویت بو لای په‌روه‌ردگاریان، بێ باوه‌ڕانیش مژه‌ی دۆزه‌خیان پێ ده‌درێت و ڕۆحی بۆگه‌نیان له‌ به‌رگیكی ته‌نگدا حه‌پس ده‌كرێت، ئازاری گۆڕ و خوشی گۆڕ هه‌قه‌و گۆڕ یان باخیكه‌ له‌ باخه‌كای به‌هه‌شت یان چاڵێكه‌ له‌ چاڵه‌كانی دۆزه‌خ.

ئامراز وڕێکارە بەسوودەكان بۆ گەیشتن بە ژیانێكی بەختەوەر

‫نامیلکەیەک سەبارەت بە جۆرەکانى خوێنی سروشتی ئافرەتان

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان وئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1)پێناسه‌ی زه‌كات . 2)گرنگی زه‌كات وحیكمه‌ت له‌ مه‌شروعیه‌تی . 3)به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی زه‌كات . 4)مه‌رجه‌كانی زه‌كات . 5)حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كات ناده‌ن . 6)ئه‌و ماڵانه‌ی زه‌كاتیان تێدا واجبه‌ . 7)زه‌كاتی زێر و زیوو، ئه‌و شتانه‌ی جێگای زێر و زیوو ده‌گرنه‌وه‌ . 8)زه‌كاتی ماڵات (مه‌ڕ و بزن و ووشتر و گا و مانگا) . 9)زه‌كاتی ماڵی بازرگانی . 10)زه‌كاتی دانه‌وێڵه‌ و به‌روبوومی كشتوكاڵ . 11)ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كاتیان پێ ده‌درێت . 12)زه‌كاتی سه‌ر فیتره‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1- حه‌ج و حوكمه‌كانی. 2-حه‌جكردن هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو. 3- عومره‌كردن وحوكمه‌كانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1) پێناسه‌ی نوێژ . 2) حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی نوێژ ناكه‌ن . 3) نوێژی به‌كۆمه‌ڵ . 4) نوێژی كه‌سی نه‌خۆش . 5) نوێژی هه‌ینی . 6) نوێژی جه‌ژنه‌كان . 7)نوێژی خۆر گیران و مانگ گیران . 8) نوێژی سوننه‌ت . 9) نوێژی ته‌راویح . 10) نوێژی مردوو .

ئه‌م بابه‌ته‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆگرتووه‌ : 1) پاكوخاوێنی (الطهارة). 2) حوكمی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 3) جۆره‌كانی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 4) چوونه‌ سه‌ر ئاو و ئادابه‌كانی . 5) ده‌ست نوێژ گرتن . 6) مه‌سح كردن له‌سه‌ر (خوفه‌كان) . 7) خۆشتن . 8) ته‌یه‌موم . 9) باسی حه‌یز و ئافره‌تی مناڵ بوو .

زانایێن ئاینی، خودێ ژوان رازبیێت موزیكا حه‌رامكرین ب چه‌ند به‌ڵگان ژ قورئانا پیرۆز وچه‌ند حه‌دیسێت پێغه‌مبه‌ری سلاڤ لێ بن وگوتنێن ئمام وپێش چو ویێن ڤێ ئوممه‌تێ یێن چاك.

هه‌ركه‌سێك گومان و دوو دڵی هه‌یه‌ له‌ حه‌رامی گۆرانی و مۆسیقا، ئه‌وا با گومانه‌كه‌ی لابدات و فه‌رمایشته‌كه‌ی خوای په‌روه‌ردگار وه‌ربگرێت و دوو دڵی نه‌مێنێت، له‌ حه‌رامێتیدا، چونكه‌ به‌ دڵنیایی ئایه‌تی قورئان و فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم زۆر هاتووه‌ له‌سه‌ر حه‌رامی و گوێگرتن لێی.

ده‌سته‌ی هوشیاری ئیسلامی له‌حه‌ج به‌خته‌وه‌ره‌ كه‌ ئه‌م ڕێبه‌ره‌ پێشكه‌ش به‌ حاجیانی ماڵی خوا بكات كه‌ بریتیه‌ له‌ ساده‌ و سانا ترین و پوخته‌ ترین حوكمه‌كانی حه‌ج و عومره‌.

ئاماده‌كردنی: احسان برهان الدین ئه‌م بابه‌ته‌ باسی گرنگی نوێژی به‌یانی ده‌كات له‌ مزگه‌وت؛ چونكه‌ ئه‌گه‌ر ته‌ماشای‌ حاڵى مزگه‌وته‌كان و ئه‌وانه‌ى كه‌ نوێژى تێدا ده‌كه‌ن، به‌تایبه‌تیش ته‌ماشاى نوێژى به‌یانیان بكه‌یت‌، تووشى سه‌رسورِمان ده‌بیت، ژماره‌یه‌كى كه‌مى لێیه‌ و جارى وایش هه‌یه‌ له‌سه‌ر په‌نجه‌كانى ده‌ست ده‌ژمێردرێن.

ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ لایه‌ن مامۆستای به‌ڕێز احسان برهان الدین ئاماده‌كراوه‌، وه‌ باسی مه‌ناسكی حه‌ج و عومره‌ ده‌كات هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر ئاسان...

گومان له‌وه‌دا نیه‌ خوای گه‌وره‌ چه‌ند هۆكارێكی داناوه‌ بۆ سه‌ركه‌وتنی ئیمانداران ، له‌هه‌مان كاتیشدا چه‌ند هۆكارێكیش هه‌ن كه‌ ده‌بنه‌ هۆی سه‌ر شۆڕی وزه‌لیل بوونی ئیمانداران . له‌به‌ر ئه‌وه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر گرۆهی باوه‌ڕداران له‌ هه‌وڵ وكۆشش وسه‌رجه‌م كاره‌كانیاندا ده‌ست بگرن به‌و هۆكارانه‌ی كه‌ ده‌بنه‌ هۆی سه‌ركه‌وتنیان له‌گشت كات و شوێنێكدا، له‌ مزگه‌وت وله‌ناو ماڵ وله‌سه‌ر ڕێگا وله‌كاتی ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی دوژمن وله‌هه‌موو حاڵێكدا...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی به‌رگی بیست و هه‌شته‌م ( كتێبی جیهاد و سیاسه‌ی شه‌رعی ) له‌ ( مجموع الفتاوى ) ی زانای پایه‌ به‌رز، شێخ ئه‌لئیسلام ابن ته‌یمیه‌ ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ .

ئه‌گه‌ر موسڵمان بیه‌وێت حه‌جێكی پوخت ئه‌نجام بدات و خوای گه‌وره‌ لێی خۆش بێت، ئه‌وه‌ با به‌و شێوه‌ حه‌ج بكات هه‌روه‌كو چۆن پێغه‌مبه‌ری خوا -صلى الله عليه وسلم- حه‌جی كردوه.‌

ئه‌م كتێبه‌ پوخته‌یه‌كه‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی رۆژووی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم و، ئه‌و واجیباتانه‌ی رۆژوو و، ڕه‌وشت و، دوعاو و، به‌شه‌كانی خه‌ڵك تێیدا و، هه‌ندی شتی به‌سوودی تر ده‌رباره‌ی رۆژوو له‌ خۆ ده‌گرێت، داواكارین له‌ خوای گه‌وره‌ موسڵمانان موفه‌ق بكات بۆ جێبه‌جێ كردنی سوننه‌ته‌كانی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم.