داری پۆلێنکردنەکان

نه‌زر كردن له‌ شه‌رعدا : واجبكردنى خواپه‌رستییه‌كه‌ له‌سه‌ر خۆى كه‌ واجب نه‌بووبێ له‌سه‌ری به‌ره‌هایی یان په‌یوه‌ست كرابێ به‌ شتێكه‌وه‌.

به‌ پێنوسی: احسان برهان الدین ئه‌و كه‌سه‌ى بزانێت كاتى دووركه‌وتنه‌وه‌ى هاتووه‌ له‌ مه‌ككه‌، ته‌واف زۆر ده‌كات به‌تایبه‌تى ئه‌گه‌ر بێ هیوا بێت له‌ گه‌ڕانه‌وه‌ به‌هۆى به‌ ساڵا چوون و بێ هێزى. به‌هه‌مان شێوه‌ ئه‌و كه‌سه‌ش كه‌ له‌ ڕۆخى ده‌ریاى ئه‌جه‌ل نزیكبووه‌ته‌وه‌ پێویسته‌ ده‌ست پێشخه‌رى كارى چاكه‌ بكات و، به‌ كه‌ ره‌سته‌ى باشه‌وه‌ پێشوازى هێرشكه‌ر بكات...

به‌ پێنوسی: احسان برهان الدین زۆر له‌ خه‌ڵكى چاوپۆشى له‌ خۆیان ده‌كه‌ن بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ندێك گوناه كه‌ به‌ بچووكى ده‌زانن، خوێیشى له‌ رِاستیدا كاریگه‌رى له‌سه‌ر بنه‌ماكانى ئیسلام هه‌یه‌، بۆ نموونه‌ قوتابیه‌كى زانست كتێبێك له‌هاوه‌ڵێكى ده‌خوازیت و نایگێرِێته‌وه‌، یان به‌ ئه‌نقه‌ست له‌ كاتى نانخواردندا سه‌ردانى كه‌سێك ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى به‌شدارى نانخواردنه‌كه‌ى بكات، یان بوار به‌خۆدان بۆ سووكایه‌تى كردن وجنێودان به‌ ناحه‌زو دوژمن وبه‌كه‌م ته‌ماشاكردنى و گوناهى له‌و شێوه‌.

رِێگرى كردنى میراتگره‌ له‌هه‌موو میراته‌كه‌ى یان به‌شێكى میراته‌كه‌ى، كه‌واته‌ حه‌جب بۆ كه‌سێكه‌ كه‌ هۆى میرات وه‌رگرتنى تێدابێت به‌ڵام كه‌سێك هۆى میراتگرتنى نه‌بێ ئه‌وه‌ حه‌جب بۆ ئه‌و به‌كارناهێنرێ...

ئه‌م وتاره‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- پێناسه‌ی ڕیبا له‌ زمانی عه‌ره‌بی وشه‌رعدا... ٢- حوكمی ڕیبا... ٣- به‌شه‌كانی ڕیبا... ٤- ئه‌و شتانه‌ى ریباى تێدایه‌...

نوسینی: احسان برهان الدین یه‌كێك له‌و سوننه‌تانه‌ى فه‌رامۆش كراوه‌ له‌لاى موسوڵمانانى ئه‌م سه‌رده‌مه‌، سوننه‌تى وه‌سێت كردنه‌، پێویسته‌ له‌سه‌ر هه‌موو موسوڵمانێك گه‌نج بێت یان پیر، ساغ بێت یان نه‌خۆش، ده‌وڵه‌مه‌ند بێت یان هه‌ژار، وه‌سێتى خۆى بنووسێت و له‌ جێگه‌یه‌كدا داینێت بۆ‌ ئه‌وه‌ى له‌پاش مردنى بخوێنرێتوه‌ و جێبه‌جێ بكرێت...

له‌بنه‌رِه‌ت دا كرِین و فرۆشتن ئه‌گه‌ر پایه‌و مه‌رجه‌كانى بێته‌دى بۆ دامه‌زراندنه‌، واته‌ فرۆشراو ده‌بێته‌ ماڵى كرِیارو نرخیش هی فرۆشیاره‌ بۆ هیچیان نیه‌ په‌شیمان بێته‌وه‌، به‌ڵام خوا و پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ره‌چاوى به‌رژه‌وه‌ندى به‌نده‌كانى كردووه‌ چونكه‌ هه‌ندێ جار كرِیار یا فرۆشیار په‌له‌ده‌كات له‌ مامه‌ڵه‌كه‌یدا وه‌ك پێویست ورد بوونه‌وه‌ و سه‌رنجدان به‌كار ناهێنى بۆیه‌ هه‌ر كات كرِین و فرۆشتن پایه‌و مه‌رجه‌كانى به‌دى هات بۆیه‌ كه‌جارى كۆتایى به‌ مامه‌ڵه‌كه‌ نایه‌ت به‌ڵكو‌ مافى په‌شیمان بوونه‌وه‌ ده‌مێنێ...

خواى گه‌وره‌ خۆى خاوه‌نى رِۆژ وساڵ و وه‌رزه‌كانه‌، به‌ڵام به‌پێى یاساى خواى په‌روه‌ردگار هه‌موو وه‌رزێك تایبه‌تمه‌ندى خۆى هه‌یه‌، وه‌رزى زستانیش به‌هۆى رِۆژى كورت و شه‌وى درێژیه‌وه‌، وه‌رزێكى دڵگیر و خۆشه‌ به‌لاى ئیمانداره‌وه‌، چونكه‌ له‌ رِۆژه‌كه‌یدا به‌رِۆژوو ده‌بێت و ماندوو نابێت، ده‌توانێت درێژیى شه‌وه‌كه‌شى بكاته‌ هه‌لێك بۆ په‌رستنى خواى گه‌وره‌ و ئه‌نجامدانى شه‌ونوێژ...

ئازیزان له‌م ووتاره‌دا بابه‌تێكتان بۆ ره‌ه‌ن ده‌كه‌ینه‌وه‌ كه‌ بۆ ئه‌مڕۆی ووڵاتی خۆمان پێویستمانه‌، به‌تایبه‌تی كه‌ چه‌ند ساڵێكه‌ ووڵاتی خۆمان و ده‌وروبه‌ریشمان دووژاری ووشكه‌ ساڵی بوه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ سوننه‌ته‌ هه‌ركاتێك خه‌ڵكی تووشی ووشكه‌ ساڵی و كه‌مبارانی یان دواكه‌وتنی بوونه‌وه‌، سوننه‌ته‌ موسڵمانان نوێژه‌ بارانه‌ به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نن، به‌ ئومێدی ئه‌وه‌ی جێگای ره‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ و پاشان ئێوه‌ی به‌ڕێزیش بێت...

خۆشه‌ویستان جارێكی تر هاتینه‌وه‌ خزمه‌تتان بۆ باسكردنی به‌شێكی تر له‌ كۆباسه‌كانی میرات و میراتگران به‌ئومێدی ئه‌وه‌ی جێگای ره‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ و پاشان ئێوه‌ی به‌ڕێزیش بێت ، فه‌رموو ئێوه‌ و بابه‌ته‌كه‌...

سات به‌ سات به‌ره‌ و ئه‌جه‌له‌كانمان رِێ ده‌كه‌ین و، ته‌مه‌نمان كه‌ بریتیه‌ له‌چه‌ند قۆناغێك رِاده‌بوورێ، بۆیه‌ له‌م دونیایه‌ به‌ توێشوویه‌كى له‌خواترسانه‌وه‌ ده‌رچۆ، چونكه‌ ته‌مه‌نت خۆى بریتیه‌ له‌چه‌ند رِۆژێكى كه‌م، خودى رِۆژه‌كانیش قۆناغێكن سه‌رئه‌نجامه‌كه‌یان مردنه‌، له‌هه‌مووش سه‌رسورِهێنه‌رتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ووردبیته‌وه‌، ئه‌وانه‌ چه‌ند هه‌وارێكن كه‌ گه‌شتیار ئه‌گه‌ر دانشتبێتیش هه‌ر ده‌یانبرِێت.

پایه‌كانى كڕین و فرۆشتن ئه‌مانه‌ن: پایه‌ى یه‌كه‌م : كرِیارو فرۆشیار: ئه‌و دوو كه‌سه‌ن كه‌ مامه‌ڵه‌ى كرِین و فرۆشتنه‌كه‌ به‌ ویست و ره‌زامه‌ندى ئه‌وان داده‌مه‌زرێت... پایه‌ى دووه‌م : ئه‌و ووشانه‌ى كرِین و فرۆشتنى پێ ده‌كرێ: ( الایجاب و القبول ) ... پایه‌ى سێیه‌م: فرۆشراو و نرخه‌كه‌ى: واته‌ ئه‌و شته‌ى مامه‌ڵه‌كه‌ى له‌سه‌ر ده‌كرێ و ده‌فرۆشرێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له‌ به‌رانبه‌ریدا وه‌رده‌گیرێ كه‌ نرخه‌كه‌یه‌تى ...

برای حاجیم حه‌جه‌كه‌ت خوای گه‌وره‌ قبوڵی بكات وحه‌جێكی پاك ودروست بووبێت و هه‌وڵ وكۆششت جێگای شوكر بێت به‌ڵام، پاش حه‌ج كردن پێویسته‌ چی بكه‌ین .

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی گرنگی ته‌وبه‌ ده‌كات، چونكه‌ هه‌ندێ كه‌س بێ ئاگایه‌ له‌ ئایینه‌كه‌ی وئه‌و تاوانانه‌ی كه‌ ده‌یكات... وه‌ ئه‌م پرسیاره‌ زۆر كه‌س ده‌یكات، بۆ نمونه‌ ئافره‌تی سفور ده‌ڵێت بۆچی ته‌وبه‌ بكه‌م؟ حه‌ز لێه‌ لاشه‌م به‌ده‌ر كه‌وێت...وه‌ گه‌نجیش ده‌ڵێت: بۆچی ته‌وبه‌ بكات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌وێت به‌رده‌وام بم له‌ ڕابواردن وقسه‌كردن‌ له‌گه‌ڵ ئافره‌تاندا...

میراتگران به‌هۆی پشته‌وه‌ ( العصبة ) له‌شه‌رعدا: ئه‌و كه‌سه‌یه‌ هه‌موو میراته‌كه‌ ده‌بات ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها بوو، یان ئه‌وه‌ى مایه‌وه‌ له‌به‌شداره‌ دیاریكراوه‌كان ده‌یبات ئه‌گه‌ر ته‌نها نه‌بوو، وه‌ هیچ نابات ئه‌گه‌ر له‌به‌شداره‌ دیاریكراوه‌كان هیچ نه‌مایه‌وه‌.

میرات: به‌ هه‌موو ئه‌و شتانه ده‌وترێت له‌مردوو به‌جێ ده‌مێنێت له‌ماڵ و سامان، پاره‌و پول بێت یان زه‌وى و زار و هه‌رشتێكى تر نرخى هه‌بێ و حه‌ڵاڵى بێت.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام كرین وفرۆشتن وبازرگانی به‌شێوه‌یه‌كی گشتی حه‌ڵاڵ كردووه‌ و ڕیبا و سوود خواردنیشی قه‌ده‌غه‌ وحه‌رام كردووه‌... وه‌هه‌ندێ مامه‌ڵه‌ هه‌یه‌ كه‌ له‌ شه‌رع دا قه‌ده‌غه‌ كراوه‌ و رێگرى لێ كراوه‌ لێره‌دا باسیان ده‌كه‌ین له‌گه‌ڵ به‌ڵگه‌كانیاندا...

خۆشه‌ویستان به‌پێی توانا و بۆ گونجان هه‌وڵ ئه‌ده‌ین كۆمه‌ڵێك ئادابه‌ وره‌وشتی كڕین وفرۆشتنتان له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا بۆ ڕۆشن و به‌یان بكه‌ین به‌یارمه‌تی خوا...

ئه‌وه‌ی روون بێت له‌ هۆكاری تایبه‌ت مه‌ندێتی ئه‌م ده‌ ڕۆژهی یه‌كه‌می مانگی حاجیان ئه‌وه‌یه‌: كه‌ ئه‌م ده‌ ڕۆژه‌ بنه‌وای په‌رستشه‌كانی تچیدا كۆبوه‌ته‌وه‌، كه‌وا بریتین له‌ نوێژ وڕۆژوو صه‌ده‌قه‌و حه‌ج، وه‌ ئه‌مانه‌ش له‌ هیچ كاتێكی تردا كۆنابنه‌وه‌...

حه‌ج : ووشه‌ى (حَجٌَ)و (حِجٌ) له‌ زمانى عه‌ره‌بیدا به‌ماناى جێى مه‌به‌ست دێت وهه‌ندێكیان ده‌ڵێن: حه‌ج واته‌ زۆر روو تێكردن سه‌ردانى كردنى به‌ پیرۆز گیراوێك...