فیقهی ئافره‌تی موسڵمان

‫نامیلکەیەک سەبارەت بە جۆرەکانى خوێنی سروشتی ئافرەتان

له‌م بابه‌ته‌ رونكردنه‌وی ڕای زانایانی ئیسلام ـ ره‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ـ ده‌رباره‌ی سه‌ردانی ئافره‌تان بۆ گۆڕستانی تێدایه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ پرسیارێك كه‌ له‌ لایه‌ن سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیز بن باز ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت )‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : " ئايا ئه‌و ئافره‌ته‌ی كه‌ مێرده‌كه‌ی ده‌مرێت و له‌ هه‌مان كاتدا سكی پڕه‌ ودوو گیانه‌، ئایا به‌ بوونی مناڵه‌كه‌ی عیده‌ی ته‌واو ده‌بیت و له‌ تازیه‌یش ده‌رده‌چێت ؟ یان ده‌بێت هه‌ر به‌رده‌وام بێت تاوه‌كو چوار مانگ و ده‌ ڕۆژ ته‌واو ده‌كات ؟ تانه‌ت ئه‌گه‌ر دوای مردنی مێرده‌كه‌ی به‌ یه‌ك مانگ مناڵه‌كه‌یشی ببێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد كوڕی صالح العثیمین (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه:" ئایا دروسته‌ ئافره‌ت ئه‌گه‌ر مردوویه‌كیان لێ مردبوو كه‌ ژنان وئافره‌تانی خزم و كه‌سوكاری كۆ بكاته‌وه‌ وله‌ماڵه‌وه‌ له‌سه‌ر مرودوه‌كه‌ نوێژی مردوویان بۆ بكات ؟

ووتارێكه‌ وه‌رگێڕراوه‌ له‌ په‌رتووكی (ڕێزی ئیسلام بۆ ئافره‌تان ) له‌ نووسینی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆ، ناوه‌ڕۆكی ووتاره‌كه‌ش باس له‌ مه‌رجه‌كانی كاركردنی ئافره‌تانی موسڵمان ده‌كات، نووسه‌ر له‌م ووتاره‌دا له‌ ژێر ڕۆشنایی قوئان وسوننه‌ت باس له‌و مه‌رجه‌كان ده‌كات كه‌ پێویسته‌ بۆ كاركردنی ئافره‌تانی موسڵمان ڕه‌چاو بكرێت كه‌ بگونجێت له‌گه‌ڵ سروشتی جه‌سته‌یی و ده‌روونی ئافره‌تاندا .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: " ئايا گێڕانه‌وه‌ی ڕۆژووی ئافره‌تی سكپڕ ومناڵ بوو چۆنه‌ ؟ ".

بێگومان پاش ئه‌وه‌ی كه‌ ئافره‌تان له‌ كاری سه‌ره‌كی خۆیان لایاندا كه‌ بریتیه‌ له‌ په‌روه‌رده‌كردنی مناڵ و نه‌وه‌كانی دواڕۆژ له‌گه‌ڵ ڕێكخستنی كاروبا‌ره‌كانی ناوماڵ، ئیتر كۆمه‌ڵگه‌ دووچاری كۆمه‌ڵێك ده‌ره‌نجامی خراپ بوو، كه‌ كاریگه‌ری نه‌گه‌تیڤی به‌جێهێشت له‌سه‌ر ده‌رووونی ئافره‌تان خۆیان و خێزانیش به‌گشتی، لێره‌دا ئاماژه‌ به‌ هه‌ندێك له‌و ئه‌نجامه‌ خراپانه‌ ده‌كه‌ین : یه‌كه‌م : ته‌نگه‌تاو كردنی ڕۆژانه‌ی پیاوان و شانه‌ خرێ كردن له‌گه‌ڵیاندا له‌ناو پاس شوێنی كار وشه‌قامه‌كان.... دووه‌م : كاركردنی ئافره‌تان له‌ ده‌ره‌وه‌ی ماڵ و خێزان وایان لێ ده‌كات له‌ كاری سه‌ره‌كی خۆیان كه‌ ڕێكخستنی ماڵ و په‌روه‌رده‌كردنی مناڵه‌كان و گرنگی دانه‌ به‌ پیاوه‌كه‌ی لابدات....

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من كچێكی بچۆله‌كه‌م هه‌یه‌ ئێستا ده‌مانه‌وێت لوتی بسمین بۆ ئه‌وه‌ی لوته‌وانه‌ی تێ بكه‌ین، ئایا حوكمی لووت سیمین چیه‌ له‌ ئیسلامدا ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد العزیز بن باز ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا حوكمی ئه‌و ئافره‌ته‌ چیه‌، به‌ ده‌ست ئه‌نقه‌صد و به‌عه‌مدی پاڵ بنێت به‌ به‌فرگر ( ثلاجة ) یه‌كه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و مناڵه‌ی له‌ سكیدایه‌ له‌باری ببات ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من ئافره‌تێكم و مناڵ به‌ به‌رم و شیر ده‌ده‌م به‌ مناڵه‌كه‌م، ئایا ده‌كرێت ڕۆژوو نه‌گرم، وه‌ ئه‌گه‌ر ڕێگای پێدراوه‌ له‌ ئیسلامدا دواتر چیم له‌سه‌ر واجب ده‌بێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: من دایكم موالیدی (1964) ــه‌، له‌ساڵی (1980) ــه‌وه‌ بۆ سالێ (1989) ڕۆژووی نه‌گرتووه‌، ئه‌و كات ماڵمان له‌لادێ بووه‌، نه‌یزانیوه‌ كه‌ ڕۆژوو فه‌رزه‌، یان سوننه‌ته‌، وه‌ هه‌روه‌ها ڕێگه‌شیان پێ نه‌داوه‌ ڕۆژوو بگرێت، وه‌ ئه‌گه‌ر ڕۆژوی بگرتایه‌ گاڵته‌یان پێ ده‌كرد، ئایا ئێستا ڕۆژووی له‌سه‌ره‌ بیگرێته‌وه‌، وه‌ ئایا ئه‌گه‌ر گرتیه‌وه‌ فدیه‌شی له‌سه‌ر واجب ده‌بێت ؟ تكایه‌ وه‌ڵاممان بده‌نه‌وه‌ ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: به‌رێزان پرسیاره‌كه‌م ئه‌وه‌یه‌ ئایا ئافره‌تێك سكی یه‌ك مانگ بۆ دوو مانگ بێت وه‌ هه‌ندێ جار (بۆ نمونه‌ هه‌فته‌ی یه‌ك جار) دڵۆپێك خوێنی لێ بێت ئایا نوێژی دروسته‌ وه‌ ئایا پێویست به‌ غوسڵ ناكات ؟

هەندێك لە ئافرەتان وا دەزانن نوێژكردن تەنها بریتیە لە ڕوو كردن ‏لە قیبلە و ئەنجامدانی چەند جوڵەیەك و خوێندنەوەی چەند ئایەت و ‏زیكرێك. دەبینین ئەم بیركردنەوەیە وایان لێدەكات گرنگی نادەن ‏بەوەی كە پێویستە چ جۆرە پۆشاكێك لەبەر بكەن. جا بابزانین پۆشاكی ئافرەتان دەبێت چۆن بێت لە ناو نوێژدا.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صاڵح العثیمین ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئه‌گه‌ر هاتوو ئافره‌تێك له‌ڕۆژی (نحر) قوربانیدا نه‌یتوانی ته‌وافی ئیفاضه‌ بكات ودوای خست بۆ ڕۆژانی دواتری جه‌ژن (أیام التشریق) ئایا دروسته‌ به‌ته‌نها و به‌بێ مه‌حره‌م ته‌وافه‌كه‌ی بكات، یان هه‌ر واجبه‌ له‌كاتی ته‌وافكردندا مه‌حره‌می له‌گه‌ڵدا بێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن لیژنه‌ی هه‌میشه‌یی بۆ لێكۆلینه‌وه‌ی زانستی و فه‌توا و بانگه‌واز و رێنمایی له‌ وڵاتی سعودیه‌، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئافره‌تێك به‌بێ مه‌حره‌م له‌گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌كی خواناس وچاكی خۆیدا حه‌جی فه‌رزی ئه‌نجامدا، ئایا حه‌جی فه‌رزی له‌سه‌ر ده‌كه‌وێت ؟

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن شێخ ساڵح الفوزان وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه‌‌: «ئایا دروسته‌ بۆ ئافره‌ت ئاژه‌ڵ سه‌رببڕێت، یان ئه‌م كاره‌ تایبه‌ته‌ به‌ پیاوانه‌وه‌؟».

پرسیارێكه‌‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه: «ئایا دروسته‌ ژن وه‌ك ڕێزێك سوجده‌ بۆ پیاوه‌كه‌ی ببات؟».

ئه‌م پرسیاره‌ له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ده‌قی پرسیاره‌كه‌:\” ئافره‌تی‌ سكپڕو شیرده‌ر ڕۆژوویان نه‌گرت چییان له‌سه‌ر واجب ده‌بێت\”.

هیچ بارگرانی وتاوانێك نیه‌ وقه‌یدی ناكات كه‌ ئافره‌ت بچێت بۆ مزگه‌وت بۆ ئه‌وه‌ی نوێژ بكات، ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی شه‌رعی باڵاپۆش بێت.

ئاماده‌كردنی: یاسین ئه‌حمه‌د زه‌نگه‌نه‌ ئه‌مڕۆ موسوڵمان له‌ هه‌موو قۆناغ و سه‌رده‌مێكی تر زیاتر پێویستیان به‌ پاراستنی چاوو خۆ پاراستن له‌ بینینی نامه‌حره‌م هه‌یه‌، چونكه‌ پیلانێكی تێكده‌رانه‌ له‌ ئاراداهه‌یه‌و كه‌ناڵه‌ ئاسمانی و ته‌له‌فزیۆنه‌ نێوخۆیی و ڕۆژنامه‌و گۆڤارو میدیاكان به‌ گشتی به‌رده‌وام و به‌ پێ ی پلانێك ئافره‌تی روت و نیوه‌ ڕوت نمایش ده‌كه‌ن ، له‌ ژێر لافیته‌ی ئازادی و ئه‌ده‌بی و هونه‌ری و وه‌رزشی و .....هتد