په‌رستنه‌كان

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن شێخ موحه‌مه‌د ساڵح العثیمین وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌:\” ڕۆژووه‌وان دوعا ونزای گیرای بۆ هه‌یه‌ له‌كاتی ڕۆژوو شكاندنه‌كه‌یدا، ئایا ئه‌و كاته‌ كه‌یه‌، ئایا كاتی ئه‌و نزایه‌ پێش ڕۆژوو شكاندنه‌ یان له‌كاتی ڕۆژوو شكاندندایه‌ یان له‌پاش ڕۆژوو شكاندنه‌؟\”.

خوێنه‌ری به‌ڕێز: به‌م شێوه‌یه‌ی‌ خواره‌وه‌ باس له‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌ ده‌كه‌ین: یه‌كه‌م: حوكمی‌ سه‌رفیتره‌و حیكمه‌ته‌كانی‌. دووه‌م: ئه‌و شته‌ی‌ كه‌ ده‌بێت بدرێ له‌ سه‌رفیتره‌دا. سێیه‌م: ئه‌ندازه‌كه‌ی‌. چواره‌م: كاتی‌ ده‌ركردنی‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌. پێنجه‌م: شوێنی‌ ده‌ركردنی‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌.

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنمایی وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌:" ئایا ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ ئیعتكافدا بوو، دروسته‌ بڕوات خێزانی ومناڵه‌كانی به‌خه‌به‌ر بێهێنێته‌وه‌ بۆ پارشێوكردن، چونكه‌ هیچ كه‌سێكی تر نییه‌ له‌ماله‌وه‌ به‌خه‌به‌ریان بهێنیته‌وه‌ ؟ ".

ئازیزان ڕۆژوو به‌گشتی و ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان به‌تایبه‌تی پله‌وپایه‌یه‌كی گه‌وره‌ ومه‌زنی هه‌یه‌ له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا، ئێمه‌ هه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌ئه‌ندازه‌ی پێویست ئه‌وه‌ی له‌فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كاندا له‌م باره‌یه‌وه‌ هاتووه‌، بیخه‌ینه‌ به‌رده‌م به‌ڕێزتان.

خۆشه‌ویستان پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌ فه‌رمووده‌كانیدا رۆژ‌ووگرتنى له‌ چه‌ند رۆژ‌ێكدا به‌ حه‌رام یا ناپه‌سه‌ند \”مكروه‌\” داناوه‌، كه‌ ئه‌مانه‌ن: - هه‌ردوو چه‌ژنی ڕه‌مه‌زان وقوربان. - سێ رۆژ‌ى پاش جه‌ژ‌نى قوربان: كه‌ پێى ده‌ڵێن \”أیام التشریق\”. - رۆژ‌ى گومان لێكراو \”یوم الشك\”. - رۆژ‌ى هه‌ینى به‌ته‌نیا.

ئیعتكاف سوننه‌تێكی گه‌وره‌ وخواپه‌رستی و عیباده‌تێكی ڕۆحی وجه‌سته‌یه‌، مرۆڤی باوه‌ڕدار وا لێ ده‌كات كه‌ بۆ ماوه‌یه‌ك له‌پیسی و چڵك وچه‌په‌ڵیه‌كانی دونیا و دونیا په‌رستی وهه‌ڵپه‌كردن به‌ دواییدا خۆی دابڕنێت و خۆی یه‌كلای بكاته‌وه‌ بۆ پاككردنه‌وه‌ی ڕۆح وموناجات وذیكر ویادی په‌روه‌ردگاری به‌ڕه‌حم و میهره‌بانی، جا بابزانین ئیعتكاف مانای چییه‌ و چۆن ده‌كرێت و ئادابه‌كانی چۆنن و پێغه‌مبه‌ری خودا (صلی الله علیه وسلم) له‌باره‌یه‌وه‌ه‌ چی فه‌رمووه‌.

ئه‌م پرسیاره‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه‌:\” ئایا ئه‌و كارانه‌ چین كه‌ دروسته‌ رۆژ‌ووه‌وان ئه‌نجامیان بدات، به‌بێ ئه‌وه‌ی زیان به‌ڕۆژووه‌كه‌ی بگات \”.

خۆشه‌ویستان خشوع ئه‌و صیفه‌ته‌ جوانه‌یه‌ كه‌ پیویستكراوه‌ له‌سه‌ر باوه‌ڕداران كه‌ له‌نوێژه‌كانیاندا هه‌یانبێت. به‌ڕێزان ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: مانای خشوع وفه‌زڵه‌كه‌ی وهۆكاره‌كانی.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

بێگومان زه‌كاته‌كان ته‌نها بۆ هه‌ژاران‌و نه‌داران‌و ئه‌وانه‌ی‌ كۆی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و دڵ راگیراون ئه‌و كۆیڵانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت خۆیان ئازاد بكه‌ن‌و قه‌رزداران‌و له‌رێ‌ی‌ خوادا جه‌نگاوان ‌و رێبوارانه‌.

بۆ ئەوەی ئەم عیبادەتە نەبێتە جۆرێك لەعادەت و قورس نەبێت لە سەرمان پێویستە هەموو موسڵمانێك پرسیارێك لەخۆی بكات ئەویش بۆچی ڕۆژوو بگرین ؟ جونكە خەڵكێكی زۆر ڕۆژوو ئەگرن و نازانن بۆچی ڕۆژوو ئەگرن.

نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • حوكمى نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران . • زانینی كاتی خۆرگیران ومانگ گیران . • هۆكاره‌كانی ئه‌و دوو دیارده‌یه‌ . • چۆنیه‌تی نۆێژی ( كسوف ) و ( خسوف ) . • چۆنیه‌تی وتاری نوێژی خۆرگیران . • گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و نوێژه‌. • تێگه‌یشتن له‌ خۆرگیران . • حوكمی نوێژی ( الآيات ).

ماڵی‌ بازرگانی‌‌ ده‌وترێت به‌ هه‌موو ئه‌و كه‌ل‌و په‌ل‌و شتومه‌كانه‌ ده‌وترێت كه‌مامه‌ڵه‌یان پێوه‌ ده‌كرێت به‌مه‌به‌ستی‌ قازانجكردن جا چ گوازراوه‌بن (المنقوله‌) وه‌ك ئاژه‌ڵ‌‌و سه‌یاره‌‌و قوماش یان نه‌گوازراوه‌، وه‌ك زه‌وی‌‌و زار‌و خانووبه‌ره‌.

ئه‌م وتاره‌ روونكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی خه‌زنه‌و كانزایه‌كان له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌.

زه‌كاتی‌ ئاژه‌ڵ‌ سێ‌ جۆر له‌ئاژه‌ڵ‌‌و ماڵات ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ زه‌كاتیان لێ‌ بدرێت كه‌ئه‌مانه‌ن (ووشتر‌و ره‌شه‌وڵاخ (مانگا‌و گامێش) ‌و مه‌ڕ‌و بزن. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌: - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ ووشتر. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن. - به‌ڵگه‌ی‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كات‌و ئه‌ندازه‌ زه‌كات لێدانی‌. - مه‌رجه‌كانی‌ زه‌كات لێكه‌وتنی‌ ئاژه‌ڵ‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جاتن وه‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی بریتیه‌ له‌: - به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر واجب بوونی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات له‌ قورئان سوننه‌ت. - ئه‌و به‌ربوومانه‌ی‌ زه‌كاتی‌ لێده‌درێت. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات. - له‌ به‌روبوم‌و میوه‌جات چه‌ند ده‌درێت له‌ زه‌كات دا.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- پێناسه‌ی ته‌یه‌مموم. 2- حوكمی ته‌یه‌مموم. 3- چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم. 4- پووچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ته‌یه‌مموم.

له‌پاش نوێژی به‌یانی به‌ ده‌قی فه‌رمووده‌ی صه‌حیح نوێژی سوننه‌ت ( نوافل ) ناكرێت وقه‌ده‌غه‌ی لێكراوه‌، مه‌به‌ستیشمان له‌ نوێژی سوننه‌ت سوننه‌تی ڕه‌هایه‌ ( نوافل مطلقة ) یه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی: ١- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان به‌ نوێژی نه‌خۆشه‌وه‌ هه‌یه‌. ٢- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان هه‌یه‌ به‌ نوێژی ترسه‌وه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی چه‌ند خاڵێك ده‌كات ، له‌وانه‌: ١- مه‌رجی‌ زه‌كاتی‌ ئاڵتوون‌و زیو ٢- زیو چه‌ند بێت زه‌كاتی‌ لێ‌ ده‌درێت‌و چه‌ندی‌ لێ‌ ده‌درێت؟ ٣- ئاڵتون له‌ چه‌ندا زه‌كاتی‌ لێ ده‌درێ‌‌و چه‌ندی‌ لێ ده‌درێت.