فیقه

شەست پرسیار سەبارەت بە حوكمەكانی سووڕی مانگانە -حەیز- و زەیستانی -نیفاس-

ئەو بابەتانەى دەبێت منداڵی مسوڵمان بیزانێت

په‌رتووكی ئادابه‌كانی سه‌ردانی كردنی مزگه‌وتی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌ نووسینی سه‌ماحه‌تی شیخ عبد العزیز بن باز (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ئه‌م كتێبه‌ پێكهاتووه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك ئاداب كه‌ واجبه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی سه‌ردانی مزگه‌وتی پێغه‌مبه‌ر ده‌كات ره‌چاوی بكات، سه‌ره‌تا له‌ چوونه‌ نێو مزگه‌وت و ئه‌نجامدانی دوو ڕكات نوێژی (تحیة المسجد) ئه‌گه‌ر كرا له‌ ڕه‌وزه‌ی موباره‌ك باشتره‌، پاشان سه‌لام كردن له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) و هه‌ردوو هاوڕێكه‌ی، وپاشان سه‌ردانی كردنی گۆڕستانی به‌قیع و شه‌هیدانی ئوحود ودواتریش سه‌ردانی كردنی مزگه‌وتی قوباء ونوێژكردن تێیدا، وچه‌ند ئادابێكی تر ...

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هانی تێكۆشان ده‌دات له‌ پێناوی خوادا، وه‌ چه‌ند جۆرێكه‌، له‌وانه‌:جیهادی نه‌فس وشه‌یتان وسه‌رپێچی كاران له‌ ناو موسڵمانان ودوڕوه‌كان وجیهادی بێباوه‌ڕان.

مردن قه‌ده‌ریكی نوسراوه‌ له‌ كاتێكی دیاری كراودا و دواكه‌وتن و پێش كه‌وتنی بۆ نیه‌، گیان كێشان ئازارێكی زۆر به‌ ئێشی هه‌یه‌و خه‌ڵكی تێیدا جیاوازن به‌ پێی ئیمان و ته‌قوایان، ئیمانداران له‌ كاتی گیان كێشاندا مژده‌ی به‌هه‌شتیان پێ ده‌درێت و رۆحیان سه‌رده‌كه‌ویت بو لای په‌روه‌ردگاریان، بێ باوه‌ڕانیش مژه‌ی دۆزه‌خیان پێ ده‌درێت و ڕۆحی بۆگه‌نیان له‌ به‌رگیكی ته‌نگدا حه‌پس ده‌كرێت، ئازاری گۆڕ و خوشی گۆڕ هه‌قه‌و گۆڕ یان باخیكه‌ له‌ باخه‌كای به‌هه‌شت یان چاڵێكه‌ له‌ چاڵه‌كانی دۆزه‌خ.

پوخته یه ك سه باره ت به سیفه ت و چونیه تی ئه نجامدانی عومره وحوكمه كانی

ئامراز وڕێکارە بەسوودەكان بۆ گەیشتن بە ژیانێكی بەختەوەر

‫نامیلکەیەک سەبارەت بە جۆرەکانى خوێنی سروشتی ئافرەتان

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان وئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1)پێناسه‌ی زه‌كات . 2)گرنگی زه‌كات وحیكمه‌ت له‌ مه‌شروعیه‌تی . 3)به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی زه‌كات . 4)مه‌رجه‌كانی زه‌كات . 5)حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كات ناده‌ن . 6)ئه‌و ماڵانه‌ی زه‌كاتیان تێدا واجبه‌ . 7)زه‌كاتی زێر و زیوو، ئه‌و شتانه‌ی جێگای زێر و زیوو ده‌گرنه‌وه‌ . 8)زه‌كاتی ماڵات (مه‌ڕ و بزن و ووشتر و گا و مانگا) . 9)زه‌كاتی ماڵی بازرگانی . 10)زه‌كاتی دانه‌وێڵه‌ و به‌روبوومی كشتوكاڵ . 11)ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كاتیان پێ ده‌درێت . 12)زه‌كاتی سه‌ر فیتره‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1- حه‌ج و حوكمه‌كانی. 2-حه‌جكردن هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو. 3- عومره‌كردن وحوكمه‌كانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1) پێناسه‌ی نوێژ . 2) حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی نوێژ ناكه‌ن . 3) نوێژی به‌كۆمه‌ڵ . 4) نوێژی كه‌سی نه‌خۆش . 5) نوێژی هه‌ینی . 6) نوێژی جه‌ژنه‌كان . 7)نوێژی خۆر گیران و مانگ گیران . 8) نوێژی سوننه‌ت . 9) نوێژی ته‌راویح . 10) نوێژی مردوو .

ئه‌م بابه‌ته‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆگرتووه‌ : 1) پاكوخاوێنی (الطهارة). 2) حوكمی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 3) جۆره‌كانی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 4) چوونه‌ سه‌ر ئاو و ئادابه‌كانی . 5) ده‌ست نوێژ گرتن . 6) مه‌سح كردن له‌سه‌ر (خوفه‌كان) . 7) خۆشتن . 8) ته‌یه‌موم . 9) باسی حه‌یز و ئافره‌تی مناڵ بوو .

زانایێن ئاینی، خودێ ژوان رازبیێت موزیكا حه‌رامكرین ب چه‌ند به‌ڵگان ژ قورئانا پیرۆز وچه‌ند حه‌دیسێت پێغه‌مبه‌ری سلاڤ لێ بن وگوتنێن ئمام وپێش چو ویێن ڤێ ئوممه‌تێ یێن چاك.

هه‌ركه‌سێك گومان و دوو دڵی هه‌یه‌ له‌ حه‌رامی گۆرانی و مۆسیقا، ئه‌وا با گومانه‌كه‌ی لابدات و فه‌رمایشته‌كه‌ی خوای په‌روه‌ردگار وه‌ربگرێت و دوو دڵی نه‌مێنێت، له‌ حه‌رامێتیدا، چونكه‌ به‌ دڵنیایی ئایه‌تی قورئان و فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم زۆر هاتووه‌ له‌سه‌ر حه‌رامی و گوێگرتن لێی.

ده‌سته‌ی هوشیاری ئیسلامی له‌حه‌ج به‌خته‌وه‌ره‌ كه‌ ئه‌م ڕێبه‌ره‌ پێشكه‌ش به‌ حاجیانی ماڵی خوا بكات كه‌ بریتیه‌ له‌ ساده‌ و سانا ترین و پوخته‌ ترین حوكمه‌كانی حه‌ج و عومره‌.

ئاماده‌كردنی: احسان برهان الدین ئه‌م بابه‌ته‌ باسی گرنگی نوێژی به‌یانی ده‌كات له‌ مزگه‌وت؛ چونكه‌ ئه‌گه‌ر ته‌ماشای‌ حاڵى مزگه‌وته‌كان و ئه‌وانه‌ى كه‌ نوێژى تێدا ده‌كه‌ن، به‌تایبه‌تیش ته‌ماشاى نوێژى به‌یانیان بكه‌یت‌، تووشى سه‌رسورِمان ده‌بیت، ژماره‌یه‌كى كه‌مى لێیه‌ و جارى وایش هه‌یه‌ له‌سه‌ر په‌نجه‌كانى ده‌ست ده‌ژمێردرێن.

ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ لایه‌ن مامۆستای به‌ڕێز احسان برهان الدین ئاماده‌كراوه‌، وه‌ باسی مه‌ناسكی حه‌ج و عومره‌ ده‌كات هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر ئاسان...

گومان له‌وه‌دا نیه‌ خوای گه‌وره‌ چه‌ند هۆكارێكی داناوه‌ بۆ سه‌ركه‌وتنی ئیمانداران ، له‌هه‌مان كاتیشدا چه‌ند هۆكارێكیش هه‌ن كه‌ ده‌بنه‌ هۆی سه‌ر شۆڕی وزه‌لیل بوونی ئیمانداران . له‌به‌ر ئه‌وه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر گرۆهی باوه‌ڕداران له‌ هه‌وڵ وكۆشش وسه‌رجه‌م كاره‌كانیاندا ده‌ست بگرن به‌و هۆكارانه‌ی كه‌ ده‌بنه‌ هۆی سه‌ركه‌وتنیان له‌گشت كات و شوێنێكدا، له‌ مزگه‌وت وله‌ناو ماڵ وله‌سه‌ر ڕێگا وله‌كاتی ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی دوژمن وله‌هه‌موو حاڵێكدا...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی به‌رگی بیست و هه‌شته‌م ( كتێبی جیهاد و سیاسه‌ی شه‌رعی ) له‌ ( مجموع الفتاوى ) ی زانای پایه‌ به‌رز، شێخ ئه‌لئیسلام ابن ته‌یمیه‌ ـ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ـ .

ئه‌گه‌ر موسڵمان بیه‌وێت حه‌جێكی پوخت ئه‌نجام بدات و خوای گه‌وره‌ لێی خۆش بێت، ئه‌وه‌ با به‌و شێوه‌ حه‌ج بكات هه‌روه‌كو چۆن پێغه‌مبه‌ری خوا -صلى الله عليه وسلم- حه‌جی كردوه.‌