فیقه

گومانى تێدا نییه‌ كه‌ رۆژووى سوننه‌ت له‌ عیباداته‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌ و گرنگه‌كانه،

خۆ ڕازاندنه‌وه‌و خۆ جوانكردن چ بۆ نێر یا مێ شتێكی خوا ڕسكه‌ له‌لای هه‌موو مرۆڤێكی ساغ و سه‌لیم , به‌جۆرێك هه‌م ده‌روونی مرۆڤ حه‌زی لێده‌كات و داخوازی ده‌كات، هه‌م په‌یام و به‌رنامه‌ی خواش فه‌رمانی پێ ده‌كات...

له‌ سوننه‌ته‌كانی ڕۆژوو:١- پارشیوكردن... ٢- دواخستنی پارشێو بۆ نزیكی كاتی بانگی به‌یانی...٣-نزا وپاڕانه‌وه‌ له‌كاتی به‌ربانگدا ...٤-ڕۆژوو شكاندن به‌ سێ ده‌نك خورمای ( رطب ) ته‌ڕ وپاراو....٥-زوو به‌ربانگ كردنه‌وه...‌

یه‌كێك له‌و بابه‌تانه‌ی كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ باس وخواستی هاتووه‌ته‌ سه‌ر ڕووپه‌ڕی سایت و ڕۆژنامه‌ وگۆڤاره‌كان ولێره‌ وله‌وێ باسی لێ ده‌كرێت، مه‌سئه‌له‌ی گرێبه‌ست وكۆمپانیاكانی دڵنیایی بازرگانی یه‌ ، كه‌زۆربه‌ی زۆری یاسا وڕێساكانی ووڵاتانی پێشكه‌توو باسیان لێوه‌ كردووه‌ وكۆمه‌ڵێك له‌ لێكۆڵه‌ره‌وانیش ئه‌سپی خۆیانیان تێدا تاووداوه‌ وله‌م بواره‌دا باسی زۆریان نووسیوه‌ و له‌ڕاستیشدا جیاوازیان له‌نێواندا دروست بووه‌، بۆیه‌ منیش حه‌زم كرد پوخته‌یه‌ك له‌م باره‌یه‌وه‌ له‌چه‌ند خاڵێكدا بخه‌مه‌ به‌رده‌م ئێوه‌ی به‌ڕێز .

وەسوەسە : بریتییە لە هەندێك ختورەی خراپ كە شەیتان دەیخاتە نێو دڵی نەوەكانی ئادەمەوە... وە بە دڵنیاییەوە وەسوەسە كردن زاڵ بووە بەسەر هەندێك لەو دەروون لاواز و بێدەسەڵاتانەدا هەتاوەكو هەندێك لە خەڵكی بیر لە خۆكوشتن دەكاتەوە بەهۆی ئەو دڵتەنگی و بێتاقەتی وخەمبارییەی كە لە ناخی خۆیدا هەستی پێدەكات وە لەوانەیە هەندێك لەو وەسوەسانەی توشی بووە عقوبە و تۆڵە سەندنەوەیەك بێت لەلایەن خوای گەورەوە.

التورق له‌ زاراوه‌ی فیقهی ئیسلامیدا: بریتی یه‌ له‌وه‌ی كه‌سێك به‌قه‌رز كاڵایه‌ك بكڕێت پاشان به‌كاش ونه‌قد به‌كه‌متر بیفرۆشێته‌وه‌ به‌كه‌سێكی تری جگه‌ له‌فرۆشیاره‌كه‌ی یه‌كه‌مجاری...

خۆشه‌ویستان له‌م بابه‌ته‌ماندا هه‌وڵ ده‌ده‌ین به‌پێی توانا ڕای ئه‌و زانایانه‌ بخیه‌نه‌ڕوو سه‌باره‌ت به‌حوكمی شه‌رعی پێشه‌كی وه‌رگرتن له‌كڕین وفرشتندا ( بیع العربون ) وپاشان ڕای په‌سه‌ندیش به‌ئێوه‌ی ئازیز ئاشنا بكه‌ین . العربون : له‌زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ مانای " هو ما عقد به البيع من الثّمن " ئه‌و ئه‌ندازه‌یه‌ له‌نرخ كه‌ كڕین وفرۆشتنی پێ گرێ ده‌درێت داده‌مه‌زرێت .

ئه‌مه‌ش چه‌ند وه‌سیه‌ت و ئارِاسته‌ى كردنێكى پێغه‌مبه‌ره‌(صلى الله عليه وسلم) بۆ پیاوى موسوڵمانى خێزاندار، داوائه‌كه‌ین له‌خوا كه‌یارمه‌تى ده‌رى بێت له‌سه‌ر گوێ رِایه‌ڵى خواو به‌ده‌ستهێنانى رِه‌زامه‌ندى ئه‌و...

خوای گه‌وره‌ وه‌صفی ماڵی جاڵجاڵۆكه‌مان بۆ ده‌كات و‌ به‌ ( الوهن = لاواز ) ناوی ده‌بات، وه‌ به‌م شێوه‌ ناو بردنه‌ ته‌نها له‌به‌ر لاوازی خانووه‌كه‌یان نیه‌‌ ، به‌ڵكو ئێستا زانستی سه‌رده‌م سه‌لماندویه‌تی ئه‌و ڕیسه‌ی كه‌ خانوو و هێلانه‌ی جاڵجاڵۆكه‌ی لێ دروست ده‌بێت چه‌ند جارێك له‌كانزای پۆڵا به‌هێز تره‌، بۆیه‌ ده‌بینین ئه‌م خانوه‌ی جاڵجاڵۆكه‌ ئه‌توانێت مێرویه‌كی زۆر گه‌وره‌تر له‌ خاوه‌نه‌كه‌ی بگرێت، یان ده‌بینین جاڵجاڵۆكه‌ به‌هۆی تاڵه‌ ده‌زوله‌یه‌ك له‌و ماده‌یه‌ ده‌توانێت به‌خێرایه‌كی زۆر به‌هێز بفڕێت به‌بێ ئه‌وه‌ی ببچڕێت، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر به‌هێزی ئه‌و ڕیسه‌ی كه‌ جاڵجاڵۆكه‌ ماڵی خۆی پێ ده‌ته‌نێت .

لێره‌و له‌وێ زۆر پرسیارمان لێ ده‌كرێت سه‌باره‌ت به‌ حوكمی شه‌رعی به‌شداری كردن لــه‌ ( تسویق = بازاڕ په‌یدا كردن ) بۆ كۆمپانیاكانی ( كویست نت و گۆڵد كویست و بزناس ) و هی تریش كه‌ ئایا حه‌ڵاله‌ مرۆڤی موسڵمان بۆ ده‌ست كه‌وتنی قازانج له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمپانیا وشه‌ریكانه‌دا به‌شداری بكات ؟ بۆ ئه‌وه‌ی موسڵمانان شاره‌زابن ده‌رباره‌ی ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌كردنانه‌ پێمان خۆشه‌ ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یان پێشكه‌ش بكه‌ین...‌

موسڵمانانی خۆشه‌ویست: ئه‌مڕۆ ڕۆژی چوار شه‌ممه‌یه‌ كه‌ ڕۆژی ٨ ذی الحجه‌یه‌ ساڵی ١٤٣٠ كۆچی، حاجیانی ماڵی خوای گه‌وره‌ خۆیان ئاماده‌ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی به‌ره‌وه‌ مینا به‌ڕێ بكه‌ون، وه‌ ئه‌و كارانه‌ی پێویسته‌ حاجي ئه‌نجامی بدات له‌م ڕۆژه‌دا بریتین له...

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌بیرهێنانه‌وه‌ێكه‌ ده‌رباره‌ی مه‌رگ وناڕه‌حه‌تی ڕوح ده‌رچون له‌ ژێر تیشكی ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیرۆز وفه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم...

زۆرن ئه‌وانه‌ی به‌مه‌به‌ستی ته‌وبه‌و ((خوا)) په‌رستی و جێ‌به‌جێ‌ كردنی ڕووكنی پێنجه‌می ئیسلامه‌تی ده‌ڕۆن بۆ سه‌فه‌ری حه‌ج و عومره‌، به‌ڵام كه‌میش نین ئه‌وانه‌ی پاره‌ی ڕێگا خه‌سارده‌كه‌ن و ده‌گه‌ڕێنه‌وه ‌سه‌ر دۆخی جارانیان له‌گوناه بگره ‌خراپتریش ...!

به‌جێهێنانی حه‌ج ده‌بێت زۆر دوور بێت له‌ڕوپامایی و ڕیا و خۆ هه‌ڵكێشان به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا، به‌ڵكو جێ به‌جێكردنی ئه‌م فه‌ریزه‌یه ده‌بێت ئیخلاص ودڵسۆزیه‌كی یه‌كجار گه‌وره‌ی پێوه ‌دیار بێت بۆ په‌روه‌ردگار...

ئازیزانم له‌هه‌ر مه‌جلیسێك داده‌نیشین له‌هه‌ر كۆڕێك دائه‌نیشین یه‌كه‌م قسه‌ كه‌ ئه‌كرێ ئه‌ڵێن باشه‌ بۆ وه‌زعمان تێكچووه‌، باشه‌بۆ واگۆڕاین، یه‌كێك به‌رامبه‌رت دانیشتیه ‌ئه‌ڵێ باشه‌ پێم سه‌یره چه‌ند ‌ساڵ پێش ئێستا ئێمه‌ وانه‌بووین، ته‌ماشای هه‌ر لایه‌كی ژیان ئه‌كه‌ین ده‌بینین به‌ره‌و خراپه‌ چووینه‌، جا من پێم خۆشه ‌به‌وردی فكر ‌له‌گۆڕانكاری خۆمان بكه‌ینه‌وه‌...

خۆشه‌ویستان له‌ووتاری ئه‌مجاره‌ماندا به‌یارمه‌تی خوای گه‌وره ‌هه‌وڵ ئه‌ده‌ین ئاماژه ‌به‌هه‌ندێك هه‌ڵه‌ وكه‌م وكورتی بكه‌ین كــه‌ڕۆژوه‌وانی تێ ئه‌كه‌وێت، به‌ئومێـــدی ئه‌وه‌ی إن شاء الله جێگای ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ وپاشان ئێوه‌ی به‌ڕێزیش بێت، به‌و هیوایه‌ی كه‌ببێت به‌هۆی ڕاستكردنه‌وه ‌ودوور كه‌وتنه‌وه ‌لێیان .

رۆژوو گرتن په‌روه‌رده‌یه ‌بۆ كۆمه‌ڵگه‌: كاتێك رۆژووان ته‌ماشای خه‌ڵكی ده‌كات له‌ده‌ورو پشتی زۆربه‌ی هه‌ره ‌زۆریان به‌ڕۆژوون، ئه‌وه ‌رۆژوو گرتن له‌لای ئاسان ده‌بێت، وه‌هه‌ست به‌یه‌ك ریزی ده‌كات له‌ناو كۆمه‌ڵگه...

گومان له‌وه‌دا نیه ‌ڕۆژوو ناڕه‌حه‌تی وماندووبوون وبه‌رگه‌گرتنی برسیه‌تی وخۆ گرتنه‌وه‌یه‌ له‌و هه‌مووه‌ نازونیعمه‌ته‌ی كه‌خوای گه‌وره‌ داویه‌تی به‌مرۆڤه‌كان، هه‌ر بۆیه ‌ده‌بینین كه‌گرتنی ڕۆژوو ئه‌رك وقورسی وبارگرانیه ‌له‌سه‌ر ده‌روونی ئاده‌میزاد بۆیه ‌په‌روه‌ردگار پاداشتی زۆر گه‌وره‌ی بۆ داناوه‌، وه‌له‌سه‌ره‌تای هاتنی ئیسلامیشه‌وه‌‌ به‌سێ قۆناغ ومه‌رحه‌له ‌فه‌رزكرا به‌سه‌ر باوه‌ڕداراندا، له‌به‌رئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ‌ده‌رون ونه‌فسی موسڵمانان ڕابهێنیت تاوه‌كو له‌پاشتر گرتنی ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان ئاسایی بێت به‌لایانه‌وه‌.

زۆر شت هه‌ن پێویسته‌ ڕۆژووان لێیان دووربكه‌وێته‌وه‌، چونكه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و شتانه‌ له‌ رۆژانی ڕه‌مه‌زان دا ئه‌نجام بدات ڕۆژووه‌كه‌ی به‌تاڵ ده‌بێته‌وه‌ وتاوانه‌كانی زۆر ده‌بن، وه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ روونكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌و به‌تاڵكه‌ره‌وانه‌...

خوشك وبرایانی به‌ڕێز له‌م وتاره‌دا باسی گرنگی ڕۆژووتان بۆ ده‌كه‌ین له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا له‌ڕووی ئه‌وه‌ی ڕۆژوو ته‌نها ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان نیه‌و به‌س، به‌ڵكو له‌قورئانی پیرۆزدا ڕۆژوو له‌چه‌ند جێگایه‌كی تردا به‌گرنگ وهه‌ند وه‌رگیراوه‌، هه‌ندێك جار وه‌ك ( فدیة ) هاتوه‌ وهه‌ندێك جاری تریش وه‌ك ( كفارة )، ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا گرنگی ڕۆژووگرتن ده‌رده‌خات، به‌وه‌ی ڕۆژوو عیباده‌ت وپه‌رستشێكی مه‌زن وگه‌وره‌یه ‌وبه‌هۆیه‌وه ‌مرۆڤی باوه‌ڕدار زیاتر خۆی له‌په‌روه‌ردگار پێی نزیك ده‌كاته‌وه‌، جا گرتنی بێت بۆ ( كفارة ) یان وه‌ك ( فدیة ) .