فیقه

نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • حوكمى نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران . • زانینی كاتی خۆرگیران ومانگ گیران . • هۆكاره‌كانی ئه‌و دوو دیارده‌یه‌ . • چۆنیه‌تی نۆێژی ( كسوف ) و ( خسوف ) . • چۆنیه‌تی وتاری نوێژی خۆرگیران . • گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و نوێژه‌. • تێگه‌یشتن له‌ خۆرگیران . • حوكمی نوێژی ( الآيات ).

له‌ واقعی ئه‌مڕۆدا كه‌سانێك هه‌ن له‌ نێو كۆمه‌ڵگه‌دا له‌ ڕاستیدا هه‌ژار نین، به‌ڵكو سواڵ كردنیان كردوه‌ته‌ پیشه‌ وكاری ڕۆژانه‌یان بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌ وپول كۆكه‌نه‌وه‌، وه تا ڕاده‌یه‌ك ده‌توانین بڵێین ئه‌م كاره‌ بووته‌ دیارده‌یه‌ك، بۆیه‌ پێم خۆشه‌ ده‌رباره‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ بدوێم له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام وچاره‌سه‌ره‌كه‌شی دیاری بكه‌ین.

با ئه‌م پشوی هاوینه‌ زانایان بانگخوازان دایك و باوك و خێزانه‌كان هیمه‌تێك بكه‌ن و ناوی لێ‌ بنێت، هه‌ڵمه‌تی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی... چونكه‌ غیابی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی له‌ خێزانه‌كانداو نه‌خستنه‌ به‌ر خوێندنی زانستی شه‌رعی مناڵه‌كانیان زیانێكی زۆر به‌سبه‌ینێمان ده‌گه‌یه‌نێت به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ گه‌ر ئێستا تاك و ته‌را عالمێك ده‌بینین و دڵمان به‌ مێزه‌ره‌ چه‌رمگه‌كانیان خۆش ده‌بێ‌ وا بڕوات ئه‌وه‌ش نامێنێت.

ماڵی‌ بازرگانی‌‌ ده‌وترێت به‌ هه‌موو ئه‌و كه‌ل‌و په‌ل‌و شتومه‌كانه‌ ده‌وترێت كه‌مامه‌ڵه‌یان پێوه‌ ده‌كرێت به‌مه‌به‌ستی‌ قازانجكردن جا چ گوازراوه‌بن (المنقوله‌) وه‌ك ئاژه‌ڵ‌‌و سه‌یاره‌‌و قوماش یان نه‌گوازراوه‌، وه‌ك زه‌وی‌‌و زار‌و خانووبه‌ره‌.

ئه‌م وتاره‌ روونكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی خه‌زنه‌و كانزایه‌كان له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هه‌وڵی داوه‌ ژیانی مرۆڤ بپارێزێت، وه‌ تۆڵه‌ی توندی دانه‌وه‌ بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌وا خوێنی مرۆڤ حه‌ڵاڵ وڕه‌وا ده‌كات به‌ ناهه‌ق.

زه‌كاتی‌ ئاژه‌ڵ‌ سێ‌ جۆر له‌ئاژه‌ڵ‌‌و ماڵات ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ زه‌كاتیان لێ‌ بدرێت كه‌ئه‌مانه‌ن (ووشتر‌و ره‌شه‌وڵاخ (مانگا‌و گامێش) ‌و مه‌ڕ‌و بزن. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌: - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ ووشتر. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن. - به‌ڵگه‌ی‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كات‌و ئه‌ندازه‌ زه‌كات لێدانی‌. - مه‌رجه‌كانی‌ زه‌كات لێكه‌وتنی‌ ئاژه‌ڵ‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جاتن وه‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی بریتیه‌ له‌: - به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر واجب بوونی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات له‌ قورئان سوننه‌ت. - ئه‌و به‌ربوومانه‌ی‌ زه‌كاتی‌ لێده‌درێت. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات. - له‌ به‌روبوم‌و میوه‌جات چه‌ند ده‌درێت له‌ زه‌كات دا.

بۆیه‌ ده‌بێت مرۆڤ ڕێگا نه‌ به‌خۆی و نه‌ به‌هیچ كه‌سێكی تریش نه‌دات كه‌ له‌تاوان وگوناهدا ڕۆبچێت و به‌رده‌وام بێت، بۆ نموونه‌ بڕوات بگه‌ڕێت له‌هه‌موو مه‌سئه‌له‌یه‌كدا كام مه‌زهه‌ب و كام زانا ڕایه‌كی هه‌یه‌ له‌گه‌ل هه‌واو ئاره‌زووی ئه‌ودا ده‌گونجێت كۆیان بكاته‌وه‌ و پاشان بێت به‌و كاره‌ی فه‌توای حه‌ڵاڵ وحه‌رامی مه‌سائیله‌كان بۆ خه‌ڵكی بدات و ناویشی لێ بنێت ئاینی ئاسانكاری و میانه‌ڕه‌و

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- پێناسه‌ی ته‌یه‌مموم. 2- حوكمی ته‌یه‌مموم. 3- چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم. 4- پووچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ته‌یه‌مموم.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی: ١- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان به‌ نوێژی نه‌خۆشه‌وه‌ هه‌یه‌. ٢- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان هه‌یه‌ به‌ نوێژی ترسه‌وه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی چه‌ند خاڵێك ده‌كات ، له‌وانه‌: ١- مه‌رجی‌ زه‌كاتی‌ ئاڵتوون‌و زیو ٢- زیو چه‌ند بێت زه‌كاتی‌ لێ‌ ده‌درێت‌و چه‌ندی‌ لێ‌ ده‌درێت؟ ٣- ئاڵتون له‌ چه‌ندا زه‌كاتی‌ لێ ده‌درێ‌‌و چه‌ندی‌ لێ ده‌درێت.

خۆشه‌ویستان ماره‌یی ئه‌و ئافره‌ته‌ی ته‌ڵاق ده‌درێت وجیا ده‌بێته‌وه‌ له‌ پیاوه‌كه‌ی چه‌ند جۆر وشێوه‌یه‌كه‌یه‌، هه‌ر شێوه‌یه‌كیان جیاوازه‌ له‌وی دیكه‌یان، ئه‌ویش به‌پێی ئه‌و ئافره‌ته‌ی ته‌ڵاقدراوه‌ و جیابوه‌ته‌وه‌ له‌ پیاوه‌كه‌ی حوكمه‌كه‌ی ده‌گۆڕێت ...

له‌و نوێژانه‌ی كه‌ چوار ڕه‌كاتین وه‌ك نوێژی نیوه‌ڕۆ و عه‌سر و عیشا له‌گه‌ڵ دوو ڕكاتی سه‌ره‌تای نوێژی مه‌غریب، سوننه‌ته‌ كه‌ له‌پاش سوره‌تی الفاتحة به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی بۆت ده‌كرێت قورئان بخوێنیت...

نوێژی سەفەر چەند حوكمێكی هەیە وا لەخوارەوە ڕوونیان ئەكەینەوە: (1) كورت كردنەوەی نوێژە چوار ڕكاتی‌یەكان (2) ماوەی كورت كردنەوە (3) ئەو شوێنەی كورت كردنەوەی لێوە دەست پێ‌ دەكات (4) چ كاتێك موسافیر نوێژەكانی بەتەواوی ئەكات (5) نوێژی سوننەت لەسەفەردا (6) سەفەركردن لەڕۆژی هەینیدا

به‌ڕێزان هه‌ڵگرتنی ئه‌مانه‌تی لێپرسراویه‌تی له‌ئاینی پێرۆزی ئیسلامدا ئه‌ركێكی گه‌وره‌ وگران وقورسه‌ وهه‌موو كه‌س توانا وطاقه‌تی ئه‌وه‌ی نیه‌ ئه‌و ئه‌مانه‌ت و واجبه‌ گه‌وره‌یه‌‌ هه‌ڵگرێت جگه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ نه‌بێت خاوه‌نی عه‌زم ولێبڕانێكی زۆرن بۆ ئه‌داكردنی وه‌ك ئه‌وه‌ی خوا وپێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی داوایانكردووه..

ناوه‌ڕۆكی ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باسی چۆنیه‌تی كردنی نویژی مردوو وچه‌ند حومكێكی تری تایبه‌ت به‌ مردوو،‌ وه‌كو سوننه‌ت‌و ئادابه‌كانی‌ ناشتنی‌ مردوو...

خۆشه‌ویستان جارێكی تر هاتینه‌وه‌ خزمه‌تتان بۆ پێشكه‌شكردنی به‌شی كۆتای له‌ ئه‌حكامه‌كامی جه‌نازه‌ ئه‌ویش باسی چۆنیه‌تی ناشتنی مردوو و ئه‌و حوكمانه‌ی كه‌ په‌یوه‌ندیان پیوه‌ی هه‌یه‌ .

خۆشه‌ویستان له‌م بابه‌ته‌ماندا هه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌چه‌ند ئه‌ڵقه‌یه‌ك چه‌ند بابه‌تێكتان له‌سه‌ر ئه‌حكامه‌كانی ( جه‌نازه‌ ) ومردوو پێشكه‌ش بكه‌ین به‌ ئومێدی ئه‌وه‌ی كه‌ گشت لایه‌ك سوودمه‌ند بن لێی، چونكه‌ زۆربه‌ی ئه‌حكامه‌كانی ( جه‌نازه‌ ) فه‌رزی كفایه‌ن، جا پێویسته‌ كۆمه‌ڵێك له‌خه‌ڵكی ئاگاداری ئه‌م بابه‌تانه‌ بن، چونكه‌ به‌ نه‌كردن وئه‌دا نه‌كردنیان ته‌واوی خه‌ڵكی ئه‌و شار و ووڵاته‌ گوناهـ بار ئه‌بن كه‌ ئه‌و فه‌رزه‌ كفایه‌یان كه‌وتوه‌ته‌ سه‌ر...

ئاماده‌كردنی: یاسین ئه‌حمه‌د زه‌نگه‌نه‌ ئه‌مڕۆ موسوڵمان له‌ هه‌موو قۆناغ و سه‌رده‌مێكی تر زیاتر پێویستیان به‌ پاراستنی چاوو خۆ پاراستن له‌ بینینی نامه‌حره‌م هه‌یه‌، چونكه‌ پیلانێكی تێكده‌رانه‌ له‌ ئاراداهه‌یه‌و كه‌ناڵه‌ ئاسمانی و ته‌له‌فزیۆنه‌ نێوخۆیی و ڕۆژنامه‌و گۆڤارو میدیاكان به‌ گشتی به‌رده‌وام و به‌ پێ ی پلانێك ئافره‌تی روت و نیوه‌ ڕوت نمایش ده‌كه‌ن ، له‌ ژێر لافیته‌ی ئازادی و ئه‌ده‌بی و هونه‌ری و وه‌رزشی و .....هتد