ڕۆشنبیری ئیسلامی

ئەی گرۆھی موسڵمانان: ئەوەی گومانی تێدا نیە لەلای ھەموو کەسێکی خاوەن ژیری ئەوەیە: لەپێش ئیسلام گەلانی پێشوو شەپۆلێکیان ڕووبەڕوو بویەوەو، سەرئەنجام ئەو شەپۆلە ڕێگای داخستنی نیشان دان، ئوممەتی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم چاکترینی ئوممەتان و تایبەترین ئوممەتیشن بەئاڕاستەی فەرمانکردن بە چاکەو ڕێگری کردن لە خراپەو بانگەواز کردن بۆ خێرو چاکە، ئەمەش وەک پەیوەست بوون و پەیڕەوی کردنی پێشەواو پێغەمبەرەکەیان صلى الله عليه وسلم، کە لە ھۆکارەکانی کامەرانی و بەختەوەرییانە لە دونیاو دواڕۆژدا.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وبیدعه‌ی ئاهه‌نگی له‌ دایك بوونیوه‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی بریتین له‌م خاڵانه‌: یه‌كه‌م: مژده‌ی هاتنی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم. دووه‌م: خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم له‌ لای هاوه‌ڵانیدا. سێهه‌م: حه‌قیقه‌تی خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم. چواره‌م: خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم له‌ نێوان زیاده‌ڕه‌وی وفه‌رامۆشكردنی. پێنجه‌م: په‌یوه‌ندی له‌ نێوان خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وبیدعه‌ی ئاهه‌نگی مه‌ولود نه‌به‌و‌ی. شه‌شه‌م: حوكمی ئاهه‌نگی له‌ دایكبوون له‌ لای زانایان وئه‌هلی علیم.

سوپاسی خوای گه‌وره‌ ده‌كه‌ین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ هیچ عیباده‌ت و په‌رستنێكی دانه‌ناوه‌ بۆ ئومه‌تی ئیسلام به‌ بێ حیكمه‌ت، سه‌رجه‌م عیباده‌ته‌كان حیكمه‌ت و داناییان تێدا ره‌چاو كراوه‌، وه‌ هه‌ریه‌كه‌یان فه‌زڵی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌ به‌سه‌ر باوه‌ڕدارنه‌وه‌، نوێژ و زه‌كات و حه‌ج، وه‌ هه‌روه‌ها ڕۆژوویش فه‌زڵێكی گه‌وره‌یان هه‌یه‌ له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا .

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی فه‌زڵه‌كانی ڕۆژوو ده‌كات له‌ ژێر تیشكی فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم، وه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي».

ووشه‌ی دووبه‌ره‌كی ( التنازع ) له‌ قورئانی پیرۆزدا له‌ حه‌وت شوێن هاتوه‌، وه‌ ووشه‌ی شكاندن ودۆڕاندن( الفشل ) له‌ چوار شوێندا هاتوه‌، وه‌ له‌ سێ شوێندا هه‌ر دوو وشه‌كه‌ پێكه‌وه‌ هاتوون.... به‌ڕێزان ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: باسكردني ئایه‌تی {ولا تنازعوا فتفشلوا}.

ئه‌م وتاره‌ چه‌ند سرنجێكی تێدایه‌، له‌وانه‌: یه‌كه‌م : خوای گه‌وره‌فه‌رمانی كردوه‌به‌پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ( صلی الله علیه وسلم ) كه‌شوێن ئه‌و شه‌ریعه‌ت وڕێنومایانه‌بكه‌وێت كه‌بۆی دیاری كردوه‌، وه‌به‌هیچ شێوه‌یه‌ك شوێن هه‌واو ئاره‌زوو نه‌كه‌وێت... دووه‌م : خوای گه‌وره ‌منه‌ت ده‌كات به‌سه‌ر ئوممه‌تی ئیسلامدا به‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری ئیسلامی له‌ناو ئه‌م ئوممه‌ته‌دا ڕه‌وانه‌كرد، نه‌ك به‌وه‌ی منه‌ت بكات به‌یادكردنه‌وه‌ی له‌دایك بوونی ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌( صلی الله علیه وسلم )... سێهه‌م : سه‌له‌فی صالحی ئه‌م ئوممه‌ته زیندووه‌‌له‌هاوه‌ڵه‌به‌ڕێزه‌كانی پێغه‌مبه‌ری ئازیز ( صلی الله علیه وسلم ) وه‌ئه‌و دوو جیله‌به‌ڕێزه‌شی كه‌به‌داویی ئه‌واندا هاتوون به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ڕۆژێكیان دیاری نه‌كردبوو بۆ یادكردنه‌وه‌ی ڕۆژی له‌دایك بوونی پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم )...

گومان له‌وه‌دا نیه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلام گرنگیه‌كی زۆری داوه‌به‌زانست وزانیاری به‌هه‌موو شێوه‌كانیه‌وه‌ له‌سه‌روو هه‌مویانه‌وه‌ زانسته‌ شه‌رعیه‌كان، له‌پێش هه‌موو ئه‌مانه‌شه‌وه ‌یه‌كه‌م ووشه ‌وفه‌رمانی خوایی بۆ پپغه‌مبه‌ری ئازیزمان ( صلی الله علیه وسلم ) بریتی بوو له‌ ( اقرأ باسم ربك الذی خلق ) ، كه‌واته ‌ئاینی ئێمه‌ ئاینی خوێندن وزانست وزانیاری ودوور كه‌وتنه‌وه‌یه‌ له ‌جه‌هل ونه‌زانین...

ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌ وه‌ڵام دانه‌وه‌ی ئه‌م پرسیاره‌: ته‌فره‌قه‌و جیاوازى و ئوممه‌تى ئیسلامى به‌ره‌و دوَخێكى نادیار ده‌بات، چۆن ده‌توانین موسڵمانان له‌سه‌ر خێرو چاكه‌ كوَبكه‌ینه‌وه‌و ته‌فره‌قه‌و جیاوازى وه‌لا بنێین؟

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی پینج بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : پێناسه‌ی قوربانیكردن وحوكمه‌كه‌ی وبه‌ڵگه‌ی مه‌شروعیه‌ت ومه‌رجه‌كانی، و بابه‌تی دووه‌م : ئه‌وه‌ی ده‌شێت ودروسته‌ بكرێت به‌ قوربانی، و بابه‌تی سێهه‌م : مه‌رجه‌ له‌به‌رچاو گیراوه‌كانی قوربانیكردن، و بابه‌تی چواره‌م : كاتی قوربانیكردن، وبابه‌تی پێنجه‌م : ده‌بێت چی بكرێت به‌و قوربانیه‌ی كه‌ كراوه‌، وه‌ ده‌بێت قوربانیكار كاتێك‌ ده‌ڕۆژی مانگی ذي الحجة هات چی بكات .

موسڵمانی بەڕێز: دیارە یەکێک لەچاکەو بەخششی خودا بۆموسڵمانان ئەوەیە کەکۆتای مانگەکانی ساڵی مانگی ( ذو الحجة ) یە کەمانگی حەج کردن و عیبادەت کردنە، وەسەرەتای مانگەکانی ساڵی دەست پێدەکات بە مانگی موحەرەم کەمانگی چاکەکردن و عیبادەت کردنە بەتایبەتی عیبادەتی ڕۆژوو گرتن.

التضامن: به‌واتاى هاریكارى و سه‌رخستن و ئامۆژگارى كردنى یه‌كدى دێت، هه‌مانكات فه‌رمان كردن به‌چاكه‌و ڕێگرى كردن له‌ خراپه‌و بانگه‌واز كردن بۆ لاى خواى په‌روه‌ردگارو ڕێنمایى كردنى خه‌ڵكى بۆ به‌رجه‌سته‌كردنى هۆكاره‌كانى دڵخۆشى و ڕزگاربون و هه‌ر شتێكیش كه‌ ئیسڵاحى دونیایى و دواڕۆژى به‌نده‌كانى تیادا بێت ده‌چێته‌ ئه‌و چوارچێوه‌یه‌وه‌...

بێگومان تێكه‌ڵاوی كوڕ وكچ به‌ تایبه‌تی له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا مه‌ترسیه‌كی گه‌وره‌ی هه‌یه‌‌ له‌سه‌ر ئێستا وئاینده‌ی نێر ومێ وپڕۆسه‌ی خوێندن، و كچان و كوڕانی خوێندكاریش .

خۆشه‌ویستان جارێكی تر خوای گه‌وره‌ ته‌مه‌نی داینه‌وه‌ كه‌ شاد بینه‌وه‌ به‌ مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز، مانگی قورئان، مانگی به‌ره‌كه‌ت ولێخۆش بوون، مانگی گیرا بوونی نزا وپاڕانه‌وه‌، مانگی میهر وژیانه‌وه‌ی دڵه‌كان، له‌خوای گه‌وره داواكارین یارمه‌تیمان بدات كه‌ ئه‌م مانگه‌ له‌ ڕه‌زامه‌ندی خۆیدا به‌رێ بكه‌ین.

شه‌و ڕه‌وی یه‌كێكه‌ له‌به‌ڵگه‌ زۆر گه‌وره‌كان، كه‌ خوای گه‌وره‌ پێش كۆچكردنی بۆ شاری مه‌دینه‌ پاڵپشتی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ی پێكرد، به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ شه‌وڕه‌وی پێكرد له‌ مزگه‌وتی حه‌رامه‌وه‌ بۆ مزگه‌وتی ئه‌قصی به‌سواری ووڵاخیك كه‌ پێی ده‌ڵین (بوراق) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) تا گه‌شته‌ (بیت المقدس)... وه‌ مه‌به‌ست له‌ میعراج به‌ ڕه‌های له‌شه‌رعدا : به‌رزبوونه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌ ( صلى الله عليه وسلم ) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) له‌ بیت المقدسه‌وه‌ بۆ ئاسمانی دونیا وپاشان بۆ هه‌موو ئاسمانه‌كان تا ئاسمانی حه‌وته‌م، وئه‌مجا بینینی پێغه‌مبه‌ران وسه‌لام لێكردنیان وپێشوازی كردنی ئه‌وانیش بۆ پێغه‌مبه‌ر( صلى الله عليه وسلم ) له‌ئاسمانه‌كان...، هه‌ر له‌و شه‌وه‌دا خوای گه‌وره‌ پێنج نوێژه‌كانی له‌سه‌ر فه‌رزكرد، وله‌گه‌ڵیشیدا قسه‌ی كرد، له‌كۆتایشدا دابه‌زیه‌وه‌ بۆ سه‌ر زه‌وی...

زانایان ( ره‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ) له‌سه‌ر ئه‌رك و واجباته‌كانی سه‌ركرده‌ و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان زۆریان قسه وباس‌ كردووه‌، ئیمامی ماوردی ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌ڵێت : ئه‌رك و واجبه‌كانی سه‌ركرده‌ی موسڵمانان ( 10 ) ئه‌ركن.

عاشورا ڕۆژێكی گەورەو شەرعییە، هۆكارو بۆنەكەشی ئەوەیە كە لەو ڕۆژەدا خوای گەورە فیرعەونی لەناوبردو خنكاندو موسا پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم) و گەلەكەی ڕزگار كرد...

به‌ڕیزان ئه‌م به‌رارورد كردن و خستنه‌ ڕووی جیاوازیانه‌ مانای ئه‌وه‌ نییه‌ بیرۆكه‌كانی زاده‌ی بیری مرۆڤ بهێنینه‌ ڕیزی شه‌ریعه‌تی ئیسلامی و سیسته‌مه‌ ڕێكوپێك و بێگه‌رده‌كه‌ی، به‌ڵكو مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه‌ جوانیه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسلام بخه‌ینه‌ ڕوو به‌سه‌ر ناته‌واوی و كه‌موكورتیه‌كانی ئه‌و بیروبۆچونانه‌ی مرۆڤه‌كان كردویانه‌ به‌ یاسای حومكڕانی خۆیان له‌م سه‌رده‌مه‌دا...

‌بیرخسته‌وه‌ی جیهاد كردن له‌م مانگه‌ پیرۆزه‌دا، بیرخستنه‌وه‌یه‌كه‌ به‌ ڕابردوێكی پرشنگدار، ئه‌مڕۆ هه‌موو موسڵمانان پێویستیان پێیه‌تی، تا له‌م زه‌لیلی ودواكه‌وتنه‌‌ درچن وئیتر نه‌بن به‌ كه‌فی سه‌ر ئاو ودوژمنانی ئیسلام زاڵ نه‌بن به‌سه‌ریاندا...

بانگه‌واز وراگه‌یاندن په‌یوه‌ندیه‌كى به‌ هێزو پته‌ویان به‌ ئیسلامه‌وه‌ هه‌یه‌، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ و به‌س به‌ڵكو پێویستیان به‌ یه‌كترى هه‌یه‌ یان به‌ مانایه‌كى دیكه‌ بڵێین پركه‌رو ته‌واوكه‌رى یه‌كترن، جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ هه‌ر موسڵمانێك پابه‌ند بێت به‌ ئایینه‌كه‌ى و فه‌رمان بكات به‌ چاكه‌و دووربكه‌وێته‌وه‌ له‌ خراپه‌، ئه‌وه‌ كه‌سێكى بانگه‌وازخوازه‌ و له‌ هه‌مانكاتیشدا راگه‌یانكاره‌.

ڕۆژەكانى مانگى (موحەڕەم)یش، یەكێكە لەو وێستگانە بۆ ڕۆژووگرتن وخواپەرستى وپەند وەرگرتن لەڕووداوەكانى ئەم مانگە... ئه‌م وتاره‌ باسی فه‌زڵی ڕۆژووی ڕۆژی عاشورا ده‌كات.