فیقه

خوێنه‌رانی به‌ریز له‌بابه‌تی ئه‌م جاره‌ماندا پێمان خۆش بوو، بابه‌تێكی گرنگ بخه‌ینه‌ به‌رباس ولێكۆڵێنه‌وه‌، كه‌ له‌م ڕۆژگاره‌ی ئه‌مڕۆماندا زۆر به‌ربڵاوه‌ وبه‌هۆی نه‌بوونی ده‌زگایه‌كی چاودێری تۆكمه‌وه،‌ له‌زۆربه‌ی زۆری ده‌زگاكانی حكومه‌تدا بووه‌ به‌دیارده‌یه‌كی نامۆ‌، وكه‌س ناتوانێت نكولی لێ بكات، ئه‌ویش تاوانی به‌رتیل وه‌رگرتنه‌ له‌لایه‌ن كه‌سانێكی هه‌لپه‌رست وده‌روون نه‌خۆشه‌وه‌ . به‌ڕێزان: ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: (پێناسه‌ی به‌رتیل (الرشوة)، حوكمی به‌رتیل ( ڕه‌شوه‌) له‌شه‌ریعه‌تی ئیسلامدا، جۆره‌كانی به‌رتیل و ڕه‌شوه، سزای تاوانی به‌رتیل له‌ شه‌ریعه‌تی ئیسلامدا...)

ئوممه‌تی ئیسلام چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و زه‌لیلی وزه‌بوونیه‌ی تێیدا ده‌ژی و ئه‌و سوكایه‌تیه‌ی كه‌ پێی ده‌كرێت له‌لایه‌ن دوژمنانیه‌وه‌ كۆتای پێی بێت، چونكه‌ سه‌رده‌مێكه‌ نووری ئیسلام و ئه‌و نیعمه‌ته‌ گه‌وره‌یه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ به‌خشیویه‌تی به‌ به‌نده‌كانی له‌لایه‌ن نه‌یارانیه‌وه‌ خامۆش كراوه‌... ده‌بێت زیاتر به‌ده‌م بانگه‌واز و دینه‌كه‌ی خوای گه‌وره‌وه‌ بێین تاوه‌كو خوای گه‌وره‌ بمانكات به‌ هۆكاری سه‌ركه‌وتنی دین و شه‌ریعه‌ته‌كه‌ی، له‌م ووتاره‌ماندا ئاماژه‌ به‌و هۆكارنه‌ ده‌كه‌ین كه‌ ده‌بنه‌ هۆی سه‌ركه‌وتنی باوه‌ڕداران و گه‌ڕانه‌وه‌ی مه‌جد و عیزه‌ت وشكۆی موسڵمانان .

هەندێك لە ئافرەتان وا دەزانن نوێژكردن تەنها بریتیە لە ڕوو كردن ‏لە قیبلە و ئەنجامدانی چەند جوڵەیەك و خوێندنەوەی چەند ئایەت و ‏زیكرێك. دەبینین ئەم بیركردنەوەیە وایان لێدەكات گرنگی نادەن ‏بەوەی كە پێویستە چ جۆرە پۆشاكێك لەبەر بكەن. جا بابزانین پۆشاكی ئافرەتان دەبێت چۆن بێت لە ناو نوێژدا.

برای لاوم: پێش ئەوەی ئەندامەكانت ‏بخەیتەگەڕ بۆ ئەنجامدانی هەر تاوانێك، بیر لەوە بكەرەوە كە خوای گەورە دەتبینێ و ‏دەزانێ چی لە ناختدا هەیە.

سوده‌كانی ڕۆژوو زۆرن له‌وانه‌: كۆئەندامی بەرگری مرۆڤ بەهێز دەكات ئەو خانە لیمفاویانە كە بەرگری لە مرۆڤ دەكەن لەكاتی بەڕۆژووبووندا كارەكانیان دە هێندە زیاد دەكات.

ئه‌م بابه‌ته پوخته‌یه‌كه‌ له‌ كتێبی شێخ بن باز به‌ ناوی ( التحقیق والایضاح )،ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی عومره‌كردنه‌، پوختكراوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی موسڵمانانی به‌ڕێز سوودی لێ وه‌رگرن.

موسڵمانی یه‌كخوا په‌رست: خوشحاڵین به‌ بۆنه‌ی هاتنی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز هه‌ندێك له‌ حوكمه‌كانی ڕۆژووت بۆ ڕوون بكه‌ینه‌وه‌، ئه‌ویش به‌ به‌ڵگه‌ی قورئانی پیرۆز وسوننه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم.

دوژمنانی ئیسلام هه‌میشه‌ باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌گوایه‌ ئیسلام زوڵم وسته‌می له‌ئافره‌ت كردووه‌ وهیچ مافێكی پێ ڕه‌وا نه‌بینیوه‌، یان ته‌نها وه‌ك خزمه‌تكارێك سه‌یری ئافره‌ت ده‌كات... هه‌موو ئه‌مانه‌ تانه‌ وته‌شه‌ر وگومانن، وزۆر دوورن له‌ڕاستیه‌وه‌.

باوه‌ڕدارى خۆشه‌ويست: ڕيبا يه‌كێكه‌ له‌ تاوانه‌ گه‌وره‌كان، وه‌ هه‌ڕه‌شه‌ى زۆر توندى لێ كراوا، وه‌ پێويسته‌ له‌سه‌ر موسڵمانان خۆيان له‌و تاوانه‌ گه‌وره‌يه‌ به‌دوور بگرن، چونكه‌ هه‌ركه‌سێك بكه‌وێته‌ ناو ئه‌و تاوانه‌وه‌ ئه‌وا توشى نه‌هامه‌تى و به‌هيلاك چوون ده‌بێت.

خاڵ بریتی یه‌ له‌ وێنه‌یه‌كی جێگیر كه‌ له‌ سه‌ر پێستی مرۆڤ دروست ده‌كرێت، زۆر جار له‌ جێگه‌ ئاشكراكاندا ده‌كرێت له‌ لاشه‌دا، به‌ تایبه‌تی له‌ ده‌م وچاودا. پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله علیه وسلم پێش زیاتر له‌ (1400) ساڵ خاڵ كوتانی حه‌رام كردووه‌ و نه‌فره‌تی له‌ ئه‌نجامده‌رانی كردووه‌ له‌ ژن و له‌ پیاو

ئه‌م بابه‌ته‌ باس له‌ سزای دزیكردن ده‌كات له‌ ڕوانگه‌ی قورئان وسوننه‌ته‌وه‌.

لا إله إلا الله وشه‌یه‌كه‌ ئه‌گه‌ر به‌ ڕاستگۆیی و دڵسۆزیه‌وه‌ بووترێت و ئیش بكرێت به‌ ناوه‌ڕۆك و داخوازیه‌كه‌ی به‌ ئاشكرا و به‌ نهێنی ئه‌وا شوێنه‌واری زۆر سوپاس كراوی ده‌بێت به‌سه‌ر تاك و كۆمه‌ڵه‌وه‌.

خوێنه‌ری به‌ڕێز: به‌م شێوه‌یه‌ی‌ خواره‌وه‌ باس له‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌ ده‌كه‌ین: یه‌كه‌م: حوكمی‌ سه‌رفیتره‌و حیكمه‌ته‌كانی‌. دووه‌م: ئه‌و شته‌ی‌ كه‌ ده‌بێت بدرێ له‌ سه‌رفیتره‌دا. سێیه‌م: ئه‌ندازه‌كه‌ی‌. چواره‌م: كاتی‌ ده‌ركردنی‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌. پێنجه‌م: شوێنی‌ ده‌ركردنی‌ زه‌كاتی‌ سه‌رفیتره‌.

ئازیزان ڕۆژوو به‌گشتی و ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان به‌تایبه‌تی پله‌وپایه‌یه‌كی گه‌وره‌ ومه‌زنی هه‌یه‌ له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا، ئێمه‌ هه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌ئه‌ندازه‌ی پێویست ئه‌وه‌ی له‌فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كاندا له‌م باره‌یه‌وه‌ هاتووه‌، بیخه‌ینه‌ به‌رده‌م به‌ڕێزتان.

خۆشه‌ویستان پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌ فه‌رمووده‌كانیدا رۆژ‌ووگرتنى له‌ چه‌ند رۆژ‌ێكدا به‌ حه‌رام یا ناپه‌سه‌ند \”مكروه‌\” داناوه‌، كه‌ ئه‌مانه‌ن: - هه‌ردوو چه‌ژنی ڕه‌مه‌زان وقوربان. - سێ رۆژ‌ى پاش جه‌ژ‌نى قوربان: كه‌ پێى ده‌ڵێن \”أیام التشریق\”. - رۆژ‌ى گومان لێكراو \”یوم الشك\”. - رۆژ‌ى هه‌ینى به‌ته‌نیا.

ئیعتكاف سوننه‌تێكی گه‌وره‌ وخواپه‌رستی و عیباده‌تێكی ڕۆحی وجه‌سته‌یه‌، مرۆڤی باوه‌ڕدار وا لێ ده‌كات كه‌ بۆ ماوه‌یه‌ك له‌پیسی و چڵك وچه‌په‌ڵیه‌كانی دونیا و دونیا په‌رستی وهه‌ڵپه‌كردن به‌ دواییدا خۆی دابڕنێت و خۆی یه‌كلای بكاته‌وه‌ بۆ پاككردنه‌وه‌ی ڕۆح وموناجات وذیكر ویادی په‌روه‌ردگاری به‌ڕه‌حم و میهره‌بانی، جا بابزانین ئیعتكاف مانای چییه‌ و چۆن ده‌كرێت و ئادابه‌كانی چۆنن و پێغه‌مبه‌ری خودا (صلی الله علیه وسلم) له‌باره‌یه‌وه‌ه‌ چی فه‌رمووه‌.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

بۆ ئەوەی ئەم عیبادەتە نەبێتە جۆرێك لەعادەت و قورس نەبێت لە سەرمان پێویستە هەموو موسڵمانێك پرسیارێك لەخۆی بكات ئەویش بۆچی ڕۆژوو بگرین ؟ جونكە خەڵكێكی زۆر ڕۆژوو ئەگرن و نازانن بۆچی ڕۆژوو ئەگرن.

زانستی (فقه ) له‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام وفه‌زڵ وگه‌وره‌یی: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” فیقهی ئاسان له‌ ژێر ڕۆشنای قورئان و سوننه‌ت\”، له‌ ئاماده‌كردنی ده‌سته‌یه‌ك له‌ زانایانی ئیسلام. • ماناو واتای ( الفقه ) له‌ زمانه‌وانیی و زاراوه‌دا. • به‌روبومی زانستی فقه . • فه‌زڵی تێگه‌یشتن وزانستی (فقه) له‌ دین.

قه‌رزكردن: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • جۆره‌كانی گرێبه‌ست . • حیكمه‌ت له‌ ڕه‌وا بوونی قه‌رز . • فه‌زڵی قه‌رزدان . • حوكمی قه‌رز . • حوكمی چاكه‌ كردن له‌ قه‌رزدا . • حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه‌ بگێڕێته‌وه‌. • حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار . • سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه‌.