وتاره‌كان

ره‌مه‌زان ئه‌و مانگه‌ پیرۆزه‌ى په‌روه‌ردگارى مه‌زن و دلۆڤان وه‌ك دیاری و هه‌لێك به‌خشیویه‌تى به‌ به‌نده‌كانى تا له‌ لاوازى و هه‌ژارى و زه‌لیلى و گوناهو تاوان و خه‌م و په‌ژاره‌و رزگاریان بكات.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

موسڵمانانی یەك خوا پەرست، گەر ڕۆژوو گرتن تەنها خۆگرتنەوە بوایە لە خواردن و خواردنەوە ئەوا لە ڕۆژوو گرتن ئاسان تر نەدەبوو، بەڵام ئەم هەڵە تێگەیشتنەی زۆرێكمان وای كردوە لەگەڵ تەواو بوونی ڕەمەزان زۆرێكمان تەنها برسێتی و تینوێتیەكەمان بۆ ئەمێنێتەوە لەگەڵ تاوانێكی زۆر، هۆكاری سەرەكی ئەم ئەنجامەش پارچە گۆشتێكی بچوكە كە ڕەنگەی بەشی تێربوونی پشیلەیەكی برسی نەكات كەچی بەهۆیەوە مرۆڤێكی چوارشانە ئەچێتە دۆزەخەوە.

ئه‌م باه‌به‌ته‌ ده‌رباره‌ی واتای كۆمه‌ڵه‌ ئایتێكه‌ كه‌ تایبه‌تن به‌ ڕه‌وشتی ئیماندارن له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم.

بۆ ئەوەی ئەم عیبادەتە نەبێتە جۆرێك لەعادەت و قورس نەبێت لە سەرمان پێویستە هەموو موسڵمانێك پرسیارێك لەخۆی بكات ئەویش بۆچی ڕۆژوو بگرین ؟ جونكە خەڵكێكی زۆر ڕۆژوو ئەگرن و نازانن بۆچی ڕۆژوو ئەگرن.

زانستی (فقه ) له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام وفه‌زڵ وگه‌وره‌یی: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” فیقهی ئاسان له‌ ژێر ڕۆشنای قورئان و سوننه‌ت\”، له‌ ئاماده‌كردنی ده‌سته‌یه‌ك له‌ زانایانی ئیسلام. • ماناو واتای ( الفقه ) له‌ زمانه‌وانیی و زاراوه‌دا. • به‌روبومی زانستی فقه . • فه‌زڵی تێگه‌یشتن وزانستی (فقه) له‌ دین.

قه‌رزكردن: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • جۆره‌كانی گرێبه‌ست . • حیكمه‌ت له‌ ڕه‌وا بوونی قه‌رز . • فه‌زڵی قه‌رزدان . • حوكمی قه‌رز . • حوكمی چاكه‌ كردن له‌ قه‌رزدا . • حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه‌ بگێڕێته‌وه‌. • حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار . • سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه‌.

برا و خوشكى بەڕێز... پەلە بكە بۆ گەڕانەوە بۆ لاى خوا و بەڕاستەقینەیى پەیمانى پێ بدە، تا خواى گەورە هەموو خراپە و تاوانەكانیشت بۆ بگۆڕێت بەچاكە.

نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • حوكمى نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران . • زانینی كاتی خۆرگیران ومانگ گیران . • هۆكاره‌كانی ئه‌و دوو دیارده‌یه‌ . • چۆنیه‌تی نۆێژی ( كسوف ) و ( خسوف ) . • چۆنیه‌تی وتاری نوێژی خۆرگیران . • گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و نوێژه‌. • تێگه‌یشتن له‌ خۆرگیران . • حوكمی نوێژی ( الآيات ).

له‌ واقعی ئه‌مڕۆدا كه‌سانێك هه‌ن له‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌دا له‌ ڕاستیدا هه‌ژار نین، به‌ڵكو سواڵ كردنیان كردوه‌ته‌ پیشه‌ وكاری ڕۆژانه‌یان بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌ وپول كۆكه‌نه‌وه‌، وه تا ڕاده‌یه‌ك ده‌توانین بڵێین ئه‌م كاره‌ بووته‌ دیارده‌یه‌ك، بۆیه‌ پێم خۆشه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ بدوێم له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام وچاره‌سه‌ره‌كه‌شی دیاری بكه‌ین.

بێ گومان یه‌ك خواناسین گه‌وره‌ترین شته‌ كه‌ مرۆڤایه‌تی پێویستی پێیه‌تی، وه‌ هۆكارێكی سه‌ره‌كیه‌ بۆ به‌خته‌وه‌ری دونیاو قیامه‌ت، وه‌ یێویسته‌ هه‌موو خه‌ڵكی فێری ببێت و له‌ مانای تێ بگات.

بێگومان زمان یه‌كێكه‌ له‌ نیعمه‌ته‌كانى خواى گه‌وره‌ بۆ مرۆڤه‌كان، ئه‌ندامێكى بچووكه‌، به‌ڵام له‌ چاكه‌ و خراپه‌شدا كاریگه‌رى گه‌وره‌ى هه‌یه‌، گۆڕه‌پانى كاركردنى زمان گۆڕه‌پانێكى پان و به‌رینه‌، به‌ڵكو بێ سنووره‌، له‌ چاكه‌دا ده‌توانێت ببێته‌ مایه‌ى ره‌زامه‌ندى خواى گه‌وره‌. له‌ خراپه‌شدا به‌ هه‌مان شێوه‌ ڕۆڵى سه‌ره‌كى ده‌گیڕێت و ئه‌وه‌ى به‌و ئه‌ندامه‌ بچووكه‌ ده‌كرێت جارى وا هه‌یه‌ به‌ تۆپ و ته‌یاره‌ و هێز و بازوو ناكرێت.

ئه‌م باسه‌ له‌م خاڵانه‌ ده‌دوێت: ١-مانای چیرۆك له‌ قورئاندا. ٢-تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی چیرۆكی قورئان. ٣-سودی باسكردنی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٤-دووباره‌ بوونه‌وه‌ی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٥-چیرۆك له‌ قورئاندا ڕاستیه‌ نه‌ك ( خه‌یاڵ ). ٦-سوود وه‌رگرتن له‌ چیرۆكی قورئان له‌ بواری په‌روه‌رده‌ وبانگه‌وازدا.

با ئه‌م پشوی هاوینه‌ زانایان بانگخوازان دایك و باوك و خێزانه‌كان هیمه‌تێك بكه‌ن و ناوی لێ‌ بنێت، هه‌ڵمه‌تی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی... چونكه‌ غیابی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی له‌ خێزانه‌كانداو نه‌خستنه‌ به‌ر خوێندنی زانستی شه‌رعی مناڵه‌كانیان زیانێكی زۆر به‌سبه‌ینێمان ده‌گه‌یه‌نێت به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ گه‌ر ئێستا تاك و ته‌را عالمێك ده‌بینین و دڵمان به‌ مێزه‌ره‌ چه‌رمگه‌كانیان خۆش ده‌بێ‌ وا بڕوات ئه‌وه‌ش نامێنێت.

ماڵی‌ بازرگانی‌‌ ده‌وترێت به‌ هه‌موو ئه‌و كه‌ل‌و په‌ل‌و شتومه‌كانه‌ ده‌وترێت كه‌مامه‌ڵه‌یان پێوه‌ ده‌كرێت به‌مه‌به‌ستی‌ قازانجكردن جا چ گوازراوه‌بن (المنقوله‌) وه‌ك ئاژه‌ڵ‌‌و سه‌یاره‌‌و قوماش یان نه‌گوازراوه‌، وه‌ك زه‌وی‌‌و زار‌و خانووبه‌ره‌.

ئه‌م وتاره‌ روونكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی خه‌زنه‌و كانزایه‌كان له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌.

بێوه‌ژنیى بریتییه‌ له‌ قه‌یرانێكى ده‌روونى و كۆڵایه‌تى سه‌خت ، ئه‌م بابه‌ته‌ هه‌وڵێكه‌ بۆ پێناسه‌ كردنى ئه‌و كێشه‌یه‌ له‌ ڕووى ده‌روونى و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ ، له‌ كۆتاییشدا هه‌ندێ چاره‌سه‌رى گونجاو پێشكه‌ش ده‌كات بۆ ئه‌و كێشه‌یه‌.

قۆپی كردن دیارده‌یه‌كی ترسناكه‌ وڕه‌وشتێكی خراپه‌، وه‌ ئه‌وه‌ی قۆپێ ده‌كات له‌ كاتی تاقیكردنه‌وه‌كاندا ئه‌وه‌ چەن تاوانێك ئه‌نجام ده‌دات كە شیرینەكەیان لەوى تر تاڵترە و باشەكەشیان لەوانى تر خراپترە: له‌وانه‌: ( هاوەڵ بڕیاردەران لە كردەوەتدا، دزیكردن، درۆكردن، وه‌رگرتنی خوى دوڕوەكان، خواردنی ماڵى خەڵكى بە باطل.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هه‌وڵی داوه‌ ژیانی مرۆڤ بپارێزێت، وه‌ تۆڵه‌ی توندی دانه‌وه‌ بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌وا خوێنی مرۆڤ حه‌ڵاڵ وڕه‌وا ده‌كات به‌ ناهه‌ق.

زه‌كاتی‌ ئاژه‌ڵ‌ سێ‌ جۆر له‌ئاژه‌ڵ‌‌و ماڵات ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ زه‌كاتیان لێ‌ بدرێت كه‌ئه‌مانه‌ن (ووشتر‌و ره‌شه‌وڵاخ (مانگا‌و گامێش) ‌و مه‌ڕ‌و بزن. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌: - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ ووشتر. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن. - به‌ڵگه‌ی‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كات‌و ئه‌ندازه‌ زه‌كات لێدانی‌. - مه‌رجه‌كانی‌ زه‌كات لێكه‌وتنی‌ ئاژه‌ڵ‌.